Kompendium wykładów PROCESY PRODUKCYJNE  dr inż. Jerzy Bochnia
Politechnika Świętokrzyska w Kielcach 2011/2012
Wykład 14: Planowanie i przygotowanie procesu produkcyjnego. Modelowanie procesu produkcyjnego.
=================================================================================================================
Planowanie procesu produkcyjnego jest jednÄ… z podstawowych funkcji zarzÄ…dzania tym procesem
i obejmuje następujące etapy:
üð okreÅ›lenia celów,
üð dokonania analizy sytuacji,
üð opracowania planu dziaÅ‚aÅ„ (planowanie wÅ‚aÅ›ciwe),
üð opracowanie harmonogramu dziaÅ‚aÅ„,
üð podjÄ™cie decyzji dotyczÄ…cej realizacji.
Rozróżniamy:
üð planowanie strategiczne  osiÄ…gniÄ™cie głównych celów i misji firmy
üð planowanie taktyczne  okreÅ›la sposoby wcielania w życie planów strategicznych, realizuje cele
ustalone w planie taktycznym
üð planowanie operacyjne - okreÅ›la sposoby wcielania w życie planów taktycznych, realizuje cele
ustalone w planie operacyjnym.
Ze względu na okres planowania mamy:
üð planowanie roczne,
üð planowanie kwartalne,
üð planowanie miesiÄ™czne.
Ze względu na strukturę mamy planowanie [2]:
1. Planowanie ogólnozakładowe.
2. Planowanie międzywydziałowe.
 system planowania wg rytmu produkcji,
 system planowania wg programu i zapasów,
 system planowania wg stanu magazynowego,
 system planowania wg wyprzedzeń,
 system planowania wg cyklu produkcyjnego,
 system planowania wg jednostek terminów.
3. Planowanie wewnątrzwydziałowe.
 planowanie w liniach,
 planowanie w gniazdach przedmiotowych,
 planowanie i rozdzielnictwo robót w odcinkach specjalizowanych technologicznie.
System planowania wg rytmu produkcji może być stosowany przy pełnym potokowym przebiegu pro-
dukcji w wydziale dostawcy i w wydziale odbiorcy, np. gdy spływ części z linii w wydziale mechanicz-
nym jest w pełni zsynchronizowany z rytmem montażu.
W systemie planowania wg programu i zapasów punktem wyjścia do obliczeń jest plan montażu,
a właściwie ilość części wchodząca w skład produkcji gotowej przedsiębiorstwa w danym okresie plani-
stycznym. Ilość części, którą należałoby dostarczyć do wydziału montażu z dodaniem różnicy między
normatywem a stanem części w magazynie półwyrobów stanowi ilość części, która wchodzi do planu
wydziału mechanicznego.
System planowania wg stanu zapasu magazynowego jest w pełni oparty na zasadzie sterowania zapa-
sem. Regulacja dwupołożeniowa stanu ilościowego magazynu.
System planowania wg cyklu produkcyjnego polega na opracowywaniu cykli produkcyjnych zleceń
i rejestrowaniu zaawansowania zleceń w poprzednich okresach. Zastosowana jest tu metoda oparta na
cyklogramach na których nanosi się stan wykonania wg poszczególnych operacji i ocenia się stan za-
awansowania na koniec miesiÄ…ca.
System planowania wg jednostek terminów jest oparty na zasadzie sterowania terminem spływu. Jego
podstawą jest kalendarz terminów zawierający numery wszystkich okresów planistycznych.
Planowanie wewnątrzwydziałowe jest to ciąg prac związany z wyznaczeniem  na podstawie planu wy-
działu  zadań mniejszych odcinków produkcyjnych (aż do stanowisk roboczych włącznie).
Elementem planowania jest opracowywanie harmonogramów, które zwykle są graficznym planem roz-
łożenia prac w poszczególnych jednostkach organizacyjnych.
1
Kompendium wykładów PROCESY PRODUKCYJNE  dr inż. Jerzy Bochnia
Politechnika Świętokrzyska w Kielcach 2011/2012
Wykład 14: Planowanie i przygotowanie procesu produkcyjnego. Modelowanie procesu produkcyjnego.
=================================================================================================================
Opracowanie harmonogramów produkcji przybiera różną formę w zależności od wielkości zakła-
du.
Duże zakłady pracy
Cechą charakterystyczną harmonogramów w dużych zakładach pracy jest unifikacja działań, wyposaże-
nia i wspomagających programów komputerowych na różnych etapach: od sfery produkcji po sferę dys-
trybucji i obsługę klientów oraz możliwie wysokie wykorzystanie szczególnie drogich urządzeń produk-
cyjnych.
Średnie zakłady pracy
Zazwyczaj średnie zakłady produkcyjne posiadają swoje magazyny fabryczne w różnych regionach kraju.
Wytwarzane wyroby dostarczane są na magazyny. Hurtownicy pobierają z tych magazynów wyroby
przeznaczone na sprzedaż w handlu detalicznym. Jeśli czegoś nie znajdują u jednego producenta to albo
czekają na uzupełnienie stanów magazynowych albo znajdują innego.
