MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Barbara Jasińska
Wytwarzanie półproduktów przędzalniczych
826[01].Z1.02
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr in\
. Marian Róg
mgr in\
. Halina WÅ‚odarczyk
Opracowanie redakcyjne:
mgr in\
. Maria Michalak
Konsultacja:
mgr in\
. Małgorzata Sienna
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 826[01]Z1.02
 Wytwarzanie półproduktów przędzalniczych , zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu operator maszyn w przemyśle włókienniczym.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Wytwarzanie taśmy w procesach zgrzeblenia i rozciągania 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 11
4.1.3. Ćwiczenia 11
4.1.4. Sprawdzian postępów 14
4.2. A
ączenie i rozciąganie taśmy 15
4.2.1. Materiał nauczania 15
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 18
4.2.3. Ćwiczenia 18
4.2.4. Sprawdzian postępów 21
4.3. Wytwarzanie niedoprzędu 22
4.3.1. Materiał nauczania 22
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 25
4.3.3. Ćwiczenia 25
4.3.4. Sprawdzian postępów 29
5. Sprawdzian osiągnięć 30
6. Literatura 35
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o wytwarzaniu półproduktów
włókienniczych.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne  wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć ju\
ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
- cele kształcenia  wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
- materiał nauczania  wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,
- zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy ju\
opanowałeś określone treści,
- ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
- sprawdzian postępów,
- sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw pytań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,
- literaturę uzupełniającą.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
826[01].O1
Technologia przędzalnictwa
826[01].Z1.01
Wykonywanie wstępnej obróbki
surowców włókienniczych
826[01].Z1.02
Wytwarzanie półproduktów
przędzalniczych
826[01].Z1.03
Wytwarzanie przędzy
826[01].Z1.04
Modyfikowanie nitek
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- sklasyfikować surowce włókiennicze według określonych kryteriów,
- stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo\
arowej oraz
ochrony środowiska,
- posługiwać się dokumentacją techniczną,
- rozpoznawać elementy maszyn i mechanizmów,
- identyfikować surowce i półprodukty włókiennicze,
- obliczać grubość półproduktów włókienniczych,
- korzystać z ró\
nych z
ródeł informacji,
- współpracować w grupie,
- charakteryzować metody wstępnej obróbki surowców włókienniczych,
- posługiwać się instrukcjami obsługi maszyn.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
 scharakteryzować rodzaje półproduktów przędzalniczych,
 rozró\
nić półprodukty przędzalnicze i ich przeznaczenie,
 określić parametry jakościowe półproduktów przędzalniczych,
 rozró\
nić technologie przygotowania półproduktów przędzalniczych,
 wyjaśnić budowę i zasady działania maszyn i urządzeń stosowanych przy produkcji
półproduktów przędzalniczych,
 rozpoznać części maszyn oraz podzespoły robocze,
 odczytać szkice i rysunki części maszyn,
 obliczyć wydajność maszyn,
 obsłu\
yć maszyny stosowane w procesach wytwarzania półproduktów przędzalniczych,
 posłu\
yć się terminologią z zakresu mechaniki technicznej i elektrotechniki,
 objaśnić regulacje i nastawy podstawowych mechanizmów i podzespołów zgrzeblarek,
rozciągarek, czesarek i niedoprzędzarek,
 odczytać technologiczne i kinematyczne schematy podstawowych mechanizmów
zgrzeblarek, rozciągarek, czesarek i niedoprzędzarek,
 dobrać urządzenie do produkcji półproduktów przędzalniczych,
 zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami procesu technologicznego,
 wykonać czynności związane z przygotowaniem maszyn i urządzeń do wytwarzania
półproduktów przędzalniczych,
 przygotować surowce do wykonania półproduktów przędzalniczych,
 wykonać podstawowe czynności dotyczące obsługi zgrzeblarki, rozciągarki, czesarki,
 rozpoznać nieprawidłowości działania mechanizmów maszyn,
 skontrolować przebieg wytwarzania taśmy i niedoprzędu,
 rozpoznać jakość wytworzonej taśmy i niedoprzędu,
 zdiagnozować i usunąć przyczyny powstawania błędów w procesie wytwarzania
półproduktów przędzalniczych,
 wykonać podstawowe czynności związane z oznaczaniem półproduktów,
 skorzystać z dokumentacji technicznej, Polskich norm oraz katalogów,
 przeprowadzić konserwację, regulację oraz proste naprawy maszyn i urządzeń
włókienniczych,
 posortować odpady poprodukcyjne,
 wykonać obliczenia dotyczące produkcji wyrobów włókienniczych,
 uporządkować stanowisko pracy,
 zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo\
arowej
i ochrony środowiska podczas pracy w oddziałach przędzalni,
 udzielić pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Wytwarzanie taśmy w procesach zgrzeblenia i rozciągania
4.1.1. Materiał nauczania
W wyniku procesów mieszania i trzepania otrzymuje się materiał włókienny częściowo
oczyszczony, rozluz
niony i wymieszany. Włókna zwoju są nieuporządkowane, uło\
one
całkowicie przypadkowo w mniejszych lub większych grupach. Dalsze zadania polegają na:
