oprac. Mikołaj Małecki 2010 r.
Zadania argumentacyjne
Pytania oraz tezy w części II: M.M.
Oceń prawidłowość poniższych tez albo udziel odpowiedzi na pytania znajdujące się pod
tekstem.
Część I. Tezy z orzecznictwa
1.
„Podżeganie może być popełnione w formie usiłowania, i to zarówno wtedy, gdy
usiłujący bezskutecznie nakłania do czynu zabronionego o znamionach określonych
w przepisach części szczególnej kodeksu karnego jak i wtedy, gdy bezskutecznie nakłania
do czynu zabronionego o znamionach podżegania”.
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 października 2003 roku, I KZP 11/03, OSNKW 2003/11-12/89,
Biul.SN 2003/10/16, Prok.i Pr. 2003/12/3, Wokanda 2004/1/15, LEX nr 81317.
• Podaj określenie, które zostało stworzone w języku prawniczym dla nazwania
sytuacji wspomnianej w ostatnim zdaniu przytoczonej tezy.
2.
„Warunkiem odpowiedzialności za współsprawstwo jest wykazanie, że współdziała-
jących łączyło porozumienie obejmujące wspólne wykonanie czynu zabronionego oraz
że każdy z uczestników porozumienia obejmował świadomością realizację całości zna-
mion określonego czynu zabronionego”.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2008 roku, V KK 280/07, LEX nr 357445, Biul.PK 2008/5/13,
Prok.i Pr. 2008/6/4.
• Jaki wpływ na ustalenie dotyczące strony podmiotowej ma fakt obejmowania
przez sprawcę świadomością realizacji całości znamion czynu zabronionego?
• Czy posiadana przez współsprawcę świadomość treści porozumienia przesądza
o świadomości całości znamion czynu zabronionego?
• Uzasadnij, że na gruncie zacytowanego stanowiska Sądu Najwyższego jest
wykluczone współsprawstwo właściwe przestępstw nieumyślnych, popełnionych
z nieświadomą nieumyślnością.
3.
„Przyjęcie przez sąd odwoławczy koncepcji czynnego żalu, powodującej z mocy art.
15 k.k. ustanie karalności przestępstwa z art. 13 § 1 w zw. z art. 197 § 3 k.k., nie wyłącza
odpowiedzialności sprawców za skutki dla zdrowia pokrzywdzonej, wykraczające poza
integralne znamiona przestępstwa z art. 197 § 3 k.k. Przyjęcie, że sprawcy dobrowolnie
odstąpili od realizacji zamierzonego celu – to jest obcowania płciowego z pokrzywdzoną –
nie zniwelowało bowiem skutków dla zdrowia pokrzywdzonej, jakie spowodowało ich
zachowanie, podjęte w ramach bezkarnego usiłowania i nie wyłączyło karalności za inne
przestępstwo zrealizowane tym zachowaniem”.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 lipca 2006 roku, III KK 403/05, LEX nr 193006, Prok.i Pr. 2007/1/1.
• Nazwij instytucję, o której wypowiada się Sąd Najwyższy w drugim zdaniu
zaprezentowanej tezy.
• Z którego stwierdzenia Sądu można wyciągnąć wniosek, że w omawianej sprawie
doszło do usiłowania nieukończonego?
4.
„Oskarżony strzelając z wiatrówki uśmiercił świnkę morską i kanarka. Zwierzęta
te należały do jego dzieci. Przepis art. 6 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie
zwierząt (Dz. U. Nr 111, poz. 724 ze zm.) zabrania nieuzasadnionego i niehumanitarnego
zabijania zwierząt. Oskarżony świadomie i umyślnie uśmiercił te zwierzęta i był to
element psychicznego znęcania się nad członkami swojej rodziny. Jego działanie było
1
oprac. Mikołaj Małecki 2010 r.
ponadto podyktowane również chęcią sprawienia przykrości członkom rodziny, wyrazem
zademonstrowania swej siły, poczucia bezkarności i podporządkowania ich swojej woli.
