Analiza kosztów świadczeń poniesionych z tytułu
wypadków przy pracy i chorób zawodowych,
finansowanych z ubezpieczenia społecznego z uwzględnieniem:
- rodzajów świadczeń
- sekcji gospodarki
-rodzajów wydarzeń powodujących wypadki przy pracy i choroby
zawodowe
Warszawa 2005
Spis treści
1. Wprowadzenie....................................................................................................
2. Analiza kosztów świadczeń poniesionych na skutek wypadków przy pracy
i chorób zawodowych........................................................................................
2.1 Renty z tytułu niezdolności do pracy .............................................................
2.2 Jednorazowe odszkodowania .........................................................................
2.3 Wydarzenia powodujące najczęściej wypadki przy pracy...............................
2.4 Sekcje gospodarki narodowej w których zarejestrowano najwięcej
przyznanych rent z tytułu niezdolności do pracy...............................................
2.5 Województwa, w których przyznano największą liczbę rent spowodowanych
skutkami wypadków przy pracy lub choroby zawodowej.................................
2.6 Liczba wydanych orzeczeń powypadkowych ustalających uszczerbek
na zdrowiu.........................................................................................................
3. Wnioski ..............................................................................................................
1. Wprowadzenie
Zakład Ubezpieczeń Społecznych realizuje zadania z zakresu ustawy
z dnia 30 paz
dziernika 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków
przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. Nr 199, poz. 1673 z póz
n. zm.) od dnia
1 stycznia 2003 roku.
W ustawie tej określone zostały:
�! rodzaje świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz
warunki nabywania prawa do tych świadczeń,
�! zasady i tryb przyznawania świadczeń, ustalania ich wysokości oraz zasady
ich wypłaty,
�! zasady różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne
z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności
od zagrożeń zawodowych i ich skutków,
�! zasady finansowania prewencji wypadkowej.
Rodzaje świadczeń z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej:
" zasiłek chorobowy - dla ubezpieczonego, którego niezdolność
do pracy spowodowana została wypadkiem przy pracy lub chorobą
zawodową,
" świadczenie rehabilitacyjne - dla ubezpieczonego, który
po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny
do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują
odzyskanie zdolności do pracy,
" zasiłek wyrównawczy - dla ubezpieczonego będącego
pracownikiem, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek
stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu,
1
" jednorazowe odszkodowanie - dla ubezpieczonego, który doznał
stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu,
" jednorazowe odszkodowanie - dla członków rodziny zmarłego
ubezpieczonego lub rencisty,
" renta z tytułu niezdolności do pracy - dla ubezpieczonego, który
stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy
lub choroby zawodowej,
" renta szkoleniowa - dla ubezpieczonego, w stosunku do którego
orzeczono celowość przekwalifikowania ze względu na niezdolność
do pracy w dotychczasowym zawodzie spowodowaną wypadkiem
przy pracy lub chorobą zawodową,
" renta rodzinna - dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego
lub rencisty uprawnionego do renty z tytułu wypadku przy pracy
lub choroby zawodowej,
" dodatek do renty rodzinnej - dla sieroty zupełnej,
" dodatek pielęgnacyjny,
" pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień
ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne
w zakresie określonym ustawą.
Obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby fizyczne,
które na obszarze Rzeczpospolitej są m.in.:
" pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów,
" członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek
rolniczych,
" osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy
zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie
z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia (nie dotyczy
2
osób wykonujących pracę poza siedzibą lub miejscem prowadzenia
działalności zleceniodawcy),
" osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi
współpracującymi,
" posłami i senatorami pobierającymi uposażenie oraz posłami do Parlamentu
Europejskiego wybranymi w Rzeczpospolitej Polskiej,
" pobierającymi stypendium słuchaczami Krajowej Szkoły Administracji
Publicznej,
" duchownymi, osobami odbywającymi służbę zastępczą,
" funkcjonariuszami Służby Celnej.
Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują
ubezpieczonemu, gdy wyłączną przyczyną wypadku było udowodnione
naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia
i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego
niedbalstwa oraz nie przysługują ubezpieczonemu, który będąc w stanie
nietrzez
wości lub pod wpływem środków odurzających lub substancji
psychotropowych, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania
wypadku.
Zakład odmawia przyznania świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego
w przypadku:
" nieprzedstawienia protokołu powypadkowego lub karty wypadku,
" nieuznania w protokole powypadkowym lub karcie wypadku zdarzenia
za wypadek przy pracy w rozumieniu ustawy z dnia 30 paz
dziernika 2002 r.
o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych,
3
" gdy protokół powypadkowy lub karta wypadku zawierają stwierdzenia
bezpodstawne.
Ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy, jakiemu uległ
ubezpieczony będący pracownikiem, a także stwierdzenie choroby zawodowej
u pracownika następuje w trybie określonym przepisami Kodeksu pracy.
Pracodawca jest obowiązany m.in. niezwłocznie zawiadomić właściwego
inspektora pracy i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku
przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki,
mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy.
Definicję wypadku oraz jego rodzaje reguluje ustawa z dnia
30 paz
dziernika 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy
pracy i chorób zawodowych.
Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną
zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku w pracą.
Za śmiertelny wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego
nastąpiła śmierć w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku.
Za ciężki wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego
nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy,
zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia,
naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna
lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa
niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie
lub zniekształcenie ciała.
Za zbiorowy wypadek przy pracy uważa się wypadek, któremu w wyniku
tego samego zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby.
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia
2002 r. (Dz.U. Nr 236, poz. 1992) określa tryb uznawania zdarzenia za wypadek
4
przy pracy, kwalifikację prawną zdarzenia, wzór karty wypadku i termin jej
sporządzenia.
Wzór protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy
zawierający dane dotyczące poszkodowanego, składu zespołu powypadkowego,
wypadku i jego skutków, stwierdzenie, że wypadek jest lub nie jest wypadkiem
przy pracy, oraz wnioski i zalecane środki profilaktyczne, a także pouczenie
dla stron postępowania powypadkowego reguluje rozporządzenie ministra
gospodarki i pracy z dnia 16 września 2004 r. w sprawie wzoru protokołu
ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (Dz.U. Nr 227, poz.
2298).
W przypadku rozpoznanej choroby zawodowej albo podejrzenia o taką
chorobę pracodawca jest obowiązany niezwłocznie zgłosić ten fakt właściwemu
organowi Państwowej Inspekcji Sanitarnej i właściwemu inspektorowi pracy.
Obowiązek ten dotyczy także lekarza, który rozpoznał lub podejrzewa
przypadek choroby zawodowej.
Decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej wydaje właściwy państwowy
inspektor sanitarny
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. (Dz.U. Nr 132,
poz. 1115) określa wykaz chorób zawodowych, szczegółowe zasady
postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania
chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach. Natomiast
sposób dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób określa
rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 1 sierpnia 2002 r. (Dz.U. Nr 132, poz.
1121).
Ze środków zgromadzonych w Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,
który jest państwowym funduszem celowym, powołanym w celu realizacji
zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych, finansuje się m.in. wypłaty
5
świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego tj. świadczenia z tytułu wypadków
przy pracy chorób zawodowych. Dysponentem FUS jest Zakład Ubezpieczeń
Społecznych.
Zasady postępowania przy ustalaniu prawa do świadczeń z tytułu
wypadków przy pracy i chorób zawodowych normują m.in. następujące
przepisy:
Kodeks pracy (t. jedn. Dz.U. z 2005 r., Nr 86, poz.732);
ustawa z dnia 30 paz
dziernika 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym
z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. Nr 199,
poz. 1673 z póz
n. zm.);
ustawa z dnia 13 paz
dziernika 1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 1264 z póz
n. zm.);
ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (t. jedn. Dz.U. z 2004 r., Nr 39, poz. 353
z póz
n. zm.);
ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych
z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa
(t. jedn. Dz.U. z 2005 r., Nr 31, poz. 267);
rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia
2002 r. w sprawie trybu uznawania zdarzenia za wypadek przy pracy,
kwalifikację prawną zdarzenia, wzór karty wypadku i termin jej
sporządzenia (Dz.U. Nr 236, poz. 1992);
rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia
2002 r. w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym
lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania przy
ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego
odszkodowania (Dz.U. Nr 234, poz. 1974).
