I. PROBLEMOS IR SPRENDIMAI

165

III. NUOMONË / OPINIE I POGLÀDY

Micha�ą Ùuczy�ąski

Akademia Úwi�Śtokrzyska im. Jana Kochanowskiego w Kielcach Instytut Filologii Polskiej

ul. Leúna 16, 25-509 Kielce, Polska

E-mail: [e-mail]

SEMANTYKA OBRZ�ąDÓW WIOSENNYCH ZWIÀZANYCH Z MARZANNÀ

I JARYÙÀ (PRÓBA REKONSTRUKCJI �śPRASÙOWIA�ęSKIEGO TEKSTU”) Artyku�ą podejmuje prób�Ś podsumowania i uúciúlenia dotychczasowych wyników bada�ą nad pras�ąowia�ąsk� mitologi� na odcinku dotycz� cym mitu boskiego rodze�ąstwa i úmierci boga urodzaju. Wykorzystany materia�ą obj� �ą m.in. êród�ąa historyczne, przekazy etnograficzne, teksty pieúni ludowych oraz znaleziska archeologiczne. Tak wyekscerpowany materia�ą pozwoli�ą ustali�Ł atrybuty i funkcje bóstw, odtworzy�Ł w� tki i pojedyncze sekwencje mitu, a w rezultacie mityczn� fabu�ą�Ś, w jakiej omawiane postacie wyst�Śpowa�ąy. W artykule przyj�Śto trzy etapy post�Śpowania: prezentacja êróde�ą; ustalenie semantyki wyobraýe�ą zwi� zanych z tymi postaciami; oraz rekonstrukcja fragmentów pras�ąowia�ąskiego mitu o umieraj� cym bogu.

SÙOWA KLUCZE: etnografia, j�Śzykoznawstwo, s�ąowia�ąska mitologia.

Pieúni ludowe s� bardzo dobrym materia�ąem do

ich badaniom sta�ąo si�Ś jasne, ýe w tekstach

bada�ą nad reliktami najstarszych wyobraýe�ą

wspó�ączesnego folkloru kryj� si�Ś jeszcze, rozbite religijnych S�ąowian, zachowanymi nieraz i do

wskutek przemian ideologicznych, pozosta�ąoúci czasów najnowszych w folklorze krajów s�ąowia�ąs-przedchrzeúcija�ąskiego systemu mitologicznego, kich. Konserwatyzm, a takýe zachowawczoú�Ł

które po opracowaniu przez tych uczonych

niektórych S�ąowian, spowodowa�ąy, ýe niejed-

zacz�Ś�ąy zdradza�Ł sw� wewn�Śtrzn� spójnoú�Ł i

nokrotnie w folklorze s�ąownym moýemy si�Ś

archaiczn� genez�Ś.

spotka�Ł z elementami wierze�ą, których geneza

W artykule tym zaj� �ąem si�Ś przede wszystkim

daleko poprzedza przyj�Ście chrzeúcija�ąstwa.

problemem relacji mi�Śdzy Jary�ą� a Marzann� .

Ostatnie kilkadziesi� t lat cechuje znaczny

Kwestia ta sygnalizowana juý w pracach Ivanova post�Śp w poznaniu kultury duchowej S�ąowian.

i Toporova, zosta�ąa podj�Śta przez R. Katièicia2.

Najwi�Śkszy udzia�ą maj� w tym rosyjscy j�Śzy-

Pod tym k� tem przebada�ąem pieúni obrz�Śdowe

koznawcy – W. Ivanov i W. N. Toporov (È�ó� íî�ó, g�ąównie z terenu Polski, Czech i S�ąowacji, chociaý �łî�Żîðî�ó 1965; È�ó� íî�ó, �łî�Żîðî�ó 1970; È�ó� íî�ó,

uwzgl�Śdni�ąem takýe pieúni s�ąowe�ąskie, chor-

�łî�Żîðî�ó 1974; �łî�Żîðî�ó 1998)1, w úlady których wackie i ukrai�ąskie. Koncentruj�Ś si�Ś przede

poszed�ą chorwacki lingwista R. Katièi�Ł. Dzi�Śki wszystkim na funkcjach i atrybutach postaci, a 1 To najwaýniejsze prace tych uczonych poúwi�Ścone temu zagadnieniu.

2 Zob. (Katièi�Ł 1987), a takýe szereg artyku�ąów tego autora. Postaci Marzanny poúwi�Ścone s� dwie podstawowe prace (Zíbrt 1893; Staszczak 1964).