Wyrok z dnia 21 czerwca 2001 r.
II UKN 435/00
Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym
na podstawie art. 442 ż 1 zdanie drugie KC przedawnia się z upływem lat dzie-
sięciu od dnia zdarzenia wyrządzającego szkodę, chociażby poszkodowany
dowiedział się o szkodzie tuż przed upływem tego terminu.
Przewodniczący SSN Krystyna Bednarczyk, Sędziowie SN: Jerzy Kuz
niar,
Jadwiga Skibińska-Adamowicz (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 21 czerwca 2001 r. sprawy z po-
wództwa Bronisława M. przeciwko Fabryce Wyrobów Frotowych i Kocowych  Z.
Spółce Akcyjnej w Z.W. o rentę wyrównawczą i odprawę rentową, na skutek kasacji
powoda od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
A
odzi z dnia 7 marca 2000 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Zduńskiej Woli wyrokiem z dnia 1 grudnia 1999 r.
zasądził od pozwanej na rzecz Bronisława M. kwotę 7.269,99 zł tytułem renty wy-
równawczej za okres od listopada 1994 r. do lipca 1997 r. z ustawowymi odsetkami i
oddalił żądanie zapłaty renty wyrównawczej za dalszy okres oraz żądanie zasądze-
nia odprawy rentowej.
Sąd pierwszej instancji ustalił, że w dniu 13 lutego 1970 r. powód uległ wypad-
kowi w pracy, w którego wyniku doznał złamania kompresyjnego trzonów piersio-
wych TK 11 i TK 12. Powyższe skutki wypadku były przyczyną zaliczenia go do II
grupy inwalidów, a następnie od stycznia 1973 r. do III grupy inwalidów. Od dnia 2
paz
dziernika 1973 r. powód podjął ponownie pracę w pozwanej Fabryce na stanowi-
sku robotnika transportu wewnętrznego, faktycznie zaś zajmował się roznoszeniem
korespondencji w zakładzie pracy. W 1992 r. w związku z nawrotem dolegliwości
2
bólowych kręgosłupa powód wystąpił z wnioskiem o przyznanie mu renty inwalidz-
kiej. Orzeczeniem KIZ z dnia 30 grudnia 1992 r. został zaliczony do III grupy inwali-
dów z uwagi na uraz odnóżka piersiowego kręgosłupa, którego doznał podczas wy-
padku przy pracy z dnia 13 lutego 1970 r., natomiast renta inwalidzka została mu
przyznana od dnia 27 paz
dziernika 1992 r. W okresach od 1 do 23 lipca 1993 r. oraz
od 23 grudnia 1993 r. do 24 paz
dziernika 1994 r. powód korzystał ze zwolnienia le-
karskiego i pobierał zasiłek chorobowy. Po powrocie do pracy złożył pracodawcy
propozycję rozwiązania stosunku pracy. Pozwana Fabryka wyraziła na to zgodę, wo-
bec czego w dniu 3 listopada 1994 r. doszło do rozwiązania umowy o pracę. Od tej
pory powód utrzymywał się z renty inwalidzkiej. Od lipca 1997 r. pobiera emeryturę.
Sąd Rejonowy ustalił ponadto, że wysokość tej renty była niższa od wynagrodzenia
za pracę pobieranego przez pracowników zatrudnionych w pozwanej Fabryce na
takich stanowiskach, na jakim pracował powód.
