HOBBY Usprawnienia
Minitransceiver SSB na pasmo 80m
Antoś  kolejna wersja Antka (1)
że wszystkie kity sprzedawane jako
Konstruowanie urządzeń QRP (małej mocy) cieszy się niesłabnącym
zmontowane i uruchomione w AVT
zainteresowaniem, a nawet można powiedzieć, że ostatnio przeżywa swój
pracowały poprawnie, zgodnie
renesans. Praca z niewielką mocą na własnoręcznie wykonanym, prostym
z podanymi w opisie parametrami,
urządzeniu daje dużo przyjemności, także wytrawnym krótkofalowcom.
a ich nabywcy nie zgłaszali więk-
Minitransceivery QRP są bardzo chętnie zabierane poza stałe miejsce szych zastrzeżeń - w każdym razie
nawiązywali dwustronne łączności.
zamieszkania na wakacje i urlopy, nie tylko przez początkujących krótko-
Jedną z niedogodności w pierwot-
falowców.
nej wersji urządzenia, zauważoną
przez wielu korespondentów, była
W ciągu kilku lat, jakie upłynę- satysfakcją dla autorów usprawnień, słaba stabilność generatora VFO. Na
ły od chwili opublikowania opi- że nie tylko udało im się wprowa- prośbę krótkofalowców układ został
su minitransceivera SSB/80m do dzić coś nowego, ale że mogło to usprawniony w bardzo prosty spo-
pracy QRP pod nazwą Antek (kit zostać powtórzone przez innych. sób (bez potrzeby stosowania propo-
AVT-2310), wielu krótkofalowców W ten sposób, na bazie wielu nowanych drogich rozwiązań PLL
- z różnym efektem - wykonało to pomysłów, można było zbudować czy DDS) przez zastąpienie obwodu
urządzenie. Konstruowanie urzą- urządzenie, które w zasadzie - poza LC w generatorze przestrajanym
dzeń przeznaczonych dla radio- aplikacjami układów NE602 (SA612) VFO - rezonatorem piezoceramicz-
amatorów do pracy na amatorskich - niczym nie będzie przypomina- nym VFO. Dzięki temu prostemu
pasmach ma to do siebie, że rzadko ło pierwowzoru. Z pewnością taka zabiegowi osiągnięto układ VXO
są one odwzorowywane według wymiana usprawnień i zmian była charakteryzujący się zdecydowanie
pierwotnego opisu, z reguły każ- potrzebna, ale stwarzała także pew- większą stabilnością pracy, a tak-
dy próbuje coś w nim zmienić czy ne utrudnienia i zamieszanie wśród że uproszczono uruchomienie (od
ulepszyć, według własnych upodo- mniej doświadczonych konstrukto- razu uzyskuje się przewidywane
bań i możliwości. Jedni zmieniali fil- rów. Bardziej dociekliwi z pewnością pokrycie pasma, bez konieczności
try 7x7, zastępując je uzwojeniami zauważyli pozorne niekonsekwen- ustawiana zakresu przestrajania LC,
na rdzeniach toroidalnych, drudzy cje w zamieszczanych opisach, kie- czyli nawet bez mierzenia wartości
wymieniali tranzystory bipolarne dy np. jedni wyrzucali tranzystory częstotliwości sygnału generatora).
w układzie VFO na tranzystory po- IRF, ich zdaniem nienadające się do To proste usprawnienie mini-
lowe. Jeszcze inni, dążąc do zwięk- wzmacniaczy, a drudzy opisywali transceivera Antek, choć dające
szenia mocy wyjściowej nadajni- wręcz rewolucyjne osiągnięcia wła- węższy zakres pracy, ustawione na
ka, przebudowywali stopień mocy śnie z tymi tranzystorami. najbardziej atrakcyjną część pasma
z tranzystorem IRF520. Były także głosy pytające, dla- 80m - zostało także zaakceptowane
Wszystkie te zmiany, których opi- czego do tej pory kit AVT-2310 nie przez wielu krótkofalowców, którzy
sy dotarły do redakcji, były publiko- uległ zmianie. Powodem nieinge- potwierdzili dobrą stabilność gene-
wane na łamach Świata Radio. Było rencji w początkowy układ jest fakt, ratora nawet przy bardzo długim
czasie pracy.
