Dwujęzyczność
Dwujęzyczność
wstęp do psychologii
wstęp do psychologii
międzykulturowej i rodzaju
międzykulturowej i rodzaju
Języki świata - występowanie
Języki świata - występowanie
6000  7000 języków
6000  7000 języków
" Europa i Bliski
Europa +
Bliski
Wschód  4%
Wschód
Afryka i
" Ameryki Płn. i Płdn.
Azja
 15%
Ameryki
" Afryka i Azja  81%
Dwujęzyczność/Wielojęzyczność
Dwujęzyczność/Wielojęzyczność
terminologia
terminologia
Dwujęzyczność
Dwujęzyczność
zrównoważona
zrównoważona
" Wystarczająca kompetencja w
" Wystarczająca kompetencja w
zakresie obydwu języków
zakresie obydwu języków
" Zbliżony poziom sprawności
posługiwania się obydwoma
językami i w różnych kontekstach
Dwujęzyczność
Dwujęzyczność
pełna
pełna
" Kompetencja w L1 i L2 rozwinięte zarówno
" Kompetencja w L1 i L2 rozwinięte zarówno
w mowie, jak i w piśmie
w mowie, jak i w piśmie
" opanowanie dwu języków w takim stopniu,
" opanowanie dwu języków
jak społecznie ekwiwalentni ich
jednojęzyczni nosiciele (native-like)
jednojęzyczni nosiciele (native-like)
(Bloomfield, 1933);
(Bloomfield, 1933)
" umiejętność posługiwania się wszystkimi
posługiwania się wszystkimi
sprawnościami w języku ojczystym i
sprawnościami w języku ojczystym i
drugim oraz częste używanie obydwu
drugim
języków w różnych sytuacjach i z różnymi
uczestnikami aktu komunikacji. (Lipińska, 2003)
(Lipińska, 2003)
Dwujęzyczność
Dwujęzyczność
" Grosjean (1982): Regularne używanie
" Grosjean (1982): Regularne używanie
dwóch języków
dwóch języków
" Butler i Hakuta (2006): charakteryzuje
" Butler i Hakuta (2006): charakteryzuje
osoby lub grupy ludzi, którzy uzyskują
osoby lub grupy ludzi, którzy uzyskują
umiejętności komunikacyjne o różnym
umiejętności komunikacyjne o różnym
stopniu zaawansowania w mowie i/lub
stopniu zaawansowania w mowie i/lub
piśmie, w celu współdziałania z
piśmie, w celu współdziałania z
użytkownikami jednego lub więcej
użytkownikami jednego lub więcej
języków w danym społeczeństwie.
języków w danym społeczeństwie.
dwujęzyczność
dwujęzyczność
Często (choć nie zawsze) o dwujęzyczności
mówi się dopiero gdy:
" nabywanie drugiego języka ma związek z
emigracją lub pobytem za granicą, co
implikuje bliski kontakt z danym językiem
i kulturą, umożliwiający osobiste ich
doznawanie.
(Lipińska, 2003)
Przyswajanie języka (acquisition)
Przyswajanie języka (acquisition)
(Krashen, 1976)
= nabywanie, akwizycja języka
" język drugi (L2) itd..
