Bogdan Szukalski
Dariusz Błachut
Marta Bykas-Strękowska
Dopalacze
 nowe psychoaktywne preparaty
objęte kontrolą
(nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii)
Wstęp
bardzo często tzw. narkotyki zmodyfikowane (designer
Dopalacz to urządzenie służące do zwiększania cią- drugs), czyli syntetyczne analogi strukturalne znanych
gu silnika turboodrzutowego przez spalanie dodatko- już substancji psychotropowych i S
rodków odurzają-
wego paliwa poza turbiną, umieszczone między turbi- cych. Substancje aktywne tych preparatów, m.in. po-
ną i dyszą wylotową. Pojęcie to przeniesione na teren chodne benzylo- i fenylopiperazyny, analogi amfeta-
nauk biologicznych oznacza syntetyczny stymulant, min, np. 4-fluporoamfetamina, podstawione w pierS
cie-
czyli czynnik zwiększający w sposób niefizjologiczny niu aromatycznym i atomie azotu analogi metkatinonu,
wydolnoS
ć organizmu. Biologiczne dopalacze mają za- oferowane są hurtowo przez producentów z Dalekiego
pewniać poprawę sprawnoS
ci intelektualnej bez wywo- Wschodu. CzęS
ć tych substancji jest także otrzymywa-
ływania napięcia, zdenerwowania i tremy. Największe na w prymitywnych warunkach nielegalnych laborato-
nadzieje w tym zakresie wzbudza ostatnio związek riów. Takie produkty, na ogół x
le oczyszczone, a więc
o kryptonimie CX717, należący do klasy ampakin, któ- zawierające uboczne produkty reakcji i domieszki uży-
re stymulują glutaminergiczne receptory AMPA. Jego tych do syntezy substratów, nie są poddawane żadnym
struktura nie została jeszcze ujawniona, ale można badaniom toksycznoS
ci, teratogennoS
ci i metabolizmu.
przypuszczać, że jest zbliżona do innych związków Ich wpływ na organizm ludzki poznajemy najczęS
ciej
z tej grupy, znanych pod kryptonimami CX546, CX516 dopiero z relacji ich użytkowników, którzy znalex
li się w
i CX614. CX717 w opinii producenta preparatu  firmy szpitalach, na oddziałach ostrych zatruć, bo to oni de
Cortex Pharmaceuticals, ma w sposób widoczny po- facto badają na sobie zarówno toksycznoS
ć ostrą, jak
prawiać pamięć, koncentrację uwagi, skracać czas re- i przewlekłą zakupionych preparatów. Nabywcy naj-
akcji, ułatwiać walkę z sennoS
cią, wywoływać stan częS
ciej nie wiedzą co kupują, bo nie znają składu na-
czujnoS
ci bez stymulacji kory mózgowej, słowem  ma bywanego produktu, nie mogą więc ocenić jego ewen-
być tak skuteczny jak amfetamina, ale znacznie mniej tualnej szkodliwoS
ci. Informacje podawane na opako-
toksyczny i niewywołujący uzależnienia. JeS
li spraw- waniach są bowiem bardzo lakoniczne, nieprecyzyjne
dzą się te optymistyczne zapowiedzi, CX717 dołączy i niewiele mówią o zawartoS
ci opakowania, np.  indiań-
do grupy preparatów poprawiających komfort życia (li- ski wojownik ,  niebieski lotos ,  devils ,  summer czy
festyle drugs), takich jak viagra, prozak i in.  xxx . A tłumaczenia sprzedawców, że są to jedynie ko-
Jednakże na razie sytuacja na rynku dopalaczy da- lekcjonerskie próbki, trzeba uznać za kpinę z klientów
leko odbiega od tych optymistycznych prognoz. W Pol- i władz nadzorujących handel. Stosowanie takich pre-
sce działa kilkadziesiąt sklepów, tzw. fanszopów (fun- paratów jest więc bardzo niebezpieczne, z czego rzad-
shops), sprzedających legalnie dopalacze, które są ko zdają sobie sprawę ich nabywcy.
