Wsparcie psychologiczne
Zakład Psychologii Lekarskiej
Paweł Rasmus
2016 Zakład Psychologii Lekarskiej
DLACZEGO POMAGAMY
INNYM?
OBSERWACJA NAGA
EGO WYPADKU WYWOA
UJE SILN
REAKCJE
EMOCJONALN
. POJAWIA SI
NIEPRZYJEMNE POBUDZENIE I
ÅšWIADEK JEST ZMOTYWOWANY DO ZREDUKOWANIA
NEGATYWNEGO STANU EMOCJONALNEGO PRZY MOŻLIWIE
NAJNIŻSZYM POZIOMIE KOSZTÓW.
TEORIA SPOA
ECZNEJ WYMIANY POTWIERDZA, ŻE LUDZIE
DZIAA
AJ
POWODOWANI D
ŻENIEM DO MAKSYMALIZACJI
ZYSKÓW I MINIMALIZACJI KOSZTÓW. Angażujemy się w pomoc w
sytuacji, gdy zyski z nią związane przewyższają ewentualne koszty.
FormÄ… nagrody w tym przypadku jest:
" zmniejszenie własnego dyskomfortu wywołanego cudzym
cierpieniem
" uznanie i pochwały ze strony otoczenia.
Do kosztów należy bezpośrednie zagrożenie własnego zdrowia i
życia.
C.D.
2. HIPOTEZA EMPATII  ALTRUIZMU TRAKTUJE
ZACHOWANIA POMOCNE JAKO AKTY CZYSTO
ALTRUISTYCZNE, MOTYWOWANE EMPATI
I
WSPÓA
CZUCIEM
CZYNNIKI WARUNKUJ
CE ZACHOWANIA
PROSPOA
ECZNE:
" OBECNOŚĆ INNYCH OBSERWATORÓW,
" JEDNOZNACZNOŚĆ / NIEJEDNOZNACZNOŚĆ ZDARZENIA,
" CECHY OFIARY,
" ANONIMOWOŚĆ,
" REGUA
A WZAJEMNOÅšCI
C.D.
Wg Latané i Darley do podjÄ™cia decyzji o
przyjściu z pomocą konieczne jest spełnienie
pięciu warunków:
1. Potencjalny wybawca musi zauważyć zdarzenie.
2. Zinterpretować je jako nagły wypadek.
3. Zaakceptować swoja odpowiedzialność za
dalszy rozwój sytuacji.
4. Wiedzieć jak pomóc.
5. Podjąć decyzję o pomocy.
Pomoc psychologiczna
H. Sęk (1991) określa pomoc psychologiczną jako  & zachowanie społeczne,
działalnośd prospołeczną, która jest uwarunkowana motywacją empatyczno-
autoteliczną, i w której wykorzystuje się wiedzę psychologiczną, aby w
interakcji z człowiekiem potrzebującym zmierzad do rozwiązania problemów
życiowych osoby wspomaganej&  .
Tak rozumiana pomoc wymaga od pomagającego specyficznej postawy, która
określana jest jako gotowośd do działao prospołecznych, w której skład
wchodzÄ… trzy aspekty:
Øð Percepcyjny  zdolnoÅ›d spostrzegania potrzeb i emocji innych (trafnoÅ›d);
Øð Motywacyjny  chÄ™d podejmowania dziaÅ‚ao na rzecz innych;
Øð Operacyjny  umiejÄ™tnoÅ›d programowania czynnoÅ›ci zmierzajÄ…cych do tego
celu.
Ten ostatni obejmuje:
" WiedzÄ™,
" Umiejętności praktyczne,
" Przygotowanie osobiste.