" bez udziału nauczyciela i formalnych
instrukcji,
" w naturalnym otoczeniu, czyli:
 w kraju, w którym jest on powszechnie
używany,
 wśród społeczności, dla której zazwyczaj jest
językiem pierwszym / ojczystym (L1)
 tą społecznością może być
rodzina/opiekunki (owie) albo rówieśnicy
vs. Uczenie się języka
vs. Uczenie się języka
(Krashen, 1976)
" język obcy
" w warunkach sztucznych, czyli w szkole
lub na kursach językowych
" język docelowy = dot. języka drugiego
lub obcego; szersze znaczenie, ponieważ
na ogół
Dwujęzyczne nabywanie języka
Dwujęzyczne nabywanie języka
pierwszego/ akwizycja symultaniczna
pierwszego/ akwizycja symultaniczna
Genesee et al., 1978
Genesee et al., 1978
dwa języki nabywane od urodzenia
od urodzenia
koniecznym warunkiem jest jednakowo
silny kontakt z obydwoma nabywanymi
językami (De Houwer, 1990)
prowadzi do dwujęzyczności złożonej
dwujęzyczności złożonej
(compound) (Weinreich, 1953)
(compound)
tak jak nabywanie języka przez dzieci
monojęzyczne/ w mózgu aktywizowane te
same ośrodki w obydwu językach
do 3 roku życia włącznie (McLaughlin, 1984)
Bilingual first-language acquisition, early bi.;
Bilingual first-language acquisition, early bi.;
early dual language exposure
early dual language exposure
akwizycja sukcesywna (po 3 roku życia)
akwizycja sukcesywna
Second lanaguage acquisition (late bi.)
po częściowym
po częściowym
po całkowitym opanowaniu języka
po całkowitym opanowaniu języka
opanowaniu języka
opanowaniu języka
ojczystego
ojczystego
ojczystego
ojczystego
dzieci w wieku przed-
młodzież i dorośli.
szkolnym
spontaniczna  nabywanie w
jednoczesne
warunkach naturalnych dla
przyswajanie i uczenie się
danego języka obcego, najczęściej
języka docelowego.
poza granicami kraju, rzadziej w
kraju
" prowadzi do
akademicka  uczenie się w
dwujęzyczności
dwujęzyczności
warunkach sztucznych, w szkole
współrzędnej (coordinate)
współrzędnej (coordinate)
lub kursach językowych w kraju
mieszana  nabywanie
" w mózgu niektóre ośrodki
wzmacniane uczeniem się lub
wspólne, niektóre
odwrotnie; najczęściej na emigracji.
specyficzne dla języka
klasyfikacje dwujęzyczności
klasyfikacje dwujęzyczności
stopień równowagi między językami
stopień równowagi między językami
Peal & Lambert, 1962
Peal & Lambert, 1962
" dwujęzyczność zrównoważona (balanced)
" dwujęzyczność zrównoważona (balanced)
kompetencja L1  kompetencja L2
" dwujęzyczność dominująca (dominant)
" dwujęzyczność dominująca (dominant)
kompetencja L1 > kompetencja L2
kompetencja L1 < kompetencja L2
Jak wychować dziecko,
Jak wychować dziecko,
by było dwujęzyczne?
by było dwujęzyczne?
Cele rodziców związane z
dwujęzycznością
Chcemy, aby nasze dziecko:
___ Mówiło na tyle dobrze, aby mogło bawić się z
innymi dziećmi w jego/jej wieku.
___Mówiło na tyle dobrze, aby odwiedzało naszych
krewnych w kraju X.
___Mówiło na tyle dobrze, aby odniosło sukces w
szkole.
___Czytało w obydwu jej/jego językach: pierwszym i
drugim.
___Czytało i pisało w obydwu jego/jej językach
___Docelowo potrafiło czytać i pisać w obydwu
językach na poziomie akademickim
___Ostatecznie było w stanie pracować w każdym
języku (rozumiało, mówiło, czytało i pisało równie
dobrze w obydwu językach).
Moment wprowadzenia L2
" GENERALNIE przyjęte: najlepiej do 3 r.ż.
" Badania Petitto i Dunbar (2004): (overlap theory)
dwujęzyczni dorośli, mający intensywny kontakt z
dwoma językami przed ukończeniem 5 lat,
przetwarzali obydwa języki w nakładających się
obszarach w lewej półkuli oraz, przede wszystkim,
były to te same obszary językowe powszechnie
obserwowane u jednojęzycznych
" Dzieci, które doświadczają wczesnego, obszernego
wczesnego, obszernego
(w wielu różnych kontekstach) i systematycznego
(w wielu różnych kontekstach) i systematycznego
kontaktu z obydwoma swoimi językami szybko
kontaktu z obydwoma swoimi językami
rozwijają podstawy obydwu języków, w sposób
niemal identyczny do jednojęzycznych uczących
się języka.
