PRZEBIEG ZARODKOWEGO
I PA
ODOWEGO ROZWOJU
CZA
OWIEKA
UKA
AD ROZRODCZY
EMBRIOGENEZA
W świcie zwierząt mogą być różne typy rozwoju
ROZWÓJ
Jednopłciowy
Dwupłciowy
(monogametyczny)
(digametyczny)
PARTENOGENEZA
�� Dotyczy ogromnej większości zwierząt �� Występuje w różnym stopniu i różnej postaci
wielokomórkowych u poszczególnych grup, z wyjątkiem ssaków
�� rozwój zarodkowy rozpoczyna się od �� polega na rozwoju jaja bez zapłodnienia
połączenia komórki jajowej z plemnikiem
�� jaja rozwijające się bez zapłodnienia
(zapłodnienie)
przechodzą te same etapy rozwoju zarodkowego
co jaja wymagające zapłodnienia
UKA
AD ROZRODCZY
EMBRIOGENEZA
Embriogeneza jest procesem ciągłym, ale można w jej przebiegu wyróżnić kilka
etapów
" Bruzdkowanie
1
" Gastrulacja
2
" Organogeneza
3
UKA
AD ROZRODCZY
EMBRIOGENEZA
Bruzdkowanie
1
Bruzdkowanie to okres rozwoju zarodkowego, w którym na skutek wielokrotnych
podziałów mitotycznych z jednokomórkowej zygoty powstaje wielokomórkowy zarodek
�� Komórka jajowa dzieli się na liczne komórki potomne (blastomery), stanowiące materiał
budulcowy dla przyszłych tkanek
�� Pod koniec bruzdkowania zwalnia się tempo podziałów komórkowych  stadium MORULI
�� W końcowym okresie bruzdkowania zarodek osiąga stadium BLASTULI (obecność w
zarodku jamy zwanej pierwotną jama ciała  blastocel; komórki tworzące blastulę określa się
jako blastomery)
UKA
AD ROZRODCZY
EMBRIOGENEZA
Gastrulacja
2
Na etapie gastrulacji, powstają listki zarodkowe (warstwy zarodkowe), z których
różnicują się tkanki
�� W pierwszej fazie gastrulacji komórki zarodka różnicują się w dwie warstwy:
ż� zewnętrzną  ektodermę
ż� wewnętrzną - endodermę
�� Powstaje jama ograniczona endodermą  gastrocel (jama gastruli), prowadzi do niej
otwór, kontaktujący się ze środowiskiem zewnętrznym zwany pragębą (prostoma)
�� Endoderma ograniczająca gastrocel i pragęba tworzą prajelito, strukturę, która stanowi
zawiązek przyszłego układu pokarmowego
�� W drugiej fazie gastrulacji, pomiędzy ektodermą i endodermą powstaje trzecia i ostatnia 
środkowa warstwa zarodkowa, mezoderma
�� W okresie formowania się mezodermy pojawia się druga i ostania jama ciała, zawiązująca
się w formie parzystej  jama wtórna (celoma)
UKA
AD ROZRODCZY
EMBRIOGENEZA
Organogeneza
3
Organogeneza następuje po powstaniu warstw zarodkowych i jam ciała. Jest to ostatni
etap embriogenezy. W nim z warstw zarodkowych rozwijają się tkanki, a następnie
narządy (organy) i w końcu układy.
