Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment
pełnej wersji całej publikacji.
Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.
Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można
nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są
jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej
od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.
Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie
internetowym e-booksweb.pl - Audiobooki, ksiązki audio,
e-booki .
Teatr szkolny
Część druga
Akcent, intonacja, intencja
Barbara Broszkiewicz, Jerzy Jarek
Teatr szkolny
Część druga
Akcent, intonacja, intencja
Dyrektor, redaktor naczelny
Wojciech Głuch
Redakcja
Małgorzata Grochocka
Korekta
Stanisława Trela
Projekt okładki
Michał Świerzawski
Opracowanie typograficzne
Leonard Szłapka
Skład i łamanie
Pracownia Składu Komputerowego TYPO-GRAF
Wydanie pierwsze
� 2004 by Wydawnictwo EUROPA
Wszystkie prawa zastrzeżone, szczególnie prawo do przedruku i tłumaczeń
na inne języki. Żadna z części tej książki nie może być publikowana bez uprzedniej
pisemnej zgody Wydawnictwa. Dotyczy to również sporządzania fotokopii, mikro-
filmów oraz przenoszenia danych do systemów komputerowych.
ISBN 83-88962-76-0
Wydawnictwo EUROPA
50-011 Wrocław, ul. Kościuszki 35
tel. [phone], faks (071) 346 30 15
e-mail: [e-mail] www.wydawnictwo-europa.pl
Druk i oprawa
MZGraf. s.c., e-mail: [e-mail]
Spis treści
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Akcent wyrazowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
1. Akcentowanie przedostatniej sylaby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Wyrazy kilkusylabowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Wyrazy jednosylabowe w połączeniach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Skrótowce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Ćwiczenia w akcentowaniu paroksytonicznym . . . . . . . . . . . . . . . 17
2. Akcentowanie innych sylab . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
Akcentowanie trzeciej sylaby od końca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
Formy pierwszej i drugiej osoby liczby mnogiej czasu przeszłego
czasowników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
Ćwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
Czasowniki z końcówkami -bym, -byś, -by . . . . . . . . . . . . . . . 33
Ćwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
Liczebniki zakończone na -set, -sta, -kroć . . . . . . . . . . . . . . . 35
Ćwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
Rzeczowniki obcego pochodzenia akcentowane zależnie
od przypadków gramatycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
Pojęcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
Osoby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
Nazwy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
Wyjątki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
Ćwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
Akcentowanie czwartej sylaby od końca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
Ćwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
Akcentowanie ostatniej sylaby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
Zapożyczenia z języka francuskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
Ćwiczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
Skrótowce nieodmienne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
Ćwiczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
Akcentowanie różnych sylab skrótowców w różnych przypadkach
gramatycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
Ćwiczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
Wyjątki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
Ćwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
3. Zestroje akcentowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
Przyimki akcentowane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
Połączenia przyimków jednosylabowych z wyrazami jednosylabowymi 67
Ćwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
Spis treści
6
Połączenia przyimków dwusylabowych z wyrazami jednosylabowymi . . 69
Ćwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
Jednosylabowe zaimki, rzeczowniki i czasowniki . . . . . . . . . . . . . . 70
Ćwiczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
Nieakcentowane przyimki i spójniki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
Ćwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
Partykuła przecząca nie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
Ćwiczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
4. Zabawy z tekstami zrytmizowanymi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
1. Czołg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
Zapis ortograficzny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
Plan rytmiczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
2. Ma rok . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
Zapis ortograficzny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
Plan rytmiczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
3. Mrówka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
Zapis ortograficzny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
Plan rytmiczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
4. Mysz-pisarka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
Zapis ortograficzny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