Zastosowana w tym przypadku przemoc skierowana została do otoczenia osób pokrzyw-
dzonych, czyli zwierząt i miała na celu oddziaływanie na ich świadomość oraz wolę.
Czyny oskarżonego były z jednej strony elementami znamion przestępstwa znęcania się
określonego w art. 207 k.k. i jednocześnie wypełniły znamiona przestępstwa określonego
w art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (…)”
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 22 czerwca 2006 roku, II AKa 199/06, KZS 2006/11,
Prok. i Pr. 2007/4, LEX nr 196090.
• Jaka instytucja znajdzie zastosowanie w świetle ostatniego zdania z przytoczo-
nego wywodu Sądu Apelacyjnego?
• Podaj kwalifikację prawną zachowania oskarżonego.
5.
„Sprawca działa z zamiarem pozbawienia życia pokrzywdzonego wtedy, gdy ma on
świadomość możliwości nastąpienia śmierci pokrzywdzonego i na to się godzi, to znaczy
wprawdzie nie chce, aby śmierć pokrzywdzonego nastąpiła, ale zarazem nie chce, żeby
nie nastąpiła (…)”.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 19 lipca 2001 roku, II AKa 120/01, Prok.i Pr. 2002/7-8/12,
KZS 2002/9/26, LEX nr 54672.
• Nazwij koncepcję godzenia się, do której nawiązano w zacytowanej tezie.
• Odwołując się do dwóch innych koncepcji godzenia się, sformułuj tezę zawierają-
cą przesłanki zamiaru wynikowego w przypadku zbrodni zabójstwa. Nazwij
przywołane koncepcje.
6.
„Nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, który pozbawiony jest cechy społecznej
szkodliwości”.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2000 roku, WKN 45/99, OSNKW 2000/5-6/47, OSP
2001/7-8, LEX nr 40606.
7.
„Ani sądy obu instancji, ani też autor kasacji nie rozważali odpowiedzialności kar-
nej oskarżonej w świetle art. 2 k.k., zawierającego w swej treści istotny normatywny
warunek odpowiedzialności za przestępstwo skutkowe popełnione przez zaniechanie.
Zgodnie z tym przepisem odpowiedzialności karnej za takie przestępstwo podlega tylko
ten, na kim ciążył prawny szczególny obowiązek zapobiegnięcia skutkowi. Warunkiem
odpowiedzialności jest zatem nie tylko powiązanie przyczynowe między zachowaniem
a skutkiem, dla stwierdzenia którego decydujące znaczenie miałby rzeczywiście test
warunku sine qua non, ale także określony w tym przepisie związek normatywny łączący
zaniechanie ze skutkiem. Uregulowanie to uzmysławia, że nie każdemu, kto swoim
bezprawnym zaniechaniem uruchomił łańcuch następstw prowadzących do skutku sta-
nowiącego znamię przestępstwa materialnego, można ten skutek przypisać”.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2005 roku, V KK 375/04, OSNKW 2005/3/31, Biul.SN 2005/3,
Prok.i Pr. 2005/9, Wokanda 2006/1, LEX nr 145155.
Część II. Pozostałe tezy
8.
Usiłowanie popełnienia kradzieży (art. 279 § 1 k.k.) może zostać popełnione
wyłącznie z zamiarem bezpośrednim, o czym przesądza sformułowanie „bezpośrednio
zmierza” z art. 13 § 1 k.k.
9.
Usiłowanie popełnienia kradzieży z włamaniem powinno być kwalifikowane jako
czyn z art. 13 § 1 w zw. z art. 279 § 1 k.k. W kwalifikacji prawnej nie należy powoływać
art. 11 § 2 k.k., ponieważ przepisy art. 13 § 1 oraz 279 § 1 k.k. pozostają w zbiegu
niewłaściwym.
2
oprac. Mikołaj Małecki 2010 r.
10. Warunkiem koniecznym obiektywnego przypisania skutku w przypadku przestęp-
stwa popełnionego przez zaniechanie – w odróżnieniu od działania – jest wykazanie,
że konkretny sprawca mógł przewidzieć skutek przestępny, o czym świadczy treść art.
9 § 2 k.k. in fine („mógł przewidzieć”).
