Dokształcanie i doskonalenie zawodowe jako podstawowe zadanie oświaty dorosłych.

Dokształcanie i doskonalenie zawodowe jako podstawowe zadanie oświaty dorosłych.

Andragogika jest to nauka o celach, treściach, formach, metodach, technikach i zasadach

kształcenia, wychowania, uczenia się, samokształcenia i samowychowania ludzi dorosłych,

bada więc proces wychowania ludzi dorosłych z punktu widzenia znaczenia tego procesu dla

przygotowania ludzi do pracy, nauki, twórczości, życia społecznego i kulturalnego w

społeczeństwie

(L. Turos Andragogika).

Jeżeli będziemy rozważali wychowanie ludzi dorosłych musimy mieć na uwadze proces

kształtowania u nich takich cech intelektu i charakteru, zdolności i inteligencji, które

umożliwiają im lepsze, bardziej wartościowe wykonywanie zawodowych, społecznych i

rodzinnych zadań, ułatwiając im indywidualny awans. Człowiek dorosły uczy się coraz lepiej

pełnić role społeczno-zawodowe. Wymaga to przewartościowania różnych wartości, zmiany

strategii życiowej, eliminacji tych przyzwyczajeń, które utrudniają osiągnięcie wyższego

poziomu świadomości i działania. Według W. Szewczuka człowieka dorosłego cechuje

stabilizacja myślowo-działaniowa, co oznacza, że posiada on dostateczną orientację w

rzeczywistości przyrodniczej i społeczno-kulturowej, umożliwiającej mu wykonywanie pracy

produkcyjnej oraz rozwiązywanie problemów życiowych. W zachowaniu ludzi dorosłych

przejawiają się trwałe tendencje co pozwala przewidzieć jego zachowanie, może to być

pomocne do wzmacniania i utrwalania u ludzi dorosłych tych cech, które zwiększają ich

przydatność dla społeczeństwa ( W. Szewczuk Psychologia).

Rozwój oświaty dorosłych w Polsce jest przykładem uzależnienia jej celów i zadań od

warunków społecznych i politycznych:

„-

po

wojnie

oświata

dorosłych

pojmowana

była

jako

czynnik

przemian

społecznych, których drugorzędną rolę odgrywał wąsko rozumiany interes państwa

wyrażający się m.in. w jednolitej oświacie. Zasadą organizującą dorosłych w pierwszych

latach po II wojnie światowej były przede wszystkim : walka z analfabetyzmem i ukazywanie

wartości nowego systemu politycznego.

- we wczesnych latach sześćdziesiątych ekonomiści zaczęli dowodzić, iż oświata jest

głównym czynnikiem rozwoju ekonomicznego, a wykształcenie traktowano jako czynnik

determinujący karierę. Głównym celem oświaty dorosłych w tym okresie staje się orientacja

na karierę i pragmatyzm, a pomniejszona zostaje wartość uczenia się dla samorealizacji,

- w latach siedemdziesiątych w programach oświaty dorosłych pojawia się brak korelacji

miedzy kształceniem, działalnością człowieka i warunkami jego życia. Oparcie gospodarki na

nieracjonalnych zasadach degradowało wśród dorosłych zdobywanie wiedzy i podnoszenie

kwalifikacji,

- lata osiemdziesiąte doprowadziły do dalszej dewaluacji wartości kształcenia. Rozziew

miedzy poziomem wykształcenia , treścią pracy, wysokością zarobków i warunkami bytu

sprawił ,ze ludzie stracili wiarę w sens ciągłego podwyższania swego wykształcenia...