EKTODERMA MEZODERMA ENDODERMA
" Nabłonek jamy gębowej, odbytu, " Skóra właściwa
" Jelito przednie: jama
gruczołów mlecznych, węchowy,
" Tkanka łączna
gębowa, gardziel
części oka i ucha
" Mięśnie
" Części ucha
" Naskórek, wytwory komórek
" Szkielet osiowy
" Tarczyca
naskórka: gruczoły skórne,
" Większa część układu
paznokcie, włosy " Grasica
moczowo-płciowego
" Cewka nerwowa: rdzeń kręgowy, " Układ oddechowy
" Układ limfatyczny
szyszynka, część nerwowa przysadki,
" Jelito środkowe: wątroba.
niektóre nerwy
Pęcherzyk żółciowy,
" Elementy szkieletu czaszki, opony trzustka
mózgowe, zwoje i nerwy
" Jelito tylne: dolne części
autonomiczne, nerwy czuciowe i
układu moczowo-
ruchowe
płciowego
UKA
AD ROZRODCZY
EMBRIOGENEZA
UKA
AD ROZRODCZY
EMBRIOGENEZA
UKA
AD ROZRODCZY
EMBRIOGENEZA
Zarodek utrzymuje ścisłą łączność z organizmem matki za pomocą specjalnego narządu
- A
OŻYSKA
�� poprzez łożysko zarodek zaopatrywany jest w niezbędne
materiały budulcowe, energetyczne, wodę i tlen
�� przez łożysko odbywa się uwalnianie rozwijającego się zarodka
od metabolitów końcowych
�� A
ożysko jest również gruczołem wewnętrznego wydzielania.
Wytwarza gonadotropinę kosmówkową, testosteron,
progesteron i estrogeny
�� A
ożysko stanowi naturalną barierę immunologiczną, dzięki
której organizm matki wykazuje wybiórczą tolerancję na
antygenowo często obcy organizm płodu
UKA
AD ROZRODCZY
EMBRIOGENEZA
W czasie rozwoju zarodkowego wyodrębniają się struktury nie wchodzące w skład jego
ciała. Są to narządy pozazarodkowe  BA
ONY PA
ODOWE
(mają znaczenie odżywcze i ochronne)
P
CHERZYK ŻÓA
TKOWY
- W ścianie pęcherzyka żółtkowego rozwija się sieć naczyń krwionośnych pośrednicząca w
pobieraniu substancji odżywczych od matki
OWODNIA
- U ssaków powstaje jama owodni wypełniona płynem, co zapewnia zarodkowi wodne
środowisko rozwoju i chroni go przed urazami mechanicznymi
KOSMÓWKA
- Leży najbardziej obwodowo, styka się ze śluzówką macicy i wchodzi w skład łożyska. Jej wyrostki 
kosmki odgrywają zasadniczą rolę w procesie wchłaniania substancji odżywczych z krwi matki
OMOCZNIA
- Jej naczynia krwionośne wnikają do kosmówki z jednej strony, a do krążenia płodowego z
drugiej strony. Jej funkcją jest pośredniczenie w przekazywaniu di i od płodu metabolitów i
gazów oddechowych
UKA
AD ROZRODCZY
EMBRIOGENEZA
UKA
AD ROZRODCZY
EMBRIOGENEZA
UKA
AD ROZRODCZY
PORÓD
Ciąża u człowieka trwa około 280 dni (40 tygodni) od ostatniego krwawienia
miesięcznego do przyjścia na świat dziecka
(266 dni od chwili poczęcia)
Poród przebiega w trzech fazach
I FAZA II FAZA III FAZA
" Trwa około 12 godzin " Trwa od 20 minut do " Trwa 10  15 minut
godziny
" Skurcze macicy " Po urodzeniu dziecka,
przemieszczają płód w " Płód przechodzi przez łożysko odkleja się od
kierunku szyjki macicy szyjkę macicy oraz pochwę ściany macicy
" Szyjka macicy rozszerza się " Płód jest wyciskany na " Skurcze macicy wyrzucają
zewnątrz dzięki skurczom łożysko i błony płodowe
" Pęka owodnia, uwalniając
macicy oraz skurczom
ok. 1 l płynu owodniowego
powłok brzusznych