11. Ustalenie, że sprawca ani chciał, ani godził się na popełnienie czynu zabronionego,
czyli nie miał zamiaru jego popełnienia, oznacza, że zarzucany oskarżonemu czyn zabro-
niony został popełniony nieumyślnie. W związku z tym, zadaniem sądu w zakresie
dalszej oceny zachowania oskarżonego pod kątem realizacji znamion strony podmiotowej
jest wyłącznie ustalenie, w jakiej postaci nieumyślności (lekkomyślność czy niedbalstwo)
został popełniony czyn zabroniony. Jeżeli sprawca nie przewidywał możliwości popełnie-
nia czynu zabronionego, to popełnił czyn z nieświadomą nieumyślnością.
12. Sprawca kierowniczy jest sprawcą sensu stricto, ponieważ jego odpowiedzialność
karna nie jest uzależniona od popełnienia czynu zabronionego przez bezpośredniego
wykonawcę. Odpowiedzialność sprawcy kierowniczego zależy od zrealizowania znamion
tej formy niesprawczej: istnienie uzależnienia bezpośredniego wykonawcy od sprawcy
kierowniczego, wykorzystanie tego uzależnienia przez sprawcę kierowniczego oraz
wykonanie czynności kierowania popełnieniem czynu zabronionego.
13. Każdy błąd skutkujący wyłączeniem umyślności na podstawie art. 28 § 1 k.k. opiera
się na nieświadomości znamienia czynu zabronionego realizowanego przez osobę działa-
jącą w błędzie.
14. Sformułowanie „sprawca nie uświadamia sobie, że dokonanie jest niemożliwe” z art.
13 § 2 k.k. przesądza, że w przypadku usiłowania nieudolnego wchodzi w grę błąd
w postaci nieświadomości znamienia pozytywnego, określającego przedmiot albo środek
niezdatny do popełnienia czynu zabronionego.
15. Oskarżonemu zarzucono spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu w postaci
choroby realnie zagrażającej życiu, poprzez zaniechanie sprawowania odpowiedniej opie-
ki medycznej nad pokrzywdzonym, to jest popełnienie czynu zabronionego z art. 156 § 1
w zw. z art. 2 k.k. Co prawda oskarżony był osobą, na której ciążył szczególny, prawny
obowiązek zapobiegnięcia skutkowi (art. 2 k.k.), jednakże w toku przewodu sądowego
ustalono, że sprawca dopuścił się czynu z nieświadomą nieumyślnością, ponieważ nie
przewidywał możliwości spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu człowieka,
a możliwość taka była do przewidzenia dla modelowego gwaranta. W związku z tym od-
pada kwalifikacja z art. 156 § 1 k.k. Natomiast przestępstwo z art. 156 § 2 k.k. (nie-
umyślne spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu) można popełnić wyłącznie
z działania, na co wskazuje sformułowanie „jeżeli sprawca działa nieumyślnie”, zatem
jest oczywiste, że oskarżony nie poniesie odpowiedzialności karnej za przestępstwo z art.
156 § 2 k.k., ponieważ jego czyn został popełniony w formie zaniechania.
16. Znowelizowany art. 197 § 3 k.k. brzmi: „Jeżeli sprawca dopuszcza się zgwałcenia:
1) wspólnie z inną osobą; 2) wobec małoletniego poniżej lat 15; 3) wobec wstępnego,
zstępnego, przysposobionego, przysposabiającego, brata lub siostry, podlega karze po-
zbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3”. Osoba, która przemocą doprowadza
swoją czternastoletnią córkę do obcowania płciowego wspólnie z dwiema innymi osobami,
realizuje znamiona czynu zabronionego z art. 197 § 3 pkt 1 w zw. z pkt. 2 w zw. z pkt. 3.
Pomiędzy wymienionymi przepisami, określającymi kwalifikowane typy zgwałcenia,
zachodzi stosunek wykluczania, zatem nie mogą one zbiegać się kumulatywnie na zasa-
dzie art. 11 § 2. Należy zatem przyjąć, że w omawianej sprawie miał miejsce realny zbieg
przestępstw.
3