kiedy zacząć naukę?
kiedy zacząć naukę?
słuch fonemowy
słuch fonemowy
" z wiekiem maleją zdolności rozpoznawania i
naśladowania dz
więków
" 3-,4-latek bez wad słuchu jest w stanie nabyć
zdolność posługiwania się dowolnym językiem
bez śladu obcego akcentu
" zdolność ta maleje z wiekiem
" niektórzy uważają, że po 12 roku zdolność ta
właściwie zanika
" znane są sytuacje nabycia perfekcyjnej
wymowy przez osoby dorosłe  więc punkt
poprzedni nie jest prawdziwy!
najbardziej efektywna nauka języka
najbardziej efektywna nauka języka
obcego, gdy:
obcego, gdy:
" wszystkie aspekty języka ojczystego opanowane
(czynnik istotny szczególnie w uczeniu
formalnym)
" narządy mowy na tyle elastyczne, że
opanowanie akcentu i wymowy nowego języka
na tym samym poziomie, co wymowa w
warunkach naturalnych
" przewaga kojarzenia, myślenia abstrakcyjnego
oraz uczenia się logicznego nad mechanicznym
" nierozwinięty jeszcze lęk przed popełnianiem
błędów i nadmierna kontrola wypowiedzi;
kiedy zacząć naukę?
kiedy zacząć naukę?
" każdy moment jest dobry, nie ma zgody co
" każdy moment jest dobry, nie ma zgody co
do najlepszego wieku na naukę języków 
do najlepszego wieku na naukę języków 
dzieci i dorośli uczą się inaczej
dzieci i dorośli uczą się inaczej
" Schuman: po 20 r.ż w nauce L2 ważniejsza
" Schuman:
jest motywacja niż zdolności językowe
" W nabywaniu/nauce języka najważniejsze
" W nabywaniu/nauce języka najważniejsze
(ważniejsze niż wiek) czynniki to: ilość
(ważniejsze niż wiek) czynniki to: ilość
kontaktu z językiem, regularność i motywacja
kontaktu z językiem, regularność i motywacja
(u dzieci: radość, wszystkim pomaga:
(u dzieci: radość, wszystkim pomaga:
przyjemność i poczucie bezpieczeństwa)
przyjemność i poczucie bezpieczeństwa)
" Najszybciej przyswajamy język w całkowitej
immersji
 Cool narzędzia do nauki języka
 Cool narzędzia do nauki języka
" INTERAKCJA! (niekoniecznie z biegle znającą
język osobą  rodzic znający choć w miarę
dany język jest OK.)
" wspólne czytanie i rozumienie tekstów
" prawdziwe (nie wirtualne) gry językowe
" zabawy, np. w odgrywanie ról
" włączanie języka do codziennego życia
(jedzenie, spacery, grzecznościowe zwroty,
etc.); etykietowanie przedmiotów w domu
" TV dodatkowo, ale nie jako główne narzędzie
Strategie dwujęzyczności
Strategie dwujęzyczności
Strategie osoby
Strategie miejsca
Strategie czasu
Strategie OSOBY
rodzic 1 rodzic 2 otoczenie plan
LA LB + LA lub LB Każdy rodzic mówi do
trochę LA dziecka w swoim
+ trochę
języku ojczystym
LB
LA LB LC Każdy rodzic mówi do
dziecka w swoim
języku ojczystym, a
ono uczy się trzeciego
języka od otoczenia
LA LA LA Rodzic 1 mówi do
dziecka zawsze w
LB
swoim drugim języku
Strategie MIEJSCA
rodzic 1 rodzic 2 otoczenie plan
Obydwoje rodziców mówią
LA LA LB
do dziecka w LA, LB w
szkole
Każdy rodzic mówi do
LA LB LC
dziecka w swoim języku
LD
ojczystym, ono uczy się
trzeciego języka w szkole, a
otoczenie mówi językiem
czwartym
Rodzice mówią do dziecka
LA LA LA
w języku ojczystym,
czasem LB
drugi/obcy język
powiązany ze szczególnymi
lekcjami lub np. wizytą
rodziny
Strategie CZASU
rodzic 1 rodzic 2 otoczenie plan
Rodzice mówią do dziecka
LA LA LA
w języku ojczystym, z
LB LB
wyjątkiem określonych
momentów, w których
mówią językiem drugim
(np. posiłki, weekendy)
Język drugi używany tylko
LA LA LA
np. podczas wieczornych
określone
czytanek lub opowiadań
sytuacje
LB
Drugi język używany
LA LA LA
podczas określonych
określone
zajęć (np. sportowe,
okazje LB
religia, aktywności
pozalekcyjne)
wsparcie
" Ile razy w ciągu dnia dziecko ma okazję
używania danego języka?