Kolejne lata przyniosły inne spojrzenie na oświatę „ Oświata dorosłych działa na proces

reprodukcji społecznej - jako podstawowego warunku egzystencji społecznej - nie

bezpośrednio, lecz przez ludzi i instytucje. Wyrazem zakresu i skuteczności oddziaływania

oświaty dorosłych na życie społeczne i gospodarcze staje się miejsce, jakie zajmują

pracownicy oświaty dorosłych i instytucje oświatowe, szczególnie w układzie społecznych

wyróżników stratyfikacji.”(K. Przyszczypkowski Oświata dorosłych w systemach kooperacji)

W mojej pracy zajmę się dokształceniem i doskonaleniem zawodowym pracowników

(poprę to własnym przykładem) dlatego przytaczam tu definicje tych terminów:

Dokształcanie - „ proces podnoszenia poziomu wykształcenia i kwalifikacji zawodowych - w

stosunku do poziomu posiadanego” (K. Czarniecki Rozwój zawodowy człowieka).

Doskonalenie zawodowe - „stopniowe dochodzenie do mistrzostwa oraz uzyskiwanie coraz

to wyższego statusu społecznego i ekonomicznego w zawodzie bez konieczności

wychodzenia z danej grupy społeczno- zawodowej” ( Słownik pedagogiki pracy).

Dokształcanie i doskonalenie zawodowe obejmuje ludzi od 18-65 roku życia. W ciągu

pracy zawodowej człowiek przechodzi różne fazy rozwoju zawodowego :

„ - dojrzewanie decyzji do podjęcia pracy zawodowej,

- adaptację społeczno-zawodową,

- identyfikację społeczno- zawodową,

- stabilizację społeczno- zawodową,

- dokształcanie i doskonalenie społeczno – zawodowe,

- szczytowe osiągnięcia społeczno- zawodowe,

- stopniowy regres,

- wycofanie się z czynnej pracy zawodowej” (K. Czarniecki Rozwój zawodowy

człowieka).

O dokształcaniu lub doskonaleniu będziemy mówić gdy pracownik sam podejmuje decyzję o

uczestnictwie w dowolnych formach lub gdy zakład pracy zobowiązuje pracownika

odgórnie.

Według T. Nowackiego istnieją następujące funkcje dokształcania i doskonalenia

zawodowego:

• Adaptacyjna lub wdrożeniowa; adaptacyjna występuje wtedy gdy podejmujemy

pierwszą pracę lub gdy zmieniają się warunki naszej pracy. Wdrożeniowa wystąpi ,

gdy zaistnieje konieczność przeorganizowania dotychczasowych doświadczeń i

umiejętności stosownie do wymagań stanowiska pracy.

• Wyrównawcza - wystąpi podczas uzupełniania wiedzy i umiejętności do wymagań

formalnych niezbędnych dla zajmowanego stanowiska. Polega to zazwyczaj na

uzupełnianiu poziomu wykształcenia do poziomu wymaganego przez odpowiednie

dokumenty prawne.

• Renowacyjna - jest wynikiem szybszego rozwoju nauki i techniki. Polega na

aktualizacji wiedzy po upływie pewnego czasu od ukończenia szkoły.

• Rekonstrukcyjna - polega na kształtowaniu postaw i zdolności innowacyjnych,

podejmowaniu wysiłków twórczych, których celem jest wprowadzenie nowatorskich

rozwiązań w pracy.

• Rekwalifikacyjna - ma prowadzić do zmiany specjalności zawodowej, bądź uzyskania

dodatkowej specjalności.

(T. Nowacki Kształcenie i doskonalenie pracowników. Zarys andragogiki pracy)

Dokształcaniem i doskonaleniem dorosłych zajmują się różne instytucje:

1. Szkoły zawodowe dla dorosłych : szkoły zawodowe dla pracujących, średnie szkoły

zawodowe (zaoczne i wieczorowe), średnie studia zawodowe (zaoczne i wieczorowe),

policealne studia zawodowe (zaoczne i wieczorowe), szkoły mistrzów, uczelnie

wyższe (studia zaoczne, wieczorowe i podyplomowe).

