Okładka, strony działowe Roman Kirilenko
Fotografie Ryszard Pigtkowskż WSiP
Redaktor Elżbieta Gogolewska
Redaktor techniczny Zofi Chyża
SPIS TREŚCI
Przedmowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . 5
Część pierwsza. PERSPEKTYWA SPECJALNEJ EDUKACJI KOMPUTEROWEJ . . .
. 7
Jan E,aszczyk: Rola komputera w edukacji specjalnej . . . . . .
. . . . . . . . . . . 8
Krzysztof Markiewicz: Sprzęt komputerowy i systemy operacyjne
dla edukacji spec-
jalnej.......................................... 16
I Mirosław Modzelewski: Klasyfikacja i lffyteria oceny
edukacyjnych programów
komputerowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . 21
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . 21
Klasyfikacja edukacyjnych programów komputerowych . . . . . . .
. . . . . . . . . 22
Ogólne kryteria oceny programów komputerowych . . . . . . . . . .
. . . . . . . . 26
Gry komputerowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . 33
Aleksander Korczaka Elementy metodyki nauczania podstaw
informatyki w kształceniu
specjalnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . 35
Podmiot i przedmiot kształcenia . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . 35
Zakres przedmiotu informatyka w szkole specjalnej . . . . . . .
. . . . . . . . . . . 39
f Specyfika stosowania mikrokomputerów na zajęciach w szkole
specjalnej . . . . . . 40
i Mariusz Fila, Jan ~.aszczyk: Kształcenie nauczycieli do
komputerowego wspomagania
� Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne
edukacji specjalnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . 51
Warszawa 1998
Zadania Studium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . 52
Koncepcja programowa Studium . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . 53
ISBN 83-02-06711-3
Uczestnicy Studium i ich nabór . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . 56
Prowadzący zajęcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . 58
Zasady realizacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . 58
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne ł Organizacja i przebieg zajęć .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
Warszawa 1998
Ocena efektów funkcjonowania studium . 60
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wydanie pierwsze
Podstawowe problemy . 62
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Arkuszy drukarskich 13 + 0,5 wkł.
Papier offset. kl. III, 70 gr. rola 61 cm Stanislaw Jakubowski,
Bogdan Szczepankowski: Rola technik informatycznych w pro-
Skład: Input TEX, Warszawa ul. Bolkowska 6 m. 9 cesie integracji
osób niepełnosprawnych . . . . . . . . . . , . . . . . . . . . .
. . .
67
Skala zjawiska niepełnosprawności . . . . . . . . . . . . . . . .
. . 67
Druk i oprawa: Rzeszowskie Zakłady Graficzne . . . . . . .
Informatyczne wspomaganie osób z dysfunkcją narządu ruchu . 68
Rzeszów, ul. płk. L. Lisa-Kuli 19. Zam. 197/98. ' ' ' ' ' ' ' ' '
' '
3
r
Znaczenie komputera dla osób niesłyszących . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . 71
Komputer dobrodziejstwem dla niewidomych . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . 75
Krzysztof Markiewicz: Wykorzystanie Internetu dla potrzeb osób
niepełnosprawnych 77
Zasoby informacyjne i edukacyjne WWW . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . 79
Poczta elektroniczna - medium wspomagające komunikowanie się . .
. . . . . . . 81 frv
Publiczne archiwa plików (FTP) . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . 83
Teleedukacja, telepraca, tełeusługi - szanse na niezależną aktywność
. . . . . . . . 84
Część druga. WYBRANE ZASTOSOWANIA KOMPUTERA W KSZTAŁCENIU
SPECJALNYM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . 105
Bogdan Szczepankowski, Andrzej Lemirowski: Komputer w pracy z
dzieckiem
z uszkodzonym słuchem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . 106
Informacje wstępne . . . . . . . , . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . 106
Komputer w wychowaniu słuchowym . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . 109
Komputer w nauce mowy dźwiękowej . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . 111
Komputer w nauce języka migowego . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . 123
Stanisław Jakubowski: Komputer w kształceniu dzieci z dysfunkcją
wzroku . . . . . 127
Niewidomi i słabowidzący . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . 127
Techniczne środki w edukacji niewidomych . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . 128
Techniki informatyczne w edukacji dzieci z dysfunkcją wzroku . .
. . . . . . . . . 151
Małgorzata Dońska-Olszko, Anna Lechowicz: Dostosowanie komputera
do indywidu-
alnych potrzeb niepełnosprawnego dziecka . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . 163
Wstęp.......................................... 163
Rodzaje urządzeń peryferyjnych i inne pomoce do pracy na
komputerze . . . . . . . 165
Adaptacje softwarowe i programy typu shareware wykorzystywane w
terapii pedago-
gicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . 171
Oprogramowanie logopedyczne i programy wspierające alternatywną
komunikację . 173
Wymagania wobec programów edukacyjnych dla dzieci
niepełnosprawnych ruchowo 174
Rola komputera w pracy z dziećmi niepełnosprawnymi ruchowo . . .
. . . . . . . . 175
Krzysztof Markiewicz: Komputerowe stanowisko dla osoby
niesprawnej ruchowo . . 179
Sprzęt i oprogramowanie wspomagające pracę z komputerem . . . . .
. . . . . . . 179
Komputer jako urządzenie sterujące otoczeniem domowym . . . . . .
