Materialne i formalne gwarancje wolności i praw jednostki
Pod pojęciem gwarancji praw jednostki należy rozumieć czynniki i środki służce zapewnieniu ich realizacji. W nauce prawa
przyjęto różne podziały gwarancji praw jednostki:
Do często występujących typologii gwarancji należy ich podział na: gwarancje materialne i formalne. Te pierwsze w nauce
prawa w państwach realnego socjalizmu _rozumiane_byly jako ogól czynników i środków warunkujących w danym systemie
społecznym realizacje praw jednostki (np.: stosunki własnościowe, kulturę polityczną społeczeństwa, tradycje).
Gwarancje formalne (prawne lub instytucjonalne) to całokształt środków prawnych i środków o charakterze instytucjonalnym,
które państwo stworzyło i stosuje dla zapewniania realizacji praw jednostki. Niektórzy dzielą gwarancje formalne na pośrednie i
bezpośrednie. Ta pierwsza grupa nie jest nakierowana przede wszystkim na zapewnienie przestrzegania praw jednostki, ale
należące do niej gwarancje przyczyniają się do tego, gdyż stwarzają możliwość oddziaływana jednostek na państwo (np.:
prawa polityczne), albo też tak określają zasady funkcjonowania i organizacji organów państwowych, aby ułatwić realizację
praw jednostki (np.: zasada podziału władzy, zasada niezawisłości sędziów).
Gwarancje bezpośrednie mają przede wszystkim za zadanie zapewnienie pełnej realizacji praw jednostki. Można do nich
zaliczyć między innymi: kontrolę konstytucyjności ustaw, sądownictwo powszechne i administracyjne, instytucję ombudsmana.
Wychodząc z tego założenia L. Wiśniewski zaproponował podział gwarancji praw jednostki na:
1.Gwarancje ustrojowe - obejmują najważniejsze zasady konstytucyjne określające ustrój państwa oraz wywierające
równocześnie najbardziej znaczny wpływ na treść oraz na zabezpieczenie praw jednostki.
2.Gwarancje prawno - instytucjonalne - tworzą one:
a) reguły obowiązujące w procesie normatywnego kształtowania praw i wolności obywatelskich
b) system ochrony i kontroli przestrzegania praw i wolności
c) normy i instytucje gwarantujące dochodzenie praw i wolności obywatelskich w postępowaniu administracyjnym i sądowym
3.Gwarancje społeczne i normalne - są to instytucje społeczne i stany faktyczne stymulujące przestrzeganie norm moralnych i
prawnych
4.Gwarancje materialne - obejmują dobra materialne umożliwiające jednostce korzystanie z przysługujących j ej praw.