Plan rytmiczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
5. Nietoperz i wrona . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
Zapis ortograficzny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
Plan rytmiczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
6. Pan Jarek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
Zapis ortograficzny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
Plan rytmiczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
7. Pożar w zoo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
Zapis ortograficzny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
Plan rytmiczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
8. Rozmowa raka z burakiem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
Zapis ortograficzny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
Plan rytmiczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
9. Sucharek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
Zapis ortograficzny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
Plan rytmiczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
10. Telewizor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
Zapis ortograficzny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
Plan rytmiczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
11. Tir i żwir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
Zapis ortograficzny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
Plan rytmiczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
Spis treści
7
Akcent logiczny. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
1. Zabawy ze zmianą szyku wyrazów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
2. Zabawy ze zmianą siły głosu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
Frazowanie i pauzowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
Melodia zdania i ton wypowiedzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
1. Ćwiczenia wstępne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
Pytania o akcent logiczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
Pytania o melodię zdania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
2. Przykłady interpretacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
Zasady zapisu interpretacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
Interpretacje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
Inscenizacje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
1. Niemrawy czołg, czyli o tym, że każdy chciałby sobie pofruwać
(Teatrzyk ruchu) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
2. Dziatwa bardzo niesforna, czyli co rok, to kłopoty
(Improwizacja teatralna) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
3. Mrówka z trąbą, czyli jak wykorzystać większego od siebie
(Teatrzyk gestu) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
4. Mysia gafa, czyli o tym, jak mysz (komputerowa) wpadła za szafę
(Teatrzyk absurdu) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
5. Chcę się żenić, czyli o tym, że kiedy jedno chce, to nie chce drugie
(Teatrzyk eksponujący funkcję przedmiotu). . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
6. Kto mi buchnął zegarek, czyli o złym panu Jarku
(Prowokacja teatralna) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
7. Kłopoty z wodą, czyli o tym, jak wąż oblewał siebie dla ochłody
(Kabarecik) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
8. Co jest białe, a co czerwone, czyli też mi sztuka kulinarna
(Teatrzyk eksponujący funkcję kostiumu) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
9. Mokra śmierć, czyli o braku zaufania do służby zdrowia
(Teatrzyk groteski) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
10. Kłopoty z wizją, czyli po co komu telewizor
(Aluzyjny teatrzyk postaci charakterystycznej) . . . . . . . . . . . . . . . . 178
11. Kto pojedzie? Czyli prosta scenka z życia leniwych pojazdów
(Zabawa surrealistyczna) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
Alfabetyczny spis zabaw i ćwiczeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
Alfabetyczny spis utworów literackich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
Alfabetyczny spis inscenizacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
Wstęp
Warsztaty edukacji teatralnej1 spotkały się z tak żywym odzewem Czy-
telników, że postanowiliśmy dostarczyć pełniejszej wiedzy w zakresie eduka-
cji przez teatr, tym bardziej że na polskim rynku wydawniczym nie tylko nie
ma publikacji o teatrze szkolnym, lecz także podręcznika wymowy dla dzie-
ci, a sprawy zasad akcentowania zajmują w podręcznikach języka polskiego
czy w słownikach statystycznie jedną stronę tekstu (!).
Nie chcielibyśmy nikomu narzucać naszej metody edukacji teatralnej ja-
ko jedynie słusznej  jest ich bowiem tyle, ilu instruktorów. Ale to, co wy-
pracowane zostało w sposób przedstawiony w tej publikacji, nie tylko zyska-
ło uznanie dzieci, rodziców, widzów i dyrektorów w radiu i telewizji, lecz 
przede wszystkim  wiemy to w stu procentach  pomogło pełniej doświad-
czać radości bycia dzieckiem.
Banalne stwierdzenie, że nie sposób osiągnąć sukcesu bez wytężonej pracy
i talentu, wśród instruktorów teatru szkolnego, o dziwo, nie zawsze jest uzna-
wane za słuszne. Potraktowanie teatru szkolnego jako metody w edukacji wy-
maga znajomości psychiki dziecka i doświadczenia nauczycielskiego, ale też
przede wszystkim zaangażowania daleko wykraczającego poza rutynę szkolną.
