 W I C Z E N I E 5

Analiza moczu

Mocz jest produktem wydzielania nerek, w którym wydalane s produkty przemiany materii oraz nadmiar wody, niezbdny dla utrzymania homeostazy organizmu (zawarto wody pynów pozakomórkowych i ródmiszowych, stenie elektrolitów, stenie jonów wodorowych). W moczu prawidowym 50% suchej masy stanowi mocznik a 25% chlorek sodowy, w pozostaej czci dominuje - kreatynina, amoniak, kwas moczowy, kwas hipurowy, siarczany, fosforany i aminokwasy. Stwierdza si równie obecno potasu, wapnia, magnezu, zasad purynowych, indykanu, fenoli, kwasu szczawiowego oraz niewielkich iloci witamin, hormonów i enzymów. ladowo (niestandardowymi metodami) wykrywa si w moczu biaka niskoczsteczkowe, glukoz oraz inne monosacharydy i ciaa ketonowe. Ilo wytwarzanego w cigu doby moczu wynosi od 600 do 2500 ml (wedug innych 1000 - 1500 ml), co stanowi okoo 60% wprowadzonej do organizmu wody, stosownie do stanu funkcjonowania organizmu.

Waciwoci ogólne moczu obejmuj :

-

barw

- od jasnoótej do jasnobursztynowej, zaley od barwników (urochromu, urobiliny, uroerytryny, kwasu ksanturenowego i porfiryn), zagszczenia moczu, diety, przyjmowanych leków, itp.; mocz patologiczny moe by

zabarwiony na brzowo (bilirubina, hemiglobina, fenole, melanina, alkaptonuria), czerwonopomaraczowo (urobilina, pirydyna), czerwono

(hemoglobina,

krwinki,

mioglobina, aniliny), zielono (biliwerdyna), niebiesko

(indykan) lub szaro (kwas

homogentyzynowy, melaniny);

-

pH (odczyn)

- od 4,6 do 8,0 (wedug innych 5,5 - 6,5), zaley od diety; mocz posiada patologiczne odchylenia pH w kwasicach i zasadowicach;

-

gsto (ciar waciwy)

- od 1,015 do 1,025 g/ml, zaley od iloci wydalanego

moczu; patologicznie zmienia sie przy uszkodzeniu nerek i w cukrzycy;

-

przezroczysto; patologicznie zmienia si przy obecnoci biaka, luzu, rónych soli, ropy, tuszczanów, bakterii i komórek organizmu;

-

zapach - swoisty, lekko zmienny w zalenoci od diety; patologicznie zmieniony

przy procesach ropnych (siarkowodór), wydalaniu cia ketonowych (owocowa wo acetonu), fenyloketonurii i innych chorobach metabolicznych.

Badania chemiczno - biochemiczne moczu obejmuj skadniki wiadczce o jego charakterze patologicznym :

-

biako,

-

glukoz,

-

ciaa ketonowe - aceton, kwas acetooctowy i kwas β-hydroksymasowy,

-

barwniki óciowe - bilirubina,

-

kwasy óciowe - kwas cholowy i dezoksycholowy,

-

urobilinogen i urobilin.

1

1.

Oznaczanie biaka w moczu.

Mona tego dokona metodami kolorymetrycznymi (biuretow, z odczynnikiem Folina-Ciocalteusa) lub prost metod Extona z kwasem sulfosalicylowym.

Próba Extona

Zasada metody:

Biako wytrca si roztworem kwasu sulfosalicylowego z siarczanem sodowym. Intensywno

opalesencji lub zmtnienia okrela si pomiarem absorbancji przy 445 nm.

Odczynniki:

a.

roztwór wzorcowy biaka

- 5 g w 100 ml 0,9% NaCl,

b.

roztwór chlorku sodowego

- 0,9%,

c.

odczynnik

- 5 g kwasu sulfosalicylowego, 16 g siarczanu sodowego

w 100 ml wody.