" W domu/w rodzinie
" W szkole
" W środowisku lokalnym?
" Minimum 20% aktywności dziennej
dziecka codziennie w każdym języku,
aby mógł prowadzić do dwujęzyczności
" Kto jest odpowiedzialny za
nabywanie/naukę języków? (dziecko,
szkoła, otoczenie, rodzina?)
Aby utrzymać język mniejszości,
Aby utrzymać język mniejszości,
musi on być:
musi on być:
" Nauczony (learned)
" Nauczony (learned)
" Używany (used)
" Używany (used)
" Lubiany (enjoyed)
" Lubiany (enjoyed)
S. Shin, 2005
S. Shin, 2005
Po co?
Po co?
konsekwencje dwujęzyczności
konsekwencje dwujęzyczności
sprawności poznawcze
sprawności poznawcze
poznawcze korzyści z
poznawcze korzyści z
dwujęzyczności
dwujęzyczności
" średnio 4 lata póz
niej zapadają na starczą demencję
niż jednojęzyczni (Bialystok, Fergus i Freedman, 2007)
" większa plastyczność poznawcza (Balkan, 1970, Rohde, 2001)
" lepsze wyniki w zadaniach metajęzykowych i w skali
inteligencji werbalnej
" lepsza umiejętność myślenia dywergencyjnego
" lepsza umiejętność rozumowania problemowego i
odkrywania reguł w rozwiązywaniu problemów
" lepsza kreatywność i elastyczność
" Lepsza zdolność rozwiązywania problemów jest
wynikiem umiejętności odrzucania mylących
informacji (Bialystok, 2004)
" Więcej dróg do rozwiązywania i analizowania zadań
życia codziennego
konsekwencje dwujęzyczności
konsekwencje dwujęzyczności
osobowość i tożsamość
osobowość i tożsamość
rozwój emocjonalny
rozwój emocjonalny
osobowość i tożsamość a
osobowość i tożsamość a
dwujęzyczność
dwujęzyczność
" Język determinuje jak jesteśmy oceniani przez
innych, ale też w jaki sposób oceniamy siebie oraz
definiujemy podstawowy aspekt tożsamości: kim
jestem
"  To change your language you must change your life
Derek Walcott
" tożsamość osób dwujęzycznych jest efektem obydwu
języków i kultur - unikalna
" babcia jako osoba ważna w budowaniu tożsamości
kulturowej (w kolejności po niej: matka; ojciec i
dziadek rzadko wymieniani)  zarówno u Chinczyków,
jak i Polaków urodzonych w GB
" problem nieprzynależenia do którejkolwiek kultury -
poczucie izolacji emocjonalnej osób dwujęzycznych
urodzonych w GB (mimo posiadania rodzeństwa, które
ma podobne doświadczenia dwujęzyczności)
konsekwencje dwujęzyczności
konsekwencje dwujęzyczności
funkcjonowanie społeczne i
funkcjonowanie społeczne i
kulturowe
kulturowe
funkcjonowanie społeczne a
funkcjonowanie społeczne a
dwujęzyczność
dwujęzyczność
" dzieci dwujęzyczne w porównaniu z
jednojęzycznymi wcześniej pozbywają
się egocentryzmu  potrafią przyjmować
perspektywę drugiej osoby
" Duża otwartość i elastyczność osób
dwujęzycznych na kwestie