Antoś - dalsze uproszczenia
minitransceivera
Dalsze modernizacje Antka, roz-
poczęte pięć lat temu, zmierzały
w kierunku uproszczenia i ulepsze-
nia układu poprzez:
przekonstruowanie generatorów

BFO i VFO z wykorzystaniem
wewnętrznej struktury układów
SA612;
przełączanie filtru kwarcowego

za pomocą klucza elektronicz-
nego CD4066 w taki sposób, aby
uzyskać zmianę kierunku sygna-
łu RX/TX;
wykorzystanie w układzie VFO

(VXO) rezonatora piezoceramicz-
nego 5MHz, co w sposób zdecy-
dowany rozwiązało problemy
stabilności VFO;
wybór większej pośredniej czę-

Prototypowy układ minitransceivera SP5AHT stotliwości w zdecydowany spo-
Świat Radio Czerwiec 2006
48
sób wpłynął na jeszcze lepszą wnętrznego generatora BFO o czę-
Odbiornik
jakość sygnału minitransceivera; stotliwości 8,667MHz sterowanego
użycie w stopniu drivera układu Odfiltrowany sygnał z anteny rezonatorem X5.

scalonego MC1350 sterującego od za pośrednictwem dwusekcyjne- Sygnał wyjściowy, będący róż-
razu tranzystor mocy zdecydowa- go filtru dolnoprzepustowego L5... nicą doprowadzonych częstotliwo-
nie uprościło konstrukcję stopnia L6 oraz dwuobwodowego filtru ści składowych, jest podawany na
nadajnika (pojawiające się trud- pasmowoprzepustowego L7...L8 przedwzmacniacz małej częstotli-
ności z zakupem ww. układu oraz jest podawany na pierwsze wejście wości US5 (TL072) i dalej, poprzez
chęć uzyskania większej mocy mieszacza US3-SA612. Filtr dolno- potencjometr siły głosu R22, do
spowodował, że prezentowany przepustowy, wykorzystywany za- wzmacniacza końcowego LM386,
układ ma użyte w stopniu steru- zwyczaj tylko podczas nadawania, a następnie do głośnika lub słu-
jącym dwa tranzystory). zmniejsza także poziom sygnałów chawek. Kształtowanie charakte-
Wykorzystanie wewnętrznej wejściowych odbiornika o często- rystyki sygnału m.cz. w zakresie
struktury układów SA612 w ukła- tliwościach powyżej 5MHz. Ten 0,3-3kHz zapewniają elementy RC
dach generatorów BFO i VFO po- prosty filtr złożony z pojedynczych na wejściu układu wzmacniacza
zwoliło nie tylko na zminimalizowa- cewek (możliwośc użycia dławików operacyjnego (R19 C45 C46) oraz
nie liczby elementów, ale poprawiło 10uH) o zakresie pracy 3,5...3,8MHz w pętli sprzężenia zwrotnego (R20
stabilność tych układów, nie mówiąc jest dopasowany za pomocą kon- C47). Dodatkowy kondensator po-
o skróceniu drogi sygnału generator- densatorów. między nóżkami 1-8, dołączony do
-mieszacz. Takie rozwiązanie narzu- Na drugie wejście mieszacza jest układu LM386, ustala maksymalne
ciło konieczność przełączania dro- kierowany sygnał z przestrajanego wzmocnienie m.cz. i powinien być
gi sygnału RX/TX poprzez zmianę generatora VXO sterowanego z re- dobrany indywidualnie (w układzie
kierunku sygnału w układzie filtra zonatora piezoceramicznego X6. Sy- prototypowym był 1uF) podczas
kwarcowego. Do tej operacji zosta- gnał wyjściowy z układu scalonego, uruchamiania urządzenia w taki
ły użyte cztery klucze wchodzące będący różnicą obydwu składowych, sposób, aby nie następowało sprzę-
w skład układu CD6066. Klucze są poprzez filtr SSB o częstotliwości żenie m.cz. podczas ustawienia po-
sterowane napięciem +12V RX/TX. środkowej około 8,665MHz jest po- krętła regulacji siły głosu w skrajne
Jak klucz jest otwarty, to rezystancja dany poprzez aktywne klucze US7 prawe położenie.
kanału jest bardzo duża, powodując, 4066 ( zwarte nóżki : 1-2 i 11-10) na Do zasilania układów scalonych
że prąd zamkniętego kanału wynosi kolejny układ SA612 pracujący pod- US3 i US4 wykorzystano napięcie
około 10pA (przy różnicy napięć czas odbioru jako wzmacniacz p.cz. 5V pochodzące ze stabilizatora US1.
pomiędzy wejściem a wyjściem wy- i detektor SSB. Filtr kwarcowy SSB Częstotliwość pracy generatora
noszącym 10V; pojemność Cwe/wy został zestawiony w układzie dra- VXO zależy od zakresu przestraja-
wynosi około 0,5pF). Przy zamknię- binkowym z czterech rezonatorów nia rezonatora 5MHz.