- rozdzieleniu, rozplątaniu i rozprostowaniu włókien,
- uło\
eniu włókien w jednym kierunku,
- dokładnym przemieszczeniu włókien,
- usunięciu włókien krótkich, o małej wartości przędnej,
- usunięciu włókien splątanych, nie dających się rozplatać,
- usunięciu zanieczyszczeń,
- utworzeniu taśmy.
Zadania te sÄ… wykonywane w procesie zgrzeblenia za pomocÄ… maszyn zwanych
zgrzeblarkami. Proces zgrzeblenia odbywa się przez działanie dwóch uiglonych płaszczyzn na
włókna.
W zgrzeblarce do bawełny zgrzeblenie jest wykonywane między powierzchnią bębna
obrotowego i drugą powierzchnią utworzoną z listewek przesuwających się względem bębna
z niewielką prędkością. Listewki te nazywane są pokrywkami. Znane są równie\
zgrzeblarki,
w których zamiast pokrywek zastosowano walce (zgrzeblarki walcowe). W ka\
dym
przypadku płaszczyzny robocze wymienionych elementów pokryte są gęsto igłami lub
zębami piłowymi.
Budowa zgrzeblarki pokrywkowej
- zespół zasilający, składający się z wałka rozwijającego zwój, stolika zasilającego, wałka
zasilajÄ…cego,
- zespół rozluz
niający, składający się z szarpacza,
- zespół zgrzeblący, składający się z bębna głównego i pokrywek,
- zespół odbierający, składający się ze zbieracza i grzebienia zbierającego,
- zespół formujący taśmę, składający się z urządzenia zagęszczającego taśmę, wałków
ściskających i zwijadła.
Obliczanie wydajności zgrzeblarki
Wydajność maszyny oblicza się wg wzoru:
Pp= vw · 3600 Tt · 10-6 · · (kg/h)
gdzie:
Pp  wydajność praktyczna maszyny w kg/h,
vw  prędkość liniowa wałków wydających w m/s,
Tt  numer produkowanej taśmy w tex,
·  współczynnik wydajnoÅ›ci.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Czynniki wpływające na przebieg zgrzeblenia
- Praca szarpacza  powoduje lepsze rozluz
nienie i czyszczenie materiału.
- Czystość obić bębna i pokrywek  powoduje lepszy przebieg zgrzeblenia.
- Prędkość bębna  im większa tym intensywniejszy proces zgrzeblenia.
- Odległość między pokrywką i bębnem  mniejsza  intensywniejsze zgrzeblenie.
- Jakość surowca  gorszy, silniej zanieczyszczony surowiec  trudniejsze warunki
zgrzeblenia.
Kontrola i błędy zgrzeblenia
Taśma ze zgrzeblarek powinna charakteryzować się następującymi cechami:
- właściwą masą liniową,
- prawidłową czystością.
Masa liniowa półproduktów przędzalniczych
- zwój  333 500 ktex (nm 0,0030 0,0020),
- taśma  3,33 5,00 ktex (Nm 0,3 0,2),
- niedoprzęd  0,2 0,5 ktex (Nm 5 2).
Numer taśmy
Kontrolę numeru taśmy przeprowadza się okresowo.
Niewłaściwy, niezgodny z planem numer taśmy mo\
e być spowodowany
nieprawidłowym doborem prędkości elementów roboczych zgrzeblarki, zbyt du\
ą lub małą
ilością wydzielanych przez zgrzeblarkę odpadków, niewłaściwym numerem zwoju. Po
stwierdzeniu, \
e zgrzeblarka produkuje taśmę niewłaściwego numeru, kontrolę nale\
y
przeprowadzić ponownie i po uzyskaniu powtórnie takiego samego wyniku nale\
y znalez
ć
przyczynę błędu i usunąć ją.
Przykładowy sposób obliczenia numeru taśmy.
Zwa\
ono na wadze techniczne odmierzony przy pomocy bębna odcinek taśmy 100 m.
Wynik wa\
enia wyniósł 500 g.
L = 100 m,
C = 50 g.
L
Nm = = 2 m/g
C
1000
Tt = = 500 tex
Nm
Czystość taśmy
Taśma powinna być utworzona z włókien uło\
onych mniej więcej równolegle i nie
poplątanych. Nie powinna zawierać zanieczyszczeń. Kontrolę przeprowadza się na podstawie
oględzin runka o określonych wymiarach (130 x 300 mm, z 38 równomiernie rozło\
onymi
otworami o średnicy 24 mm ka\
dy). W tym celu na płytkę szklaną lub winidurową układa się
próbkę runka o określonych wymiarach i liczy się usterki:
- splątane grupy włókien, tzw. supełki lub nopki,
- zanieczyszczenia.
A
Ä…czna liczba usterek w 1 g runka stanowi wskaz
nik charakteryzujący czystość taśmy.
Kontrolę numeru, nierównomierności i czystości taśmy przeprowadza się okresowo.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Proces rozciÄ…gania
Taśma otrzymana ze zgrzeblarek jest nierównomierna pod względem grubości. Składa się
z masy słabo rozprostowanych i pokrzy\
owanych włókien. Następny etap po zgrzebleniu ma
za zadanie wyrównanie grubości produktu oraz rozprostowanie i równoległe uło\
enie włókien
wzdłu\
osi. Podstawowymi czynnościami, związanymi z tym etapem przędzenia są: łączenie
i rozciÄ…ganie.
A
ączenie ma na celu wyrównywanie grubości produktu. Poniewa\
wskutek Å‚Ä…czenia
następuje pogrubienie pokładu włókien, musi być stosowane jednocześnie rozciąganie
łączonego produktu w celu powtórnego pocienienia.
Wyrównywanie grubości produktu, uzyskiwane przy zastosowaniu jednej rozciągarki,
jest z reguły niewystarczające.
W praktyce proces łączenia i rozciągania powtarzany jest na kolejnych następujących po
sobie maszynach.
Taśma ze
zgrzeblarki
System
cienkoprzędny
System
średnioprzędny
2 rozciÄ…garki
taśm
2 rozciÄ…garki A
ączniarka taśm
taśm
RozciÄ…garka
A
Ä…czniarka
zwojarka
taśm
RozciÄ…garka
wstępna
Czesarka
Czesarka
1 rozciÄ…garka
taśm
2 rozciÄ…garki
2 rozciÄ…garki
taśm
taśm
Rys. 1. Ró\
ne sposoby przygotowywania taśm [6, s. 129]
UrzÄ…dzenie powodujÄ…ce rozciÄ…ganie produktu jest nazywane aparatem rozciÄ…gowym. Na
rysunku 2 przedstawiono zasadę najprostszego aparatu rozciągowego  zastosowanie dwóch
par wałków rozciągających. Para wałków zasilających obraca się z mniejszą prędkością ni\