dwujęzyczności i dwukulturowości
Tożsamość i korzenie kulturowe
Tożsamość i korzenie kulturowe
Większy świat
Większy świat
Poczucie własnej wartości
Poczucie własnej wartości
Samodzielność i swoboda
Samodzielność i swoboda
Empatia
Empatia
Wyobraz
nia
Wyobraz
nia
Elastyczność
Elastyczność
poznawcze niekorzyści z
poznawcze niekorzyści z
dwujęzyczności
dwujęzyczności
" W pierwszych latach życia dzieci
dwujęzyczne wolniej nabywają
słownictwo niż dzieci jednojęzyczne i
mają ogólnie mniejszy zasób słownictwa
w każdym z języków
gdy dziecko dwujęzyczne ma
gdy dziecko dwujęzyczne ma
problemy
problemy
" sama dwujęzyczność nie powoduje bezpośrednio
" sama dwujęzyczność nie powoduje bezpośrednio
zaburzeń w zakresie rozwoju mowy i języka, a także w
zaburzeń w zakresie rozwoju mowy i języka, a także w
zakresie rozwoju poznawczego, emocjonalnego i
zakresie rozwoju poznawczego, emocjonalnego i
społecznego!
społecznego!
" dzieci dwujęzyczne są nadreprezentowane w grupach
wymagających edukacji specjalnej (Amerykanie
meksykańskiego pochodzenia w USA są 10x bardziej
narażeni na skierowanie do klasy specjalnej niż biali
Amerykanie!) (Cline i Frederickson, 1999)
" niedostrzegane są dwujęzyczne dzieci z dysleksją!
" problem diagnozy  często w języku niedominującym
dziecka i stąd błędna diagnoza + brak wiedzy nauczycieli
o dwujęzyczności
" communicative differences `" communicative disorders
" communicative differences `" communicative disorders
gdy dziecko dwujęzyczne jest
gdy dziecko dwujęzyczne jest
opóz
nione językowo
opóz
nione językowo
" przestawianie dziecka z dwujęzyczności do jednojęzyczności
" przestawianie dziecka z dwujęzyczności do jednojęzyczności
(wycofanie jednego z języków) rzadko rozwiązuje problem
(wycofanie jednego z języków) rzadko rozwiązuje problem
" może nasilać trudności, gdy jeden z rodziców porozumiewa się
" może nasilać trudności
z dzieckiem w języku, który jest wycofywany!!!! (zmiana
szkoły lub duża zmiana w porozumiewaniu się z rodzicami,
zwyczajami domowymi może nasilać napięcie emocjonalne)
" lepszym rozwiązaniem jest cierpliwe wzmacnianie języka
cierpliwe wzmacnianie języka
słabszego, aby doprowadzić do równowagi! (znany dziecku ląd)
słabszego
" wycofanie jednego języka może mieć sens tylko wtedy, gdy
język wycofywany jest znacznie słabszy niż język dominujący i
gdy język dominujący jest językiem  bezpiecznej bazy .
Można ponownie wprowadzić język wycofany, gdy dziecko
poradzi sobie z trudnościami (np. z opóz
nieniem językowym
oraz problemami emocjonalnymi)
" w większości przypadków opóz
nienie w rozwoju językowym
nie jest spowodowane dwujęzycznością!