W świetle przedstawionych ustaleń Sąd Rejonowy przyjął, że wskutek na-
stępstw wypadku przy pracy powód został zaliczony do III grupy inwalidów. Jego nie-
zdolność do pracy była najpierw tylko czasowa, gdyż wobec zrośnięcia się kręgów
został uznany za zdolnego do pracy. Póz
niej jednak odnowiły się dolegliwości bólo-
we pourazowe, które uniemożliwiły powodowi wykonywanie pracy zarobkowej i spo-
wodowały utratę zdolności do pracy na stałe. Pourazowy zespół bólowy jest następ-
stwem wypadku przy pracy. Zespół ten  ma samodzielny byt . Nie jest to powiększe-
nie pierwotnej szkody wywołanej wypadkiem, ale nowa szkoda, której wystąpienie
wyznacza trzyletni termin przedawnienia roszczeń. Termin ten liczy się od dnia 27
paz
dziernika 1994 r., w którym powód uznał, że nie jest już zdolny do wykonywania
jakiejkolwiek pracy ze względu na nasilenie dolegliwości i złożył wniosek o rozwiąza-
nie stosunku pracy.
Sąd Rejonowy uznał, że roszczenie powoda o rentę wyrównawczą jest zasad-
ne, gdyż między rentą inwalidzką otrzymywaną z ZUS a wynagrodzeniem, które by
otrzymywał, gdyby nie uległ wypadkowi przy pracy, istnieje różnica wymagająca wy-
równania. Stanowi ją kwota 7.269,99 zł łącznie za czas od listopada 1994 r., tj. od
przejścia powoda na rentę inwalidzką, do końca czerwca 1997 r., tj. do nabycia
uprawnień emerytalnych i otrzymania świadczenia. Zdaniem Sądu pierwszej instan-
cji, żądanie zasądzenia wyższej renty wyrównawczej niż w kwotach podanych w
uzasadnieniu wyroku oraz za czas dłuższy niż do otrzymania emerytury jest nieza-
sadne i dlatego podlegało oddaleniu (punkt 2 sentencji wyroku). Po przejściu na
3
emeryturę powód nie otrzymywałby już bowiem zarobków. Poza tym powód nie wy-
kazał, skąd wynika jego szkoda, którą określił w kwocie 350 zł miesięcznie (punkt 2
sentencji wyroku).
Gdy chodzi o odprawę pieniężną przewidzianą w art. 26 porozumienia z dnia 1
kwietnia 1991 r. o zakładowym systemie wynagradzania, to wskazany przepis uza-
leżnia prawo do odprawy od przejścia pracownika na rentę lub emeryturę. Tymcza-
sem powód nie przeszedł na rentę w 1997 r., ale wcześniej, gdyż świadczenie to
otrzymywał już przed rozwiązaniem stosunku pracy. Zatem w ocenie Sądu Rejono-
wego powyższe roszczenie również podlegało oddaleniu (punkt 2 sentencji wyroku).
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w A
odzi wyrokiem z
dnia 7 marca 2000 r. na skutek rozpoznania apelacji strony pozwanej zmienił wyrok
Sądu pierwszej instancji w części zasądzającej na rzecz powoda rentę wyrównawczą
(punkt 1) oraz w części orzekającej o kosztach procesu (punkt 3) w ten sposób, że
oddalił powództwo. Przede wszystkim Sąd ten uznał za trafny zarzut naruszenia art.
442 ż 1 KC i oparty na nim zarzut przedawnienia roszczenia powoda o rentę wyrów-
nawczą. Według wymienionego przepisu, roszczenie o naprawienie szkody wyrzą-
dzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem trzech lat od dnia, w
którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej na-
prawienia, jednak w każdym wypadku roszczenie przedawnia się z upływem lat dzie-
sięciu od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę. Zdaniem Sądu
Okręgowego, powód dowiedział się o szkodzie w paz
dzierniku 1994 r., gdyż wtedy
zorientował się, że istnieje różnica między osiąganymi dochodami, tj. wynagrodze-
niem za pracę oraz rentą inwalidzką z tytułu wypadku przy pracy, a dochodami, które
zaczął osiągać, tj. wyłącznie rentą inwalidzką. Jednak szkoda ta jest następstwem
wypadku przy pracy z 1970 r., zatem roszczenie o jej naprawienie uległo przedaw-
nieniu, gdyż od chwili tego wypadku do dnia zgłoszenia żądania upłynęło więcej niż
dziesięć lat (art. 442 ż 1 zdanie drugie KC).