2. Zakłady pracy państwowe i spółdzielcze (szkolenia wewnątrz zakładowe, staże

zawodowe, praktyki , kursy, konferencje, seminaria ).

3. Organizacje oświatowe i społeczne (Związek Zakładów Doskonalenia Zawodowego,

Towarzystwo Naukowej Organizacji i Kierownictwa, Naczelna Organizacja

Techniczna, Towarzystwo Wiedzy Powszechnej).

J. Półturzycki uważał ,że do czynników ,które w znacznym stopniu mogą się przyczyniać

się do podniesienia poziomu naukowego i efektywności pracy dydaktycznej dla

dorosłych należą: ciągłość kształcenia dorosłych oraz łączenie nauki szkolnej z

wdrażaniem słuchaczy do działalności samokształceniowej oraz uczestnictwo w pracy

kulturalno- oświatowej.

Wielorakie związki, jedne bardziej istotne, inne mniej, występują między osobowością

ludzką a wykonywanym przez nią zawodem. Jednym z przejawów związku ściślejszego

jest dochodzenie do zawodu na zasadzie jego wyboru. Niestety, zjawisko to bynajmniej

nie występuje obecnie zbyt często. Większość ludzi nie znajduje się w tym korzystnym

położeniu, by móc sobie wybierać zawód, lecz dochodzi do niego w wyniku

skomplikowanego nieraz zbiegu okoliczności, w których do głosu dochodzą mniej lub

więcej czynniki ekonomiczne i społeczne, a tylko w małym stopniu indywidualne

skłonności. Zostać „więziennikiem”, a nim zostałem w wieku trzydziestu paru lat – było

takim zbiegiem okoliczności. Podejmując służbę zdawałem sobie sprawę z konieczności

podnoszenia swoich kwalifikacji.

Aby zostać funkcjonariuszem Służby Więziennej należy przejść poprzez cały ciąg

szkoleń i kursów kończących się egzaminami. Miesięczne szkolenie wstępne, a po około

dwóch latach Szkoła Podoficerska w Szczypiornie trwająca prawie trzy miesiące. Każda

zmiana w przepisach (Ustawa o Służbie Więziennej, Kodeks Karny) wiązała się z

poszerzaniem wiadomości , które musiałem posiąść by móc funkcjonować jako

więziennik. Ja absolwent średniej szkoły technicznej widzący w technice i technologii

panaceum na zło tego świata zdałem sobie sprawę, że znalazłem się w innej

rzeczywistości.

W pracy swojej spotkałem człowieka – z jego wadami i zaletami. Przestępca, skazany,

osadzony, tymczasowo aresztowany, to terminy jakich używa się wobec osób, które

widuję na co dzień – z którymi spędzam znaczną część dnia. Obecnie jestem

funkcjonariuszem pionu technicznego. Sprawuję nadzór nad grupami skazanych

zatrudnionych na terenie jednostki penitencjarnej .

Jak skazany ma sobie skutecznie radzić po wyjściu na wolność? Będzie miał większą

szansę poradzić sobie na wolności, jeśli nabędzie umiejętności w wykonywaniu

pracy. Trzeba go jednak do tego przygotować. Nauczyć, jak: dbać o narzędzia ,

właściwie się nimi posługiwać . I tu zaczyna się moja rola. W każdej grupie roboczej

jest kilku dorosłych , są to najczęściej dobrzy fachowcy, którzy po raz pierwszy trafili za

więzienne mury. Staram się starannie dobierać ludzi do grup zatrudnienia, z reguły na

dwóch osadzonych dorosłych przypada jeden „małolat”. Trzon grupy stanowią osoby ,

które pracują co najmniej pół roku i wykazują się umiejętnościami oraz nienagannym

zachowaniem. Podległe mi grupy zatrudniane są przeważnie przy pracach remontowo-

budowlanych. Skazani młodociani najczęściej z ukończoną szkołą podstawową bez

jakiegokolwiek wyuczonego zawodu wdrażani są do pracy . Na początku do robót

pomocniczych , a w miarę nabywania wprawy kierowani są do prac samodzielnych

wymagających zarówno umiejętności jak staranności. Jak robić to dobrze ? Jak pomóc

tym ludziom?