Edukacja
Edukacja
dwujęzyczna
dwujęzyczna
formy dwujęzycznej edukacji
formy dwujęzycznej edukacji
" Słabe formy edukacji dla dwujęzyczności
" Słabe formy edukacji dla dwujęzyczności
 submersja
 edukacja przejściowa
 główny nurt z nauką języka obcego
" Silne formy edukacji dla dwujęzyczności
" Silne formy edukacji dla dwujęzyczności
 immersja
 podtrzymanie języka ojczystego
 dwustronna/podwójna (dual language)
 główny nurt dwujęzyczny
słabe formy edukacji
słabe formy edukacji
dwujęzycznej
dwujęzycznej
(ich celem jest jednojęzyczność)
(ich celem jest jednojęzyczność)
słabe formy dwujęzycznej edukacji
słabe formy dwujęzycznej edukacji
submersja
submersja
" językiem nauczania jest wyłącznie język dominujący
" językiem nauczania jest wyłącznie język dominujący
" uczeń mniejszości językowej jest w klasie razem z
w klasie razem z
uczniami większości językowej
uczniami większości językowej
" metafora basenu, do którego wrzucany jest uczeń 
albo się utopi albo nauczy się pływać (jako tako lub
bardzo sprawnie)
" jeśli wsparcie, to w postaci zajęć języka dominującego
jako drugiego (ESL)
słabe formy dwujęzycznej edukacji
słabe formy dwujęzycznej edukacji
submersja
submersja
" programy ustrukturyzowanej immersji
" programy ustrukturyzowanej immersji
 językiem nauczania jest język dominujący,
 językiem nauczania jest język dominujący
 ale w zajęciach uczestniczą tylko dzieci mniejszości
w zajęciach uczestniczą tylko dzieci mniejszości
językowych
językowych
 nauczyciel zwraca się do uczniów uproszczonym
językiem dominującym
 może przyjmować początkowo prace domowe w
języku ojczystym
 efektywność zbliżona do submersji
słabe formy dwujęzycznej edukacji
słabe formy dwujęzycznej edukacji
submersja
submersja
" programy submersji z oddzielnymi
" programy submersji z oddzielnymi
lekcjami
lekcjami
 językiem nauczania jest język dominujący,
 językiem nauczania jest język dominujący
 ale dzieci mniejszości językowych są oddzielane na
dzieci mniejszości językowych są oddzielane na
niektóre lekcje od dzieci większości, by
niektóre lekcje od dzieci większości, by
uczestniczyć w lekcji języka dominującego
uczestniczyć w lekcji języka dominującego
 albo programy osłonowe  tymczasowa segregacja
programy osłonowe
dzieci, podczas której wszystkie uczą się danego
materiału, ale w sposób dostosowany językowo do
nich (uproszczony język dominujący dla dzieci
mniejszości)
słabe formy dwujęzycznej edukacji
słabe formy dwujęzycznej edukacji
" Dwujęzyczna edukacja przejściowa
" Dwujęzyczna edukacja przejściowa
 celem jest przestawienie dziecka z języka ojczystego,
przestawienie dziecka z języka ojczystego
mniejszościowego (języka używanego w domu) na
na
język dominujący, większościowy (asymilacja)
język dominujący, większościowy
 obecnie częsta forma dwujęzycznej edukacji w USA
 język ojczysty mniejszości tymczasowo akceptowany
w klasie
 nauka przebiega w języku mniejszości dopóki język
 nauka przebiega w języku mniejszości dopóki język
większości nie jest na tyle silny, by poradzić sobie w
większości nie jest na tyle silny, by poradzić sobie w
głównym nurcie edukacji
głównym nurcie edukacji
 zwiększanie języka większości w klasie i zmniejszanie
języka mniejszości
2 rodzaje:
 wczesne wyjście  max. 2 lata pomoc w języku
 wczesne wyjście
ojczystym
 póz
ne wyjście  do 6 klasy 40% pomocy w języku
 póz
ne wyjście
ojczystym
słabe formy dwujęzycznej edukacji
słabe formy dwujęzycznej edukacji
" Edukacja segregacyjna
" Edukacja segregacyjna
 językiem nauczania jest wyłącznie język
 językiem nauczania jest wyłącznie język
mniejszości
mniejszości
 mówiący językiem mniejszości nie mają
wstępu do szkół większości (apartheid)
słabe formy dwujęzycznej edukacji
słabe formy dwujęzycznej edukacji
" Główny nurt z nauką języka obcego
" Główny nurt z nauką języka obcego
 lekcje odbywają się w języku większości
 w programie są lekcje języka obcego
(może być to jeden z języków
mniejszości), ale traktowane są jak zwykły
przedmiot (np. matematyka, fizyka itd.)