para wałków wydających. Na skutek ró\
nicy prędkości następuje rozciąganie przepuszczanej
między wałkami warstwy włókien.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
 I II
++
+
+
+
I  para wałków wydających,
II  para wałków zasilających.
Rys. 2. Zasada działania aparatu rozciągowego [opracowanie własne]
Ka\
dy aparat rozciÄ…gowy w zale\
ności od konstrukcji mo\
e pracować przy pewnym
optymalnym rozciągu. Przekroczenie jego daje znaczne pogorszenie jakości produktu.
Aparaty rozciągowe nowszych typów są tak skonstruowane i dokładnie wykonane, \
e
umo\
liwiajÄ… stosowanie wy\
szych rozciągów. Aparaty te zwane są aparatami
wysokorozciagowymi. W przypadku rozciągarek taśm normalny rozciąg wynosi 6 do 8,
natomiast rozciąg łączniarek taśm najczęściej nie przekracza 2.
Budowa rozciągarki taśm
Rozciągarka taśm składa się z następujących zespołów:
- urzÄ…dzenie zasilajÄ…ce,
- aparat rozciÄ…gowy,
- urządzenie formujące i zwijadło garowe,
- mechanizmy pomocnicze.
RozciÄ…gi
Dla aparatu mającego dwie pary wałków rozciąg wynosi:
vI
R =
vII
vI  prędkość drugiej pary (wydającej) wałków,
vII  prędkość pierwszej (zasilającej ) pary wałków.
Obliczanie wydajności
vw Å" 3600 Å"Tt
Pp = . · (kg/h)
1000 Å"1000
Pp  wydajność jednego wylotu rozciągarki w kg/h,
Tt  numer taśmy,
vw  prędkość wałków wydających w m/s,
·  współczynnik wydajnoÅ›ci (w zale\
ności od warunków wynosi 0,83 do 0,90).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Kontrola i błędy procesu
Taśma otrzymywana z rozciągarek powinna charakteryzować się:
- właściwą masą liniową,
- równomierną grubością.
Do najwa\
niejszych przyczyn niewłaściwej grubości taśmy nale\
y zaliczyć: niewłaściwą
grubość taśm zasilających oraz niewłaściwy rozciąg aparatu rozciągowego. W celu wykrycia
niektórych błędów w pracy rozciągarki bardzo często wystarczy obserwacja warstwy włókien
na drodze od aparatu rozciągowego do lejka. Runko powinno być równomierne bez fal, smug
lub poprzecznych przecięć.
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Na czym polega proces technologiczny zgrzeblenia na zgrzeblarce?
2. W jaki sposób obliczyć wydajność zgrzeblarki?
3. Jakie czynniki wpływają na przebieg zgrzeblenia?
4. Jak obliczyć masę liniową taśmy ze zgrzeblarki?
5. Jakie są przyczyny powstawania błędów taśmy ze zgrzeblarki?
6. Jak wykonać kontrolę czystości runka ze zgrzeblarki?
7. Jakie są zadania pracownika obsługującego zgrzeblarkę?
8. Jakie zespoły robocze występują w rozciągarce?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie obserwacji pracy zgrzeblarki pokrywkowej opisz proces technologiczny
zachodzący podczas zgrzeblenia włókien od zespołu zasilającego do zespołu formującego
taśmę.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące przebiegu pracy
zgrzeblarki pokrywkowej,
2) zapoznać się z instrukcją obsługi zgrzeblarki pokrywkowej,
3) zapisać na kartce drogę jaką przechodzą włókna w zgrzeblarce pokrywkowej.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- zgrzeblarka pokrywkowa,
- instrukcja obsługi zgrzeblarki pokrywkowej,
- poradnik dla ucznia,
- literatura z punktu 6 poradnika.
Ćwiczenie 2
Oblicz wydajność zgrzeblarki pokrywkowej przy zało\
eniu następujących danych:
prędkość wałków wydających zwijadła vw = 0,87 m/s, masa liniowa taśmy Tt = 4000 tex,
współczynnik wydajnoÅ›ci · = 0,90.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych wzór do obliczenia wydajności zgrzeblarki,
2) sprawdzić w jakich jednostkach oblicza się wydajność zgrzeblarki,
3) wykonać obliczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- literatura zgodna z punktem dotyczącym obliczania wydajności zgrzeblarki,
- poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 3
W tabeli podano warunki wpływające na przebieg procesu zgrzeblenia. Uzupełnij tabelę
wpisując jak dany czynnik wpływa na przebieg procesu.
Tabela do ćwiczenia 3. Czynniki wpływające na przebieg procesu zgrzeblenia [opracowanie własne]
Czynnik Znaczenie
Czystość obić bębna i pokrywek
Prędkość bębna
Jakość surowca
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące przebiegu pracy
zgrzeblarki pokrywkowej,
2) zapoznać się z instrukcją obsługi zgrzeblarki pokrywkowej,
3) dokonać analizy wpływu poszczególnych czynników na przebieg procesu.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- poradnik dla ucznia,
- instrukcja obsługi zgrzeblarki pokrywkowej,
- literatura z punktu 6 poradnika.
Ćwiczenie 4
Oblicz Nr taśmy i jej Tt, je\
eli odcinek taśmy 10 m wa\
y 50 g.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje o kontroli jakości taśmy,
2) odszukać wzory do obliczeń numeru taśmy i titr texu,
3) sprawdzić jednostki,
4) wykonać obliczenia numeru taśmy i masy liniowej.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- literatura zgodna z punktem dotyczącym kontroli jakości taśmy,
- poradnik dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Ćwiczenie 5
Scharakteryzuj na podstawie obserwacji pracy zgrzeblarki oraz załączonej tabeli
przyczyny powstawania błędów taśmy ze zgrzeblarki.
Tabela do ćwiczenia 5. Błędy taśmy zgrzeblarkowej i ich przyczyny [opracowanie własne]
BÅ‚Ä…d Przyczyny
Zwisanie taśmy przed zwijadłem
Nieprawidłowe układanie taśmy w garze
Zabrudzenia
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące przebiegu pracy
zgrzeblarki pokrywkowej,
2) zapoznać się z instrukcją obsługi zgrzeblarki pokrywkowej,
3) uzupełnić tabelę po analizie przyczyn błędów.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- zgrzeblarka pokrywkowa,
- instrukcja obsługi zgrzeblarki pokrywkowej,
- poradnik dla ucznia,
- literatura z punktu 6 poradnika.
Ćwiczenie 6
Wykonaj kontrolę czystości runka ze zgrzeblarki.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące kontroli pracy zgrzeblarki,
2) pobrać runko ze zgrzeblarki o wymiarach 130 x 300 mm,
3) dokonać przeglądu runka pod katem usterek,
4) policzyć ilość usterek.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- zgrzeblarka pokrywkowa,
- instrukcja obsługi zgrzeblarki pokrywkowej,
- przyrządy do pomiaru czystości runka,
- poradnik dla ucznia,
- literatura z punktu 6 poradnika.
Ćwiczenie 7
Na podstawie obserwacji pracy zgrzeblarki oraz osoby obsługującej zgrzeblarkę, zapisz
jakie zadania nale\
ą do pracownika obsługującego tę maszynę.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące przebiegu pracy
zgrzeblarki pokrywkowej,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
2) zapoznać się z instrukcją obsługi zgrzeblarki pokrywkowej,
3) obserwować w ciągu 10 minut pracę zgrzeblarki i czynności pracownika obsługującego
tÄ™ maszynÄ™,
4) zapisać na kartce czynności osoby obsługującej zgrzeblarkę.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- zgrzeblarka pokrywkowa,
- instrukcja obsługi zgrzeblarki pokrywkowej,
- poradnik dla ucznia,
- literatura z punktu 6 poradnika.
Ćwiczenie 8
Uruchom rozciÄ…garkÄ™. Odpowiedz na pytania:
1. Jakie zespoły robocze występują w rozciągarce?
2. Jaki rodzaj aparatu rozciÄ…gowego znajduje siÄ™ w tej rozciÄ…garce?
3. Ile wylotów posiada rozciągarka?
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące przebiegu pracy
rozciÄ…garki,
2) zapoznać się z instrukcją obsługi rozciągarki,
3) uruchomić rozciągarkę,
4) zapisać na kartce odpowiedzi na pytania.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- rozciągarka taśm,
- instrukcja obsługi rozciągarki,
- poradnik dla ucznia,
- literatura z punktu 6 poradnika.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) scharakteryzować proces zgrzeblenia włókien na zgrzeblarce?
1
1