6
Kwoty jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadku przy pracy
lub choroby zawodowej reguluje obwieszczenie Ministra Polityki Społecznej
z dnia 11 marca 2005 r. w sprawie wysokości jednorazowych odszkodowań
z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej (MP Nr 16, poz. 275)
i w okresie od 1 kwietnia 2005 r. do dnia 31 marca 2006 r. wynoszą:
" 412 zł za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu;
" 412 zł za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu
z tytułu zwiększenia tego uszczerbku co najmniej o 10 punktów
procentowych;
" 8.013 zł z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy
oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji ubezpieczonego;
" 8.013 zł z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy
oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji wskutek pogorszenia się stanu
zdrowia rencisty;
" 41.212 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawniony jest małżonek
lub dziecko zmarłego ubezpieczonego lub rencisty;
" 20.606 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawniony jest członek
rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty inny niż małżonek
lub dziecko;
" 41.212 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawnieni
są równocześnie małżonek i jedno lub więcej dzieci zmarłego
ubezpieczonego lub rencisty, oraz 8.013 zł z tytułu zwiększenia
tego odszkodowania przysługującego na każde z tych dzieci;
" 41.212 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawnionych jest
równocześnie dwoje lub więcej dzieci zmarłego ubezpieczonego lub rencisty,
oraz 8.013 zł z tytułu zwiększenia tego odszkodowania przysługującego
na drugie i każde następne dziecko;
7
" 8.013 zł , gdy obok małżonka lub dzieci do jednorazowego odszkodowania
uprawnieni są równocześnie inni członkowie rodziny zmarłego
ubezpieczonego lub rencisty, każdemu z nich niezależnie od odszkodowania
przysługującego małżonkowi lub dzieciom;
" 20.606 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawnieni są tylko
członkowie rodziny inni niż małżonek lub dzieci zmarłego ubezpieczonego
lub rencisty, oraz 8.013 zł z tytułu zwiększenia tego odszkodowania
przysługującego na drugiego i każdego następnego uprawnionego.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych finansuje świadczenia z tytułu wypadków
przy pracy oraz chorób zawodowych z wydzielonego funduszu ubezpieczenia
wypadkowego.
Wysokość składki na ubezpieczenie wypadkowe jest ustalana na rok składkowy
i podlega ona zróżnicowaniu w zależności od poziomu zatrudnienia w danym
zakładzie pracy oraz stopnia zagrożenia zawodowego (w postaci częstotliwości
wypadków przy pracy i chorób zawodowych), występującego w środowisku
pracy.
Dla potrzeb różnicowania składki wypadkowej ustawodawca wyróżnił dwie
grupy płatników:
" zgłaszających do ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż
9 ubezpieczonych lub nie podlegających wpisowi do rejestru REGON oraz
" zgłaszających co najmniej 10 ubezpieczonych do ubezpieczenia
wypadkowego i podlegających wpisowi do rejestru REGON. Płatnicy ci
w oparciu o rodzaj prowadzonej działalności zostali zaklasyfikowani
do jednej z 29 grup działalności, dla których zostały przypisane odpowiednie
wartości stóp procentowych składki (w przedziale od 0,97% do 3,86%).
Wartości te są ustalane na okresy trzyletnie.
8
W przypadku pierwszej grupy stopa procentowa składki została ustalona
w stałej wysokości wynoszącej 50% najwyższej stopy procentowej ustalonej
na dany rok składkowy dla grup działalności.