silne formy edukacji
silne formy edukacji
dwujęzycznej
dwujęzycznej
(ich celem jest dwujęzyczność)
(ich celem jest dwujęzyczność)
silne formy dwujęzycznej edukacji
silne formy dwujęzycznej edukacji
immersja
immersja
" inaczej zanurzenie (Penfield, Lambert, 1958)
zanurzenie
" powstała w Kanadzie, w Montrealu
(anglojęzyczne dzieci w szkołach immersji
we francuski)
" celem jest dwujęzyczność i dwukulturowość
bez utraty osiągnięć
silne formy dwujęzycznej edukacji
silne formy dwujęzycznej edukacji
immersja
immersja
" wczesna  wiek poniemowlęcy i przedszkolny
" wczesna
" środkowa  9-10 rok życia
" środkowa
" póz
na  na poziomie szkoły średniej
" póz
na
" całkowita:
" całkowita:
 przez 2  3 pierwsze lata 100% nauki w języku
drugim tygodniowo;
 przez kolejne 3-4 lata zmniejszenie do 80%
 pod koniec gimnazjum 50% nauki w drugim języku
" częściowa
" częściowa
 od wieku poniemowlęcego lub przedszkolnego do
gimnazjum około 50% lekcji w tygodniu w języku
drugim
 możliwe są też inne formy podziału czasu
silne formy dwujęzycznej edukacji
silne formy dwujęzycznej edukacji
immersja
immersja
" metoda efektywna, gdy język rodzimy:
 dobrze rozwinięty,
 jest językiem większości osób w
otoczeniu dziecka,
 ma wysoki prestiż społeczny
 dziecko ceni swój pierwszy język i dzieli
go z dziećmi w klasie
silne formy dwujęzycznej edukacji
silne formy dwujęzycznej edukacji
" Dwujęzyczna edukacja nastawiona na
" Dwujęzyczna edukacja nastawiona na
podtrzymanie języka ojczystego
podtrzymanie języka ojczystego
 Celem jest podtrzymanie poczucia tożsamości kulturowej
podtrzymanie poczucia tożsamości kulturowej
dziecka oraz przestrzeganie praw mniejszości etnicznych
dziecka
" statyczne podtrzymanie języka ojczystego
" statyczne podtrzymanie języka ojczystego
 utrzymanie językowych umiejętności dziecka w
ojczystym języku na poziomie prezentowanym przez nie
w momencie przyjścia do szkoły (dwujęzyczność
dominująca)
 zapobieżenie utraty języka domu, ale nierozwijanie go
 zapobieżenie utraty języka domu, ale nierozwijanie go
" rozwojowe podtrzymanie języka ojczystego
" rozwojowe podtrzymanie języka ojczystego
(wzbogacająca edukacja dwujęzyczna)
(wzbogacająca edukacja dwujęzyczna)
 nastawione na rozwój języka ojczystego ucznia do pełnej
rozwój języka ojczystego ucznia do pełnej
biegłości i dwujęzyczności zrównoważonej
biegłości i dwujęzyczności zrównoważonej
Otheguy i Otto (1980)
silne formy dwujęzycznej edukacji
silne formy dwujęzycznej edukacji
rozwojowe podtrzymanie języka ojczystego
rozwojowe podtrzymanie języka ojczystego
" specjalnie utworzone szkoły
" specjalnie utworzone szkoły
" dzieci z mniejszościowym językiem rodzimym
" dzieci z mniejszościowym językiem rodzimym
używają w szkole języka rodzimego oraz języka
używają w szkole języka rodzimego oraz języka
większości
większości
" celem jest rozwinięcie dwujęzyczności
" celem jest rozwinięcie dwujęzyczności
" dzieci pochodzą z obszaru, gdzie język mniejszości
" dzieci pochodzą z obszaru, gdzie język mniejszości
jest językiem większości w danej społeczności