2) obliczyć wydajność zgrzeblarki?
1
1

3) wymienić czynniki wpływające na przebieg zgrzeblenia?
1
1

4) obliczyć Nr taśmy ze zgrzeblarki?
1
1

5) określić przyczyny powstawania błędów taśmy ze zgrzeblarki?
1
1

6) wykonać kontrolę czystości runka ze zgrzeblarki?
1
1

7) określić zadania pracownika obsługującego zgrzeblarkę?
1
1

8) wymienić zespoły robocze występujące w rozciągarce?
1
1

9) uruchomić rozciągarkę
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
4.2. A
ączenie i czesanie taśm
4.2.1. Materiał nauczania
A
ączenie taśm
A
ączenie taśm ma na celu wyrównywanie grubości produktu. Najczęściej stosuje się
łączenie sześciu taśm na rozciągarce lub łączenie od 16 do 24 taśm na łączniarce. Poniewa\

wskutek łączenia następuje pogrubienie pokładu włókien, musi być jednocześnie stosowane
rozciąganie łączonego produktu w celu jego powtórnego pocienienia. A
ączniarki taśm
w procesie przygotowania taśm mogą mieć dwojakie zastosowanie:
- w procesie średnioprzędnym  jako maszyny do łączenia większej liczby taśm w celu
przygotowania produktu do przerobu na rozciągarce wstępnej,
- w procesie cienkoprzędnym  jako maszyny do łączenia większej liczby taśm w celu
przygotowania produktu do przerobu na czesarce.
W wyniku pracy łączniarki taśm otrzymuje się określonej szerokości pokład włókien
(ok. 250 mm). Po nawinięciu na cewkę, pokład ten tworzy zwój w kształcie walca.
A
ączniarka taśm składa się z następujących zespołów roboczych:
- urzÄ…dzenie zasilajÄ…ce,
- aparat rozciÄ…gowy,
- urzÄ…dzenie prasujÄ…ce i zwijajÄ…ce.
UrzÄ…dzenie zasilajÄ…ce umo\
liwia przystawienie do maszyny 14, 16, 18 lub 20 garów
z taśmą ze zgrzeblarek. Niektóre maszyny mają podłu\
ny stół zasilający. Wzdłu\
bocznych
krawędzi stołu biegnie długi wałek wyciągający taśmę z garów. Na stole odbywa się
składanie taśm.
Zasada działania aparatu rozciągowego jest taka sama jak we wszystkich maszynach
przędzalniczych. Stosowane są równie\
łączniarki taśm bez aparatu rozciągowego
(w systemie średnioprzędnym). A
ączniarki te dają rozciąg 1,03 1,1 będący wynikiem
naprÄ™\
enia materiału w czasie przerobu.
Urządzenia prasujące i zwijające  rozciągnięty pokład włókien jest kierowany do
wałków prasujących. Po sprasowaniu za pomocą prowadnicy dostaje się do urządzenia
zwijającego. Zwój jest nawijany na cewkę drewnianą lub z masy plastycznej.
Czesanie
W taśmie otrzymanej ze zgrzeblarek znajdują się włókna ró\
nej długości. Nie są one
jeszcze rozprostowane, chocia\
uło\
one są bardziej prawidłowo ni\
w zwoju, jednak wiele
jest jeszcze włókien poplątanych, pozaginanych i nie uło\
onych równolegle do osi podłu\
nej
produktu. Utrudnia to przebieg dalszych procesów. Przy produkcji przędzy cienkiej lub
średniej grubości na wyroby wysokiej jakości stosuje się dodatkowo proces czesania.
Przędza czesankowa charakteryzuje się du\
ą czystością, równomiernością,
wytrzymałością, gładkością i ładnym połyskiem.
Celem czesania jest:
- usunięcie z przerabianego materiału włókien krótkich o długości mniejszej ni\
wymagana,
- rozprostowanie i równoległe uło\
enie włókien,
- dokładne rozdzielenie poszczególnych włókien,
- ostateczne oczyszczenie włókien.
Czesarki w odró\
nieniu od innych maszyn oddziału przędzalni są maszynami o pracy
okresowej. Okresowość pracy czesarki polega na tym, \
e maszyna wykonuje zadania nie
w sposób ciągły, lecz zadania podzielone są na operacje wykonywane w określonym czasie,
kolejno jedna po drugiej. Cykl roboczy czesarki dzieli siÄ™ na zasadnicze okresy:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
- zasilanie,
- przeczesywanie przednich końców włókien,
- oddzielenie przeczesanej porcji i przeczesywanie tylnych końców włókien,
- łączenie przeczesanej porcji z włóknami przeczesanymi poprzednio.
Czesarki są przystosowane do przerobu warstwy włókien o szerokości ok. 250 mm.
Warstwa zwinięta w rulon na drewnianym wałku stanowi zwój.
Czesarka niezale\
nie od modelu składa się z następujących zespołów roboczych:
- urzÄ…dzenie zasilajÄ…ce,
- mechanizmy do czesania,
- urzÄ…dzenie oddzielajÄ…ce,
- urządzenie do formowania taśmy,
- mechanizmy pomocnicze.
UrzÄ…dzenie zasilajÄ…ce
Czynności, jakie wykonuje urządzenie zasilające, mo\
na podzielić na:
- odwijanie zwojów i przesuwanie pokładu włókien pod wałki zasilające,
- zasilanie właściwe, tj. przesuwanie pokładu między szczękami do czesania przez
grzebień kolisty.
Mechanizmy do czesania
Czesanie jest dokonywane za pomocą grzebienia kolistego i grzebienia płaskiego.
Grzebień kolisty słu\
y do czesania przedniej części odcinka pokładu wystającego ze szczęk
w postaci lekko zwisającej bródki włókien. Grzebień kolisty składa z następujących części:
- walec \
eliwny,
- segment iglasty.
Grzebień płaski ma za zadanie przeczesywanie tej części odcinka, która podczas czesania
grzebieniem kolistym jest trzymana kleszczami. Grzebień ten składa się z płytki stalowej
z przylutowanym rzędem igieł.
UrzÄ…dzenie oddzielajÄ…ce
Do zadań tego urządzenia nale\
y:
- chwytanie przeczesanej grzebieniem kolistym bródki włókien wystających ze szczęk,
- oddzielenie od pokładu włókien odcinka czesanego w danym cyklu roboczym,
- Å‚Ä…czenie oddzielonego odcinka z odcinkiem przeczesanym w poprzednim cyklu roboczym
czesarki.
Urządzenie do formowania taśmy
Czesarka przerabia jednocześnie 6 lub 8 zwojów. Ka\
da głowica, przerabiająca jeden
zwój, ma urządzenie do formowania taśmy. Taśmy ze wszystkich głowic łączone na stole
zbiorczym tworzą pokład, który po przejściu przez aparat rozciągowy i rozciągnięciu jest
zgęszczony w jedną taśmę ostateczną.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Rys. 3. Schemat łączenia taśm na czesarce: 1  korytko, 2  lejek zgęszczający, 3  wałek ściskający
[opracowanie własne]
Mechanizmy pomocnicze
- urządzenie do odbierania wyczesów,