tym kluczu rezystancja kanału wy- o częstotliwości 8,665MHz. Pasmo Elementami decydującymi o czę-
nosi około 125&! (Cwe/wy pomiędzy przenoszenia takiego filtru (przy stotliwości pracy VXO jest rezona-
masą jest rzędu 8pF). zastosowaniu czterech typowych tor piezoceramiczny 5MHz włą-
Schemat ideowy minitransceive- rezonatorów bez dobierania) i kon- czony w szereg z kondensatorem
ra Antoś z poprawkami wniesiony- densatorów po 33pF wynosi około zmiennym AM, w którym wszystkie
mi przez SP2JQR przedstawia ry- 2kHz (przy -3dB). sekcje połączono równolegle (C52;
sunek 1. Poniżej opisano w skrócie Na drugie wejście detektora US4 istnieje możliwość użycia diod po-
zasadę działania urządzenia. (SA612) jest podawany sygnał z we- jemnościowych sterowanych z po-
Rys. 1 Schemat ideowy minitransceivera Antoś
Świat Radio Czerwiec 2006
49
HOBBY Usprawnienia
kwarcowy (nóżki 8-9 klucza 4066), z przyciskiem (wyłącznikiem) oraz
a z jego wyjścia górna wstęga bocz- elektretowy (po dołączeniu napię-
na (poprzez nóżki 3-4 klucza 4066) cia zasilającego poprzez dodatkowy
na wejście układu US3, pełniącego rezystor - jak na schemacie).
teraz funkcję mieszacza nadajnika. Zaprojektowany i wypróbowany
Po wzmocnieniu sygnału w ukła- przez autora Antoś, na pierwszej
dzie z tranzystorem T1 (zamiast BC prototypowej płytce drukowanej
550 były stosowane inne popularne dawał następujące parametry (na-
tranzystory z serii BC; autor stosował pięcie zasilania 12V):
m.in. BC577, w którym baza była ste-
częstotliwość pracy: 3630...3780kHz
rowana bezpośrednio z nóżki 4 US3; (przestrajanie agregatem AM
obwód rezonansowy między kolek- z równolegle połączonymi wszyst-
torem a masą, a w emiterze dobrany kimi sekcjami)
rezystor, ale z tym tranzystorem, czułość odbiornika: około 0,5uV

zaproponowanym przez SP2JQR, (przy 10dB S+N:N)
poziom sygnału był najwyższy), moc wyjściowa nadajnika: około

Na płytce drukowanej zaszła konieczność umieszczenia klucza znajdujący się w obwodzie kolektora 2W (driver MC1350)
BS107 w pobliżu SA612 oraz dwóch diod 1N4148 w pobliżu TL072 filtr dwuobwodowy L1- L2 zestro- Zastosowanie płytki dwustron-
jony na pasmo 80m ustala właściwy nej i logiczne na niej rozmieszczenie
tencjometru Rx). Przy maksymalnej zakres pracy nadajnika. elementów elektronicznych pozwo-
pojemności takiego kondensatora W układzie drivera została wyko- liło na prawie dwukrotne zmniej-
(wkręcony rotor) uzyskano na wyj- rzystana koncepcja z użyciem tran- szenie wymiarów płytki monta-
ściu częstotliwość 4,8855MHz, zaś zystora T2 BS170, lecz były testowa- żowej (80x95mm) w stosunku do
przy wykręconym rotorze często- ne także inne popularne tranzystory pierwotnej wersji Antka.
tliwość 5,035MHz, czyli w efekcie bipolarne o mocy strat około 1W. Dr ugie płytki prototypowe
uzyskano szerokość pasma VXO Indukcyjność cewki L10 (począt- o identycznym wymiarze miały za-
150kHz, a więc najbardziej intere- kowo dławik 10uH) została dobrana mieniony driver z MC1350 na dwa
sujący wycinek pasma SSB od około na najwyższy poziom sygnału na tranzystory (tak jak na zamieszczo-
3630 do 3780kHz. częstotliwości 3,7MHz. Również nym schemacie), które pozwoliły na
wartości kondensatorów C39 i C40 osiągniecie większej mocy wyjścio-
Nadajnik
były dobierane w ten sam sposób. wej nadajnika. Jednak większa moc
Po naciśnięciu przycisku PTT Bezpośrednio z drivera sygnał na wyjściu spowodowała kolejne
przekaz
nik PZ przełącza urządze- SSB jest skierowany do stopnia koń- problemy związane ze wzbudza-
nie z odbioru na nadawanie. Jedna cowego mocy z tranzystorem T3, niem się nadajnika (prawdopodob-
para styków służy do przełączania w którym użyto tranzystora MOS- nie było to spowodowane złym
anteny z filtru dwuobwodowego FET typu IRF520 (IRF530). rozmieszeniem ścieżek na płytce).