niebezpieczne dla zdrowia, a nawet życia. Pod koniec Narkotyki zmodyfikowane, jako odrębne indywidua
sierpnia 2008 roku pierwszy sklep otwarto w Łodzi, chemiczne, do czasu objęcia ich kontrolą, mogą być le-
wczeS
niej, od dwóch lat, te same substancje były ofe- galnie sprzedawane na rynku narkotykowym, a ponad-
rowane przez Internet. Importerzy dopalaczy przeko- to dodawane do preparatów reklamowanych jako wy-
nują, że są one legalną alternatywą dla niebezpiecz- łącznie roS
linne, dostępnych legalnie w sklepach z tzw.
nych substancji narkotycznych. Jest to jednak argu- dopalaczami [6, 7]. Ich liczba stale wzrasta, bo ciągle
ment całkowicie chybiony, ponieważ sprzedawane pre- pojawiają się nowe i dlatego konieczny jest stały moni-
paraty najczęS
ciej zawierają mniejsze lub większe do- toring S
wiatowego rynku pod kątem nowych syntetycz-
mieszki narkotyków lub są w całoS
ci narkotykami. Są to nych substancji psychoaktywnych.
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 265 (lipiec wrzesień) 2009
19
Substancją najczęS
ciej dodawaną do preparatów BZP otrzymuje się z chlorku benzylu i chlorowodor-
sprzedawanych w sklepach z dopalaczami jest ostatnio ku piperazyny, który łatwo można uzyskać z handlowe-
syntetyczny związek o wysokiej toksycznoS
ci  benzy- go dichlorowodorku, fosforanu lub cytrynianu piperazy-
lopiperazyna, a związane z nią zagrożenia były w roku ny. Są one łatwo dostępne u detalicznych sprzedaw-
2007 tematem sesji Komitetu Naukowego Unii Euro- ców albo przez ekstrakcję z produktów farmaceutycz-
pejskiej w Lizbonie. Również w Polsce sprawa benzy- nych. Również drugi surowiec do produkcji BZP  chlo-
lopiperazyny oraz kontroli handlu dopalaczami wywo- rek benzylu  jest tani i łatwo dostępny. Proces produk-
łała ożywioną dyskusję w mediach i w parlamencie. cji BZP jest łatwiejszy niż otrzymywanie syntetycznych
narkotyków, takich jak amfetamina i MDMA, wymaga
Benzylopiperazyna jednak podstawowego wyposażenia laboratoryjnego.
(1-benzylo-1,4-diazocykloheksan, BZP) Oferowana na rynku dopalaczy występuje najczęS
ciej
razem z (1-(3-trifluorometylofenylo)-piperazyną
Pochodne piperazyny (dietylenodiaminy) były po- (TFMPP) [26] (ryc. 1). Jest prawdopodobne, że kompo-
czątkowo wykorzystywane w medycynie weterynaryj- zycja obu związków, tj. BZP charakteryzującej się dzia-
nej, m.in. do zwalczania pasożytniczych infekcji drobiu. łaniem stymulującym oraz TFMPP o działaniu zbliżo-
Prowadzono również prace nad ich przydatnoS
cią jako nym do halucynogennego i empatogennego, ma imito-
S
rodków rozszerzających naczynia krwionoS
ne, ale nie wać profil farmakologiczny amfetamin z grupy ekstazy
spełniły oczekiwań badaczy w tym zakresie. Trafiły na- (MDMA i MDE).
tomiast na rynek narkotykowy, ponieważ wywołują BZP, podobnie jak amfetamina i metamfetamina,
działania podobne do MDMA (3,4-metylenodioksyme- jest stymulantem OUN, ale o znacznie mniejszej sile
tamfetamina, ekstazy), to znaczy stymulujące i halucy- działania (ok. 10% mocy amfetaminy) i może ulegać
nogenne. Wywołują jednak także tachykardię, hiperto- samopodawaniu przez zwierzęta, ale na podstawie do-
nię, drgawki i depresję układu oddechowego, podwyż- tychczas dostępnych danych nie można dokładnie
szają temperaturę. Najbardziej znanym i rozpowszech- okreS
lić jej ryzyka nadużywania i potencjału uzależnia-
nionym przedstawicielem narkotyków zmodyfikowa- jącego.