- urzÄ…dzenia do automatycznego zatrzymywania maszyny.
Regulowanie ilości wyczesów
W wyniku czesania przez usunięcie włókien krótkich uzyskuje się wyprostowanie
i większą równomierność włókien pod względem ich długości oraz wydzielenie reszty
zanieczyszczeń i usterek. Mo\
na wyró\
nić następujące rodzaje czesania włókien:
- półczesanie  gdy czesarka jest nastawiona w ten sposób, \
e wydziela siÄ™ od 8 do 10%
wyczesków,
- czesanie normalne  przy wydzielaniu od 12 do 18% wyczesków,
- czesanie wysokie  przy 20 do 24% wyczesków,
- czesanie doskonałe  przy wydzielaniu powy\
ej 24% wyczesków.
Zasadniczym czynnikiem wpływającym na ilość wyczesków jest odległość szczęk od
wałków oddzielających. Wyczeski są cennym surowcem przędzalniczym. Przerabia się je
zwykle jako domieszkę przy produkcji przędzy systemem zgrzebnym.
Kontrola i błędy procesu
Taśmę z czesarek powinny charakteryzować następujące cechy:
- właściwa grubość,
- prawidłowa czystość.
W celu uniknięcia nadmiernych wahań grubości taśmy nale\
y sprawdzić okresowo ilość
wydzielonych wyczesków. Dla wykonania kontroli zatrzymuje się maszynę i poddaje się ją
dokładnemu czyszczeniu. Następnie uruchamia się maszynę na okres 20 30 s i ze wszystkich
wylotów wybiera powstałe w tym czasie wyczeski oraz oddzielnie wyprodukowaną taśmę.
Procent wyczesków oblicza się wg wzoru:
w
P = Å" 100%
W + w
w  masa wyczesków,
W  masa taśmy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie jest działanie zespołu prasującego i zwijającego łączniarki?
2. Na czym polega proces czesania na czesarce?
3. Na czym polega obsługa czesarki?
4. Jakie są przyczyny błędów czesanki?
5. Jak oblicza się % wyczesków z czesarki?
6. Jak przebiega proces łączenia taśm w czesarce?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Uruchom łączniarkę. Zaobserwuj pracę poszczególnych zespołów roboczych łączniarki.
Opisz działanie zespołu prasującego i zwijającego łączniarki.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące przebiegu pracy łączniarki,
2) zapoznać się z instrukcją obsługi łączniarki,
3) uruchomić łączniarkę,
4) zapisać na kartce działanie poszczególnych elementów zespołu prasującego i zwijającego
Å‚Ä…czniarki.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- łączniarka taśm,
- instrukcja obsługi łączniarki,
- poradnik dla ucznia,
- literatura z punktu 6 poradnika.
Ćwiczenie 2
Na podstawie schematu opisz trzy okresy czesania włókien przy u\
yciu czesarki.
Opis rysunku:
1. pokład włókien,
2. grzebień kolisty,
I okres czesania
3. wałki oddzielające,
4. grzebień płaski,
5. wałek zasilający.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
II okres czesania
III okres czesania
Rysunek do ćwiczenia 2
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące budowy czesarki,
2) zapoznać się z instrukcją czesarki,
3) opisać trzy okresy czesania włókien w czesarce.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- czesarka taśm,
- schemat mechanizmu do czesania w czesarce,
- poradnik dla ucznia,
- literatura z punktu 6 poradnika.
Ćwiczenie 3
Wymień zadania nale\
ące do obsługi czesarki. Określ podstawowe warunki bezpiecznej
pracy podczas obsługi czesarki.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące przebiegu pracy czesarki,
2) zapoznać się z instrukcją obsługi czesarki i instrukcją bhp podczas obsługi czesarki
3) opisać zasady bezpiecznej pracy podczas obsługi czesarki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- czesarka,
- instrukcja obsługi czesarki i instrukcja bhp,
- poradnik dla ucznia,
- literatura z punktu 6 poradnika.
Ćwiczenie 4
Uzupełnij tabelę, wpisując przyczyny powstawania błędów czesanki.
Tabela do ćwiczenia 4. Błędy czesanki i ich przyczyny [opracowanie własne]
BÅ‚Ä…d Przyczyny
Podłu\
ne pasy w czesance
Nieczysta czesanka
Czesanka z poprzecznymi przecięciami
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące przebiegu pracy czesarki,
2) zapoznać się z instrukcją obsługi czesarki,
3) uzupełnić tabelę wpisując przyczyny powstawania błędów czesanki.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- czesarka,
- instrukcja obsługi czesarki,
- poradnik dla ucznia,
- literatura z punktu 6 poradnika.
Ćwiczenie 5
Dokonaj kontroli pracy czesarki. Oblicz % wyczesków z czesarki. Zaklasyfikuj na
podstawie ilości wyczesków rodzaj czesania na czesarce.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące przebiegu pracy czesarki
i kontroli procesu,
2) poddać maszynę dokładnemu czyszczeniu,
3) uruchomić maszynę na czas 20 30 s i ze wszystkich wylotów wybrać powstałe wyczeski
i je zwa\
yć,
4) pobrać wyprodukowaną taśmę i zwa\
yć ją,
5) obliczyć wg wzoru procent wyczesków,
6) sprawdzić, czy rodzaj proces czesania przy obliczonej ilości wyczesków nale\
y do
półczesania, czesania normalnego, czesania wysokiego czy doskonałego.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- czesarka,
- instrukcja obsługi czesarki,
- waga techniczna,
- poradnik dla ucznia,
- literatura zgodnie z punktem 6 poradnika.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Ćwiczenie 6
Uruchom czesarkę. Zaobserwuj, ile zwojów przerabia jednocześnie czesarka. Ile taśm jest
łączonych na stole zbiorczym w celu utworzenia pokładu włókien. Naszkicuj schemat
i porównaj go ze schematem łączenia taśm na czesarce (rys. 3).
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące przebiegu pracy czesarki,
2) zapoznać się z instrukcją obsługi czesarki,
3) uruchomić czesarkę,
4) policzyć zwoje przerabiane równocześnie,
5) policzyć łączone taśmy,
6) narysować schemat łączenia taśm.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- czesarka,
- instrukcja obsługi czesarki,
- poradnik dla ucznia,
- literatura zgodnie z punktem 6 poradnika.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjaśnić działanie zespołów roboczych łączniarki?
1
1

