Wprowadzenie do chorób układu
mięśniowo-szkieletowego
Zenobia Czuszyńska
Choroby układu mięśniowo  szkieletowego są
bardzo rozpowszechnione i dotyczą od 20 do 30%
pacjentów w praktyce lekarza rodzinnego.
Należą do nich zarówno łagodne, miejscowe zmiany
patologiczne, np. łokieć tenisisty czy palec
trzaskający, jak i poważne, wielonarządowe schorzenia
stanowiące zagrożenie dla życia jak toczeń
rumieniowaty układowy czy zapalenie naczyń.
Choroby układu mięśniowo szkieletowego rzadko
są powodem zgonu ale niezwykle często
są przyczyną bólu i inwalidztwa.
Choroby reumatyczne powodują utrudnienia w
zakresie:
" możliwości pracy zawodowej i samowystarczalności
ekonomicznej
" poruszania się i niezależności w wykonywaniu
codziennych czynności  ubieranie się,
przygotowywanie posiłków.
Choroby reumatyczne są znacznym obciążeniem dla
społeczeństwa z uwagi na:
" ograniczanie możliwości pracy,
" (brak pracy na pół etatu)
" koszty związane z opieką zdrowotną,
" świadczenia rentowe,
" problemy psychosocjalne.
W USA obciążenie ekonomiczne szacowane jest
na 1% PKB.
Reumatologia jest specjalnością medyczną, która
z konieczności obejmuje zarówno
wielodyscyplinarne obszary wiedzy medycznej,
jak i sztukę leczenia pacjentów cierpiących na
przewlekłe choroby.
Podział chorób reumatycznych
" choroba zwyrodnieniowa stawów i kręgosłupa
" zmiany pozastawowe - okołostawowe lub miejscowe
schorzenia tkanek miękkich
" choroby układowe tkanki łącznej
" zapalenia stawów z towarzyszącym zapaleniem
stawów kręgosłupa
" osteoporoza
Zasady rozpoznawania chorób reumatycznych
Wywiad i badanie fizykalne prowadzą do
rozpoznawania większości chorób układu
mięśniowo-szkieletowego bez potrzeby
jakichkolwiek innych badań dodatkowych.
" wywiad przesiewowy
" przesiewowe badanie fizykalne
Wzorce rozpoznawania zapalenia stawów
" zmiana stawowa czy okołostawowa
" dotyczy kończyn, struktur osiowych czy też obu tych
regionów
" schorzenie jest procesem jednostawowym
czy wielostawowym  symetrycznym czy
asymetrycznym
Wzorce rozpoznawania zapalenia stawów
" schorzenie układu ruchu czy choroba innego układu
" są oznaki zajęcia innych narządów
" schorzenie ma podłoże mechaniczne czy zapalne
" zmiany mają charakter zapalny, zwyrodnieniowy
czy inny
Struktury anatomiczne, które mogą być przyczyną
zespołów bólowych
" ból stawu  artralgia
" zapalenie stawu  arthritis
" dolegliwości bólowe mięśni  myalgia
" zapalenie mięśni  myositis
Struktury anatomiczne, które mogą być przyczyną
zespołów bólowych c.d.
" zapalenie kaletki maziowej  bursitis
" rozerwanie torebki stawowej lub więzadła
" zapalenie przyczepów ścięgien, enthesopatia 
entesitis
" zapalenie pochewki ścięgna  tenosynovitis
Liczba zajętych stawów
" Zapalenie jednostawowe
" Zapalenie skąpostawowe
" Zapalenie wielostawowe
Zapalenie jednostawowe
(początek jednostawowy)
" Seronegatywne zapalenia stawów ( A
ZS,
ZZSK)
" Reaktywne i odczynowe zapalenia stawów
" Hemofilia
" Gruz
lica
" Sarkoidoza
" Borelioza
" Choroba zwyrodnieniowa
Zapalenie wielostawowe
" Reumatoidalne zapalenie stawów  RZS
" A
uszczycowe zapalenie stawów - A
ZS (niektóre
postacie)
" Toczeń rumieniowaty układowy i inne choroby tkanki
łącznej
" Młodzieńcze przewlekłe zapalenie stawów MPZS
(niektóre postacie)
" Choroba zwyrodnieniowa uogólniona
Rozkład zmian stawowych
" symetryczny
" niesymetryczny
Lokalizacja zajętych stawów
" osiowa
" w obrębie kończyn
" obydwie
Lokalizacja osiowa
" kręgosłup
" stawy krzyżowo-biodrowe
" mostkowo-obojczykowe
" rękojeść mostka oraz pozostałą część klatki
piersiowej
Lokalizacja osiowa -przykłady
" zzsk
" artropatia łuszczycowa
" reaktywne zapalenie stawów (Reitera)
" zapalenie stawów towarzyszące chorobom jelit
Sposób pojawiania się dolegliwości oraz czas trwania
objawów
" ostry ból  osiąga maksymalne natężenie w ciągu
godzin lub dni
w przebiegu infekcji (różyczka, grypa)
po infekcji  reaktywne zapalenie stawów (gorączka reumatyczna)
a także typowy napad dny
" podstępny typ początku występuje zwykle w :
chorobie zwyrodnieniowej,
reumatoidalnym zapaleniu stawów (RZS)
łuszczycowym zapaleniu stawów (A
ZS)
ból przewlekły
Schorzenia stawowe trwające do 4-6 tygodni uważane
są za samoograniczające się a trwające dłużej 
- za przewlekłe.
