SYSTEMATYKA
GRZYBÓW
MIKOLOGIA
SYSTEMATYCZNA
Gromada Basidiomycota
Ok. 37 % wszystkich opisanych gatunków grzybów
Wszystkie znane grupy troficzne i ekologiczne
Lądowe i wodne
Głównie strzępkowe, rzadziej drożdżoidalne (dymorfizm)
Cykl życiowy: haplodikariotyczny
Synapomorfia  podstawka (zarodnia, odpowiednik worka)
tu: kariogamia, mejoza,
wykształcenie haploidalnych zarodników  egzogennie
Dwa główne typy podstawek:
Holobazydia
podstawki
niepodzielone
Fragmobazydia
podstawki
podzielone
Inne cechy wyróżniające:
Sprzążki 
związane z procesem
migracji jąder podczas
podziałów segmentów
strzępkowych
Proces podobny
do powstawania
komórki
haczykowatej
u Ascomycota
 balistospory  mejospory (zarodniki podstawkowe)
i zarodniki mitosporowe,
aktywnie odrzucane (siła > 10 000g),
powstały bardzo wcześnie w ewolucji
kropla Bullera
Kiełkowanie zarodników podstawkowych:
kiełkowanie powtarzalne
kiełkowanie
bezpośrednie
Pucciniomycotina
Ustilaginomycotina
Agaricomycotina
Dane molekularne (rDNA), ultrastrukturalne, biochemiczne
Skład biochemiczny frakcji węglowodanowej ściany
komórkowej:
Pucciniomycotina  dominacja mannozy, brak ksylozy
Ustilaginomycotina: dominacja glukozy, brak ksylozy
Agaricomycotina: dominacja glukozy, obecność ksylozy
Pucciniomycotina
Ustilaginomycotina
Agaricomycotina
Większość pasożyty
Bardzo zróżnicowane strukturalnie
Dymorfizm komórkowo-strzępkowy
Fragmobazydia podzielone poprzecznie (stychiczne)
(wyjątkowo holobazydia)
Ok. 215 rodz., 7400 gat.
Cecha wyróżniająca (apomorfia):
Proste septy, najczęściej z centralnym otworem
Klasy: Pucciniomycetes
Cystobasidiomycetes
Agaricostilbomycetes
Microbotryomycetes
Atractiellomycetes
Classiculomycetes
Mixiomycetes
Cryptocolacomycetes
Większość to taksony monotypowe
Klasy: Pucciniomycetes
Cystobasidiomycetes
Agaricostilbomycetes
Microbotryomycetes
Atractiellomycetes
Classiculomycetes
Mixiomycetes
Cryptocolacomycetes
Pucciniomycetes  ok. 96 % opisanych gatunków,
76 % rodzajów
Klasy: Pucciniomycetes
Cystobasidiomycetes
Agaricostilbomycetes
Microbotryomycetes
Atractiellomycetes
Classiculomycetes
Mixiomycetes
Cryptocolacomycetes
Microbotryomycetes  ok. 3 % gatunków, 3 % rodzajów
Klasa Pucciniomycetes
Rząd Pucciniales (= Urediniales)
Obligatoryjne pasożyty biotroficzne roślin naczyniowych,
tzw. rdze
Najczęściej infekcje lokalne (nie systemiczne)
Rdze jednodomowe  pasożytujące na jednym żywicielu
i dwudomowe  pasożytujące na dwóch niespokrewnionych
ze sobą żywicielach
Cykl życiowy z występowaniem maksymalnie 5 typów
zarodników, różniących się:
funkcją
sposobem powstawania
ploidalnością
Ok. 164 rodzaje, 7000 gatunków
Puccinia graminis  rdza z
dz
błowa
Kiełkowanie bazydiospory
Grzybnia 1n  infekcja I żywiciela (Berberis sp.)
0  Spermatangia (pyknidia)/spermacja (pyknospory) 1n
strzępki przyjmujące 1n
Dikariotyzacja
I  Ecja / ecjospory n+n (berberys)
Kiełkowanie ecjospory  infekcja II żywiciela (trawy)
II  Uredinia / urediniospory n+n (trawy)
III  Telia / teliospory n+n
Zimowanie
Teliospora: kariogamia (jądro 2n), mejoza
Kiełkowanie  podstawka podzielona
(IV) Zarodniki podstawkowe 1n
Puccinia graminis
0  spermatangia / spermacja
I żywiciel
I  ecja / ecjospory
II  uredinia / urediniospory
II żywiciel
III  telia / teliospory
IV  bazydiospory
Cronartium ribicola  rdza dwudomowa
I żywiciel:
sosny 5-igłowe
np. Pinus strobus (0, I)
Cronartium ribicola  rdza dwudomowa
II żywiciel:
Ribes sp. (II, III)
Gymnosporangium sabinae
I żywiciel: Malus, Prunus, Pyrus spp. (0, I)
Gymnosporangium sabinae
Gymnosporangium sabinae
II żywiciel: Juniperus sp.(III)
Phragmidium violaceum
żywiciel: Rubus sp. (I, III)
Phragmidium violaceum  telia i teliospora
Pucciniomycotina
Ustilaginomycotina
Agaricomycotina
Pasożyty roślin (gł. okrytozalążkowych)
Dymorfizm komórkowo-strzępkowy
Holobazydia lub fragmobazydia stychiczne (większość)
Ok. 80 rodz., 1400 gat.