W kasacji od powyższego wyroku opartej na podstawie naruszenia prawa
materialnego powód zarzucił błędną wykładnię art. 442 ż 1 zdanie drugie KC wsku-
tek przyjęcia przez Sąd Okręgowy, że przedawnienie jego roszczenia nastąpiło z
upływem 10 lat od zdarzenia wyrządzającego szkodę, tj. od wypadku przy pracy z
dnia 13 lutego 1970 r. Tymczasem po tym wypadku powód pracował u strony poz-
wanej przez 20 lat, uznany przez lekarzy za zdolnego do pracy, co świadczy o ustą-
pieniu skutków i dolegliwości wywołanych wypadkiem przy pracy. Dopiero w 1992 r.
4
powód został zaliczony do III grupy inwalidów z powodu urazu odnóżka piersiowego
kręgosłupa, co świadczy o powstaniu nowego urazu i tym samym o powstaniu nowe-
go zdarzenia wyrządzającego szkodę. y
ródłem tego urazu było przeciążenie pracą,
które zadziałało na nadwyrężoną część organizmu. Ma ono jednak  samodzielny byt
i nie jest powiększeniem pierwotnej szkody będącej następstwem wypadku przy
pracy z 1970 r. Skoro więc uraz kręgosłupa powoda wystąpił w 1992 r., nie doszło do
przedawnienia roszczeń z tego tytułu, bowiem do dnia wniesienia pozwu (29 marca
1996 r.) nie upłynęło 10 lat.
Z tych względów skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przeka-
zanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia
o kosztach postępowania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Dla oceny zarzutu naruszenia prawa materialnego miarodajny jest stan fak-
tyczny ustalony w zaskarżonym kasacją wyroku Sądu drugiej instancji. W przedmio-
towej sprawie ustalenia Sądu Okręgowego są co do niektórych okoliczności faktycz-
nych inne niż ustalenia Sądu Rejonowego. O ile bowiem Sąd Rejonowy przyjął, że w
1992 r. wystąpił u powoda pourazowy zespól bólowy będący przyczyną stwierdzenia
inwalidztwa, który nie stanowił powiększenia pierwotnej szkody wywołanej wypad-
kiem przy pracy z dnia 13 lutego 1970 r., lecz miał samodzielny byt, o tyle Sąd Okrę-
gowy ustalił, że szkoda powoda była konsekwencją wypadku przy pracy z dnia 13
lutego 1970 r. Różnice w ustaleniach i poglądach Sądów obu instancji dotyczą także
kwestii, jakie znaczenie w sprawie ma chwila dowiedzenia się powoda o szkodzie w
postaci różnicy między osiąganymi dochodami a dochodami, które by powód osią-
gnął, gdyby nie utracił częściowo zdolności do pracy. Zdaniem Sądu Rejonowego,
powód dowiedział się o szkodzie w paz
dzierniku 1994 r., gdyż wtedy wystąpiła za-
uważalna i zauważona przez niego różnica między dotychczasowymi zarobkami oraz
pobieraną równocześnie rentą inwalidzką III grupy a jedynym świadczeniem w po-
staci renty inwalidzkiej, które od tej pory pobierał (ze względu na rozwiązanie stosun-
ku pracy). Natomiast według Sądu Okręgowego dowiedzenie się powoda o szkodzie
we wskazanej postaci w momencie ustalonym przez Sąd Rejonowy (1994 r.) nie ma
znaczenia z punktu widzenia przedawnienia roszczeń, gdyż zdarzenie wyrządzające
szkodę (wypadek przy pracy) miało miejsce w 1970 r. Trzeba zarazem podkreślić, że
5
Sąd Okręgowy w swoich ustaleniach i rozważaniach nie napisał nic o tym, że w 1992
r. zaistniało jakoby nowe zdarzenie (uraz kręgosłupa), które uzasadniałoby tezę
skarżącego zawartą w kasacji, według której zaliczenie go w 1992 r. do III grupy in-