nych z grupy pochodnych piperazyny jest benzylopipe- Benzylopiperazyna jest metabolizowana przez cyto-
razyna (BZP), łatwo dostępna przez Internet jako do- chrom P-450 (prawdopodobnie przez izoenzym CY-
palacz (ryc. 1). Jej S
rednia doustna dawka stosowana P2D6) oraz katechol-tleno-metylotransferazę (COMT).
przez narkomanów wynosi 75 150 mg, a czas trwania Metabolizm jest prawdopodobnie uzależniony od gene-
efektów 6 8 godzin [40]. tycznego polimorfizmu, co może zwiększać ryzyko wy-
BZP występuje zwykle w postaci dichlorowodorku, stąpienia efektów toksycznych u powolnych metaboli-
który jest ciałem stałym. Nie tworzy stereoizomerów. W zerów CYP2D6. Wchodzi on prawdopodobnie także w
postaci wolnej zasady jest bladożółtawą cieczą. Pod interakcje z innymi lekami i narkotykami, jednakże brak
względem budowy chemicznej wykazuje pewne podo- na ten temat przekonywających danych farmakokine-
bieństwo do fencyklidyny i 1-fenyloetyloaminy. Sprze- tycznych. Niewiele również wiadomo na temat działa-
dawana jest na nielegalnym rynku przeważnie w posta- nia narkotyku na poszczególne narządy u ludzi. Więk-
ci tabletek i kapsułek, rzadziej w postaci proszku. Roz- szoS
ć danych uzyskano drogą poS
rednią podczas ba-
twory BZP są spotykane rzadko. dania Trelibetu lub z zamieszczanych w Internecie spo-
Na początku lat 70. w Burroughs Wellcome Compa- strzeżeń użytkowników, a także klinicznych obserwacji
ny badano benzylopiperazynę jako potencjalny S
rodek pacjentów intoksykowanych narkotykiem. Benzylopipe-
antydepresyjny i stwierdzono, że wykazuje ona stymu- razynę znajdowano również w próbkach pobranych ze
lujące właS
ciwoS
ci podobne do amfetaminy. W latach zwłok, ale nie wiadomo w jakim stopniu przyczyniła się
80. Egyt, fabryka farmaceutyczna na Węgrzech, wyko- ona do zejS
cia S
miertelnego: we wszystkich badanych
rzystywała BZP do produkcji Piberaliny [1-(fenylomety- próbkach wykrywano również inne narkotyki, co stwa-
lo)-4-(2-pirydylo-karbonylo)-piperazyny], którą sprze- rza poważne kłopoty interpretacyjne.
dawano jako S
rodek antydepresyjny pod nazwą Treli- Oprócz ryzyka, jakie niesie stosowanie każdej sub-
bet, ale został on bardzo szybko wycofany. Piberalina stancji wywołującej tachykardię, wzrost ciS
nienia krwi
ulega metabolizmowi do BZP i temu, być może, za- oraz stan pobudzenia, BZP może powodować inne
wdzięcza swoje działanie pobudzające na oS
rodkowy problemy medyczne. Z badań na zwierzętach wynika,
układ nerwowy (OUN). BZP nie ma obecnie żadnych że w połączeniu z TFMPP może ona w dużych daw-
farmaceutycznych ani komercyjnych zastosowań, jedy- kach wywoływać drgawki. Raporty kliniczne pacjentów,
nie w niewielkich iloS
ciach wykorzystywana jest w ba- którzy przyjmowali BZP, stwierdzają drgawki typu
daniach naukowych [62]. grand mal, nawet jeS
li wczeS
niej drgawki nigdy nie wy-
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 265 (lipiec wrzesień) 2009
20
stępowały. Jednakże materiał ten jest bardzo skromny W Nowej Zelandii, gdzie rozpowszechnienie BZP
i wymaga weryfikacji. jest bardzo duże, tzw. legal party pills, zawierające
Osoby przyjmujące BZP doznawały wielu nieko- BZP i TFMPP, uznawane są za preparaty o małym po-
rzystnych objawów, jak: wymioty, bóle głowy, kołatanie tencjale uzależniającym, jednak brak dowodów klinicz-
serca, brak apetytu, bóle brzucha, mdłoS
ci, niepokój, nych na poparcie tej tezy, gdyż wielu użytkowników
bezsennoS
ć, zmiany nastroju, stany splątania, drażli- BZP pije równoczeS
nie alkohol i stosuje inne substan-
woS
ć i drżenie [19]. cje psychoaktywne.
