Myśli o jedzeniu w zaburzeniach odżywiania
Autor:
Karolina Zarychta
Źródło: www.psychotekst.pl
Anoreksja (anorexia nervosa, jadłowstręt psychiczny) i bulimia (bulimia nervosa, żarłoczność
psychiczna) są najczęściej diagnozowanymi zaburzeniami odżywiania. Występują częściej u
kobiet niż u mężczyzn, a najwięcej przypadków zachorowań obserwuje się w okresie
dorastania.
Możliwych przyczyn tych chorób jest wiele. Na powstanie i utrzymywanie się anoreksji
i bulimii ma wpływ równie wiele nakładających się na siebie czynników.
Waga osób diagnozowanych na anoreksję nie przekracza 85% wagi oczekiwanej dla danego
wzrostu i wieku. Jednak diagnoza nie opiera się jedynie na niskiej wadze chorego.
U chorych stwierdza się również duże zniekształcenia w postrzeganiu własnego ciała.
Osoby takie uważają siebie za zbyt grube a swoją wagę za zbyt wysoką. Obecny jest
u nich ciągły strach przed przytyciem. Zaburzenia hormonalne mogą zatrzymać zmiany
fizyczne typowe dla okresu dojrzewania, powodując na przykład zanik miesiączki (u
kobiet) czy problemy z potencją (u mężczyzn).
Diagnoza bulimii opiera się natomiast na stwierdzeniu spożywania co najmniej dwa
razy w tygodniu ilości jedzenia, znacznie przekraczających możliwości większości
ludzi, przez osobę chorą. Po takim epizodzie żarłoczności bulimik próbuje odzyskać
stracone poczucie kontroli i zapobiec przybraniu na wadze poprzez stosowanie różnego
rodzaju środków przeczyszczających, prowokowanie wymiotów, głodzenie się lub
intensywne
ćwiczenia. W bulimii, podobnie jak w anoreksji, obecny jest strach przed przytyciem,
bulimicy starają się utrzymywać wagę swojego ciała poniżej wagi optymalnej.
Opisano wiele modeli tłumaczących proces powstawania i przebiegu zaburzeń odżywiania.
Jednym z takich modeli jest poznawczy model zaburzeń odżywiania. Koncentruje się
on na przekonaniach i myślach, jakie pojawiają się u ludzi cierpiących na anoreksję
czy bulimię. Jako że osoby diagnozowane na zaburzenia odżywiania ciągle skupione
są na wyglądzie swojego ciała, uzależniają swoją samoocenę i nastrój od wagi i wyglądu
zewnętrznego. Jakiekolwiek niedoskonałości ciała, nawet te, których obiektywnie nie
ma, mogą więc w konsekwencji prowadzić do przejawiania zachowań patologicznych,
zagrażających
zdrowiu a nawet życiu, ale które w szybki sposób zapobiegać będą przybraniu na wadze.
Strach przed przytyciem powoduje u chorych na anoreksję i bulimię ciągłą koncentrację
na jedzeniu. Poznawczy model zaburzeń odżywiania ogniskuje się właśnie na myślach
osób chorych, wyróżniono w nim trzy rodzaje myśli pojawiających się u cierpiących
na zaburzenia odżywiania. Są to:
• pozytywne myśli związane z jedzeniem
• negatywne myśli związane z jedzeniem
• myśli przyzwalające.
Pozytywne myśli na temat jedzenia dotyczą korzyści, które – według osoby chorej na
bulimię i anoreksję – płyną z jedzenia. Może to być na przykład przekonanie, że jedzenie
zagłuszy nieprzyjemne myśli, wprawi choćby na krótką chwilę w lepszy nastrój, pozwoli
zapomnieć o strachu czy nudzie. Negatywne myśli koncentrują się na postrzeganych
konsekwencjach jedzenia. Będą to wszystkie myśli na temat tycia i utraty kontroli
nad jedzeniem. Myśli przyzwalające natomiast ułatwiają rozpoczęcie jedzenia, a później
kontynuowanie tego zachowania. Wszystkie te myśli są automatyczne, przytłaczające
i ciężko poddają się kontroli. Pojawiają się po sobie na zasadzie błędnego koła i
są jednym z czynników podtrzymujących zaburzenia odżywiania.
Negatywne myśli o sobie, o własnym wyglądzie, o wadze i kształcie własnego ciała
(które nierozerwalnie łączą się z niską samooceną, lękiem i symptomami depresyjnymi)
prowadzą do epizodów żarłoczności. Najskuteczniejszym sposobem radzenia sobie z takimi
negatywnymi emocjami według osób cierpiących na anoreksję czy bulimię jest jedzenie,
dlatego w odpowiedzi na te emocje pojawiają się pozytywne myśli związane z jedzeniem.
Łagodzą one na pewien czas nieprzyjemne odczucia. Jednak zaraz po rozpoczęciu jedzenia
dochodzi do aktywacji myśli negatywnych, a u chorych budzi się lęk przed konsekwencjami
jedzenia. Te sprzeczne ze sobą typy myśli powodują powstanie myśli przyzwalających,
które prowadzą do niekontrolowanej żarłoczności i zaniku poczucia głodu / sytości.
Po takim epizodzie osoba chora znowu odczuwa negatywne emocje, obwinia siebie za
to co się stało, zaczyna martwić się o swoją wagę, wstydzi się. Prowadzi to po raz
kolejny do prowokowania wymiotów, stosowania środków przeczyszczających, głodówek
czy restrykcyjnych diet, itd.
Myśli bulimików różnią się od myśli osób cierpiących na anoreksję. W anoreksji widoczne
są głównie pozytywne i negatywne myśli związane z jedzeniem oraz negatywne myśli
o sobie. Brak myśli przyzwalających powoduje, że nawet spożycie niewielkiej ilości
pokarmu skutkuje wystąpieniem myśli negatywnych na temat jedzenia. Zasada aktywowania
i działania tych myśli jest jednak taka sama w obu tych chorobach.
Myśląc o zaburzeniach odżywiania często dostrzegamy jedynie fizyczne objawy choroby,
takie jak niska waga ciała, prowokowanie wymiotów czy ciągłe narzekanie na mankamenty
własnego ciała. Jednak anoreksja i bulimia to choroby nie tylko ciała, ale też umysłu.
Waga w normie nie oznacza zdrowia, a waga poniżej normy nie zawsze oznacza chorobę.
Dlatego tak ważna jest kompleksowa diagnoza zaburzeń odżywiania, dostrzeżenie zaburzeń
również w sferze myśli i nastroju.
Literatura:
American Psychiatric Assiciation. (1994).
Diagnostic and statistical manual of mental disorders (Fourth Edition) (DSM-IV)
. Washington, DC.
World Health Organization. (1992).
The ICD-10. Classification of Mental and Behavioural Disorders. Clinical descriptions
and diagnostic guidelines
.
Cooper, M. J., Todd, G., Wells, A. (2004). A cognitive model of bulimia nervosa.
British Journal of Clinical Psychology, 43, 1-16
.
Cooper, M. J., Todd, G., Woolrich, R., Somerville, K., Wells, A. (2006). Assessing
eating disorder thoughts and behaviors: the development and preliminary evaluation
of two questionnaires.
Cognitive Therapy and Research, 30, 551-570.
Źródło: www.psychotekst.pl
(publikacja: 2010-09-30)