walidów z powodu  urazu odnuszka piersiowego kręgosłupa (taką pisownię przyjął
także Sąd Okręgowy) było jednoznaczne ze stwierdzeniem, że powstało nowe zda-
rzenie wyrządzające szkodę. Z tej przyczyny jako niezasadny należało ocenić zarzut
skarżącego przypisujący zaskarżonemu wyrokowi naruszenie prawa materialnego,
polegające na zastosowaniu art. 442 ż 1 zdanie drugie KC w stanie faktycznym nie
odpowiadającym dyspozycji tego przepisu. Sąd drugiej instancji nie ustalił bowiem,
by w 1992 r. powstało zdarzenie, odrębne od wypadku przy pracy z dnia 13 lutego
1970 r., które miałoby samodzielny byt i wywołało odrębną szkodę. Ustaleniami Sądu
Okręgowego był zaś związany Sąd Najwyższy, gdyż skarżący nie przytoczył jako
podstawy kasacji naruszenia przepisów postępowania, zwłaszcza przepisów doty-
czących dokonanych ustaleń.
Warto także przypomnieć, że w dotychczasowym orzecznictwie Sąd Najwyż-
szy rozważał już kwestię przedawnienia roszczeń w sytuacji, w której następstwem
czynu niedozwolonego było kilka różnych zdarzeń kolejno następujących w czasie, a
pozostających w związku przyczynowym z tym czynem i szkodą i stwierdził, że po to,
by uznać, że zdarzenia te stanowią odrębne szkody powstałe w różnym czasie, ko-
nieczne jest rozważenie wzajemnego stosunku tych zdarzeń do siebie, to znaczy z
tego punktu widzenia, czy ujawniła się nowa szkoda, czy też zdarzenia te stanowią
jedynie powiększenie tej samej, istniejącej już szkody (por. wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 31 paz
dziernika 1974 r., II CR 594/74, OSNCP 1975 z. 12, poz. 175 oraz
uchwała tego Sądu z dnia 21 listopada 1967 r., III PZP 37/67, OSNCP 1968 z. 7,
poz. 113). Gdyby bowiem poszczególne zdarzenia miały w odniesieniu do szkody
samodzielny byt, bieg trzyletniego terminu przedawnienia rozpoczynałby się od do-
wiedzenia się poszkodowanego o szkodzie będącej następstwem takiego samo-
dzielnego zdarzenia, a także o osobie obowiązanej do jej naprawienia.
Odnosząc powyższy pogląd do rozpoznawanej sprawy należy przyjąć, że
roszczenie powoda o rentę wyrównawczą - pozostawiając na uboczu jego zasadność
- nie uległoby przedawnieniu wtedy, gdyby szkoda w postaci różnicy między docho-
dami osiąganymi przed rozwiązaniem stosunku pracy a dochodami osiąganymi po
tym zdarzeniu nie była - według wiążących ustaleń Sądu Okręgowego - następstwem
wypadku przy pracy. Tymczasem Sąd Okręgowy ustalił, że chociaż szkoda powoda
6
powstała w 1994 r. na skutek zmniejszenia się jego dochodów w wyniku rozwiązania
stosunku pracy, to jednak zdarzenie ją wywołujące miało miejsce dnia 13 lutego
1970 r., a był nim wypadek przy pracy. Nie ma więc podstaw do zarzutu sformułowa-
nego w kasacji. Z art. 442 ż 1 zdanie drugie KC wynika bowiem, że roszczenie o na-
prawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym zawsze przedawnia się z
upływem laty dziesięciu liczonym od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzają-
ce szkodę, chociażby poszkodowany dowiedział się o szkodzie tuż przed upływem
tego terminu.
Z tych względów Sąd Najwyższy oddalił kasację jako niezasadną (art. 39312
KPC).
========================================