Natomiast dla drugiej grupy płatników stopa procentowa składki jest
wprowadzana dwuetapowo. W pierwszym etapie została ona określona
na poziomie stopy procentowej ustalonej dla grupy działalności, do której
płatnik został zakwalifikowany z uwagi na rodzaj prowadzonej działalności.
W drugim etapie stopa procentowa składki będzie ustalana przez ZUS a jej
wysokość będzie uzależniona od ustalonej dla tego płatnika kategorii ryzyka.
Kategoria ryzyka będzie ustalana przez ZUS na podstawie przekazywanych
przez płatnika danych z trzech kolejnych lat kalendarzowych, które dotyczą:
" liczby poszkodowanych w wypadkach przy pracy ogółem,
" liczby poszkodowanych w wypadkach śmiertelnych i ciężkich,
" liczby zatrudnionych w warunkach zagrożenia.
9
2. Analiza kosztów świadczeń poniesionych na skutek wypadków przy pracy
i chorób zawodowych
W 2004 roku wypłacono z Funduszu Wypadkowego 4.209,1 mln zł,
co stanowi 4 % wypłat z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Wypłaty świadczeń pieniężnych z FUS według rodzajów Funduszy w roku 2003 i 2004 (w mln zł)
wysokość wypłat wielkość wypłat w
wyszczególnienie w % w %
w 2003 r. 2004 r.
w mln zł w mln zł
fundusz emerytalny
52 942,2 52,9 58 006,5 55,6
fundusz rentowy
(renty z tytułu niezdolności do pracy, renty rodzinne,
dodatki do rent i emerytur, zasiłki pogrzebowe, wydatki
na prewencję rentową)
37 970,4 37,9 37 416,5 35,9
fundusz chorobowy
(zasiłki chorobowe, macierzyńskie, opiekuńcze,
porodowe, wyrównawcze, świadczenia rehabilitacyjne)
4 911,9 4,9 4 748,9 4,5
fundusz wypadkowy
(renty wypadkowe i dodatki do rent, jednorazowe
odszkodowania, zasiłki chorobowe z tytułu niezdolności
spowodowanej wypadkiem lub choprobą zawodową)
4 250,5 4,3 4 209,1 4,0
ogółem: 100 075 100,0 104 381 100,0
y
ródło:
Ubezpieczenia Społeczne w Polsce, informacje, fakty, ZUS Warszawa 2004, str.24
Informacja o świadczeniach pieniężnych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz o innych świadczeniach, 2003 r. oraz 2004 r., s.6,
Departament Statystyki
Wypłaty z funduszu wypadkowego (w mln zł):
Zasiłki chorobowe 290,0
Świadczenia rehabilitacyjne 29 ,0
Jednorazowe odszkodowanie powypadkowe 226 ,0
Renty z tytułu niezdolności do pracy 3 107 ,1
Renty rodzinne 539 ,0
Pozostałe 18 ,0
Razem 4 209 ,1
10
2.1 Renty z tytułu niezdolności do pracy
" W roku 2004 renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej
wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową stanowiły około 5 %
ogółu nowo przyznanych rent z tytułu niezdolności do pracy.
" W 2004 roku nowo przyznanych rent z tytułu niezdolności do pracy
spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową przyznano
3.539 (spadek o 825 w porównaniu z rokiem 2003), z tego:
1.791 rent na skutek wypadków przy pracy
1.506 rent na skutek chorób zawodowych
242 rent na skutek wypadku w drodze do / z pracy.
Renty z tytułu niezdolności do pracy wypadkowe
przyznane w latach 2000 - 2004
Renty z tytułu niezdolności do pracy wypadkowe
Wyszczególnienie
2000 2001 2002 2003 2004
OGÓA
EM 7 669 5 697 4 450 4364*/ 3 539
z tego na skutek:
wypadku przy pracy 2 797 2 440 2 064 2 146 1 791
wypadku w drodze do lub z pracy 730 599 520 470*/ 242
choroby zawodowej 4 142 2 658 1 866 1 748 1 506
*/Tylko renty na skutek wypadków w drodze do lub z pracy, które miały miejsce w 2002r., a przyznanie świadczenia nastąpiło po
dacie wejścia w życie nowej ustawy wypadkowej tj. po 1 stycznia 2003r.
y
ródło:Renty z tytułu niezdolności do pracy wypadkowe przyznane w latach 2000 - 2004, Departament Statystyki - Warszawa 2005r.