BZP  benzylopiperazyna TFMPP  trifluorometylofenylopiperazyna
BZP  N-benzylpiperazine TFMPP  1-(3-trifluormethylphenyl)-piperazine mCPP  1-(3-chlorofenylo)-piperazyna
mCCP  1-(3-chlorphenyl)-piperazine
MDBP  - 1-(3,4-metylenodioksybenzylo)-piperazyna MeOPP  1-(4-metoksyfenylo)-piperazyna
MDBP  1-(3,4-methylenedioxybenzyl)-piperazine MeOPP  1-(4-methoxyphenyl)-piperazine
Ryc. 1. Budowa benzylopiperazyny i jej pochodnych
Fig.1. Structure of benzylpiperazine and its derivatives
x
ródło (ryc. 1 4): autorzy
Pochodną N-benzylopiperazyny jest trifluorometylo-  Życie Warszawy z dnia 14 lutego 2009 roku donio-
fenylopiperazyna (TFMPP) (ryc. 1), wywierająca efekty sło o zatrzymaniu przez celników na Okęciu paczki wa-
poS
rednie między empatogenami jak MDMA i enteoge- żącej 3,5 kg, wysłanej z Nowej Zelandii  największe-
nami jak psylocyna i meskalina. Efekty te zależą od go obecnie producenta narkotyków nowej generacji 
dawki: po przyjęciu 25 mg narkotyku występują słabe która zawierała 1800 tabletek w pudełkach oznakowa-
objawy empatogenne oraz uczucie zmęczenia, ale po nych  move ,  neuro ,  devils ,  summer i  xxx , w któ-
większej dawce (75 105 mg) pojawiają się odczyny rych skład wchodziła BZP. Pięć takich tabletek w skle-
skórne, biegunka, hipertonia, tachykardia i wymioty pach z dopalaczami kosztuje około 50 złotych, wobec
[45]. tego wartoS
ć przemytu wynosi około 87 tysięcy zło-
Analogiem strukturalnym TFMPP jest 1-(3-chlorofe- tych. Firma, która nadała paczkę, wpisała do doku-
nylo)-piperazyna znana pod akronimami 3-CPP lub mentów przewozowych, że zawiera nawozy do roS
lin
mCPP (ryc. 1). Efekty wywoływane przez ten związek tropikalnych oraz suplementy diety wartoS
ci 300 dola-
są łagodniejsze i dlatego znajduje on wielu nabywców rów nowozelandzkich.
[71]. W 20 krajach Unii Europejskiej i Norwegii BZP nie
Oprócz BZP, TFMPP i mCPP zsyntetyzowano jest objęta kontrolą, a tylko w czterech: Grecji, Belgii,
i wprowadzono na rynek narkotykowy jeszcze dwie po- Danii i Malcie, podlega kontroli. W Grecji od 18 lutego
chodne piperazynowe: 1-(3,4-metylenodioksybenzylo)- 2003 roku figuruje w jednej grupie z kannabis, heroiną,
-piperazynę znaną pod akronimem MDBP oraz LSD i MDMA, w Belgii od 18 listopada 2004 roku
1-(4-metoksyfenylo)-piperazynę o akronimie MeOPP z mCCP, p-metoksymetamfetaminą (PMMA), 4-jodo-
[55] (ryc. 1). -2,5-dimetoksyfenetyloaminą (2C-I), ketaminą i kwa-
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 265 (lipiec wrzesień) 2009
21
sem ł-hydroksymasłowym (GHB), w Danii od 3 grudnia  Jax ,  A2 ,  pep twisted ,  pep love i in. Uważa się, że
2005 roku  z kokainą, MDMA, amfetaminą i metado- wiele produktów zawierających BZP pochodzi z Nowej
nem, w Malcie od 16 czerwca 2006 roku z MDMA, Zelandii, gdzie narkotyk ten jest bardzo popularny.