By uczyć, trzeba posiąść wiedzę. Wybór był prosty – studia i to studia pedagogiczne,

najlepiej związane z wykonywanym zawodem. Kolejny stopień doskonalenia

zawodowego – ale czy tylko zawodowego, a może chęć poszerzenia swojej wiedzy o

człowieku? Konsekwencją ukończenia studiów może być awans zawodowy, co z kolei

rodzi potrzebę dalszego pogłębiania wiedzy.

Współczesna rzeczywistość zmusza do działalności reorientacyjnej i adaptacji zawodowej

ze względu na : bezrobocie, wiek, chorobę, czy też z innych niezależnych od siebie

czynników, ludzie muszą podejmować prace o innym niż dotąd charakterze. Trudność

polega na tym, że dorosły człowiek nie zawsze potrafi podjąć właściwą decyzję.

„Rozpoznanie, rozwijanie i wykorzystanie indywidualnych zdolności, wiedzy,

kwalifikacji, umiejętności i aspiracji społeczno-zawodowych służą właściwemu

gospodarowaniu zasobami pracy, zwiększaniu wydajności i jakości pracy. Racjonalne

gospodarowanie tym potencjałem, właściwe sterowanie grupą ludzi, którzy mają wiele sił

fizycznych i chęci, może nie tylko zaspakajać ich potrzeby materialne czy finansowe, ale

ma także ogromne znaczenie społeczno-polityczne i gospodarcze. Aby takie decyzje były

najbardziej optymalne i korzystne dla zainteresowanych niezbędna jest pomoc lekarza,

psychologa, pedagoga, socjologa, a nawet ekonomisty. Chodzi bowiem o uwzględnienie

nie tylko struktury technicznej nowego zawodu, ale o fizyczne, psychiczne i zdrowotne

możliwości optanta” (S.SUCHY, Kształcenie ustawiczne a poradnictwo wychowawczo-

zawodowe dla dorosłych).

Literatura:

1. Lucjan Turos ANRAGOGIKA Warszawa 1976 PWN

2. Włodzimierz Szewczuk PSYCHOLOGIA CZŁOWIEKA DOROSLEGO

Warszawa 1959 WP

3. Kazimierz Przyszczypkowski OŚWIATA DOROSŁYCH W SYSTE-MACH KOOPERACJI

SPOŁECZNEJ W: WYBRANE ZAGADNIENIA Z OŚWIATY DOROSŁYCH. Praca zbiorowa pod

red. Józefa Skrzypczaka

Poznań 1995 WN UAM

4. Tadeusz Nowacki KSZTAŁCENIE I DOSKONALENIE PRACOWNI-KÓW. ZARYS ANDRAGOGIKI

PRACY. Warszawa 1983 PWN

5. SŁOWNIK PEDAGOGIKI PRACY. Praca zbiorowa pod red.

L. Koczniewskiej-Zagórskiej, T.W. Nowackiego, Z. Wiatrowskiego

Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1986 Ossolineum

6. K. Czarnecki ROZWÓJ ZAWODOWY CZŁOWIEKA.

Warszawa 1985 IWZZ

7. Józef Półturzycki SZKOLNICTWO DLA PRACUJĄCYCH. POTRZEBY I PERSPEKTYWY

Warszawa 1970 Wyd.CRZZ

8. S. Suchy KSZTAŁCENIE USTAWICZNE A PORADNICTWO WYCHOWAWCZO-ZAWODOWE

DLA DOROSŁYCH.

W: PORADNICTWO WYCHOWAWCZO-ZAWODOWE.

Praca zbiorowa pod red.

Wojciecha Brejnaka Warszawa 1980 WSiP