" Wśród nowo przyznanych rent z tytułu niezdolności do pracy
wypadkowych wypłaconych z FUS w 2004 roku:
60 % stanowiły renty na skutek wypadków przy pracy
43 % stanowiły renty na skutek chorób zawodowych
7 % stanowiły renty na skutek wypadku w drodze do / z pracy.
11
" W 2004 roku renty na skutek wypadków przy pracy, renty na skutek
chorób zawodowych, renty na skutek wypadku w drodze do / z pracy
wypłacono przeciętnie, miesięcznie dla 247,8 tys. osób.
Stanowi to 11,7 % ogółu pobierających renty z tytułu niezdolności
do pracy (w roku 2004 przeciętna miesięczna liczba osób otrzymujących
renty z tytułu niezdolności do pracy wypłacone z FUS wynosiła
2.119,3 tys.)
" W 2004 roku wypłacono z FUS kwotę 3.107,9 mln zł na sfinansowanie
rent z tytułu niezdolności do pracy wypadkowych, z tego wydatkowano:
1.372,9 mln zł - na renty z tytułu niezdolności do pracy
spowodowane wypadkiem przy pracy,
219,9 mln zł - na renty z tytułu niezdolności do pracy
spowodowanej wypadkiem w drodze do lub z pracy,
1.515,1 mln zł - na renty z tytułu niezdolności do pracy na skutek
choroby zawodowej.
Wydatki na renty*/ z tytułu niezdolności do pracy wypadkowe wypłacone
w latach 2000 - 2004, finansowane z FUS
Kwota wypłaconych rent z tytułu niezdolności do pracy wypadkowych
WYSZCZEGÓLNIENIE
2000 2001**/ 2002 2003 2004
w mln zł % w mln zł % w mln zł % w mln zł % w mln zł %
2 831,7 100,0 3 122,1 100,0 3 130,2 100,0 3 110,2 100,0 3 107,9 100,0
OGÓA
EM
z tego na skutek:
wypadku przy pracy 1 244,8 44,0 1 368,0 43,8 1 372,2 43,8 1 370,8 44,0 1 372,9 44,2
wypadku w drodze do lub z pracy 198,9 7,0 220,9 7,1 221,2 7,1 219,7 7,1 219,9 7,1
choroby zawodowej 1 388,0 49,0 1 533,2 49,1 1 536,8 49,1 1 519,7 48,90 1 515,1 48,7
*/A
ącznie z realizowanymi na mocy umów międzynarodowych oraz z wypłatami osób posiadających prawo także do świadczenia rolniczego.
Kwoty rent łącznie z dodatkami pielęgnacyjnymi świadczeniobiorcy ale bez emerytur wypłaconych w zbiegu przy rentach
**/A
ącznie z jednorazową wypłatą wypłaconą w 2001r. zapewniającą realny wzrost emerytury i renty o 0,3% w 2000r. w stosunku do 1999r.
y
ródło:
"Renty z tytułu niezdolności do pracy wypadkowe przyznane w latach 2000 - 2004, Departament Statystyki - Warszawa 2005r.
12
" W 2004 roku przeciętna wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy
wypadkowej ogółem wynosiła 1.029,17 z tego :
1.066,78 zł (na skutek wypadku przy pracy)
974,79 zł (na skutek wypadku w drodze do lub z pracy)
1.005,36 zł (na skutek choroby zawodowej).
Przeciętna miesięczna wysokość rent */ z tytułu niezdolności do pracy
wypadkowych w latach 2000  2004 (w zł .)
