Ekspresja emocji
•
wszelkie sygnały (zmiany w wyglądzie organizmu, ruchy i dźwięki) emitowane przez jednostkę będące dla kogoś innego wskazówką przeżywania przez tę osobę określonej emocji Wrodzone czy wyuczone?
Emocje podstawowe
•
Wg Ekmana (1992) - uniwersalne i rozpoznawane na całym świecie
•
Sześć głównych rodzajów mimiki odpowiadającej następującym emocjom: szczęściu, zdziwieniu, strachowi, smutkowi, złości i wstrętowi (i pogardzie)
•
Emocje te mają wewnętrzną, fizjologiczną podstawę
•
Koło emocji Plutchika: Model przedstawiający zbiór podstawowych emocji . Wyróżnia on osiem podstawowych emocji, które tworzą cztery pary przeciwieństw
Ekspresje u niemowląt
•
Ludzie bardzo szybko uzyskują zdolność do ekspresji emocji (Izard, 1991)
•
Ontogenetycznie najwcześniejszą ekspresją jest płacz, będący wyrazem negatywnego stanu afektywnego
•
Dzieci trzymiesięczne uśmiechają się w odpowiedzi na sytuacje, które sprawiają radość także starszym
Badania nad naczelnymi
Uniwersalność międzykulturowa
Deprywacja sensoryczna
•
Badania nad dziećmi z wrodzonym upośledzeniem słuchu i wzroku (Eibl-Eibesfeldt, 1973)
•
Okazują spontaniczne manifestacje emocji
•
Manifestacje te nie są wyuczone przez dotyk (dzieci talidomidowe)
•
Mają mniejsze zdolności w odgrywaniu lub udawaniu ekspresji mimicznych
Emocje pochodne – mieszanka różnych emocji podstawowych, specyficzna kulturowo
•
Zasady okazywania: kulturowo zdefiniowane formy ekspresji (Ekman, 1993)
•
Międzykulturowe różnice w okazywaniu emocji: intensywność, interpretacja, powody (Ekman, 1997)
Ekspresje dowolne vs. mimowolne
•
Mięśnie „wiarygodne”
•
Przecieki mimiczne
•
Ekspresje stłumione
•
Mikroekspresje i mikrogesty: Mimowolne ekspresje mimiczne obejmujące całą twarz.
Trwają ok. 1/25 sek. Są symptomami rzeczywistych emocji; pojawiają się, gdy ludzie chcą ukryć lub wyprzeć jakieś emocje. Mogą pojawić się u każdego, ale w odróżnieniu od normalnych ekspresji emocji nie można ich udawać lub powstrzymać
Twarz jako specyficzny bodziec
•
Już u niemowlaków twarz ludzka budzi większe zainteresowanie niż inne obiekty (nawet kilka minut po urodzeniu)
•
Posiadamy znakomitą zdolność zapamiętywania i rozpoznawania twarzy niemal natychmiast po ich ujrzeniu, nawet po wieloletnim niewidzeniu
•
Neuronalne systemy rozpoznawania twarzy i ekspresji emocji (za: Biele, 2002)
1. System główny: wczesna percepcja cech twarzy (dolny zakręt potyliczny), zmienne aspekty twarzy (górna bruzda skroniowa), stałe cechy twarzy (boczny zakręt wrzecionowaty)
2. System pomocniczy: kierowanie uwagi, rozpoznawanie mowy, system emocjonalny, pamięć (bruzda śródciemieniowa, kora słuchowa, jądro migdałowate, wyspa, układ limbiczny, przedni obszar skroniowy)
•
Rola ciała migdałowatego w rozpoznawaniu emocji negatywnych
Reakcje na ekspresje innych
•
Celem ekspresji emocji jest wywołanie reakcji u innych osobników danego gatunku (Keltner i Ekman, 2005)
•
Obserwacja wyrazów twarzy wywołuje specyficzne reakcje
•
Ekspresje negatywne: pobudzenie prawej części mózgu
•
Ekspresje pozytywne: pobudzenie lewej, przedniej części mózgu (za: Dolata, 2000)
•
Złość: reakcje autonomiczne i mimiczne przypominające reakcje strachu
•
Ekspresja rozpaczy: współczucie
•
Ekspresja zażenowania: rozbawienie
•
Ekspresja wstydu: współczucie (za: Keltner i Ekman, 2005)
Ekspresje a różnice indywidualne
•
Niewielka ilość badań
•
Ogólne różnice w ekspresyjności emocjonalnej – samoopis
•
Zależność między neurotycznością i ekstrawersją a mimiką
•
Psychopatologia a ekspresja: depresja (ograniczona ekspresyjność, zwłaszcza +), schizofrenia (mniejsza ekspresyjność mimo przeżywania podobnych emocji, mniejsza umiejętność odczytywania ekspresji, zwłaszcza negatywnych (za: Dolata, 2000)
Prozopagnozja
•
Pacjenci mają duże trudności z rozpoznawaniem twarzy znanych osób, choć mogą rozpoznawać głos i niektóre cechy wyglądu;
•
Identyfikują twarz jako specyficzny bodziec;
•
Zwykle zachowana jest nieświadoma percepcja twarzy - zmiany reakcji fizjologicznych podczas ekspozycji twarzy znanej osoby
•
Prozopagnozja nabyta – w wyniku uszkodzeń mózgu
•
Prozopagnozna rozwojowa – rezultat zaburzenia rozwój rozpoznawania twarzy w wyniku wpływu czynników genetycznych lub uszkodzenia mózgu we wczesnym dzieciństwie
Prezentacja podprogowa
•
Jesteśmy w stanie przetwarzać bodźce afektywne (fotografie ekspresji emocji), również wtedy, gdy przedstawiane są poza naszą świadomością (już przy 4ms)
•
Potrafimy rozróżnić znak ekspresji
•
Jesteśmy zdolni do przedświadomego przetwarzania modalności niektórych ekspresji mimicznych, zwłaszcza ekspresji strachu, złości i zdziwienia (Ohme, Augustynowicz, Kukliński, 2001; Ohme, Kukliński, Sweklej, 2001)