Filozofia z elementami logiki
wykład 14
Leszek Wroński
Instytut Filozofii UJ
25 I 2012
IDEALIZM NIEMIECKI:
J. FICHTE, F. SCHELLING, G. HEGEL
Krytyka Kanta za  dogmatyczne pozostawienie
pojęcia rzeczy samej w sobie.
Jeśli ją usuniemy, cały świat okaże się być pro-
duktem myśli, oczywiście nie ludzkiego umysłu,
ale myśli / rozumu absolutnego.
Świat poznaje samego siebie poprzez ludzki u-
mysł. Filozofia to samowiedza absolutu.
GEORG W.F. HEGEL (1770-1831)
Główne dzieła:
Fenomenologia ducha (1807)
Nauka logiki (1812-16)
 Absolut ma być skonstruowany dla świadomoś-
ci: takie jest zadanie filozofii .
Absolut to tożsamość w zróżnicowaniu. To ca-
łość rzeczywistości. Filozofia zajmuje się prawdą,
a  prawda jest całością .
 (...) cała rzecz sprowadza się do tego, by prawd-
dę ująć (...) również jako podmiot .
Skoro zatem Absolut ma być całością, i podmio-
tem, to co jest przedmiotem? Zostaje tylko on
sam.
Absolut to myśl myśląca samą siebie.
To Duch, samoświadomy podmiot, proces auto-
refleksji: dochodzi do poznania samego siebie w
ludzkim duchu i przez niego. Świat to konieczny
proces, w którym urzeczywistnia się nieskończo-
ny rozum.
Zadanie filozofii: ukazać systematycznie ten ruch
rozumu.
Życie Absolutu ma 3 fazy: faza logicznej idei,
faza przyrody, faza ducha, którym odpowiada-
ją 3 części filozofii: logika (bada  Absolut w so-
bie), filozofia przyrody (Absolut  dla siebie ) i fi-
lozofia ducha ( w sobie i dla siebie ).
Filozofia musi pokazać ruch pojęcia. Technika:
teza, antyteza, synteza. Wskazanie wyklucza-
jących się przeciwieństw, a następnie ich utrzy-
manie w jedności na wyższym poziomie.
Przykład: początek Nauki logiki. Teza i antyteza:
byt i niebyt. Synteza: stawanie się.
Fenomenologia ducha: historia rozwoju ducha.
3 fazy: świadomość, samoświadomość, ro-
zum, od bezkrytycznego ujmowania zmysłowych
przedmiotów aż do uznania podmiotowości w so-
bie i w innych poprzez uprzytomnienie sobie ist-
nienia w skończonych jaz
niach ogólnego, nies-
kończonego ducha.
W fazie świadomości podmiot uświadamia sobie
przedmiot jako zewnętrzny i inny od siebie same-
go.
W fazie samoświadomości podmiot widzi siebie
jako skończoną jaz
ń, a w ostatniej fazie rozumu
widzi przyrodę jako przedmiotowy wyraz nieskoń-
czonego ducha, z którym sam jest zjednoczony.
Rozwój ten jest wielostopniowy: Hegel rekonstru-
uje historię cywilizacji pokazując każdą epokę ja-
ko etap na drodze ducha do uzyskania świado-
mości swej wolności.
Duch świata, Weltgeist, uzyskuje świadomość
w procesie dziejów powszechnych, w umyśle
człowieka. Jednostki rozwoju: narody.
Każdy duch narodowy ucieleśniony w państwie
to moment w życiu Weltgeist, który jest rezulta-
tem oddziaływań między duchami narodowymi.
W każdej epoce jeden naród jest wyróżniony:
 jest w dla tej epoki narodem dominującym  a
może on tylko raz w dziejach powszechnych
stanowić epokę.
4 epoki / ludy przewodnie:
1) Wschód: człowiek tej epoki nie był świado-
my, że wolny jest człowiek jako taki, ale że wolny
jest jeden człowiek, despota;
2) Grecja: wolni niektórzy (obywatele);
3) Rzym: tu chrześcijaństwo wprowadza po-
mysł, iż człowiek jako taki jest wolny;
4) Ludy germańskie: pod wpływem chrześci-
jaństwa dochodzą do pewnego przekonania o
wolności człowieka.
Duch świata w  chytrości rozumu wykorzystuje
pewne jednostki do swoich celów (Juliusz Cezar,
Napoleon).
Hegel: ostatni wielki system filozofii.
Koniec wielkich, metafizycznych, wszechogar-
niających systemów pretendujących do miana
uniwersalności.
Konsekwencjalizm: wartość etyczna czynu za-
leży tylko od jego skutków.
Wariant: utylitaryzm (J. Bentham, J.St. Mill)
Dla wartości etycznej istotna jest użyteczność
czynu: zwiększanie / maksymalizacja sumy
powszechnego szczęścia.
Pierwotnie: hedonizm (istotna dla oceny jest ma-
ksymalizacji przyjemności i unikanie bólu); póz
-
niej bardziej skomplikowane koncepcje odwołu-
jące się do różnych dóbr.
Niektóre problemy utylitaryzmu:
- skutki rzeczywiste / domniemane?
- jeśli rzeczywiste, to które?
- kontrintuicyjne wnioski:
1) niektóre intuicyjnie złe czyny utylitaryzm
uzna za dobre moralnie (przykład przesz-
czepu);
2) niektóre intuicyjnie neutralne moralnie
czyny uzna za niemoralne (przykład kupna
butów i pomocy chorym)