Ze względu na trudności z ustaleniem optymalnego harmonogramu produkcji w takiej sytuacji,
nieodzownym warunkiem jest perfekcyjny przepływ informacji pomiędzy magazynami regionalnymi,
magazynem wyrobów gotowych wytwórnią, a jednostką odpowiedzialną za tworzenie harmonogramu
produkcji.
Małe jednostki wytwórcze
Produkty w małych zakładach są wytwarzane na konkretne zamówienia punktów sprzedaży. Wielkość
zamówień jest zmienna nawet w poszczególnych dniach tygodnia. Stąd w zasadzie niemożliwe jest
tworzenie harmonogramów zamówień. Zazwyczaj takimi małymi firmami są piekarnie, ciastkarnie,
stacje obsługi samochodów, pralnie itp. W tym wypadku ustalając harmonogram działań w małych jed-
nostkach należy kierować się trzema przesłankami:
üð obciążeniem stanowisk pracy,
üð kolejnoÅ›ciÄ… wykonywanych operacji,
üð ograniczonÄ… terminowoÅ›ciÄ… wykonania i limitowanym czasem konsumpcji.
Najbardziej znaną metodą planów pracy jest metoda wykresów Gantta tzw. diagramy Gantta.
Diagram Gantta to graf stosowany głównie w zarządzaniu projektami i planowaniu. Uwzględnia się
w nim podział projektu na poszczególne zadania, oraz rozplanowanie ich w czasie.
Nazwa diagramów pochodzi od nazwiska ich twórcy, Henry'ego Gantta. Na przełomie XIX i XX
wieku opracował on dla fabryki Bethlehem Steel System Zadań i Premii (The Task and Bonus System)
i opublikował go następnie w  Engineering Magazine . System ten stworzył podstawy nowoczesnego
zarzÄ…dzania projektami, wnoszÄ…c
m.in. metodę tworzenia diagramów
Gantta, pozwalajÄ…cych na prezentacje
wykresów ukazujących harmonio-
gram zadań w projekcie [3].
Istnieje wiele metod two-
rzenia diagramów Gantta, jak rów-
nież duża ilość możliwych do zasto-
sowania oznaczeń.
Rys. 1. Przykład wykresu Gantta
w programie SAP.
2
Kompendium wykładów PROCESY PRODUKCYJNE  dr inż. Jerzy Bochnia
Politechnika Świętokrzyska w Kielcach 2011/2012
Wykład 14: Planowanie i przygotowanie procesu produkcyjnego. Modelowanie procesu produkcyjnego.
=================================================================================================================
Rys. 2. Przykład wykresu Gantta zawierający oznaczenia graficzne.
Oznaczenie
Oznaczenie
Nazwa Znaczenie
Nazwa Znaczenie
graficzne
graficzne
zadanie istotne, niepomijalne dla projektu,
zadanie istotne, niepomijalne dla projektu,
dowolnie
dowolnie
zadanie którego ukończenie warunkuje dalsze
zadanie którego ukończenie warunkuje dalsze
zacieniowany
zacieniowany
krytyczne postępowanie, zadania krytyczne i niekrytyczne
krytyczne postępowanie, zadania krytyczne i niekrytyczne
prostokÄ…t
prostokÄ…t
spinane sÄ… przez podsumowanie
spinane sÄ… przez podsumowanie
zadanie mniej istotne dla projektu, nie warunkuje
zadanie mniej istotne dla projektu, nie warunkuje
zadanie prostokÄ…t bez
zadanie prostokÄ…t bez
jego powodzenia, mogą stanowić ułatwienia dla
jego powodzenia, mogą stanowić ułatwienia dla
niekrytyczne wypełnienia
niekrytyczne wypełnienia
osiągnięcia celu
osiągnięcia celu
prostokąt, jest to oznaczenie pewnego etapu projektu, który
prostokąt, jest to oznaczenie pewnego etapu projektu, który
najczęściej składa się z zadań, zazwyczaj po podsumowaniu
najczęściej składa się z zadań, zazwyczaj po podsumowaniu
podsumowanie wypełniony, występuje kamień milowy, który pozwala na
podsumowanie wypełniony, występuje kamień milowy, który pozwala na
z "ząbkami" na zatwierdzenie danej fazy i pozwala na przejście
z "ząbkami" na zatwierdzenie danej fazy i pozwala na przejście
końcach dalej
końcach dalej
kwadrat szczególny rodzaj zadania, sygnał zakończenia
kwadrat szczególny rodzaj zadania, sygnał zakończenia
kamień
kamień
obrócony o 45°, pewnej fazy, jednorazowe zdarzenie, warunkuje
obrócony o 45°, pewnej fazy, jednorazowe zdarzenie, warunkuje
milowy
milowy
wypełniony przejście do następnego etapu
wypełniony przejście do następnego etapu
3
Kompendium wykładów PROCESY PRODUKCYJNE  dr inż. Jerzy Bochnia
Politechnika Świętokrzyska w Kielcach 2011/2012
Wykład 14: Planowanie i przygotowanie procesu produkcyjnego. Modelowanie procesu produkcyjnego.