na wejście odbiornika, zaś druga Dopasowanie obwodu drenu Brak czasu na kolejne dopraco-
do podawania napięcia na układy tranzystora do anteny zrealizowano wanie układu (przed skierowaniem
odbiornika i nadajnika. poprzez dwuczłonowy filtr dolno- opisu do produkcji docelowej płytki
Po zmontowaniu układu na płyt- przepustowy. drukowanej, a może i kitu AVT)
ce okazało się, że przy większej Obok filtracji sygnałów niepożą- spowodowały, że dwie prototypo-
mocy nadajnika zwieranie wejścia danych, jednym z najważniejszych we płytki drukowane z opisem i re-
filtru dwuobwodowego do masy parametrów wzmacniacza nadajni- zonatorami (identycznymi, jakich
nie stanowi dostatecznego odcięcia ka SSB jest jego liniowość. Rezystor użyłem w swoich konstrukcjach)
sygnału nadajnika od wejścia ukła- R42 w z
ródle, podobnie jak rezystor przekazałem zainteresowanym ko-
du US3 i zaszła konieczność użycia w emiterze tranzystora T1, wprowa- legom Ryszardowi SP6IFN oraz
dodatkowego klucza z tranzystorem dza niewielkie ujemne sprzężenie Henrykowi SP2JQR celem spraw-
BS107 (propozycja SP2JQR; SP6FIN zwrotne, wpływające pozytywnie dzenia konstrukcji i podzielenia się
proponował tranzystor BC547, ale na liniowość układu i kompensacje osiągnięciami (zdjęcia i krótki opis
wymagało to użycia jeszcze dwóch temperaturową stopnia. jest na stronie:www.qsl.net/sp6ifn/
rezystorów polaryzujących). Poprawną pracę stopnia mocy antos/antos/htm). Wymienieni ko-
Sygnał ze wzmacniacza mikrofo- osiągnięto poprzez ustawienie ledzy mają duże doświadczenie
nowego US5 (TL072) jest podawany właściwego punktu pracy stopnia w konstrukcjach amatorskich oraz
na pierwsze wejście US4 pełniące- za pośrednictwem potencjometru dostęp do specjalistycznej apara-
go teraz funkcję modulatora, zaś montażowego R2. tury pomiarowej, co uwiarygodnia
sygnał generatora fali nośnej - na Cały układ minitransceivera zo- osiągnięte parametry.
drugie wejście tego układu. stał zmontowany na prototypowej Tr z e c i ą p ł y t kę d r u ko w a n ą
Do równoważenia modulatora płytce pokazanej na zdjęciu. (pierwsza wersja, czyli z MC1350)
nie jest potrzebny potencjometr W pierwszym układzie redakcyj- przekazałem Markowi SP2MDT, ale
montażowy, tak jak w przypadku nym wykorzystano fabryczną obudo- z otrzymanych informacji wynika,
Antka, w którym był włączony po- wę plastikową, w której tylną ściankę że konstrukcja ta była testowana
między wejścia 1-2 (może jednak zastąpiono blachą aluminiową stano- w paśmie 14MHz (nieukończona,
przydać się do zachwiania równo- wiącą radiator tranzystora mocy. przekazana innemu koledze do ko-
wagi modulatora i wywołania po- Uruchomienie części nadawczej lejnych prób i doświadczeń; opis
jawienia się fali nośnej na wyjściu należy rozpocząć po upewnieniu się, prób na stronie: www.radio.org.
modulatora, np. podczas strojenia że odbiornik pracuje poprawnie. pl/~sp2mkt/antos/antos.htm).
nadajnika oraz do pracy telegrafią). Do współpracy z opisanym Z poniżej zamieszczonego rapor-
Sygnał DSB z wyjścia modula- urządzeniem był wykorzystywany tu dwóch niezależnych konstruk-
tora (nóżka 4) jest podany na filtr dostępny mikrofon dynamiczny torów QRP wynika, że konstrukcja
Świat Radio Czerwiec 2006
50
jest dobra, lecz aby mogła pojawić Najtrudniejszy okazał się stopień te nawinąłem jednak na rdzeniach
się w formie kitu AVT, muszą zostać z ostatnim tranzystorem i dwa dni okrągłych Amidona czerwonych.
dokonane niezbędne modyfikacje zeszły, zanim to doprowadziłem Kondensatory: C3-680pF, C4-1n5,
na płytce drukowanej. do porządku. Sam stopień z IRF520 C5-470pF.