2) wyjaśnić proces czesania w czesarce?
1
1

3) wyjaśnić na czym polega obsługa czesarki?
1
1

4) wyjaśnić przyczyny błędów czesanki?
1
1

5) obliczyć % wyczesków czesarki?
1
1

6) wyjaśnić przebieg łączenia taśm w czesarce?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
4.3. Wytwarzanie niedoprzędu
4.3.1. Materiał nauczania
Sposoby przędzenia wstępnego
Znanych jest kilka sposobów przerobu taśmy na przędzę:
- stopniowe ścienianie taśmy z rozciągarki ostatecznej i wytwarzanie niedoprzędu
ostatecznego, stanowiącego materiał do przędzenia bezpośredniego,
- przędzenie bezpośrednie z taśmy z rozciągarki ostatecznej na przędzarkach ze
specjalnymi aparatami wysokorozciÄ…gowymi,
- przędzenie bezpośrednio z taśmy przy u\
yciu przędzarek nie mających aparatu
rozciÄ…gowego.
Zasadniczą czynnością niedoprzędzarek, tj. maszyn produkujących niedoprzęd, jest
ścienianie zasilanego produktu. Ścienianie jest osiągane metodą rozciągania w aparacie
rozciągowym. Ścieniona taśma staje się znacznie słabsza, w związku ze zmniejszeniem się
liczby włókien w jej poprzecznym przekroju. Dla nadania wyprodukowanej cienkiej tasiemce
odpowiedniej wytrzymałości poddaje się ją operacji skręcania  dzięki czemu zwiększa się
siła tarcia pomiędzy włóknami. Wzmocnienie to jest konieczne, aby skręcona tasiemka, tj.
niedoprzęd nie zrywał się przy nawijaniu na cewkę i przy odwijaniu z niej na następnej
maszynie.
Na niedoprzędzarkach wykonywane są następujące operacje:
- Å‚Ä…czenie (nie zawsze),
- ścienianie w aparacie rozciągowym,
- wzmacnianie rozciąganej tasiemki włókien przez skręcanie,
- nawijanie gotowego niedoprzędu na cewki.
Skręcanie
Tasiemka włókien po opuszczeniu wałków aparatu rozciągowego jest doprowadzona do
obracającego się wałka wrzeciona. Tasiemka na odcinku miedzy punktem zakleszczenia
i wrzecionem, przy ka\
dym obrocie wrzeciona, otrzymuje jeden skręt.
2
1
+
+
Rys. 4. Schemat skręcania: 1  taśma włókien, 2  para wałków wydajacych [opracowanie własne]
Wielkość skręcania wyra\
a się liczbą skrętów przypadających na 1 m długości produktu.
Je\
eli w czasie 1 minuty zostanie wyprzędziony 10-metrowy odcinek produktu, a wrzeciono
wykonuje 15 obr/s, to liczba skrętów wyniesie 90 skrętów na 1m produktu.
nv
T =
v
T  liczba skrętów na metr,
nv  prędkość obrotowa wrzeciona w obr/s,
v  prędkość wydawania w m/s.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Przykład obliczenia liczby skrętów T:
v = 10 m/min,
nv = 15 obr/s = 900 obr/min.
900obr / min
T = = 90 skrętów/m
10m / min
Nasilenie skrętu
Nasilenie skrętu wyra\
a się współczynnikiem skrętu określonym wzorem:
T
´=
Nm
T  liczba skrętów,
Nm  numer metryczny produktu,
´  współczynnik skrÄ™tu.
Budowa niedoprzędzarki
Ka\
da niedoprzędzarka składa się z następujących zespołów roboczych:
- urzÄ…dzenie do zasilania maszyny,
- aparat rozciÄ…gowy,
- mechanizmy do skręcania niedoprzędu,
- mechanizmy do nawijania niedoprzędu i tworzenia nawoju.
UrzÄ…dzenie zasilajÄ…ce
Niedoprzędzarki, w zale\
ności od przeznaczenia, mogą mieć garowe lub cewkowe
urządzenia zasilające. Urządzenia garowe są to urządzenia niedoprzędzarek grubych,
garowych średnich i garowych-cienkich, czyli wszystkich maszyn przerabiających
bezpośrednio taśmę z rozciągarek ostatecznych. Dla niedoprzędzarek zasilanych
niedoprzędem stosuje się ramy natykowe. W ramie umieszczone są obracające się wrzeciona
natykowe, na które nasadza się cewki z niedoprzędem przeznaczonym do przerobu.
Aparat rozciÄ…gowy
Aparaty rozciągowe niedoprzędzarek działają na tej samej zasadzie co aparaty innych
maszyn przędzalniczych.
W zale\
ności od wielkości rozciągania mo\
na je podzielić na:
- aparaty normalnorozciągowe (największy rozciąg 7),
- aparaty wysokorozciÄ…gowe.
Aparaty normalnorozciągowe są typu wałkowego z trzema parami wałków
rozciagajacych. Do aparatów wysokorozciągowych zalicza się aparaty czteroparwałkowe oraz
aparaty paskowe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Mechanizmy do skręcania niedoprzędu
Skręcanie niedoprzędu odbywa się dzięki pracy wrzeciona ze skrzydełkiem.
1
2
3
Rys. 5. Elementy do skręcania niedoprzędu: 1  niedoprzęd, 2  skrzydełko, 3  wrzeciono z cewką [9, s. 50]
Mechanizmy do nawijania niedoprzędu
Niedoprzęd nawijany na cewkę cylindryczną ma postać nawoju cylindrycznego, ze
ściętymi sto\
kowo końcami. Aby nawijanie przebiegało prawidłowo, powinny być spełnione
warunki:
- prędkość nawijania musi być równa prędkości wydawania,
- ścisłe nawijanie jednego zwoju niedoprzędu obok drugiego podczas tworzenia warstwy.
A
awa cewkowa powinna poruszać się razem z obracającymi cewkami, pionowo w górę
i w dół, z określoną prędkością,
- zapewnienie odpowiedniego kształtu walca zakończonego z obu stron ściętymi sto\
kami.
W tym celu nale\
y dla kolejnych warstw zmniejszać drogę przebywaną przez ławę
cewkowÄ….
Kontrola procesu
W celu uniknięcia pogorszenia jakości produkowanego niedoprzędu nale\
y
przeprowadzić okresową kontrolę:
- rzeczywistego numeru,
- nierównomierności grubości,
- zrywności niedoprzędu w czasie produkcji,
- skrętu niedoprzędu.
Kontrolę numeru niedoprzędu wykonuje się przez wa\
enie odcinków 10 m.
Okresowa kontrola zrywalności polega na obserwacji pracy maszyny i notowaniu
zrywów. Liczbę zrywów w określonym czasie przelicza się na 100 wrzecion pracujących
w ciÄ…gu 1 godziny. Gdy np. w ciÄ…gu 3-godzinnej obserwacji maszyny 46-wrzecionowej
zanotowano 12 zrywów, oznacza to, \
e wskaz
nik zrywalnośći wynosi dla tej maszyny:
100 Å"12
= 8,7 zrywów na 100 wrzecion /h
46 Å" 3
Wydajność niedoprzędzarki:
nw Å" 3600 Å"Tt
Pp = Å"· kg/h
T Å"1000 Å"1000
nw  prędkość obrotowa wrzecion na 1 s,
T  liczba skrętów na 1 m.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Obsługa niedoprzędzarek
Do obowiązków osoby obsługującej maszynę nale\
Ä…:
- zmiana w ramie natykowej cewek na nowe,
- likwidowanie we właściwym czasie zrywów z przodu i z tyłu aparatu rozciągowego,
- zdejmowanie gotowych nawojów oraz natykanie na wrzeciona cewek pustych,
- układanie pełnych cewek z niedoprzędem na specjalnym wózku,
- utrzymywanie maszyny w czystości.
A