Przeciętna miesięczna wysokość rent z tytułu niezdolności
do pracy wypadkowych
WYSZCZEGÓLNIENIE
2000 2001**/ 2002 2003 2004
861,68 938,52 984,98 1 015,62 1 029,17
OGÓA
EM
z tego na skutek:
wypadku przy pracy 878,22 961,02 1 012,83 1 046,42 1 066,78
wypadku w drodze do lub z pracy 803,05 883,38 928,93 957,28 974,79
choroby zawodowej 856,25 927,60 969,73 998,06 1 005,36
*/Bez emerytur i rent realizowanych na mocy umów międzynarodowych oraz bez rent osób posiadających prawo także do świadczenia rolniczego
Kwoty rent łącznie z dodatkami pielęgnacyjnymi świadczeniobiorcy ale bez emerytur wypłaconych w zbiegu przy rentach
**/Bez jednorazowej wypłaty wypłaconej w 2001r. zapewniającej realny wzrost emerytury i renty o 0,3% w 2000r. w stosunku do 1999r.
y
ródło:Renty z tytułu niezdolności do pracy wypadkowe przyznane w latach 2000 - 2004, Departament Statystyki - Warszawa 2005r.
2.2 Jednorazowe odszkodowania
W latach 2001-2004 obserwuje się spadek liczby wypłaconych z FUS
jednorazowych odszkodowań powypadkowych (z tytułu wypadku przy pracy,
w drodze do/z pracy).
Liczba odszkodowań wynosiła : w 2001 roku - 81,1 tys.; 2002 roku- 91,2
tys.; 2003 roku - 87,7 tys.; 2004 roku - 73,1 tys.
13
Jednorazowe odszkodowania powypadkowe w latach 2000-2004
wyszczególnienie 2000 2001 2002 2003 2004
86 346 81 143 91 177 87 654 73 083
liczba odszkodowań
261 482,0 272 120,2 328 192,9 301 573,0 225 851,5
wypłaty w tys. zł
3 028,3 3 353,6 3 599,5 3 440,5 3 090,3
przeciętna wysokość odszkodowania
Żródło: Informacja o świadczeniach pieniężnych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz o innych świadczeniach, Departament Statystyki, ZUS
w latach 2000-2004
" Na jednorazowe odszkodowania wypadkowe z FUS wypłacono w 2004
roku 225.851,5 tys. zł (spadek o 75.721,5 tys. zł w stosunku do roku
2003, co stanowi 25 %), z tego:
179.787,9 tys. zł na skutek wypadku przy pracy
13.145,4 tys. zł na skutek wypadku w drodze do/z pracy.
" W roku 2004 przeciętna wysokość odszkodowania wynosiła:
2.704,31 zł na skutek wypadku przy pracy
4.886,76 zł na skutek wypadku w drodze do/z pracy.
" W latach 2001-2003 obserwuje się wzrost liczby wypłaconych z FUS
jednorazowych odszkodowań na skutek choroby zawodowej , natomiast
w 2004 roku spadek.
Liczba jednorazowych odszkodowań wynosiła : w 2001 roku  1,5 tys.;
2002 roku  2,7 tys.; 2003 roku  4,4; 2004 roku  3,9 tys.
14
" W 2004 roku na jednorazowe odszkodowania z FUS na skutek choroby
zawodowej wypłacono 32.918,2 tys. zł. (spadek o ok. 54 tys. zł
w stosunku do roku 2003).
" Przeciętna wielkość odszkodowania na skutek choroby zawodowej
8.416,83 zł.
2.3 Wydarzenia powodujące najczęściej wypadki przy pracy
Dominujące wydarzenia powodujące wypadki przy pracy w 2004 roku
Ogółem
2004 2 033
398
1. Upadek, potknięcie się, poślizgnięcie się człowieka
2. Uderzenie pochwycenie, przygniecenie człowieka przez maszyny, ich części,
urządzenia, narzędzia, środki transportu
322
3. Upadek z wysokości
268
4.Uderzenie, przygniecenie człowieka przez czynniki materialne transportowane
mechaniczenie lub ręcznie
203
5.Zetknięcie się człowieka z będącymi w ruchu ostrymi narzędziami ręcznymi
110
6. Uderzenie, przygniecenie czlowieka przez spadający, wysypujący, wylewający się
czynnik materialny
83
y
ródło: Renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinne przyznane w 2004 roku z powodu wypadków przy pracy, w
drodze do pracy lub z pracy oraz chorób zawodowych, Departament Statystyki, Warszawa 2005r.