Andrzej Janeczek SP5AHT pracował, jak się okazało, właściwie, Obwód ten wzorowałem na opi-
ale w.cz., jakie oddawał do obciąże- sie DM2CQL zamieszczonym w  A-
Raport SP6IFN
nia, nanosiło się niestety na nogę 1 mateurfunkttechnik 9/2004 i jak
Strojenie zrealizowałem konden- US3, a dalej to już zamknięta pętla widać, rozwiązanie to zapewnia
satorem, takim jak w Antku, przy do US4 i z powrotem. Konieczny właściwą oporność wyjściową 50&!.
połączonych obu sekcjach równole- był tu dodatkowy układ, u mnie jest Cewka L3 to dławik o znacznej
gle uzyskałem zakres strojenia 3,621 to klucz tranzystorowy zwierający indukcyjności, gdyż taki właśnie
- 3,748MHz, a więc 127kHz (to co niepracujące przy nadawaniu wej- ustabilizował parametry wzmac-
nas interesuje najbardziej); przeło- ście 1 poprzez kondensator 10n do niacza, w moim przypadku to 13
żenie przekładni 3/1 daje wystar- masy. Zwieranie wejścia odbiornika zw. na rdzeniu FT37-43 Amidona
czającą dokładność dostrojenia się stykami przekaz
nika nie zabezpie- (80uH), dławik L4 to 5 zw. na FT37-
do stacji korespondenta. Myślę, że czyło jednak przed wzbudzeniem -42 (10uH), rezystor R1 w bramce
można użyć diody pojemnościowej się końcówki - musi to być robione IRF520 3,3&!. Zastosowałem też sta-
o większej pojemności lub też połą- na samym wejściu mieszacza, tuż bilizację dren/bramka - szeregowo
czyć kilka równolegle, aby uzyskać przy nodze 1 US. R330/C100n.
odpowiedni zakres strojenia. Również modulator na US4 Pozostały układ stopni sterują-
Klucze CD4066 wydają się pra- wymagał modyfikacji, bo jego tłu- cych jest taki, jak zaproponował
cować poprawnie, tak więc rozwią- mienie nośnej ledwo dochodziło SP2JQR, z tym że rezystor R44 jest
zanie takie jest ciekawe i spełniają- do 20dB. Początkowo zastosowa- u mnie 33k&!, a i tak tranzystor jest
ce oczekiwania, pozbycie się nato- łem zrównoważenie takie, jakie gorący, z mniejszymi wartościami
miast generatorów zewnętrznych jest w Antku, ale z kondensatorem wręcz się gotuje...
w znacznym stopniu zaoszczędza zwierającym wejście 1, umieszczo- To wszystko tak zbudowane
miejsce na płytce, a jednocześnie nym po rezystorze 47k&! na sty- ustabilizowało pracę wzmacniacza,
pozwala w maksymalny sposób wy- kach rezystora regulowanego. Jed- a jego parametry nie uległy zmianie
korzystać SA612, tak jak to przewi- nak po analizie układu modulatora po włożeniu do obudowy, sygnał
dział producent, zatem popieram! oraz przekazanych uwagach ko- nadal pozostał czysty i stabilny,
Fragment układu z L1/L2 też legi SP2JQR wystarczyło usunąć ostatecznie na finał mam 8W mocy
bym przebudował tak, aby obwód zbędny rezystor 4k7 znajdujący się nadajnika przy sterowaniu 5mV
rezonansowy znalazł się w kolekto- w dzielniku C57 i C58 i pinu 7 US4, m.cz. 1kHz. Wszystko to zasilane
rze tranzystora - zyskamy na pew- aby układ pracował zadowalająco. z akumulatora żelowego 3Ah, czyli
no na zwiększeniu mocy wyjścio- Uwaga kolegi SP2JQR, że  nie na- na 12V, widmo sygnału na anali-
wej. Moje doświadczenie z urucha- leży mu w tym przeszkadzać (cho- zatorze czyste, widoczne jest VFO,
mianiem prototypu wskazuje, że dzi o zrównoważenie fabryczne US) ale bardzo malutki poziom sygnału,
aby był to układ dwuobwodowy, jest bardzo trafna. ok. 7mW (-30dB) przy 6W mocy
z możliwością ukształtowania pa- Obwody pasmowe odbiorni- nadajnika, wygląda to na dobry
sma przenoszenia poprzez dobór ka nie są krytyczne i zmontowane nadajnik!
elementów tego filtru, tak jak to w zasadzie jak na schemacie. In- Uważam, że po zmianie płytki
jest w prototypie, konieczne jest, by dukcyjności cewek to 8,8uH dla L7/ drukowanej minitransceiver Antoś
wyeliminować częstotliwość VXO L8 przy C=200pF. Parametry filtru będzie bardzo dobrym urządze-
z pasma wzmacnianego w dalszych wyjściowego L5/L6 są zbliżone do niem, nie tylko dla początkującego
Raport SP2JQR zamieści-
stopniach. typowych, z tym że L5 ma 1,1uH krótkofalowca. my za miesiąc.
