NH3

Katedra Biochemii , Farmakologii i Toksykologii

Wydział Medycyny Weterynaryjnej

Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu

Zatrucie amoniakiem

opracował prof. dr hab. Marcin Świtała

Materiały wykładowe z przedmiotu

Toksykologia weterynaryjna i ochrona

środowiska (tydzień 4. w. 2./2011)

Wstęp

Amoniak jest bezbarwnym gazem, o charakterystycz-

nym, ostrym, duszącym i odstraszającym zapachu,

cięższym od powietrza.

Powstaje w dużych ilościach przy rozpadzie materii organicznej np. w zbiornikach zawierających szlam odchodowy.

Źródłem gazu mogą być odchody zwierząt, a w

szczególności bogate w związki azotowe odchody

ptasie.

W źle wentylowanych pomieszczeniach, w których

utrzymywane są zwierzęta, zwłaszcza w kurnikach,

może dochodzić do zatrucia tym gazem.

Amoniak uwalniany jest także z dobrze rozpuszczalnych środków zawierających w swej

strukturze jon amonowy takich jak. mocznik czy

sole amonowe.

Działanie toksyczne amoniaku uwalnianego z

tych związków ma najczęściej miejsce po ich

spożyciu i wchłonięciu się amoniaku z przewodu

pokarmowego.

Zatrucie amoniakiem najczęściej dotyczy drobiu, rzadko u świń lub cieląt

Przyczyny zatrucia

• źle funkcjonująca wentylacja lub jej brak

• zatrucie gazem pochodzącym ze zbiorników

zawierających gnijącą materię organiczną

Zatrucie takie ma często charakter mieszany

(domieszka H S, NO )

2

2

Toksykodynamika

Szkodliwe oddziaływanie amoniaku na organizm może wynikać z :

• bezpośredniego i najczęściej miejscowego oddziaływania tego gazu na błony śluzowe i drogi oddechowe. Jest działanie drażniące, głównie na błony śluzowe narządu oddechowego.

• z działania ogólnego, po wchłonięciu gazu w duzuch ilościach do organizmu np. po uwolnieniu ze związków amonowych.

Składa się na nie :

• oddziaływanie metaboliczne - hamowanie cyklu Krebsa

• zaburzanie równowagi kwasowo-zasadowej

• uszkadzający wpływ na układ nerwowy

Toksyczność

Dawki toksyczne nie do końca oszacowane.

Oddziaływanie toksyczne gazu obserwowano

•u kur przy stężeniu 40-50 mg amoniaku /m3

powietrza

•u świń przebywających w atmosferze

zawierającej amoniak powyżej 30 ppm

Zatrucie amoniakiem ma najczęściej

charakter przewlekły lub rzadziej podostry

Objawy zatrucia amoniakiem

Kury:

• łzawienie światłowstręt w wyniku zapalenia

spojówek i rogówki

• spadek produkcji jaj

• wtórne infekcje układu oddechowego

Świnie:

• znaczne ograniczenie przyrostów masy ciała.

Zmiany anatomopatologiczne

zapalenie rogówki i spojówki (keratokonjunctivitis), przekrwienie i obrzęk płuc, ogólna sinica

Postępowanie lekarskie

Zalecenie poprawy wentylowania pomieszczeń

Stężenie amoniaku w kurnikach i innych obiektach

hodowlanych nie powinno przekraczać 30 ppm