p-metoksyamfetaminą (PMA), 2,5-dimetoksy-4-etylo- Nie zanotowano doniesień o gwałtach lub praniu
tiofenetylaminą (2C-T-2). Zaliczenie BZP do tych sa- pieniędzy w związku z produkcją i dystrybucją BZP. Nie
mych grup, co bardzo grox
ne narkotyki jak heroina, ma również dowodów na jego związek z morderstwami
amfetamina, LSD i PMA, dowodzi, że w krajach tych na tle rabunkowym. Jednakże, podobnie jak w przy-
uznano BZP za substancję nie tylko wymagającą kon- padku innych narkotyków, brak naukowej, obiektywnej
troli, ale również bardzo niebezpieczną [5]. Informacje informacji zwiększa ryzyko związane ze stosowaniem
te były przedmiotem dyskusji w Komitecie Naukowym BZP, a niewłaS
ciwa prezentacja problemów narkotyko-
Europejskiego Centrum Monitorowania Narkotyków, wych w mediach może przyczynić się do wzrostu jego
w trakcie której oceniono potrzebę objęcia kontrolą no- rozpowszechnienia wS
ród młodych ludzi.
wych substancji psychoaktywnych, które pojawiają się Podsumowanie ustaleń Komitetu Naukowego na te-
w Unii Europejskiej. Z zebranych materiałów wynika, mat BZP:
że aż w 13 krajach Unii: Belgii, Danii, Finlandii, Francji, 1. Benzylopiperazyna jest substancją syntetyczną,
Niemczech, Grecji, Irlandii, Malcie, Holandii, Portugalii, która pojawiła się w Unii Europejskiej w 1999 ro-
Hiszpanii, Szwecji i Anglii, a także w Norwegii, a więc ku i w niektórych państwach jest legalnie dostęp-
w większoS
ci tych, które nie wprowadziły kontroli BZP, na u detalicznych sprzedawców. Występuje głów-
dokonywano konfiskat pewnych iloS
ci tego narkotyku, nie w postaci tabletek, które można nabyć za po-
często kilkakrotnie. W dwóch krajach  Szwecji i Zjed- S
rednictwem Internetu lub w  smart shops . Pre-
noczonym Królestwie  konfiskaty dotyczyły większych paraty BZP często zawierają domieszki TFMPP i
iloS
ci BZP i zdarzały się często. W Szwecji od roku mogą być sprzedawane jako ekstazy.
2000 policja dokonała 118 konfiskat, z których więk- 2. TrzynaS
cie państw członkowskich i Norwegia do-
szoS
ć na południu kraju. Prawie w połowie przypadków nosiły o konfiskatach BZP w postaci proszku,
konfiskowano BZP w postaci białego, beżowego lub kapsułek lub tabletek, przy czym iloS
ci zatrzyma-
żółtego proszku, a od roku 2003  tabletek o różnych nego narkotyku wahały się w szerokich granicach
kolorach. Największą iloS
cią narkotyku skonfiskowaną od 1 do 64 900 tabletek. Brak doniesień o synte-
w Szwecji były 23 kg związku oraz częS
ci maszyny ta- zie narkotyku prowadzonej na dużą skalę w ra-
bletkującej. Znacznie większa konfiskata miała miejsce mach zorganizowanej przestępczoS
ci.