Po zakończeniu wszystkich prac indukcyjności, a L6 2,2uH; cewki Ryszard  Rysio! SP6IFN
związanych z uruchomieniem
Antosia, także po wprowadzeniu
propozycji SP5AHT, stwierdziłem,
że układ pracuje, nadaje i odbiera,
a występujący  piuk przy prze-
chodzeniu z nadawania na odbiór
zminimalizowałem do minimum
(czasem się pojawi) i nie jest już
uciążliwy.
Układ pracuje poprawnie po wy-
sterowaniu z mikrofonu dynamicz-
nego (wkładka 50-omowa Radmoru
MGD4). Na początku na wyjściu
nadajnika miałem moc ok.1W przy
niezbyt mocnym gwizdnięciu i za-
silaniu 12,8V ze świeżo naładowa-
nego akumulatorka żelowego 3Ah
(moc wyjściowa przy sterowaniu
z generatora m.cz. sygnałem 1,5kHz
jest większa, gdy poziom jego prze-
kracza 25mV, ale nie ma to już zna-
czenia, wzmacniacz mikrofonowy
pracuje bez zniekształceń). Antoś zmontowany przez SP6IFN
Świat Radio Czerwiec 2006
51
HOBBY Usprawnienia
rze widma w sygnale wyjściowym. ferrytowym rdzeniu 6-otworowym
#########SP2JQR-1 (Antoś Duża amplituda powodowała też z materiału F 200.
zmontowany przez SP2JQR; sama prostowanie napięcia w.cz. na dio- Ze względu na  dużą moc,
płytka bez tranzystora mocy i ra- dzie pojemnościowej przy niskim zwiększenia wartości wymagały też
diatora) napięciu strojącym, co objawia się obwody odsprzęgające. Żadne do-
######## SP2JQR-fot 1: Se- wielką niestabilnością generatora, datkowe elementy nie były jednak
lektywność obwodów wejściowych a w skrajnym przypadku mogła po- potrzebne.
odbiornika wodować zrywanie drgań (w tym Uzyskałem następujące moce
########SP2JQR-fot2: Se- egzemplarzu nie było zrywania). w funkcji napięcia zasilania:
lektywność obwodów nadajnika Aby obniżyć amplitudę drgań 11,5V - 8,7W
#######SP2JQR-2 (Gotowy obu generatorów zlikwidowałem 12,0V - 9,6W (prąd pobierany
Antoś  Pancernik SP2JQR) rezystory dołączone do nóżek 7 przez TRX - 1,6A)
SA612 oraz dobrałem dzielniki po- 13,0V - 11,4W
Raport SP2JQR jemnościowe tak, aby amplituda 13,8V - 12,9W (1,95A)
W generatorze VFO zastosowa- sygnału wynosiła około 0,2Vpik. 15,0V - 14,4W (2,35A)
łem tymczasowo 3 równolegle po- Zmieniłem też schemat wzmac- Moce były pomierzone bez rezy-
łączone diody BB609 dające zakres niacza sterującego. Na tranzystorze stora 0,2 oma w drenie tranzystora
przestrajania od 3,790 do 3,745MHz BC550 ma on dużo większe wzmoc- (rezystor ten poprawia jakość mo-
bez dodatkowych kombinacji. nienie, pomimo zastosowania sil- dulacji, stabilizuje termicznie prąd
Przy małym napięciu strojącym nego sprzężenia zwrotnego w emi- spoczynkowy). Moc po jego zasto-
pożądany jest układ przeciwsobny. terze. Rezystor w emiterze 22 omy sowaniu spada o około 1W. Rezy-
Kompensują się w tym układzie zwiększa także impedancję wejścio- stor 1om jeszcze bardziej poprawia
napięcia w.cz. wyprostowane przez wą wzmacniacza dopasowując ją jakość modulacji - moc spada do
diody. Stabilność termiczna takiego do mieszacza. Dodatkowe obciąże- około 5W przy 13,8V zasilania.