. . . . . . . . 181
Maria Siedlecka: Komputer w pracy oligofrenopedagoga . . . . .
. . . . . . . . . . 183
Małgorzata Jabłonowska: Komputer w pracy z dzieckiem
doświadczającym specy-
ficznych trudności w uczeniu się . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . 193
Typowe źródła niepowodzeń szkolnych dziecka . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . 194
Rola indywidualnych zajęć korekcyjno-wyrównawczych . . . . . . . .
. . . . . . . 194
Metody i środki zwiększające skuteczność oddziaływań terapeutycznych .
. . . . . 196
Wybrane zasady pracy wspomagającej rozwój dziecka . . . . . . . .
. . . . . . . . 206
Niektóre ograniczenia i zagrożenia wynikające z zastosowania
komputera w indywi-
dualnej pracy z dzieckiem . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . 207
Wykorzystanie komputerów w edukacji specjalnej ciągle jeszcze z
trudem
toruje sobie drogę. Można wskazać co najmniej kilka powodów, dla
których stosowanie tego środka dydaktycznego jest jeszcze dalekie
od
powszechności. Kluczowa przyczyna takiego stanu rzeczy związana
jest
zapewne z niedostatkiem sprzętu oraz oprogramowania
dostosowanego do
potrzeb kształcenia specjalnego. Inna wynika z postaw części kadry
pe-
dagogów specjalnych obojętnych, a nawet niechętnych poznaniu
korzyści,
jakie niesie z sobą komputer i umiejętne jego zastosowanie w
procesie
kształcenia i rewalidacji osób niepełnosprawnych. Jeszcze inna
wyraża się
brakiem wiedzy o możliwościach wykorzystania komputera w
kształceniu
dzieci i młodzieży specjalnej troski oraz brakiem wzorców
efektywnego
działania w tym zakresie. Pedagodzy specjalni, którzy sięgają w
swojej
pracy po to narzędzie, kierują się zazwyczaj intuicją, własną
pomysłowo-
ścią, nierzadko metodą prób i błędów. Brak bowiem literatury dotyczącej
możliwości i sposobów wykorzystania komputerów w edukacji
specjalnej.
Książką, którą oddajemy czytelnikowi, pragniemy przybliżyć proble-
matykę komputerowego wspomagania kształcenia specjalnego podejmując
w niej wybrane zagadnienia z zakresu informatyzacji procesu
naucza-
nia, rewalidacji oraz przygotowania osób niepełnosprawnych do
przyszłej
aktywności zawodowej. Wybór zagadnień determinowany był przede
wszystkim skalą praktycznych doświadczeń w dziedzinie zastosowania
komputerów w pracy z osobami niepełnosprawnymi. Czytelnik znajdzie
tu rozdziały, których autorzy prezentują wybrane zastosowania
komputera
w niemal wszystkich dziedzinach klasycznie pojmowanej
pedagogiki spe-
cjalnej, to jest: surdopedagogice, tyflopedagogice,
oligofrenopedagogice,
5
pedagogice osób niepełnosprawnych ruchowo, a także zagadnienie in-
formatycznego kształcenia nauczycieli dla potrzeb pedagogiki
specjalnej.
Z żalem trzeba powiedzieć, iż w książce nieobecna jest problematyka
wy-
korzystania komputera w pracy resocjalizacyjnej, a także - ważnej
gałęzi
nowocześnie rozumianej pedagogiki specjalnej - pedagogice
zdolności.
Nie podjęto w niej także zagadnienia samouctwa komputerowego -
naj-
skuteczniejszego bodaj środka nabywania kompetencji
informatycznych.
Książka składa się z dwóch części. W pierwszej przedstawiono za-
gadnienia ogólne, dotyczące specjalnej edukacji komputerowej
niezależnie
od właściwości podmiotów, na które jest ona skierowana. Część druga
zawiera rozdziały, których autorzy prezentują zastosowania
komputerów
w pracy z osobami mającymi specyficzne dysfunkcje.
W treści książki czytelnik znajdzie dwie warstwy. Jedną,
informacyjną,
w której prezentowane są nowe możliwości, jakie tworzy komputer
osobie
niepełnosprawnej oraz drugą, mającą charakter metodyczny, w której
przedstawiono wybrane sposoby wykorzystania tych możliwości w
pracy
pedagoga specjalnego.
Książka jest dziełem zbiorowym i jako takie łączy zalety i słabości
opracowań zbiorowych. Do zalet można zaliczyć bogaty wachlarz pre-
zentowanych tu zagadnień. Ewentualną słabością, którą czytelnik zechce
wybaczyć, jest znaczna różnorodność stylu poszczególnych opracowań,
sposobu prezentowania zagadnień, sposobu argumentacji itp.
Adresatem książki są przede wszystkim nauczyciele i wychowawcy
szkół i ośrodków szkolno-wychowawczych dla dzieci specjalnej troski
oraz niepełnosprawni, którzy korzystają lub zechcą sięgnąć do komputera
jako narzędzia wspomagającego ich pracę. Sądzimy, że zainteresuje ona
także studentów pedagogiki specjalnej. Można mieć wreszcie nadzieję,
że prezentowane tu treści służyć będą pomocą rodzicom w ich pracy
rewalidacyjnej i wspomagającej rozwój dziecka niepełnosprawnego.
JAN ~.ASZCZYK
Warszawa, grudzień 1997

Częsc pierwsza