Pytania kwestonariuszowe
Koncepcja pytania
Rodzaje pytań
Najczęściej popełniane błędy
Dr hab. inż. Jadwiga Stobiecka
Katedra Analizy Rynku i Badań Marketingowych
Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
[e-mail]
Podstawowe koncepcje pytań
kwestonariuszowych
Koncepcja informacyjna
qðCzy pytanie jest trafne?
qðCzy jest wyczerpujÄ…ce?
qðCzy respondent jest w stanie
odpowiedzieć na pytanie?
üðCzy ma wiedzÄ™?
üðCzy sobie przypomni?
üðCzy pytanie nie jest za trudne?
Koncepcja wskaz
nikowa
oðJakÄ… cechÄ™ ukrytÄ… zamierza badacz
zmierzyć?
oðJaki jest zwiÄ…zek miÄ™dzy
wskaz
nikiem, a wskazywanym
zjawiskiem, tzw. indicatum?
Koncepcja testowa
(rzadko spotykana w badaniach marketingowych)
oðPytanie kwestonariuszowe jest
elementem testu mierzÄ…cego
natężenie pewnej cechy występującej
u respondenta
oðWymagana jest standaryzacja testu
oðPowinna istnieć możliwość pomiaru
trafności i rzetelności testu
Rodzaje pytań
kwestionariuszowych
Pytania wprowadzajÄ…ce
Ich celem jest zainteresowanie
respondenta tematem.
Mogą to być pytania nie związane z
problemem badawczym.
Pytanie filtrujÄ…ce
(zwane pytaniami przejścia)
Pytanie to skierowane jest tylko do
pewnej grupy respondentów, którzy
posiadajÄ… pewnÄ… cechÄ™ (np. palÄ…
papierosy lub nie).
Konieczne jest w tym przypadku
podanie tzw.  reguły przejścia , tzn.
wskazanie pytania skierowanego do
tej właśnie grupy badanych osób.
Przykłady pytań filtrujących
Czy pali Pan(i) papierosy?
Tak [ ]
Nie [ ] -> Proszę przejść do pytania nr 6.
Czy posiada Pan(i) dzieci w wieku przedszkolnym?
Tak [ ]
Nie [ ] -> Jeżeli nie, proszę pominąć pytania 4 do 6.
Pytania metryczkowe
Najczęściej są to pytania o cechy demograficzne
respondentów, np. płeć, wiek, wykształcenie, stan cywilny.
Pytania te umieszcza się na końcu kwestionariusza.
Czasem pytania metryczkowe pełnią rolę pytań
sprawdzających (omówiono je w dalszej kolejności).
Niektóre z pytań dotyczących cech demograficznych
respondentów mogą być zaprezentowane wcześniej, gdy są
one pytaniami filtrujÄ…cymi.
Pytania sprawdzajÄ…ce
oð SprawdzajÄ… prawdziwość wypowiedzi
respondenta lub testują jego skłonność do
pewnych zachowań, np.:
Øð Przedstawianie siebie w lepszym Å›wietle;
Øð Zgadzanie siÄ™ z rozmówcÄ… lub wprost
przeciwnie, wybieranie centralnych pozycji
skal (aby się nie  wychylać .)
Øð WÅ›ród pytaÅ„ sprawdzajÄ…cych szczególnÄ…
grupÄ™ stanowiÄ… tzw. pytania  puste
dotyczące np. użytkowania nieistniejących
marek.
Pytania drażliwe lub kłopotliwe
Jeśli to tylko możliwe pytań takich nie powinno się
zdawać wprost.
Można je złagodzić stosując np. techniki projekcyjne,
obciążając inną osobę lub instytucję koniecznością
stawiania takich pytań, stosowanie techniki
odpowiedzi randomizowanych (patrz np. Sagan 2004,
s. 52-53).
W przypadku konieczności zadania takich pytań
umieszcza się je pod koniec kwestionariusza, gdyż
majÄ… one tendencjÄ™ do promieniowania na inne
pytania.
Aby złagodzić pytanie kłopotliwe stosuje się po nich
pytania buforowe.