" Dziecko przychodzi na świat
" Skurcze macicy wyciskają
krew płodową z łożyska do
układu krwionośnego
UKA
AD ROZRODCZY
PORÓD
Noworodek przystosowuje się do życia w nowym środowisku
�� płuca rozszerzają się, podejmowana jest akcja oddechowa
�� krew z prawej komory przepływa w zwiększonych ilościach przez naczynia płucne
�� zaczyna funkcjonować własny układ pokarmowy
Przed narodzeniem płuca są częściowo zapadnięte, przewód tętniczy łączy
tętnicę płucną i aortę, pozwalając krwi omijać płuca w czasie krążenia
płodowego
Podczas porodu podawane bywają hormony, które zwiększają siłę i częstość
skurczów macicy:
�� OKSYTOCYNA
�� prostaglandyny
Czasami światło otworu między kośćmi miednicy, którędy przechodzi pochwa jest zbyt
wąskie i dziecko musi być wydobyte z jamy brzusznej za pomocą cesarskiego cięcia
(przecięcie powłok brzusznych i ściany macicy)
UKA
AD ROZRODCZY
ROZWÓJ POSTNATALNY
Noworodek
1
Od urodzenia do czwartego tygodnia życia
Następują fizjologiczne przystosowania do samodzielnego życia:
�� samodzielne oddychanie
�� modyfikacje w układzie krążenia
�� samodzielne trawienie pokarmu
�� samodzielne wydalanie zbytecznych produktów przemiany materii
UKA
AD ROZRODCZY
ROZWÓJ POSTNATALNY
Niemowlęctwo
2
Od czwartego tygodnia do drugiego roku życia (do momentu opanowania
umiejętności chodzenia)
�� szybki wzrost
�� zaczynają się wyrzynać zęby mleczne
�� rozwija się system nerwowy (mielinizacja)
�� koordynacja ruchowa
�� początek rozwoju mowy
UKA
AD ROZRODCZY
ROZWÓJ POSTNATALNY
Dzieciństwo
3
Od ukończenia dwóch lat do początku okresu dojrzewania
�� szybki wzrost
�� zęby mleczne powoli są zastępowane przez uzębienie stałe
�� rozwój koordynacji nerwowo-mięśniowej
�� rozwój mowy
�� rozwój innych zdolności intelektualnych
UKA
AD ROZRODCZY
ROZWÓJ POSTNATALNY
Faza młodzieńcza
4
Od początku okresu dojrzewania (ok. 11  14 lat) do osiągnięcia dojrzałości
�� wyraz
ne przyspieszenie wzrostu (skok pokwitaniowy)
�� rozwój pierwszo- i drugorzędowych cech płciowych
�� rozwój zdolności ruchowych i intelektualnych
�� psychologiczne zmiany związane z dojrzewaniem
UKA
AD ROZRODCZY
ROZWÓJ POSTNATALNY
Dojrzałość
5
Od zakończenia okresu dojrzewania (ok. 20 lat) do wieku około 40 lat
�� szczyt fizycznego rozwoju
�� czas odpowiedzialnych decyzji (małżeństwo, obowiązki rodzicielskie, zdobycie
pozycji zawodowej)
�� po 30 roku życia rozpoczynają się fizjologiczne zmiany związane z procesem
starzenia się
UKA
AD ROZRODCZY
ROZWÓJ POSTNATALNY
Wiek średni
6
Od 40 do około 65 roku życia
�� trwają fizjologiczne procesy starzenia, prowadzące do menopauzy u kobiet i
fizycznych zmian u obu płci:
ż� siwienie włosów
ż� zmarszczki
ż� spadek wydolności fizycznej
�� jest to okres w którym zaczynamy akceptować nieuchronność naszego przemijania
UKA
AD ROZRODCZY
ROZWÓJ POSTNATALNY
Starość
7
Od 65 lat aż do śmierci
�� postępują fizjologiczne procesy starzenia
�� utrzymanie homeostazy w obliczu stresu staje się szczególnie trudne
�� śmierć często następuje w wyniku załamania się czynności układu sercowo-
naczyniowego lub immunologicznego