układu jest o wiele lepsza, szcze- nie mieszacza gałęzią RC zapobie- Odbiornik po dopasowaniu ob-
gólnie dla napięć strojących poniżej ga wzbudzaniu się całego układu. wodów ma zbliżoną czułość do Ant-
jednego wolta. Problem jest szcze- Konieczna była zmiana impedancji ka w wersji podstawowej, umoż-
gólnie ważny, gdyż zwiększona charakterystycznej obwodów na- liwiając prowadzenie łączności na
moc powoduje silne nagrzewanie dajnika (w dwuobwodowym fil- pełnowymiarowym dipolu nawet
całego TRX-a, wywołując przestro- trze LC dałem dławiki po 2,2uH w środku dnia.
jenie - w skrajnym przypadku - na- i kondensatory 820pF zapewniające Mam bardzo ważną uwagę do
wet o 3kHz. wymaganą krzywą przenoszenia projektu płytki drukowanej. Wyj-
W obwodach komutacyjnych nadajnika). ście filtru PI stopnia mocy musi
wystarczył jeden tranzystor BS107 Tranzystora BS170 nie polecam mieć masę podłączoną bezpośred-
oraz dwie dodatkowe diody zna- do SSB, gdyż jest bardzo nieliniowy. nio do masy gniazda antenowego
komicie przyśpieszające przełącza- Poprawę jakości modulacji uzyska- - tylko w ten sposób można pozbyć
nie i likwidujące przykre zjawiska. łem zwiększając sprzężenie zwrotne się tendencji do wzbudzeń (po-
Płytki drukowanej prawie nie prze- w z
ródle (R=22omy). Można też to wstaje sprzężenie zwrotne po ma-
rabiałem - tylko jedno cięcie i 4 ele- zrobić w nieprzyzwoity sposób - jak sie) przy lekko odstrojonej antenie
menty SMD. w Traperze, gdzie obudowa tran- lub zastosowaniu dodatkowego
Wstępnie pomierzone niektóre zystora nagrzewa się do 110stopni wzmacniacza z nie do końca do-
parametry: (mierzyłem pirometrem) i, o dziwo, brym współczynnikiem SWR. Przy
- selektywność obwodów wej- układ pracuje. Takich mało nieza- takim umieszczeniu kołka masy
ściowych odbiornika (fot.1) wodnych rozwiązań staram się uni- jak na zdjęciu - czyli oryginalnie
- selektywność obwodów nadaj- kać w swoich konstrukcjach. - układ dobrze pracuje tylko z do-
nika (fot. 2); widoczne znaczniki to W stopniu końcowym koniecz- brym dopasowaniem. Wystarczy to
3MHz, 4MHz, 5MHz ne było zastosowanie sprzężenia podłączenie wykonać bezpośrednio
- wytłumienie nośnej: około napięciowego, aby zlikwidować od ścieżki masy filtru PI i problem
50dB wzbudzenia tranzystora IRF520. znika, dlatego kołek należy prze-
Ten ostatni parametr był psuty Filtr wyjściowy został odpowiednio projektować.
przez dodatkowy rezystor w gene- dopasowany w celu uzyskania po- Dobrze by też było wydzielić
ratorze kwarcowym. nad 10W mocy. Z tej okazji zmiany masę układu formowania. Masa
Równowaga mieszacza jest bar- też wymagało dopasowanie obwo- mieszaczy, filtr u kwarcowego
dzo delikatna i nie należy jej zabu- du wejściowego odbiornika. i klucza 4066 powinna spotykać
rzać elementami dla prądu stałego Cewki wyjściowe filtru nadaj- się z masą pozostałych układów
(na początku amplituda tego ge- nika wykonałem jako powietrzne tylko w jednym punkcie przy wej-
neratora była o wiele za duża). Ten drutem DNE 0,3 nawinięte na śred- ściu wzmacniacza na tranzystorze
sam problem wystąpił w drugim nicy 6mm: L3 - 16 zwojów, L5  9 BC550 w miejscu, gdzie jest kon-
generatorze - VFO. Zbyt duża am- zwojów, L6  14 zwojów. densator blokujący, wówczas nie
plituda generatora dawała dużo Dławik zasilania L4 nawinąłem wystąpi sprzężenie zwrotne po ma-
prążków widocznych na analizato- również drutem DNE z tym, że na sie i dodatkowe tłumienie wyjścia
Świat Radio Czerwiec 2006
52
mieszacza gałęzią RC nie będzie tów i układ był cały czas stabilny.