15
2.4 Sekcje gospodarki narodowej w których zarejestrowano najwięcej
przyznanych rent z tytułu niezdolności do pracy:
f& spowodowanych wypadkiem przy pracy:
�! Przemysł (36,9 % ogółu rent z tytułu niezdolności do pracy wypadkowych),
�! Edukacja (17,1%),
�! Budownictwo (13,4 %),
�! Handel i naprawa (8,1 %),
f& spowodowanych chorobą zawodową:
�! Edukacja (573 przyznane renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowane
chorobą zawodową; spadek w stosunku do roku 2003 o 2,4 %),
�! Przetwórstwo przemysłowe (373; spadek o 10,3 %),
�! Ochrona zdrowia i opieka społeczna (129; spadek o 33,8 %),
�! Górnictwo i kopalnictwo (148; spadek o 21,7%).
2.5 Województwa, w których przyznano największą liczbę rent
spowodowanych skutkami wypadków przy pracy lub choroby zawodowej:
f& śląskie (17,0 % ogółu rent z tytułu niezdolności do pracy wypadkowych),
f& wielkopolskie (12,8 %),
f& małopolskie i lubelskie (po 9,6 %),
f& mazowieckie (8,4 %),
f& dolnośląskie (8,0 %).
16
 Nowo przyznane renty z tytułu niezdolności do pracy
spowodowanej skutkami wypadków przy
pracy lub choroby zawodowej według województw
w 2004 roku
Renty z tytułu niezdolności do
pracy wypadkowe
województwa
liczba w odsetkach
Ogółem 3 539 100,0
Dolnośląskie 282 8,0
Kujawsko-pomorskie 160 4,5
Lubelskie 340 9,6
Lubuskie 147 4,1
A
ódzkie 254 7,2
Małopolskie 340 9,6
Mazowieckie 297 8,4
Opolskie 45 1,3
Podkarpackie 148 4,2
Podlaskie 40 1,1
Pomorskie 234 6,6
Śląskie 601 17,0
Świętokrzyskie 51 1,4
Warmińsko-mazurskie 31 0,9
Wielkopolskie 453 12,8
Zachodniopomrskie 116 3,3
y
ródło: Renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinne przyznane w
2004 roku z powodu wypadków przy pracy, w drodze do pracy lub z pracy oraz
chorób zawodowych, Departament Statystyki, Warszawa 2005 rok
17
2.6 Liczba wydanych orzeczeń powypadkowych ustalających uszczerbek
na zdrowiu:
Od 2001 roku do 2004 roku wzrasta odsetek orzeczeń powypadkowych
ustalających uszczerbek na zdrowiu z 63% do 68%.
Orzeczenia powypadkowe wydane w latach 2002 - 2004 ustalające uszczerbek/brak uszczerbku na zdrowiu
orzeczenia powypadkowe ustalające:
uszczerbek na zdrowiu
brak uszczerbku
rok ogółem
liczba % liczba %
2004 96 706 65 780 68,0 30 926 32,0
2003 123 292 80 214 65,1 43 078 34,9
2002 151 901 96 356 63,4 55 524 36,6
2001 154 933 97 513 62,9 57 420 37,1
2000 170 207 108 863 63,3 61 344 36,7
y
ródło: Orzeczenia ustalające % uszczerbek na zdrowiu wydane w latach 2000 - 2004 roku, Departament Statystyki
f& schorzenia najczęściej powodujące uszczerbek na zdrowiu powstały
w wyniku wypadków przy pracy w roku 2004:
�! uszkodzenia kończyny dolnej (ok.38 % ogółu orzeczeń),
�! urazy śródręcza i palców (ok.30 %),
�! uszkodzenia kończyny górnej (ok.14 %),
f& schorzenia najczęściej powodujące uszczerbek na zdrowiu powstały
w wyniku choroby zawodowej w 2004 roku:
�! choroby narządu głosu (ok.30 % ogółu orzeczeń),
�! pylice płuc (ok.26%).