ączenie taśmy lub niedoprzędu przed aparatem rozciągowym maszyny, w przypadku
zrywu lub wyrobienia, pracownik obsługujący maszynę powinien przeprowadzić starannie,
unikając zbyt długich nakładek. Połączenie taśmy powinno być dokładne na odcinku ok.
25 mm, natomiast niedoprzędu na odcinku nie dłu\
szym ni\
10 mm. Powstałych złączy nie
wolno zbyt silnie skręcać palcami.
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jaka jest istota przędzenia wstępnego?
2. Jaki jest cel procesu skręcania niedoprzędu?
3. Jak jest zbudowane urządzenie do skręcania niedoprzędu?
4. Jak obliczyć wydajność niedoprzędzarki?
5. Jak działa urządzenie zasilające niedoprzędzarki?
6. Jak usuwa się zrywy w czasie tworzenia niedoprzędu?
7. Jakie są błędy niedoprzędu?
8. Jak przebiega kontrola niedoprzędu?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Opisz, na czym polega przędzenie wstępne i na jakich maszynach jest wykonywane?
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące przędzenia wstępnego,
2) opisać, jakie są maszyny stosowane do przędzenia wstępnego, jakie operacje wykonują te
maszyny.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- niedoprzędzarka,
- schemat technologiczny niedoprzędzarki,
- poradnik dla ucznia,
- literatura zgodnie z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 2
Wymień zadania i istotę procesu skręcania. Podaj, jaka zale\
ność występuje między
prędkością obrotową wrzeciona a prędkością wydawania i liczbą skrętu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące przędzenia wstępnego,
2) wymienić zadania procesu skręcania,
3) zanalizować zale\
ność między prędkością obrotową wrzeciona a prędkością wydawania
i liczbą skrętu.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- niedoprzędzarka,
- schemat technologiczny niedoprzędzarki,
- poradnik dla ucznia,
- literatura zgodnie z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 3
Na rysunku poni\
ej przedstawione są elementy do skręcania niedoprzędu. Opisz ich rolę
w procesie skręcania niedoprzędu.
Rysunek do ćwiczenia 3
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące przędzenia wstępnego,
2) przeanalizować schemat skręcania niedoprzędu,
3) zaznaczyć na rysunku poszczególne elementy mechanizmu,
4) zastanowić się jaką rolę pełnią poszczególne elementy pokazane na rysunku.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- niedoprzędzarka,
- schemat technologiczny niedoprzędzarki,
- poradnik dla ucznia,
- literatura zgodnie z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 4
Oblicz wydajność niedoprzędzarki o 96 wrzecionach, pracującej w następujących
warunkach produkcyjnych:
Tt niedoprzędu = 500tex,
liczba skrętów T = 35/1m,
prędkość wrzecion nw = 14,1obr/s,
współczynnik wydajnoÅ›ci · = 0,88.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące przędzenia wstępnego,
2) odszukać wzór na obliczenie wydajności w kg/h,
3) obliczyć, ile mo\
e wyprodukować maszyna w ciągu 8 godzin.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- niedoprzędzarka,
- schemat technologiczny niedoprzędzarki,
- poradnik dla ucznia,
- literatura zgodnie z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 5
Uruchom niedoprzędzarkę. Wymień obowiązki pracownika obsługującego maszynę.
Obserwuj pracÄ™ maszyny w ciÄ…gu 10 minut. Zanotuj obserwacje dotyczÄ…ce pracy urzÄ…dzenia
zasilajÄ…cego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące przędzenia wstępnego,
2) zapoznać się z instrukcją obsługi niedoprzędzarki,
3) uruchomić maszynę,
4) obserwować pracę maszyny przez 10 minut,
5) rozpoznać poszczególne elementy maszyny,
6) rozpoznać rodzaj urządzenia zasilającego niedoprzędzarki.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- niedoprzędzarka,
- schemat technologiczny niedoprzędzarki,
- instrukcja obsługi niedoprzędzarki,
- poradnik dla ucznia,
- literatura zgodnie z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 6
Uruchom niedoprzędzarkę. Po obserwacji pracy maszyny w ciągu 15 minut w razie
zrywów wykonaj czynności związane z usuwaniem zrywów z przodu i z tyłu aparatu
rozciÄ…gowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące pracy niedoprzędzarki,
2) zapoznać się z instrukcją obsługi maszyny i sposobem likwidowania zrywów,
3) odwinąć z cewki odcinek niedoprzędu (w przypadku wystąpienia zrywu po wyjściu
z aparatu rozciągowego) o długości wystarczającej do przeprowadzenia jego końca do
wałków rozciągowych,
4) odwinięty odcinek przeprowadzić przez łapkę, ramię oraz szyjkę skrzydełka,
5) przykręcić koniec do bródki włókien wystających z przedniej pary wałków.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- niedoprzędzarka,
- instrukcja obsługi niedoprzędzarki,
- poradnik dla ucznia,
- literatura zgodnie z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 7
Uruchom niedoprzędzarkę. Po obserwacji pracy maszyny i cewek z niedoprzędem
wymień błędy niedoprzędu i scharakteryzuj ich przyczyny.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące pracy niedoprzędzarki,
2) zapoznaj się z instrukcją obsługi niedoprzędzarki,
3) wymień rodzaje błędów niedoprzędu,
4) uruchomić maszynę,
5) przyjrzeć się dokładnie utworzonym cewkom z niedoprzędem i w razie zauwa\
enia
błędów dokonać ich opisu,
6) zastanów się jakie mogą być przyczyny ich powstawania.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- niedoprzędzarka,
- instrukcja obsługi niedoprzędzarki,
- katalog błędów niedoprzędu,
- poradnik dla ucznia,
- literatura zgodnie z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 8
Wykonaj kontrolę numeru niedoprzędu z niedoprzędzarki.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące kontroli pracy
niedoprzędzarki,
2) pobierz odcinek niedoprzędu o określonej długości odmierzając go przy pomocy bębna,
3) określ przy pomocy wagi kątowej numer niedoprzędu.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- niedoprzędzarka,
- waga kÄ…towa,
- bęben do odmierzania odcinków niedoprzędu,
- poradnik dla ucznia,
- literatura zgodnie z punktem 6 poradnika.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zdefiniować przędzenie wstępne?
1
1