jest językiem większości w danej społeczności
" średnio 50% zajęć jest w języku rodzimym (ale
" średnio 50% zajęć jest w języku rodzimym (ale
wahania od 100% na początku do 50% w 6 klasie)
wahania od 100% na początku do 50% w 6 klasie)
" dlaczego efektywna jest ta edukacja? (dzieci idą do
" dlaczego efektywna jest ta edukacja? (dzieci idą do
szkół średnich i uniwersytetów w j. dominującym)
szkół średnich i uniwersytetów w j. dominującym)
silne formy dwujęzycznej edukacji
silne formy dwujęzycznej edukacji
edukacja podwójniejęzyczna (dwustronna)
edukacja podwójniejęzyczna (dwustronna)
" w klasie są równoliczne grupy uczniów posługujących się
" w klasie są równoliczne grupy uczniów posługujących się
językiem rodzimym i uczniów posługujących się językiem
językiem rodzimym i uczniów posługujących się językiem
większościowym
większościowym
" Podczas wszystkich lekcji uczą się razem
" Podczas wszystkich lekcji uczą się razem
" obydwa języki równoważnie ważne w nauczaniu
" obydwa języki równoważnie ważne w nauczaniu
" celem jest rozwój zrównoważonej dwujęzyczności oraz
" celem jest rozwój zrównoważonej dwujęzyczności oraz
wrażliwości kulturowej, międzykulturowość
wrażliwości kulturowej, międzykulturowość
" przez 6 lat język mniejszości używany jest w min. 50%
" przez 6 lat język mniejszości używany jest w min. 50%
zajęć
zajęć
" zajęcia podzielone są na bloki, w których edukacja
" zajęcia podzielone są na bloki, w których edukacja
odbywa się w jednym języku (zamiennie)
odbywa się w jednym języku (zamiennie)
" szkoły takie przyciągają uczniów większościowych
" szkoły takie przyciągają uczniów większościowych
specjalizując się w określonej dziedzinie
specjalizując się w określonej dziedzinie
" niezwykle ważny jest świadomy i uważny dobór uczniów
" niezwykle ważny jest świadomy i uważny dobór uczniów
silne formy dwujęzycznej edukacji
silne formy dwujęzycznej edukacji
główny nurt dwujęzyczny
główny nurt dwujęzyczny
" najczęściej w krajach, gdzie większość osób jest
" najczęściej w krajach, gdzie większość osób jest
dwu- lub wielojęzycznych (np. j. regionalny i
dwu- lub wielojęzycznych (np. j. regionalny i
międzynarodowy)
międzynarodowy)
" dzieci posługujące się językiem większości
" dzieci posługujące się językiem większości
" część wiedzy przekazywana w języku drugim
" część wiedzy przekazywana w języku drugim
" celem jest rozwój zrównoważonej dwu- lub
" celem jest rozwój zrównoważonej dwu- lub
wielojęzyczności
wielojęzyczności
" międzynarodowe języki prestiżowe
" międzynarodowe języki prestiżowe
edukacja trójjęzyczna - Luksemburg
edukacja trójjęzyczna - Luksemburg
" język luksemburski  na początku edukacji
(od 5 r.ż.) i w przedszkolu
" język niemiecki wprowadzany jako język drugi od
początku szkoły podstawowej (809 godzin tyg.)
" stopniowo zwiększany jego udział w zajęciach aż
staje się głównym językiem nauczania w szkole
podstawowej  lekcje większości przedmiotów w
tym języku
" francuski wprowadzony w klasie 3 szkoły
podstawowej (3 godz. tyg.), i dalej po 7
godzin/tyg.
" francuski wiodący od połowy szkoły średniej