18
 Struktura orzeczeń ustalających uszczerbek na zdrowiu powstały w wyniku wypadków przy pracy
według następstw chorobowych
odsetek orzeczeń liczba orzeczeń
Następstwa chorobowe
wypadków
2002 2003 2004 2002 2003 2004
OGÓA
EM 100,0 100,0 100,0 53 199 60 475 61 856
z tego:
uszkodzenia głowy 4,6 3,9 3,3 2 447 2 359 2 041
uszkodzenia twarzy 4,2 4,4 4,2 2 234 2 661 2 598
uszkodzenia narządu wzroku 1,7 1,4 1,4 904 847 866
uszkodzenia narządu słuchu 0,3 0,3 0,3 160 181 186
uszkodzenia klatki piersiowej 1,2 1,2 1,0 638 726 619
uszkodzenia kręgosłupa 5,3 5,4 5,8 2 820 3 266 3 588
uszkodzenia kończyny górnej 14,4 14,9 14,4 7 661 9 011 8 907
urazy śródręcza i palców 31,0 29,2 30,1 16 492 17 659 18 619
uszkodzenia kończyny dolnej 35,5 37,3 37,9 18 886 22 557 23 443
pozostałe 1,8 2,0 1,6 958 1 210 990
y
ródło: Orzeczenia ustalające % uszczerbek na zdrowiu wydane w 2002-2004 roku, Departament Statystyki
Struktura orzeczeń ustalających uszczerbek na zdrowiu
powstały w wyniku chorób zawodowych
odsetek orzeczeń liczba orzeczeń
Następstwa chorobowe wypadków
2002 2003 2004 2002 2003 2004
OGÓA
EM 100,0 100,0 100,0 4 370 4 185 3 199
z tego
pylice płuc 15,0 21,6 26,2 656 904 838
przewlekłe schorzenia narządu oddechowego 5,1 6,0 4,5 223 251 144
choroby narządu głosu 32,3 29,3 30,2 1 412 1 226 966
choroby skóry 8,1 7,9 4,3 354 331 138
uszkodzenia narządu słuchu wskutek stałego narażenia
13,6 11,2 9,5 594 469 304
na nadmierny hałas
choroby zakaz
ne lub pasożytnicze 13,3 8,1 12,3 581 339 393
pozostałe 12,6 15,9 13,0 551 665 416
y
ródło: Orzeczenia ustalające % uszczerbek na zdrowiu wydane w 2002-2004 roku, Departament Statystyki
3. Wnioski
Analiza kosztów świadczeń poniesionych z tytułu wypadków przy pracy
i chorób zawodowych pokazuje, iż wydatki poniesione z tego tytułu stanowią
4% wypłat z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W stosunku do roku
2003 możemy zaobserwować zmniejszenie się wydatków poniesionych na renty
z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej chorobą zawodową oraz spadek
liczby jednorazowych odszkodowań powypadkowych i nowo przyznanych rent
19
z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy
lub chorobą zawodową.
Koszty społeczne wypadków przy pracy i chorób zawodowych
powstałych w związku z niebezpiecznymi, szkodliwymi i uciążliwymi
warunkami pracy są bardzo wysokie.
Działania prewencyjne prowadzone przez różne podmioty
m.in. Państwową Inspekcję Pracy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Centralny
Instytut Ochrony Pracy są jednym z elementów przyczyniających się do spadku
liczby wypadków przy pracy a tym samym przyczyniają się do zmniejszenia
wydatków ponoszonych z FUS na wypłatę świadczeń przysługujących na skutek
wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
20