Pytania buforowe
Są to pytania oddzielające drażliwe kwestie lub
odmienne tematy.
Tego typu pytania nie są związane z tematyką badań.
Wprowadzanie pytań buforowych po pytaniach
drażliwych ma na celu wygaszanie  efektu
promieniowania pytań .
Pytania takie nazywa siÄ™ czasami pytaniami
uspokajającymi, gdyż dotyczą tematów, na które
respondenci odpowiadają chętnie (np. ulubiona
książka, czy przedmiot w szkole).
Pytania otwarte i zamknięte
Ze względu na formę odpowiedzi wyróżnia się pytania
zamknięte i otwarte (tzw. pytania półotwarte zawierają
kategoriÄ™  inne ).
Pytania zamknięte posiadają rozłączny i wyczerpujący
zbiór możliwych odpowiedzi.
Pytania otwarte pozostawiajÄ… respondentowi swobodÄ™
odpowiedzi.
W przypadku obu rodzajów pytań wyróżnia się pytania
logicznie i formalnie (gramatycznie) otwarte lub
zamknięte.
Pytania otwarte i zamknięte - przykłady
Formalnie
Otwarte Zamknięte
Gdzie spędziłeś Gdzie spędziłeś urlop?
Otwarte
urlop?
-W kraju [ ]
Logicznie
& & & & & & & &
-ZagranicÄ… [ ]
Ile masz lat? Do którego przedziału
Zamknięte
wiekowego siÄ™ zaliczysz?
& & & & & & & &
- do 20 lat [ ]
- 20 - 40 lat [ ]
- powyżej 40 lat [ ]
Pytania rozstrzygnięcia i pytania dopełnienia
(podział ze względu na sposób prezentacji alternatyw)
Pytania rozstrzygnięcia najczęściej rozpoczynają
siÄ™ od  Czy&  i stanowiÄ… najostrzejszÄ… wersje
pytań zamkniętych. Respondenci odpowiadają na
nie  tak ,  nie lub  nie wiem .
Pytania dopełnienia oprócz właściwej treści
wymagajÄ… podania instrukcji wyboru alternatyw
 np. proszę wybrać trzy cechy i je
ponumerować według ważności
1  cecha najważniejsza
2  cech druga co do ważności
3  cecha trzecia co do ważności
Pytania o fakty i o opinie
Należy pamiętać, że faktów respondent może:
Øð nie znać,
Øð nie pamiÄ™tać,
Øð może je tworzyć.
Opinii respondent może nie mieć, dlatego
wszędzie, gdzie może mieć to miejsce, powinno
się wprowadzić kategorie:
üð nie wiem,
üð nie mam opinii,
üð nie znam produktu.
Najczęściej popełniane
w kwestionariuszach
błędy
Błędy strukturalne
Pytanie niejasne
oð Jakie zmiany zaszÅ‚y w Pani/Pana
rodzinie w zwiÄ…zku z ostatnimi
wydarzeniami w kraju?
Możliwe odpowiedzi:
ØðUrodziÅ‚y mi siÄ™ bliz
nięta.
ØðZdaÅ‚em maturÄ™ i dostaÅ‚em siÄ™ na
wymarzony kierunek studiów.
ØðZdechÅ‚Ä… nam krowa.
Pytania nieporządnie sformułowane
oðGdzie spÄ™dziÅ‚/a Pan(i) ostatni urlop?
- zagranica [ ]
- w kraju [ ]
- góry [ ]
- nad morzem [ ]
- nad jeziorami [ ]
Pytania z błędami logicznymi
oð NierozÅ‚Ä…czność kafeterii
üð Do której kategorii wiekowej siÄ™ zaliczasz?
- do 20 lat [ ]
- 20-40 lat [ ]
- 40-60 lat [ ]
- powyżej 60 lat [ ]
üð Miejscowość w której mieszkasz liczy:
- do 10 tys. mieszkańców [ ]
- do 100 tys. mieszkańców [ ]
- do 500 tys. mieszkańców [ ]
oð Niewyczerpana kafeteria
üð Jaki jest Pani/Pana stan cywilny?