potrzebne. Zmieniała się jedynie moc wyjścio-
Jeszcze dwa słowa o tranzystorze wa oraz zawartość harmonicznych
BS107 i BS170 jako kluczu. i obcych prążków widocznych na
Należy pamiętać o dość dużej analizatorze widma. Tylko skraj-
pojemności S-D w stanie otwartym, nie odległe wartości powodowały
która wynosi około 50pF oraz o dio- wzbudzenia.
dzie zwrotnej, co sprawia, że ten Zaobserwowałem jednak silny
klucz nie we wszystkich zastosowa- wpływ pola magnetycznego wy-
niach się sprawdzi. Okazał się on twarzanego przez dławik stopnia
jednak najprostszym rozwiązaniem końcowego na dławik obwodu re-
w Antosiu. zonansowego nadajnika. Zbliżenie
Podczas montowania płytki tych elementów do siebie powodo-
w obudowie mogą wystąpić kompli- wało wzbudzenie całego wzmac-
kacje, dlatego chciałbym przekazać niacza. Dlatego bardzo pozytywną
kilka pomocnych uwag. Głównym rzeczą jest wykonanie dławika dre-
powodem wszystkich nieszczęść nowego na rdzeniu o zamkniętym
związanych z obudową są znowu obwodzie magnetycznym  najle-
nieprawidłowe połączenia mas. piej na rdzeniu dwuotworowym
Płytka bazowa Antosia powinna TV.
być połączona z masą tylko w jed- Mam prawie pewność, że uda
nym punkcie. Najlepiej, aby tym mi się uruchomić Antosia w me-
punktem było gniazdo antenowe. talowej obudowie. Moja obudo-
Śruby mocujące nie powinny łą- wa będzie jednocześnie radiatorem
czyć masy płytki z obudową. Tylko nieco większym od płytki bazowej
wówczas nie wytworzy się pętla ze względu na konieczność odpro-
sprzężenia zwrotnego umożliwia- wadzenia docelowej mocy 30W.
jąca wzbudzenie międzystopniowe Może tu jeszcze wystąpić problem
wzmacniaczy w.cz. Aby odizolować pojemności między tranzystorem
pozostałe połączenia masy dla w.cz. mocy a obudową (kolejna droga dla
należy na przewody mikrofonowe niepożądanego sprzężenia zwrot-
nałożyć pierścienie ferrytowe z ma- nego). Jeśli wystąpią jakieś inne
teriału o dużej przenikalności. To problemy, o których tu nie napisa-
samo dotyczy przewodów zasilania. łem, to dam znać.
Masa przewodu potencjometru gło- Henryk SP2JQR
śności nie powinna być połączona
z jego obudową. Ekranowanie m.cz Red.
wystąpi, natomiast w.cz. nie przej- W chwili oddawania tego nume-
dzie. Dotyczy to również potencjo- ru do druku SP2JQR potwierdził
metru sterującego varicapami. że uzyskał z Antosia 34W mocy
Wszystkie te problemy z masą i dokonał kolejnych modernizacji.
i obudową nie wystąpiłyby, gdyby W przedstawionym układzie poka-
płytka drukowana miała nieco inny zanym na schemacie (rys. 1) wpro-
projekt mas. Chodzi tu o odcięcie wadził m.in. zmianę polegającą na
możliwości powstania pętli sprzę- zasilaniu wejść wzmacniacza ope-
żenia zwrotnego po ścieżkach masy. racyjnego US5 z napięcia 5V a nie
Zasada wydzielania masy obwodów 12V (rezystory R9 i R15 dołączył
sterujących powinna obowiązywać do wyjścia US1 oraz wymontował
dla całego TRX-a idąc kolejnymi rezystory R8 i R14).
stopniami w kierunku anteny, aż W jednym z kolejnych numerów
do gniazda antenowego. Wówczas ŚR zamieścimy zmodernizowany
nawet bardzo duży prąd stopnia schemat wzmacniacza mocy oraz
końcowego nie będzie mógł się cof- układ diodowej kompensacji tem-
nąć do stopni sterujących, bo nie peraturowej VXO wraz z krótkim
będzie miał zamkniętego obwodu, opisem i inne zdjęcia wnętrza An-
przez który mógłby popłynąć. Na tosia.
ten temat napisano dużo książek,
tyle tylko, że dotyczą one głównie
układów m.cz. i systemów pomia-
rowych. Problemy te są również
poruszone w wielu notach kata-
logowych analogowych układów
scalonych.
Jestem przekonany, że to wła-
śnie wymienione wyżej przyczyny
są powodem niestabilności stopni
końcowych, a nie wartości elemen-
tów. Dostrajając filtr PI zmieniałem
w dużym zakresie wartości elemen-
Świat Radio Czerwiec 2006
53