PRZEGRZANIE ORGANIZMU - UDAR CIEPLNY
Zachowanie równowagi cieplnej ustroju wymaga, aby temperatura
otoczenia była niższa od temperatury skóry człowieka.
Najczęściej do przegrzania organizmu dochodzi w lecie, po ekspozycji na wysoką temperaturę i powietrze o dużej wilgotności, w warunkach,
w których oddawanie ciepła do otoczenia jest ograniczone.
Organizm człowieka broni się przed przegrzaniem poprzez zwiększenie
wydzielania potu oraz zwiększenie przepływu krwi przez rozszerzone naczynia skórne.
Czynniki sprzyjające przegrzaniu :
- wysoka temperatura otoczenia,
- bardzo młody lub podeszły wiek,
- wykonywany zawód,
- niedostosowanie zachowania do panujących warunków
(picie niewystarczającej ilości płynów, unikanie cienia),
- otyłość,
- nadużywanie alkoholu.
Przegrzanie organizmu może występować w następujących postaciach : 1. łagodne przegrzanie,
2. wyczerpanie upałem,
3. udar cieplny.
Łagodne przegrzanie
Dochodzi do niego najczęściej w ciągu pierwszych kilku dni przebywania lub pracy w upale.
U osoby niezaaklimatyzowanej mogą pojawić się z powodu gorąca :
1. obrzęki – w okolicy stóp i kostek, u osób siedzących lub stojących przez dłuższy czas, będące skutkiem rozszerzenia się naczyń krwionośnych
oraz wzmożonego ciśnienia hydrostatycznego, prowadzących
do przecieku naczyniowego i obrzęku śródmiąższowego,
2. skurcze mięśni – dotyczą głównie obciążonych wysiłkiem mięśni robotników i sportowców pocących się obficie w upale; pojawiają się
najczęściej po zakończeniu wysiłku, kiedy zmęczona osoba odpoczywa;
są następstwem utraty soli, może im sprzyjać hiperwentylacja;
3. omdlenie – jest skutkiem rozszerzenia się naczyń krwionośnych, co prowadzi do względnej hipowolemii w obrębie klatki piersiowej,
zmniejszenia powrotu żylnego, zmniejszenia wyrzutu serca i osłabienia ukrwienia mózgu;
4. tężyczka – może mieć związek z hiperwentylacją; objawia się skurczami mięśni stopy oraz parestezjami w obrębie kończyn i okolicy ust;
1. dokładny wywiad dotyczący narażenia na działanie gorąca, aktywności fizycznej, przyjętych płynów i pokarmów, podaży soli oraz zdarzeń
towarzyszących pojawieniu się objawów;
2. badanie stężenia elektrolitów oraz morfologii krwi.
Rozpoznanie różnicowe :
1. zastoinowa niewydolność krążenia,
2. zakrzepica żył głębokich,
3. obrzęk limfatyczny,
4. inne przyczyny omdlenia.
Postępowanie :
1. przeniesienie osoby chorej w chłodniejsze miejsce, w cieniu;
2. ułożenie chorego w pozycji leżącej z uniesionymi kończynami dolnymi; 3. podawanie płynów zawierających elektrolity drogą doustną lub w postaci kroplowych wlewów dożylnych;
4. zapewnienie odpoczynku;
5. hospitalizacji wymagają chorzy cierpiący z powodu schorzeń
współistniejących, pacjenci z niestabilnymi parametrami życiowymi
lub zaburzeniami psychicznymi.
Wyczerpanie upałem
Do wyczerpania upałem dochodzi na skutek zmniejszenia się objętości
krwi krążącej. Przyczyną jest najczęściej niedostateczna podaż płynów i soli w trakcie dużego wysiłku fizycznego w upale. Może ono przekształcić się w nie leczonych przypadkach w udar cieplny.
Objawy kliniczne :
1. zmęczenie i uczucie nieokreślonego dyskomfortu,
2. osłabienie,
3. bóle i zawroty głowy,
4. nudności i wymioty,
5. skurcze mięśniowe,
6. omdlenie,
7. tachykardia,
8. hiperwentylacja,
9. obniżenie ciśnienia tętniczego krwi,
10. nieznaczne podwyższenie temperatury ciała,
11. pocenie się jest zachowane, może być obfite,
Rozpoznanie różnicowe :
1. wylew śródmózgowy,
2. zatrucie lekami,
3. infekcje wirusowe,
4. zaburzenia psychiczne,
5. udar cieplny.