w lipcu 2006 roku w Londynie, gdzie zatrzymano 64 3. BZP, podobnie jak amfetamina i metamfetamina,
900 tabletek oraz broń palną ukryte w samochodzie, a jest stymulantem OUN, ale o znacznie mniejszej
w Szkocji 5379 tabletek. Tabletki miały charaktery- (= 10%) sile działania. Przebieg metabolizmu
styczne dla amfetamin z grupy ekstazy logo Mitsubishi BZP zależy od genetycznego polimorfizmu ukła-
oraz  słoneczną twarz , co wyrax
nie potwierdza, że di- dów enzymatycznych, warunkującego różną
lerzy często sprzedają BZP i jej pochodne jako 3,4-me- osobniczą wrażliwoS
ć na efekty narkotyku. Możli-
tylenodioksyamfetaminę [70]. Należy jednak wyrax
nie we są również interakcje z innymi narkotykami
podkreS
lić, że oferowane w fanszopach podobne ta- lub lekami, ale brak publikacji na ten temat.
bletki o tym składzie, reklamowane są jako legalna al- 4. Osoby przyjmujące BZP zgłaszały szereg obja-
ternatywa dla pochodnych ekstazy, niezawierająca wów niepożądanych jak wymioty, bóle głowy, ko-
związków objętych kontrolą i znacznie od nich bez- łatanie serca, brak łaknienia, bóle brzucha i mdło-
pieczniejsza dla konsumenta. S
ci, niepokój, bezsennoS
ć, przerażające myS
li,
Nie znaleziono dotychczas jednoznacznych dowo- huS
tawka nastrojów, stany splątania, drażliwoS
ć.
dów zorganizowanej przestępczej działalnoS
ci związa- Były również doniesienia o występowaniu drga-
nej z BZP. W Europie benzylopiperazynę można nabyć wek typu grand mal.
od sprzedawców detalicznych i prawdopodobnie dlate- 5. Benzylopiperazynę wykrywano często w zwło-
go nie ma potrzeby organizowania nielegalnej produkcji kach, nie wiadomo jednak w jakim stopniu i czy w
narkotyku na większą skalę. Jedynie w Niemczech wy- ogóle przyczyniła się ona do S
mierci badanych
kryto w 2005 roku małe laboratoria produkujące BZP. osób.
Brak wystarczających danych do sformułowania 6. Nie ma na razie dowodów, że stosowanie BZP
wiążącej opinii na temat społecznego ryzyka związa- przynosi duże szkody społeczne, jednak może to
nego z rozpowszechnieniem i stosowaniem BZP. W wynikać z braku danych na ten temat.
niektórych krajach UE BZP można nabyć w  smart 7. BZP nie przedstawia żadnej wartoS
ci leczniczej, a
shops i na straganach ( legal high stalls ) na festiwa- na terenie Unii nie ma żadnych preparatów lecz-
lach muzycznych pod wieloma różnymi nazwami: niczych zawierających ten związek.
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 265 (lipiec wrzesień) 2009
22
8. W 5 krajach Unii Europejskiej BZP jest przedmio- ty te powinny być, podobnie jak benzylopiperazyna, ob-
tem kontroli i sankcji. Dwa kraje stosują kontrolę jęte kontrolą i 12 lutego 2009 roku nowelizację w roz-
zgodną z ich medycznymi przepisami. szerzonej wersji uchwalił większoS
cią 404 głosów.
Ogólna konkluzja sprowadza się do tego, że z po- Ustawa z dnia 20 marca 2009 roku o zmianie ustawy
wodu działania stymulującego zagrożenia zdrowia i o przeciwdziałaniu narkomanii, opublikowana w Dzien-
braku jakichkolwiek medycznych zastosowań benzylo- niku Ustaw RP Nr 63 w dniu 23 kwietnia 2009 roku, wy-
piperazyna powinna być objęta kontrolą. Jednakże Ko- mienia więc na liS
cie substancji psychotropowych gru-
mitet uważa, że warunki kontroli należy dostosować do py II-P benzylopiperazynę, a na liS
cie S
rodków odurza-
stosunkowo niskiego ryzyka i że decyzja ta nie powin- jących grupy I-N nazwy 16 roS
lin, które  żywe lub ich
na wstrzymywać zbierania i dystrybucji informacji na susz, nasiona, wyciągi oraz ekstrakty zostają w Polsce
temat zagrożeń związanych z BZP. mocą tej znowelizowanej ustawy objęte kontrolą [24].