Sposób wykonania:

Próba badana

Próba wzorcowa

Próba odczynikowa

mocz

0,5 ml

-

-

wzorzec

-

0,5 ml

-

NaCl

-

-

0,5 ml

odczynnik

3,5 ml

3,5 ml

3,5 ml

Odczeka 5 minut (nie duej jak 10 minut). Mierzy absorbancj próby badanej i wzorcowej wobec próby odczynnikowej przy 445 nm.

Obliczanie wyników:

Stenie biaka wyliczamy wedug wzoru :

absorbancja próby badanej x stenie wzorca

stenie biaka w próbie = -----------------------------------------------------------------------

absorbancja próby wzorcowej

2.

Oznaczanie cukru w moczu.

Wykonuje si caym wachlarzem metod kolorymetrycznych, miareczkowych i polarymetrycznych. Obecnie najpopularniejsza jest metoda enzymatyczna z oksydaz glukozy.

2

3.

Wykrywanie cia ketonowych.

Wikszo prób to modyfikacje jakociowej metody Legala z nitroprusydkiem.

Próba Legala

Kady mocz po dodaniu nitroprusydku i zalkalizowaniu daje czerwone zabarwienie pochodzce od kreatyniny. W obecnoci acetonu zabarwienie to pogbia si i przechodzi w winiowe po zakwaszeniu kwasem octowym. Jeeli cia ketonowych brak, po dodaniu kwasu czerwone zabarwienie znika i przechodzi w ótozielone.

Odczynniki;

a.

1% nitroprusydek sodowy,

b.

10% NaOH,

c.

kwas octowy lodowaty.

Wykonanie obserwacji:

Do 5 ml moczu doda 0,5 ml roztworu nitroprusydku i 0,5 ml roztworu NaOH. Obserwowa

zmian barwy. Doda 1 ml kwasu octowego. Obserwowa ponownie zmian zabarwienia.

4.

Badanie obecnoci urobilinogenu.

S to testy - Ehrlicha na urobilinogen i sterkobilinogen (winiowoczerwona barwa z p-dimetyloaminobenzaldehydem w HCl) oraz Schlesingera na urobilin i sterkobilin

(fluorescencja z octanem cynku w etanolu). Bilirubin przeszkadzajc w oznaczeniach (mocz

ótaczkowy) naley usun przez strcenie z chlorkiem wapnia lub baru i przesczenie.

Próba Ehrlicha

W przypadku powstania czerwonej barwy "na zimno" mówi si o podwyszonej, gdy powstaje po ogrzaniu do ok. 50C - o prawidowej, a przy braku czerwonego zabarwienia po ogrzaniu - o zmniejszonej iloci urobilinogenu w moczu.

Odczynnik:

2% p-dimetyloaminobenzaldehyd w 20% kwasie solnym.

Wykonanie obserwacji:

Do 5 ml moczu doda 0,5 ml odczynnika. Po wymieszaniu obserwowa barw. Podgrza

próbk i ponownie obserwowa barw.

3

5.

Badanie obecnoci bilirubiny.

Moliwe jest to testem Rosina (z etanolowym roztworem jodu - pojawienie si zielonego piercienia na granicy faz), testem Fouchette'a (z chlorkiem elazowym w kwasie trójchlorooctowum) lub testem Van den Bergha (z odczynnikiem dwuazowym - barwa czerwona).

Próba Fouchette'a

Bilirubina utleniana (po strceniu chlorkiem baru) odczynnikiem Fouchette'a do biliwerdyny daje zabarwienie zielone do niebieskiego. Jest to jedna z najczulszych metod.

Odczynniki:

a.

15% chlorek baru,

b.

odczynnik Fouchette'a - 10 g chlorku elazowego i 25 g kwasu trójchlorooctowego w 100 ml wody.

Wykonanie obserwacji:

Do 5 ml moczu doda 2,5 ml roztworu chlorku baru i przesczy. Sczek z osadem zala

kilkoma kroplami odczynnika Fouchette'a. Obserwowa zabarwienie.

4