1. wywiad i badanie przedmiotowe,
2. badania laboratoryjne : morfologia krwi, jonogram, poziom
aminotransferaz, poziom mocznika, badanie ogólne moczu.
Postępowanie :
1. przeniesienie pacjenta w chłodne miejsce,
2. zewnętrzne chłodzenie ciała : spryskiwanie ciała wodą, ochładzanie wentylatorem, zimne okłady na przebiegu dużych naczyń krwionośnych,
3. dożylne przetaczanie płynów w ilości i składzie zależnym od wyników badań laboratoryjnych i oceny stanu nawodnienia ustroju,
4. pozostawienie w szpitalu pacjentów w starszym wieku lub dzieci,
osób z chorobami układu krążenia lub innymi poważnymi chorobami
przewlekłymi.
Udar cieplny
Jest stanem nagłego zagrożenia życia i często kończy się śmiercią
chorego. Charakteryzuje się wysoką gorączką (głęboka temperatura ciała przekracza 40 stopni Celsjusza) oraz towarzyszącymi objawami
neurologicznymi.
W udarze cieplnym homeostatyczne mechanizmy termoregulacyjne stają
się niewydolne i organizm nie jest w stanie utrzymywać właściwej temperatury ciała. Prowadzi to do jej skrajnego wzrostu (powyżej 40 stopni Celsjusza) oraz w następstwie do uszkodzenia wieloukładowego, niewydolności narządów (obrzęk mózgu, niewydolność krążenia, uszkodzenia wątroby) i śmierci.
Objawy kliniczne :
1. zwiastujące powstanie udaru cieplnego : osłabienie, brak apetytu, bóle i zawroty głowy, nudności i wymioty,
2. senność i dezorientacja,
3. ataksja – zaburzenia koordynacji ruchów,
4. zaburzenia psychiczne,
5. obfite pocenie się ustępuje i w późniejszej fazie udaru cieplnego nie stwierdza się go,
6. drgawki,
7. tachykardia,
8. hipoglikemia (udar wysiłkowy),
9. ciemnobrązowe zabarwienie moczu wskutek zagęszczenia, mioglobinurii, obecności krwinek czerwonych lub ostrej niewydolności nerek,
10. zasadowica oddechowa,
11. zaburzenia krzepnięcia krwi,
12. objawy uszkodzenia wątroby i trzustki
1. zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych,
2. zapalenie mózgu,
3. posocznica,
4. udar mózgu,
5. przełom tarczycowy,
6. zatrucie środkami antycholinergicznymi,
7. delirium tremens – ostry obłęd opilczy
Ocena kliniczna :
1. wywiad i badanie przedmiotowe,
2. badania laboratoryjne : morfologia krwi, jonogram, badania układu krzepnięcia krwi, poziom enzymów wątrobowych i trzustkowych,
posiewy płynów ustrojowych (przy podejrzeniu posocznicy), nakłucie
lędźwiowe (celem wykluczenia zapalenia opon mózgowo – rdzeniowych),
3. ekg, eeg, badania radiologiczne.
Postępowanie :
1. przeniesienie chorego w chłodne miejsce,
2. schładzanie ciała pacjenta :
• zdjęcie ubrania (utrata ciepła przez promieniowanie),
• spryskiwanie ciała wodą (utrata ciepła przez parowanie),
• zastosowanie nawiewu powietrza (utrata ciepła przez konwekcje),
• obłożenie ciała workami z lodem lub okładami (utrata ciepła
przez przewodzenie),
3. ocena podstawowych czynności życiowych chorego,
4. zabezpieczenie drożności dróg oddechowych,
5. uspokojenie poszkodowanego,
6. monitorowanie stanu ogólnego chorego : stan świadomości, oddech, tętno, ciśnienie tętnicze, diureza, OCŻ, temperatury ciała,
7. dożylne przetaczanie płynów,
8. postępowanie objawowe uzależnione od następstw udaru cieplnego,