Pory zakryte przez błoniaste kapturki lub dyski
Cykl życiowy:
Faza haploidalna (u większości drożdżoidalne komórki)
Rozmnażanie przez pączkowanie komórek lub balistospory
(blastokonidia)
Faza dikariotyczna  grzybnia, stadium infekcyjne
Klasy: Ustilaginomycetes
Exobasidiomycetes
Rząd Ustilaginales
Ustilago hordei Ustilago nuda
Ustilago tritici
Ustilago maydis
Lokalna lub systemiczna infekcja
rośliny (rośliny chore wyższe niż zdrowe)
Kiełkowanie teliospor  mejoza, tworzenie podstawki
Wielokrotne powstawanie zarodników podstawkowych
Koniugacja kompatybilnych komórek  dikariotyczna
grzybnia infekcyjna
Rząd Exobasidiales
Exobasidium vaccini
Przykłady form drożdżoidalnych (rodzaje anamorficzne):
Rhodotorula spp.
Sporobolomyces spp.
Obydwa rodzaje polifiletyczne, anamorfy w różnych grupach
Urediniomycotina i Ustilaginomycotina
Rhodotorula sp.  w powietrzu,
glebie, wodzie słodkiej i słonej,
produktach mlecznych
Brak strzępek
Saprobionty, mogą powodować
oportunistyczne mikozy
Np.:
Rhodotorula glutinis
Rhodotorula minuta
Rhodotorula mucilaginosa
Pucciniomycotina
Ustilaginomycotina
Agaricomycotina
Wszystkie grupy ekologiczne
Dymorfizm (w niektórych grupach)
Więkoszość tworzy owocniki
Fragmobazydia oraz holobazydia
Ok. 20 000 gatunków
Apomorfie:
Septy doliporowe
Parentosomy
Klasy: Tremellomyctes
Dacrymycetes
Agaricomycetes
Klasa Tremellomycetes
Rząd Tremellales
Galaretowate
owocniki
Exidia plana
Tremella foliacea
Tremella fuciformis
Pseudohydnum gelatinosum
Phlogiotis helvelloides
Fragmobazydia podzielone podłużnie
(chiastyczne)
Wyjątkowo holobazydia
Pączkowanie zarodników
podstawkowych
Cryptococcus
neoformans
Filobasidiella neoformans
Odchody ptaków (np. gołębi)  z
ródło infekcji
Powoduje infekcje systemowe (np. płucne, układ nerwowy),
również skórne; gł. osoby o obniżonej odporności
Klasa Agaricomycetes
Rząd Auriculariales
owocniki
galaretowato-
chrząstkowate
Auricularia
auricula-judae
Auricularia mesenterica
Auricularia polytricha, mun, muk nge, mu er, kikurage
Fragmobazydia stychiczne
Bardzo duża różnorodność form owocników
Trzy typy rozwoju owocników:
bez osłon (gymnokarpiczny)
z nietrwałymi osłonami (hemiangiokarpiczny)
gasteroidalny (angiokarpiczny)
Hymenofor  część owocnika, na której wykształca się
hymenium
Agaricus  powierzchnia ok. 1200 cm2, 1.8 mld zarodników
Hymenium (warstwa rodzajna)
 warstwa podstawek
i płonych wstawek
(bazydiole, cystydy)
Rząd Polyporales
Polyporus squamosus
Polyporus brumalis
Fomitopsis pinicola
Trametes versicolor
Ganoderma lucidum,
reishi, ling zhi
Trimityczny
system strzępkowy
Strzępki generatywne
Strzępki łącznikowe
Strzępki szkieletowe
Rząd Boletales
Boletus spp.
Paxillus involutus
Gomphidius glutinosus
- Selekcja na rozsiewanie zarodników przez wiatr
(owocniki epigeiczne)
- Selekcja na rozsiewanie zarodników przez zwierzęta
i na oszczędność wody (owocniki sekotioidalne
i hypogeiczne)
Suillus sp. Gastrosuillus sp. Rhizopogon sp.
Scleroderma citrinum
Serpula
lacrymans
Rząd Agaricales
Agaricus sp.
Amanita spp.
Pleurotus ostreatus
Armillaria sp.
Podobny trend jak u Boletales: od naziemnych,
kapeluszowych, poprzez sekotioidalne do podziemnych,
np. Cortinarius  Thaxterogaster - Protoglossum
[Rząd Lycoperdales]
Lycoperdon
perlatum
Lycoperdon
echinatum
Calvatia gigantea
(= Langermannia gigantea)
Calvatia
Lycoperdon
Rząd Phallales
Phallus impudicus
Mutinus
caninus
Mutinus
ravenelli
Clathrus
ruber
Clathrus
columnatus
Clathrus archeri
Aseroe
rubra
Hysterangium sp.
Rząd Geastrales
Geastrum sp.
Rząd Gomphales
Gomphus sp.
Clavaria sp.
Ramaria spp.
Wykształcenie form gasteroidalnych następowało
wielokrotnie w ewolucji
W wielu grupach wielokierunkowa ewolucja form
owocników
Forma owocników nie świadczy o pokrewieństwie 
wynik konwergencji i presji ewolucyjnej
GRZYBY
W LECZNICTWIE, TOKSYKOLOGII
I BIOTECHNOLOGII
Semestr letni 2010/11
Więcej informacji na temat kursu oraz zapisy w systemie USOS
Pracownia Mikologii, Instytut Botaniki UJ