=================================================================================================================
Pierwszy wykres Gantt a został opracowany przez Karola Adamieckiego o nazwie  harmono-
gram . Ponieważ Adamiecki opublikował swoje badania dopiero w 1931, nazwa wykresu nosi imię H.
Gantt a.
Lista zadań dla
Lista zadań dla
planu X
planu X
T 1
T 1
T 1
T 2
T 2
T 2
T 3
T 3
T 3
T 4
T 4
T 4
T 5
T 5
T 5
T 6
T 6
T 6
T 7
T 7
T 7
T 8
T 8
T 8
T 9
T 9
T 9
Rys. 3. Zasada budowania harmonogramu, lista zadań planu [4].
T 1
T 2
T 3
T 4
T 5
T 6
T 7
T 8
T 9
day 1 day 2 day 3 day 4 day 5 day 6 day 7 day 8 day 9 day 10 day 11
czas
Zadanie (czynność) i jej
czas trwania
Rys. 4. Zasada budowania harmonogramu, zadania planowane do wykonania i czas ich trwania [4].
zadanie
T 1
T 2
T 3
T 4
T 5
T 6
T 7
T 8
T 9
day 1 day 2 day 3 day 4 day 5 day 6 day 7 day 8 day 9 day 10 day 11
czas
Fazy, grupy zadań:
Rys. 5. Zasada budowania harmonogramu, fazy i grupy zadań [4].
4
Kompendium wykładów PROCESY PRODUKCYJNE  dr inż. Jerzy Bochnia
Politechnika Świętokrzyska w Kielcach 2011/2012
Wykład 14: Planowanie i przygotowanie procesu produkcyjnego. Modelowanie procesu produkcyjnego.
=================================================================================================================
zadanie
T 1
T 2
T 3
T 4
T 5
T 6
T 7
T 8
T 9
day 1 day 2 day 3 day 4 day 5 day 6 day 7 day 8 day 9 day 10 day 11
czas
 start-to-start ;
 start-to-start ;
Zależności zadań w
 start-to-finish
 start-to-finish
harmonogramie:
 finish-to-finish
 finish-to-finish
Rys. 6. Zasada budowania harmonogramu, zależności zadań w harmonogramie [4].
90% wykonania
zadanie
T 1
100% wykonania
T 2 90%
T 3 80%
T 4
T 5
0%
T 6
T 7
T 8
T 9
day 1 day 2 day 3 day 4 day 5 day 6 day 7 day 8 day 9 day 10 day 11
czas
Śledzenie postępu
realizowanych prac
Rys. 7. Zasada budowania harmonogramu, śledzenie wykonywania zadań w harmonogramie [4].
Rys. 8. System planowania procesu produkcyjnego [5].
5
Kompendium wykładów PROCESY PRODUKCYJNE  dr inż. Jerzy Bochnia
Politechnika Świętokrzyska w Kielcach 2011/2012
Wykład 14: Planowanie i przygotowanie procesu produkcyjnego. Modelowanie procesu produkcyjnego.
=================================================================================================================
W zależności od przeznaczenia model dokładniej przedstawia pewne cechy obiektu rzeczywiste-
go, pomijając inne, które mogą mieć znaczenie kluczowe w innych zastosowaniach [6].
Przykładowo jeśli interesuje nas opór powietrza dla nowo projektowanego samochodu, to nasz
model musi dokładnie odzwierciedlać kształt nadwozia, a silnik i układ napędowy nie są istotne. Nato-
miast jeśli chcemy ocenić układ napędowy (np. zbadać przebieg momentu obrotowego, to kształt nadwo-
zia jest zbędnym szczegółem [6].
Ogólna zasada budowy modelu procesu produkcyjnego:
1. Wyodrębnienie istotnych elementów systemu (def. systemu).
2. Określenie zależności między tymi elementami (relacje teoretyczne).
3. Identyfikacja modelu.
Literatura
1. Matuszak K.: Sposoby planowania produkcji. PARP Gdańsk, 2004.
2. Praca zbiorowa pod red. Zygmunta Zbichorskiego: Zasady organizacji przedsiębiorstwa przemy-
słowego. WNT, Warszawa, 1970
3. wikipedia.pl
4. Krupa M.: Zintegrowane zarzÄ…dzanie projektem. University of Information Technology and Man-
agement in Rzeszow.
5. Grudziński J., Idasiak M.: Orcale PSD, harmonoramowanie produkcji,
http://www.oracle.com/global/pl/roadshow/prezentacje/wroclaw/oracle_psd-
harmonogramowanie_produkcji.pdf
6. Dembski T.: Modelowanie procesów produkcyjnych, StatSoft Polska, 2005.
6