Praca z uczniem  wie to każdy nauczyciel  nie rozpoczyna się po
dzwonku na lekcje i nie kończy w piątek po południu. Teatr szkolny wyma-
ga jeszcze intensywniejszych działań i stałej obecności instruktora. Nasza
metoda, nad którą  działając razem i osobno  pracowaliśmy prawie dwa-
dzieścia lat, podzielona jest na następujące etapy:
1. Uświadomienie dzieciom budowy, zasad funkcjonowania i roli po-
szczególnych narządów mowy;
2. Prowadzenie ćwiczeń: oddechu, warg, szczęki, podniebienia mięk-
kiego, języka;
3. Poznanie i stosowanie zasad higieny głosu;
4. Poznanie zasad artykulacji poszczególnych głosek;
5. Ćwiczenia w wymowie głosek, zbitek spółgłoskowych, uproszczeń,
upodobnień, trudnych połączeń międzywyrazowych itd.;
6. Wprowadzenie zasad poprawnego akcentowania wyrazów;
7. Prowadzenie ćwiczeń zarówno w zakresie akcentowania paroksyto-
nicznego, jak i akcentowania nietypowego;
8. Wprowadzenie pojęcia i zasad akcentu logicznego i intencjonalnego;
9. Ćwiczenia w zakresie akcentowania wyrazów;
10. Ćwiczenia uświadamiające możliwości poszerzania zakresu interpre-
tacji za pomocą akcentu intencjonalnego;
1
B. Broszkiewicz, J. Jarek, Warsztaty edukacji teatralnej  teatr dziecięcy, Wy-
dawnictwo Europa, Wrocław 2001.
Wstęp
10
11. Ćwiczenie we frazowaniu i pauzowaniu;
12. Ćwiczenia z tonem wypowiedzi i melodią zdania;
13. Zabawy fabularne2;
14. Zabawy służące budowaniu zespołu, eliminujące niewłaściwe zacho-
wania i tworzące empatię;
15. Zabawy z animowaniem przedmiotów i z rzeczami w funkcji lalki;
16. Zabawy służące tworzeniu scenografii i kostiumu;
17. Zabawy w emocje, nastroje, uczucia;
18. Zabawy pobudzające inwencję sceniczną: opowiadanie ciałem, gło-
sem,  oswajanie przestrzeni;
19. Ćwiczenia z tekstami  do połamania języka ;
20. Próby interpretacji tekstów rytmizowanych;
21. Zasady przydzielania ról i określania konwencji scenicznych;
22. Inscenizowanie wiersza;
23. Budowanie montaży poetyckich z elementów poezji i prozy;
24. Budowanie scenariusza na uroczystości szkolne;
25. Inscenizowanie uroczystości szkolnych;
26. Improwizacje służące budowaniu scenariusza autorskiego;
27. Praca ze scenariuszem autorskim;
28. Budowanie scenopisu;
29. Praca ze scenopisem.
Etapy pracy nie powinny być prowadzone odrębnie. Ćwiczenia mięśni na-
rządów mowy trzeba przeplatać zabawami, krótkimi scenkami oraz przerwami
na poważne rozmowy i na  wykrzyczenie się . Najtrudniej jest przejść przez
etap zupełnie podstawowy. Omijanie go mści się okrutnie. Żaden nauczyciel,
który nie zacznie  od początku , nie będzie miał satysfakcji ze swojego teatru,
a żaden uczeń już nigdy nie potrafi tego pominiętego etapu nadrobić.
Pierwszy tom Teatru szkolnego3 zawiera właśnie te podstawowe ćwicze-
nia i zabawy, zrytmizowane i zrymowane po to, żeby mogły służyć nie tylko
ich właściwemu celowi, lecz aby mogły być także zwykłą wyliczanką czy wier-
szykiem  przepowiadanym w chwilach relaksu. W ten sposób to, co dla do-
rosłych jest ciężką i żmudną pracą (zwłaszcza ćwiczenia poprawnej artykula-
cji głosek), dla dzieci może stać się przyjemnością, przerwą i wytchnieniem
po ciężkiej pracy w  zabawę w teatr , a wierszyk  do połamania języka , za-
mieszczony po każdej omówionej głosce, jest prezentem dla wytrwałych.
W tomie, który Czytelnik trzyma w ręku, zajmujemy się zagadnieniami
frazowania, właściwego stawiania akcentów wyrazowych i logicznych oraz
problemami intonacyjnymi.