2) wyjaśnić cel skręcania niedoprzędu?
1
1

3) wyjaśnić budowę mechanizmu skręcającego niedoprzędzarki?
1
1

4) obliczyć wydajność niedoprzędzarki?
1
1

5) wyjaśnić działanie urządzenia zasilającego niedoprzędzarki?
1
1

6) usuwać zrywy niedoprzędu powstające na niedoprzędzarce?
1
1

7) określić błędy niedoprzędu z niedoprzędzarki?
1
1

8) dokonać kontroli niedoprzędu z niedoprzędzarki?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcjÄ™.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do ka\
dego zadania dołączone są 4 mo\
liwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki nale\
y błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić prawidłową odpowiedz
.
6. Zadania wymagają prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed wskazaniem
poprawnego wyniku.
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\
jego rozwiÄ…zanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
9. Na rozwiÄ…zanie masz 60 minut.
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Zadania polegające na rozdzieleniu, wymieszaniu, usunięciu zanieczyszczeń, utworzeniu
taśmy wykonywane są w procesie
a) skręcania.
b) zgrzeblenia.
c) rozciÄ…gania.
d) Å‚Ä…czenia.
2. śeliwna listwa w przekroju poprzecznym w kształcie litery T to element budowy
zgrzeblarki, który nosi nazwę
a) zbieracza.
b) szarpacza.
c) pokrywki.
d) stolika zasilajÄ…cego.
3. Je\
eli 1 km taśmy wa\
y 500 g to jej masa liniowa wynosi
a) 10.
b) 500.
c) 2.
d) 0,5.
4. Zadaniem szarpacza w zgrzeblarce jest
a) rozwinięcie zwoju.
b) rozluz
nienie materiału.
c) przejęcie włókien z bębna głównego.
d) zdjęcie runka ze zbieracza.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
5. Zgrzebliny to odpadki powstałe podczas pracy
a) rozciÄ…garki.
b) zgrzeblarki.
c) Å‚Ä…czniarki.
d) niedoprzędzarki.
6. Produktem końcowym zgrzeblarki jest
a) runko.
b) niedoprzęd.
c) taśma.
d) zwój.
7. Rozciąg taśm na rozciągarce wynosi
a) 2 4.
b) 6 8.
c) 8 10.
d) 10 12.
8. Produktem zasilajÄ…cym rozciÄ…garki jest
a) zwój.
b) taśma.
c) niedoprzęd.
d) przędza.
9. Produktem zasilajÄ…cym zgrzeblarkÄ™ pokrywkowÄ… jest
a) taśma.
b) zwój.
c) runko.
d) niedoprzęd.
10. Na rysunku pokazany jest
a) aparat rozciÄ…gowy.
b) sposób łączenia taśmy w czesarce.
c) urzÄ…dzenie zbierajÄ…ce zgrzeblarki.
d) urządzenie formujące taśmę.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
11. Zbyt cienka taśma wychodzi z rozciągarki na skutek
a) braku jednej lub kilku taśm zasilających.
b) pokaleczonych wałków.
c) uszkodzenia górnych wałków.
d) za du\
ej wilgotności powietrza.
12. Maszynami o działaniu okresowym są
a) zgrzeblarki.
b) rozciÄ…garki.
c) czesarki.
d) trzeparki.
13. Proces czesania włókien stosowany jest przy wytwarzaniu przędzy
a) grubej.
b) cienkiej.
c) zanieczyszczonej.
d) nierównomiernej.
14. Podczas czesania normalnego na czesarce wydzielane są wyczeski w ilości
a) 8 10%.
b) 12 18%
c) 20 24%.
d) 24 30%.
15. Taśma ze zgrzeblarki do przerobu na czesarce powinna być w postaci warstwy włókien
o szerokości
a) 100 mm.
b) 250 mm.
c) 10 mm.
d) 50 mm.
16. Zasadniczą czynnością niedoprzędzarek jest
a) ścienianie przędzy.
b) ścienianie runka.
c) ścienianie niedoprzędu.
d) ścienianie taśmy.
17. Produktem zasilającym niedoprzędzarkę jest
a) taśma.
b) runko.
c) zwój.
d) niedoprzęd.
18. Element niedoprzędzarki przedstawiony na rysunku to
a) wrzeciono.
b) Å‚o\
ysko.
c) skrzydełko.
d) cewka.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
19. Wydajność niedoprzędzarki zale\
y odwrotnie proporcjonalnie od
a) liczby skrętów.
b) prędkości obrotowej wrzeciona.
c) masy liniowej przędzy.
d) współczynnika wydajności.
20. RozciÄ…g stosowany na Å‚Ä…czniarce nie przekracza
a) 1,5 2.
b) 2,5 3,5.
c) 3,5 4,5.
d) 4,5 5.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko.............................................................................................................................
Wytwarzanie półproduktów przędzalniczych
Zakreśl poprawną odpowiedz
, wpisz brakujące części zdania lub wykonaj rysunek.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
6. LITERATURA
1. Chylewska B., Jackowski T., Kołaciński T., Malinowski M.: Technologia przędzy
i włóknin. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 1979
2. Jabłoński W., Jackowski T.: Technologia przędzalnictwa bawełny. Wydawnictwo
Naukowo-Techniczne, Warszawa 1982
3. Jabłoński W., Jackowski T.: Bezwrzecionowe systemy przędzenia. Wydawnictwa
Naukowo-Techniczne, Warszawa 1983
4. Kamieński R., Janke M.: Przędzalnictwo wełny. WSiP Warszawa 1983
5. Kupczyński Cz., Sikora B.: Przędzalnictwo czesankowe. WSiP, Wrocław 1986
6. Malinowski M.: Przędzalnictwo bawełny dla ZSZ, WSiP, Wrocław 1975
7. Stowarzyszenie Włókienników Polskich, Przegląd Włókienniczy, A
ódz
1976
8. Semek. P.: Materiałoznawstwo. Podręcznik dla szkół zasadniczych, WSiP Warszawa 1999
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35