Cechy pomagajÄ…cego
" Zachowanie własnej odrębności
" Przyzwolenie na odrębnośd osoby
wspomaganej
" Umiejętnośd jasnego komunikowania się
" Plastyczna zmiana strategii
Psychologia kliniczna
Obszar
Zdrowie--------Choroba
Normalność  Nienormalność
Przedmiot
üðOpis zdrowych i zaburzonych funkcji psychicznych, somatycznych i
zachowań
üðWyjaÅ›nienie przyczyn zdrowia i zaburzeÅ„ oraz ich biopsychiczny
mechanizm
üðPodstawa psychologicznej diagnozy
üðZasady postÄ™powania majÄ…cego na celu promocjÄ™ i ochronÄ™
zdrowia, prewencje zaburzeń i pomoc psychoterapeutyczną
Psychologia kliniczna
Dziedzina
Praktyczna Badawcza
ØðDiagnoza zdrowia i zaburzeÅ„
ØðPomoc i interwencja psychologiczna
ukierunkowana na promocjÄ™ zdrowia,
prewencję zaburzeń, interwencje w
stanach kryzysu i psychologicznÄ… terapiÄ™
zaburzeń
Podstawy Pomocy Psychologicznej
Kontekst
sytuacyjny
ZDROWIE
Czynniki patogenetyczne
Mechanizm
vs
psychologiczny
salutogenetyczne
CHOROBA
Kontekst
podmiotowy
DIAGNOZA
INTERWENCJA
Diagnoza a psychoterapia - Diagnoza
z
ródła zaburzeo
W celu zastosowania psychoterapii wobec osób, których
trudności wynikają z działania patologicznych
mechanizmów psychicznych i wykluczenia stosowania jej
wobec osób, których trudności mają inne podłoże, a zatem
wymagajÄ… innych form pomocy (w tym psychologicznej).
- Rozpoznanie funkcjonalne lub organiczne z
ródła problemu
- Rozpoznanie podmiotowe lub sytuacyjne z
ródła problemu
Diagnoza a psychoterapia - Diagnoza
rodzaju zaburzeo
Psychiatryczna diagnoza nozologiczna
üð Problem etykietowania
üð SÅ‚aboÅ›d narzÄ™dzi diagnostycznych, nadużycia w rozpoznawaniu,
problem testów psychologicznych
Diagnoza psychologiczna
üð Terapia behawioralna  kategorie psychiatryczne
üð Stosowanie ogólnych kategorii  typów zaburzeo (nerwice, psychozy)
bÄ…dz
obszarów (funkcji) zaburzeo odmiennych etiologicznie i
wymagających innego postępowania
üð WÅ‚asne kategoryzacje  czÄ™sto nawiÄ…zujÄ…ce do klasycznej nozologii,
ale nadajÄ…ce tym kategoriom inne znaczenie w ramach teorii
Diagnoza a psychoterapia - Diagnoza
motywacji
üð Pragnienie dokonania zmian we wÅ‚asnym sposobie funkcjonowania
powstałe na skutek przeświadczenia, że z
ródłem problemów jest
własna dyspozycja psychiczna.
üð  Motywacja do przychodzenia na psychoterapiÄ™  okazja do
nawiązania kontaktu z osobą życzliwą; izolacja od otoczenia i
poszukiwanie przyjaciela w terapeucie  przedłużanie kontaktu.
üð  Oddanie siÄ™ pod opiekÄ™  oczekiwanie porad, pomocy.
üð  Oddanie siÄ™ pod opiekÄ™  status osoby leczÄ…cej siÄ™.
üð Przymus  szpitale psychiatryczne, nakaz sÄ…dowy.
üð Presja otoczenia  bezradnoÅ›d bliskich wobec problemów osoby
kierowanej, delegacja problemu  próba rozwiązania problemu
własnego przez określenie go jako problem partnera.
Zasady postępowania w ostrej reakcji na
stres (wg Kokoszki, 1998)
1. Umieszczenie pacjenta/pacjentów w możliwie komfortowych
warunkach.
2. Zapewnienie pacjentowi/pacjentom stałej możliwość
kontaktu z lekarzem lub psychologiem, nie zostawiać
pacjenta samego!
3. Podanie posiłku lub napoju.
4. Umożliwienie wyrażenia uczuć związanych z doświadczoną
trudnÄ… sytuacjÄ….
5. Umożliwienie komunikowania się z bliskimi (przyjaciele,
rodzina)
6. Podanie leków tylko w sytuacjach wyjątkowych.
7. Kierowanie do specjalistów osób przejawiających
poważniejsze zaburzenia psychiczne.