2
Propozycje zabaw z punktów 13 16 znajdzie Czytelnik w Warsztatach edukacji
teatralnej.
3
B. Broszkiewicz, J. Jarek, Teatr szkolny. Głoski, sylaby, wyrazy. Wydawnictwo
Europa, Wrocław 2003.
Wstęp
11
Akcent w teatrze wymaga specjalnego potraktowania. Zasad poprawne-
go akcentowania z pewnością nie można nauczyć dzieci w ciągu kilku lek-
cji języka polskiego. Zmiana złych nawyków językowych uczniów wymaga
częstych ćwiczeń i wielokrotnego powracania do omawianego problemu.
Zamieszczone tu ćwiczenia przydadzą się więc nie tylko w pracy z teatrem
szkolnym, ale, mamy nadzieję, staną się niezbędnym zestawem na każdej
lekcji języka polskiego.
Zasady frazowania omawiane są na parafrazach klasycznych wierszy dla
dzieci, które mogą być następnie wykorzystane jako samodzielna propozy-
cja repertuarowa. Każde z ćwiczeń stanowi również autonomiczną propo-
zycję zabawy. Podane jest z respektem dla dziecięcej mentalności i dziecię-
cego poczucia humoru.
W tomie trzecim omawiamy pracę nad interpretacją i inscenizacją wiersza.
Na przykładzie wierszy z przesadnym nagromadzenie trudnych do wymówie-
nia połączeń spółgłoskowych prześledzimy metodę, która pozwoli poprowa-
dzić ucznia przez manowce obcowania z tekstem poetyckim. Utwory opisują-
ce rzeczywistość otaczającą młodego człowieka powodują, że uczeń dobrze się
czuje w świecie przedstawionym w wierszach i na równych prawach z nauczy-
cielem przystępuje do wspólnej zabawy. Każdy wiersz jest tu poddany dogłęb-
nej analizie dotyczącej stopnia trudności jego wymawiania, poprawności fra-
zowania, melodii zdania, ilości dykcyjnych pułapek oraz odautorskiej przykła-
dowej interpretacji, ze szczególnym zwróceniem uwagi na logikę artystycznej
wypowiedzi (akcenty wyrazowe, zdaniowe i logiczne).
Wiersze te są również gotową propozycją dla każdego nauczyciela. Ze-
staw zamieszczony w tomie trzecim to kilkanaście gotowych inscenizacji.
Następne scenariusze znajdzie Czytelnik w tomie czwartym, zawierają-
cym opis metody pracy nad stworzeniem widowiska opartego na elemen-
tach poezji i prozy, w którym zarówno aktor, jak i widz nic nie tracąc z waż-
ności tematu, zyskują doskonałą okazję do zabawy słowem: klasycznym teks-
tem literatury polskiej.
Tom piąty  to kwintesencja pracy nad tworzeniem dziecięcego teatru.
Tu zawiera się próba zapisania tego, czego, wydawałoby się, zapisać się nie
da: emocji, które stanowią istotną część scenariusza nowego teatru szkolne-
go. Zaproponowane tu scenopisy są tylko jedną z wielu możliwych interpre-
tacji. Oddają stan ducha w chwili tworzenia  ale nie tylko: pokazują linki,
które należy uruchomić, aby taki efekt wywołać.
Wszystkie zawarte w Teatrze szkolnym ćwiczenia i zabawy zostały zwe-
ryfikowane przez uczestniczące w nich dzieci, a teksty literackie poddane
najbardziej bezlitosnej w świecie krytyce  opinii dzieci.
Wszystkie montaże poetyckie musiały wytrzymać rozgardiasz apeli szkol-
nych, a przedstawienia  złe spojrzenia pań sprzątaczek.
Te, które to przetrwały, zamieszczamy w tej książce.
