Wybrane zasady
prawa karnego
M. Bainczyk, oprac. własne oraz na
podstawie m.in. Z. Muras,
Podstawy prawa
Prawo karne
Art. 5 Konstytucji
Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i
nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i
prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo
obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz
zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą
zrównoważonego rozwoju.
zespół norm prawnych dotyczących odpowiedzialności
karnej człowieka za czyny zabronione w w ustawie pod
groz
bą kary
dobra chronione: niemajątkowe: godność, życie i zdrowie
człowieka, a także porządek publiczny, bezpieczeństwo
wewnętrzne i zewnętrzne majątkowe: własność
państwowa i prywatna,
prawo
prywatne publiczne
karne
materialne: zachowania
zakazane i kary za takie
zachowanie
Formalne  procesowe
zasady i procedury orzekania o
karach
wykonawcze  zasady odbywania kary
z
ródła prawa karnego
zasady: nullum crimen sine lege, nulla poena sine lege
Art. 42 ust. 1 Konstytucji
Odpowiedzialności karnej podlega ten ty lko, kto dopuścił się
czynu zabronionego pod groz
bą kary przez ustawę
obowiązującą w czasie jego popełnienia. Zasada ta nie stoi na
przeszkodzie ukaraniu za czyn, który w czasie jego popełnienia
stanowił przestępstwo w myśl prawa międzynarodowego
ustawa - kodeks
kodeks karny: cz. ogólna, cz. szczegółowa, cz. wojskowa
kodeks postępowania karnego
kodeks karny wykonawczy
(wszystkie kodeksy uchwalone w 1997 r.)
jurysdykcja uniwersalna - czyny stanowiące
przestępstwa w myśl prawa międzynarodowego
obowiązywania polskiego kodeksu
karnego
w czasie: odpowiedzialności karnej podlega ten, kto popełnił czyn
zabroniony pod groz
bą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jej
popełnienia  lex retro non agit
w przestrzeni:
Art. 5. [Zasada terytorialna]
Ustawę karną polską stosuje się do sprawcy, który popełnił czyn zabroniony
na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jak również na polskim statku
wodnym lub powietrznym, chyba że umowa międzynarodowa, której
Rzeczpospolita Polska jest stroną, stanowi inaczej.
-> także w odniesieniu do obywatela polskiego, który popełnił przestępstwo
za granicą, jeśli dany czyn był uznany przez ustawę za przestępstwo
-> zasadniczo zakaz ekstradycji obywatela RP
-> także w odniesieniu do cudzoziemców, którzy za granicą popełnili
przestępstwo przeciwko interesom RP oraz obywatelom polskim, a
także jeżeli popełnili czyn zagrożony karą powyżej 2 lat więzienia, a
sprawca przebywa na terytorium RP
względem osób: zasadniczo, jeśli czyn został popełniony po ukończeniu
17 roku życia, wyjątkowo po ukończeniu 15 roku życia
Pojęcie przestępstwa
czyn człowieka, zabroniony pod groz
bą kary przez ustawę
obowiązującą w czasie jego popełnienia, zawiniony, społecznie
szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy
Art. 1. [Warunki odpow iedzialności] kodeksu karnego
ż 1. Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto popełnia czyn
zabroniony pod groz
bą kary przez ustawę obowiązującą w czasie
jego popełnienia.
ż 2. Nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego społeczna
szkodliwość jest znikoma.
ż 3. Nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie
można mu przypisać winy w czasie czynu.
znamiona przestępstwa  cechy przestępstwa, które muszą zostać
stwierdzone i udowodnione w postępowaniu karnym - typ
podstawowy, kwalifikowany, uprzywilejowany
przestępstwo
Nieumyślne
umyślne
Art. 9. ż 1. KK Czyn zabroniony popełniony jest Art. 9 ż 2. Czyn zabroniony popełniony jest
umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia,
nieumyślnie, jeżeli sprawca nie mając zamiaru
to jest chce go popełnić albo przewidując możliwość
jego popełnienia,
jego popełnienia, na to się godzi.
popełnia go jednak na skutek niezachowania
ostrożności wymaganej w danych
okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia
tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć.
okoliczności
wyłączające
odpowiedzialność
karną
bezprawność
winę
" obrona konieczna
" nieletniość
" stan wyżej konieczności
" niepoczytalność
" zgoda pokrzywdzonego
" rozkaz
" błąd
Przykłady
Art. 148. [Zabójstwo]
ż 1. Kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat
pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.
ż 2. Kto zabija człowieka:
1) ze szczególnym okrucieństwem,
2) w związku z wzięciem zakładnika, zgwałceniem albo rozbojem,
3) w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie,
4) z użyciem broni palnej lub materiałów wybuchowych,
podlega karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.
ż 3. Karze określonej w ż 2 podlega, kto jednym czynem zabija więcej niż jedną osobę lub był wcześniej
prawomocnie skazany za zabójstwo.
ż 4. Kto zabija człowieka pod wpływem silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami, podlega karze
pozbawienia wolności od roku do lat 10.
Art. 150. [Eutanazja]
ż 1. Kto zabija człowieka na jego żądanie i pod wpływem współczucia dla niego,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
ż 2. W wyjątkowych wypadkach, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet
odstąpić od jej wymierzenia.
Art. 155. [Nieumyślne spowodowanie śmierci]
Kto nieumyślnie powoduje śmierć człowieka, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Art. 162. [Nieudzielenie pomocy]
ż 1. Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia
albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej
osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia
wolności do lat 3.
przestępstwa
występki
zbrodnie
Sądowy wymiar kary
zasady ogólne
Konstytucja - Art. 40.
Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu
traktowaniu i karaniu. Zakazuje się stosowania kar cielesnych.
Art. 41.
1. Każdemu zapewnia się nietykalność osobistą i wolność osobistą. Pozbawienie lub
ograniczenie wolności może nastąpić tylko na zasadach i w trybie określonych w
ustawie.
4. Każdy pozbawiony wolności powinien być traktowany w sposób humanitarny.
5. Każdy bezprawnie pozbawiony wolności ma prawo do odszkodowania.
Kodeks karny - Art. 3.
Kary oraz inne środki przewidziane w tym kodeksie stosuje się z uwzględnieniem zasad
humanitaryzmu, w szczególności z poszanowaniem godności człowieka.
-> zasada swobody sądu w ramach ustawy
->zasada indywidualizacji kary
-> zasada preferencji kar i środków nieizolacyjnych
->zasada uwzględniania prewencji ogólnej i indywidualnej
prawo karne
kary (funkcja przede wszystkim
środki karne (funkcja przede
represyjna)
wszystkim prewencyjna)
1) grzywna,
2) ograniczenie wolności,
3) pozbawienie wolności,
4) 25 lat pozbawienia wolności,
5) dożywotnie pozbawienie wolności.
Informacje MS
Na dzień 23 grudnia 2010 r. liczba
osadzonych 78 497 tj. 96,7%
pojemności zakładów
koszt utrzymania jednego skazanego w
zakładzie karnym  2300 zł.
dozór elektroniczny  obecnie około 560
osób.