Zasady postępowania w zaburzeniach
adaptacyjnych (wg Kokoszki, 1998)
1. Zachowanie postawy zrozumienia dla sytuacji pacjenta,
unikanie oceniania.
2. Podjęcie próby ustalenia przyczyn utraty równowagi
psychicznej.
3. Umożliwienie wyrażenia emocji negatywnych.
4. Podanie leków mających na celu unormowanie nastroju.
5. Stworzenie warunków, poprzez wsparcie ze strony
personelu medycznego i interwencje w środowisku, dla
rozwiązania problemów przez pacjenta.
6. Skierowanie do dalszej psychoterapii lub leczenia
psychiatrycznego.
Interwencja Kryzysowa
" Działanie pomocne zmierzające do odzyskania zdolności do
samodzielnego rozwiÄ…zania kryzysu przez osobÄ™ nim
dotkniętą; polega na wsparciu emocjonalnym
i podtrzymaniu; ma charakter pomocy psychologicznej,
medycznej, socjalnej i prawnej
" PodstawÄ… jest szybka diagnoza sytuacji kryzysowej - poziomu
zagrożenia życia i zdrowia osoby w kryzysie i jej najbliższych.
Składa się na nią diagnoza i interwencja (podtrzymanie
emocjonalne, informacje obniżające lęk i dające nadzieję na
rozwiÄ…zanie)
" Gdy kryzys jest konsekwencją przewlekłego stresu potrzebna
jest psychoterapia
Interwencja Kryzysowa c.d.
" W sytuacji działań kryzysowych lekarz lub psycholog
w całości przejmuje odpowiedzialność za proces
interwencji. Osoby znajdujÄ…ce siÄ™ w stanie kryzysu
rzadko szukają pomocy, często też w ogóle nie chcą
jej przyjąć.
" W nawiązywaniu kontaktu i póz
niej podczas
udzielania pomocy należy kierować się
zdecydowanym działaniem i odpowiednimi zasadami
postępowania.
Wskazówki do wstępnych interwencji
psychoterapeutycznych
1. Zaakceptowanie ograniczonych możliwości radzenia sobie
z problemami.
2. A
agodzenie poczucia winy z powodu dekompensacji.
3. Zaakceptowanie oczekiwań pacjenta, zapewnienie że otrzyma
odpowiednią pomoc  zapewnienie mu poczucia bezpieczeństwa.
4. Wyjaśnienie chorobowego charakteru objawów i omówienie
możliwości leczenia.
5. Pomoc w znalezieniu rozwiązania trudności, które wyzwoliły
objawy.
6. Wzmacnianie obrazu siebie u pacjenta w zakresach, w których
jest on nieadekwatnie obniżony.
7. UÅ‚atwienie odreagowania przykrych emocji przez  wygadanie siÄ™
i  wypłakanie się .
8. Podjęcie działań w najbliższym otoczeniu chorego, zmierzających
do złagodzenia trudności, które przyczyniły się do wyzwolenia
objawów.
Terapia Ekspozycji
" Metoda leczenia oparta na technikach behawioralnych, nazywana
również Terapią Bezpośrednią.
" Procedura wygaszania lub habituacji, w której pacjent jest
wielokrotnie narażany na bodz
ce wywołujące strach. Polega na
ponownym przeżywaniu traumy w wyobraz
ni w celu
przezwyciężania skłonności do dystansowania się od tego
doświadczenia. Osoba badana opisuje głośno swoje
doświadczenia w obecności terapeuty, wyrażając emocje
i wypowiadajÄ…c je w czasie teraz
niejszym. Przeżycia rejestrowane
na taśmie pacjent kilkakrotnie odtwarza w domu.
" W celu zmniejszenia objawów PTSD procedurę tą często łączy się
z treningami relaksacyjnymi lub treningami asertywności, po to
by pacjent mógł przezwyciężyć lęk spowodowany traumatycznym
wydarzeniem.
Terapia EMDR (eye movement
desensitization and reprocessin)
" Desensytyzacja i Przetwarzanie Za Pomocą Ruchów Oczu. Terapia
zawierająca elementy Terapii Ekspozycji. Jedna z najczęściej
stosowanych i najbardziej kontrowersyjnych psychoterapii lat 90-
tych opracowana przez Francine Shapiro.