Barbara Broszkiewicz
i Jerzy Jarek
Akcent wyrazowy
Akcent to sposób wymawiania wyrazów. W języku polskim każdy od-
dzielnie wymawiany wyraz ma jedną sylabę wymawianą głośniej, mocniej,
wyżej i energiczniej od pozostałych. W ciągu wypowiedzi akcentowanie wy-
razów  obok pauz  powoduje tworzenie rytmu, który ułatwia mówienie
i rozpoznawanie znaczeń.
W starej dziecięcej wyliczance mówiło się  po łacinie :
Kra kremija dom mujmija.
Tu(li)smanore.
(I)denostre1.
Poprawne akcentowanie i pauzowanie  tłumaczy dziecięcą łacinę na
polski:
Kra krę mija, dom mój mija.
Tu lis ma norę.
Idę, nos trę.
Kiedy zaś chodziliśmy do szkoły, pewnego razu Pani kazała nam prze-
czytać lekturę o generale Świerczewskim pod tytułem: O człowieku, który
się kulomnie kłaniał. Długi czas nie mogliśmy zrozumieć, jak to można
kłaniać się  kulomnie...
W wyrazach wielosylabowych oprócz akcentu zasadniczego (głównego)
stosuje się akcent pomocniczy, ułatwiający dodatkowo poprawne zrytmizo-
wanie wypowiedzi. Akcent pomocniczy stawiany jest co drugą sylabę, licząc
od końca wyrazu.
Córka mieszkańca Konstantynopola to:
Konstantynopolitańczykiewiczówna.
Bez podziału na sylaby (bez sylabizowania) rzadko kto jest w stanie wy-
mówić ten poprawnie zbudowany polski wyraz:
Kon-stan-ty-no-po-li-tań-czy-kie-wi-czó-wna.
Aby uniknąć sylabizowania, wyraz ten należy zaopatrzyć w akcenty:
(Kon)-stan-(ty)-no-(po)-li-(tań)-czy-(kie)-wi-czó-wna
1
Sylabę akcentowaną zaznaczamy pogrubioną czcionką. W wyrazach wielosylabo-
wych, w których stosuje się dodatkowy akcent pomocniczy, sylabę akcentowaną po-
mocniczo ujmujemy w nawiasy. Tam, gdzie sposób wymawiania wyrazów nasuwałby
wątpliwości, stosujemy uproszczony zapis fonetyczny.
Akcent wyrazowy
14
i w pauzy:
Konstan
tyno
poli
tańczy
kiewi
czówna.
Podobnie należy wymawiać wyrażenia takie, jak:
Stół z powyłamywanymi nogami.
Stół spo-(wy)-ła-(my)-wa-ny-mi no-ga-mi.
Stół
spowyła
mywa
nymi
nogami.
Wyindywidualizować się z rozentuzjazmowanego tłumu.
Wy-(in)-dy-(wi)-du-(a)-li-zo-wać się (zroz)-en-(tu)-zja-(zmo)-wa-ne-go
tłu-mu.
Wyindy
widu
ali
zować się
zrozen
tuzja
zmowa
nego
tłumu.
Akcent wyrazowy jest cechą charakterystyczną danego języka lub jego
odmiany (gwary). Większość polskich wyrazów ma stały akcent na drugiej sy-
labie od końca. Kłopot jest z akcentowaniem wyrazów gwarowych oraz zapo-
życzonych z języków obcych, gdzie albo nie ma stałego akcentu (jak w języku
rosyjskim), albo pada on na pierwszą sylabę (gwara podhalańska, języki: ka-
szubski, czeski czy niemiecki), albo na przykład na ostatnią (język francuski).
Naturalną tendencją języka polskiego jest nadawanie polskiego akcentu
tym wyrazom obcym, które albo są bardzo często używane, albo od dawna
w polszczyz
nie zadomowione. Od tej zasady są jednak liczne i kłopotliwe
wyjątki.
Sposób akcentowania wyrazów określa pochodzenie mówiącego (akcen-
towanie gwarowe, długoletni wpływ języka obcego) oraz często środowisko,
z którego on pochodzi.
Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment
pełnej wersji całej publikacji.
Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.
Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można
nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są
jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej
od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.
Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie
internetowym e-booksweb.pl - Audiobooki, ksiązki audio,
e-booki .