Ból stawu może mieć charakter przeniesiony,
np. ból stawu kolanowego u chorego z chorobą stawu
biodrowego.
Dolegliwości reumatyczne należy rozpatrywać
w zależności od wieku i płci, np.
" polimialgia reumatyczna
" zzsk
" choroba zwyrodnieniowa
 Typowy przebieg najczęstszych chorób stawów
" Obustronne, symetryczne zajęcie małych (MCP i PIP)
i dużych stawów jest typowe dla RZS.
" Zajęcie wyłącznie stawów międzypaliczkowych
dalszych (DIP) palców rąk przemawia za artropatią
łuszczycową.
" Ból w obrębie mięśni obręczy barkowej lub
biodrowej w zestawieniu z pewnymi objawami
klinicznymi u kobiety po 65 roku życia przemawia za
polimialgią reumatyczną.
Typowy przebieg najczęstszych chorób stawów
" Obustronne i symetryczne guzki w DIP i PIP
(Heberdena i Boucharda) są typowe dla choroby
zwyrodnieniowej stawów.
" Ból pięty, zapalenie ścięgna Achillesa i palec
 kiełbaskowaty są typowe dla spondyloartropatii
seronegatywnych.
" Staw śródstopnopaliczkowy palucha jest
najczęstszym miejscem występowania dny
moczanowej.
Zapalenia stawów z objawami ogólnoustrojowymi
" gorączka
" chudnięcie
" osłabienie siły mięśniowej
" zmęczenie
Zapalenie stawów przebiegające z objawami z innych
układów
" zmiany skórne
" objawy sercowo-płucne
" objawy żołądkowo-jelitowe
" objawy okulistyczne
" choroby nerek
Niedoczynność tarczycy
Objawy ze strony mięśni szkieletowych
" ból mięśni
" skurcze
" osłabienie i męczliwość mięśni proksymalnych
" sztywność poranna
" osłabienie odruchów mięśniowych
" wzrost CPK
Niedoczynność tarczycy c.d.
" zlepne zapalenie torebki stawu barkowego
" zespół kanału nadgarstka
" zapalenie jedno- lub kilkustawowe z niezapalnym
wysiękiem
" zapalenie jednego stawu w przebiegu martwicy
kości
" zapalenie stawów w przebiegu dny lub dny
rzekomej (chondrokalcynoza)
" cysty podkolanowe
Objawy ze strony układu ruchu w przebiegu
nadczynności tarczycy
" miopatia: osłabienie, męczliwość i spadek masy
mięśni
" zlepne zapalenie torebki stawu barkowego, bark
zamrożony
" zespół bark-ręka, zespół odruchowej dystrofii
współczulnej
" osteoporoza
" obrzęk przedgoleniowy
" akropachia tarczycowa
Cukrzyca
" artropatia cukrzycowa
" ręka twardzino-podobna
" przykurcz Duputrena
" zespół cieśni nadgarstka
" artropatia typu Charkota w stopach
" hiperostoza kręgosłupa
współwystępowanie innych chorób
W przebiegu choroby Hashimoto często występują:
" rzs
" zespół SjQ
grena
" toczeń układowy
" polimialgia reumatyczna
" niezróżnicowana choroba tkanki łącznej
" skleroderma