" Zasada działania: ekspozycja, której towarzyszą sakadowe ruchy
oczu. Pacjent wyraża swoje negatywne przekonania związane w
wybranym nieprzyjemnym wspomnieniem z przeszłości. Następnie
wymyśla przekonania pozytywne, które mają zastąpić negatywne. W
tym czasie terapeuta szybko przesuwa palce przed oczami pacjenta,
a pacjent śledzi go wzrokiem. Po serii kilkunastu ruchów oczu
pacjent ocenia swoje samopoczucie i siłę pozytywnego przekonania.
" Ostatecznym celem jest redukcja nieprzyjemnego napięcia, uczucia
lęku i depresji związanych z traumatycznym wspomnieniem.
Otwarcie (Ujawnienie  Disclosure)
" Terapia psychologiczna, której z
ródłem są prace
Jamesa Pennebakera z osobami, które przeżyły
holokaust lub zostały zgwałcone. Autor
zaobserwował polepszenie stanu zdrowia u osób,
które po wielu latach zdecydowały się na ujawnienie
swoich przeżyć.
" Dalsze badania na studentach wykazały, iż po terapii
zmniejszajÄ… siÄ™ objawy PTSD, ale nasila siÄ™
depresja. Technika przynosi najlepsze rezultaty
w połączeniu z innymi metodami leczenia.
Psychoterapia
" praca nad niepokojem:
-trening relaksacyjny  uczy kontroli strachu i niepokoju przez systematyczne
odprężenie głównych grup mięśni;
- prace nad oddechem  uczy powolnego oddychania dla zrelaksowania i
uniknięcia hiperczujnosci oraz nieprzyjemnych objawów fizycznych (drżenie, palpitacje); - -
- myślenie pozytywne  nauka zastępowania negatywnych myśli pozytywnymi,
aby móc stanąd na przeciw stresującego czynnika
- trening asertywności  uczy jak wyrażad swoje życzenia, opinie emocje bez alienacji od
innych;
- zatrzymanie myśli  uczy w jaki sposób zatrzymad przygniatające,
przeszkadzające myśli;
" terapia kognitywna (poznawcza) - terapeuta pomaga zrozumied irracjonalne
przekonania, które maja wpływ na emocje, utrudniają funkcjonowanie;
" terapia "ujawniająca" terapeuta pomaga stanąd na przeciw określonej sytuacji, ludzi,
wspomnieo, obiektów, emocji, które przypominają o zdarzeniu i wnoszą do życia osoby
nierealistyczny strach.
- ujawnienie w wyobraz
ni: pacjent opowiada o traumatycznych wspomnieniach do
momentu, gdy przestają one mied wpływ na jego codzienne życie
- ujawnienie w rzeczywistości: terapeuta pomaga zmierzyd się pacjentowi z sytuacjami z
jego życia w momencie, gdy czuje się już bezpiecznie, ale nadal unika i się boi.
" U dzieci stosowana jest terapia przez zabawÄ™ - terapia za pomocÄ… gier i zabaw wprowadza
zagadnienia, które nie mogą byd podjęte bezpośrednio.
Etapy poradnictwa psychologicznego
(wg Johna Enrighta)
ETAP 1. Uznanie własnej chęci uczestniczenia w spotkaniach
ETAP 2. Jaki jest rzeczywisty doświadczany przez pacjenta problem ?
ETAP 3. Czy stan pożądany jest możliwy do osiągnięcia?
ETAP 4. Czy ta osoba, ten ośrodek są najbardziej odpowiednie ?
ETAP 5. Czy istniejÄ… jakieÅ› konkurencyjne motywy?
Rodzaje terapii
" Indywidualna
" Par / małżeństw
" Rodzinna / systemowa
" Grupowa
" Kliniczna
" Terapia zajęciowa
" Terapia uzależnień
" Farmakoterapia
Koncepcje w psychoterapii
Psychoanaliza ----------------------Gestalt-------------------------Erickson
Przeszłość------------------------Teraz
niejszość------------------Przyszłość