- panna-kawaler [ ]
- żonaty-zamężna [ ]
Pozostałe błędy strukturalne
oð Zbieranie kilku informacji w jednym pytaniu:
üð ProszÄ™ podać ile Pan(i) wydaje pieniÄ™dzy na wyjazdy
weekendowe, świąteczne i wakacyjne (takie pytanie często
stanowi tabelkÄ™).
qð Zbytnia czuÅ‚ość skali lub jednokierunkowość
üð Zbyt dużo punktów skali, a respondent nie widzi miÄ™dzy nimi
różnicy.
üð Różna liczba kategorii o zabarwieniu negatywnym i
pozytywnym.
qð RównolegÅ‚e używanie dwóch pojęć, które nie muszÄ…
dla każdej osoby być synonimami, np.  rozwaga i  rozsądek
czy  satysfakcja i  zadowolenie .
qð BÅ‚Ä…d multiplikacji  stosowanie pojęć oznaczajÄ…cych
zbiorowości typu: rodzice, klasa, rodzina, sąsiedzi (Czy
Pani/Pana dziadkowie jeszcze pracujÄ…?)
Wady zwiÄ…zane z niedostosowaniem
pytania do potrzeb badacza
(może dotyczyć zarówno faktów, jak i opinii)
oð Który sport uprawia Pan(i) najintensywniej?
Proszę podać tylko jedną odpowiedz
:
1. Narciarstwo
2. A
yżwiarstwo
3. Kajakarstwo
4. Piłka nożna
5. Żeglarstwo
(Odpowiedz
:  latem żeglarstwo, a zimą narciarstwo )
qð Na której zmianie Pan(i) pracuje?
(Odpowiedz
:  u nas nie ma systemu zmianowego )
qð W którym roku urodziÅ‚a siÄ™ Pana żona?
(Odpowiedz
:  jestem kawalerem )
Wady związane ze zbytnią trudnością
pytania
oðTrudność zwiÄ…zana ze stosowanym
językiem
(Używanie pojęć obcojęzycznych lub np. socjologicznych
typu:  światopogląd ,  stosunki międzyludzkie ,  mienie
społeczne )
oðTrudność wynikajÄ…ca ze stawianych
respondentowi zadań
(Jest ona zwiÄ…zana np. z przypomnieniem sobie czegoÅ›,
dokonaniem jakichś obliczeń, uogólnień,
uszeregowaniem obiektów, dokonaniem syntezy.)
Wady zwiÄ…zane ze zbytniÄ…
drażliwością pytania
oð Pytanie narusza, w opinii respondenta,
 sferę jego prywatności i intymności
(Z kim Pan(i) najczęściej utrzymuje stosunki
towarzyskie?)
oð Pytanie  zagraża poczuciu wÅ‚asnej
wartości respondenta
(Czy odczuwa Pan(i) potrzebę dalszego kształcenia się?)
oð Pytanie zagraża spoÅ‚ecznej egzystencji
badanego
(Czy bywa tak, że Pana koledzy piją w pracy?)
Pytania sugerujÄ…ce
oðNajczęściej sÄ… to pytania zamkniÄ™te,
które:
üð PosiadajÄ… wiÄ™cej alternatyw za, jak przeciw;
üð PosiadajÄ… tylko alternatywy  za ;
üð SÄ… takie ze wzglÄ™du na umieszczenie w nich pewnych
sądów lub terminów typu:
-  dalszy pomyślny rozwój ,
-  nadal ,
-  polepszyło się ,
-  ujemne zjawisko ,
-  każdy człowiek ma wyrobioną opinię .
Pozostałe błędy
oð Brak listu przewodniego lub informacji o tym
charakterze
oð Brak instrukcji przy pytaniach dopeÅ‚nienia,
oð Brak pytaÅ„ przejÅ›cia
oð Matryczka na poczÄ…tku kwestionariusza
oð BÅ‚Ä™dy edycyjne
oð Zbyt maÅ‚a czcionka, uniemożliwiajÄ…ca wypeÅ‚-
nienie kwestionariusza przez osoby starsze
oð Zbyt dÅ‚ugi kwestionariusz