Są to: Argyreia nervosa, Banisteriopsis caapi, Calea
Nowelizacja ustawy zacatechichi, Catha edulis, Echinopsis pachanoi, Kava
o przeciwdziałaniu narkomanii kava, Leonotis leonurus, Mimosa tenuiflora (Mimosa
hostilis), Mitragyna speciosa, Nymphaea caerulea, Pe-
W Polsce dyskusja poselska dotycząca nowelizacji ganum harmala, Psychotria viridis (Chacruna), Rivea
ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, mającej w pier- corymbosa, Salvia divinorum, Tabernathe iboga, Tri-
wotnej wersji objąć kontrolą tylko dopalacze zawierają- chocereus peruvianus.
ce benzylopiperazynę, doprowadziła do rozszerzenia Siedemnastym związkiem, dopisanym w ramach
nowelizacji o zakaz rozprowadzania 16 preparatów nowelizacji ustawy do S
rodków odurzających grupy I-N,
otrzymywanych z roS
lin, które występują w Ameryce jest syntetyczny kannabinoid  1-pentylo-3-(1-naftoilo)-
Południowej, R
rodkowej i Północnej oraz Azji i odzna- -indol, znany pod kryptonimem JWH-018.
czają się wysokim stopniem szkodliwoS
ci dla zdrowia, Argyreia nervosa, czyli powój hawajski, jest roS
liną
a nawet życia stosujących je osób. I chociaż Urząd Ko- pochodzącą z południowej Azji, ale rosnącą również
mitetu Integracji Europejskiej (UKIE) wydał negatywną w Afryce, Ameryce R
rodkowej i na Hawajach. Wykazu-
opinię o projekcie nowelizacji, Sejm uznał, że prepara- je działanie halucynogenne wywołane obecnoS
cią al-
Harmalina
Harmaline
Ergina DMT  dimetylotryptamina
Ergine DMT  Dimethyltryptamine
Katinon Meskalina
Cathinone Mescaline
Ryc. 2. Budowa związków występujących w niektórych halucynogennych roS
linach
Fig. 2. Structural formulas for compounds found in some hallucinogenic plants
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 265 (lipiec wrzesień) 2009
23
kaloidu erginy (amid kwasu D-lizergowego, izo-LSA). du na gorzki smak roS
lina jest również okreS
lana jako
Jest to analog strukturalny najsilniejszego halucynoge-  gorzka trawa i  gorzkie liS
cie . Głównymi czynnymi
nu  dietylamidu kwasu lizergowego (LSD) (ryc. 2), od biologicznie składnikami roS
liny są laktony seskwiter-
którego jest jednak 10 50 razy słabszy. Dawka erginy, penowe należące do grupy germakranolidów, z których
wywołująca efekty halucynogenne, wynosi około 0,5 najsilniejsze działanie wykazuje caleicyna. Ponadto zi-
mg. dentyfikowano calaksynę, ciliarynę, 1-�-acetoksy-za-
Oprócz erginy w powoju hawajskim występuje sze- ketechinolid, 1-oksy-zakatechinolid, caleokromeny A
reg innych alkaloidów, które nie wykazują jednak dzia- i B, calinę, caleicynę I i II, akacetynę i metyloakacetynę
łania halucynogennego: izoergina, czyli amid kwasu [8, 69]. Stwierdzono, że metanolowe i heksanowe eks-
L-lizergowego, lizergol, izolizergol, peniklawina, chano- trakty z Calea zmieniały wyrax
nie zapisy EEG w zakre-
klawina, elymoklawina i ergonowina. ZawartoS
ć LSA sie czasu trwania fazy REM [47].
w całkowitej frakcji alkaloidowej sięga 23%, natomiast Catha edulis (Khat)  chwaliczka jadalna z rodziny
udział jego izomeru izo-LSA  30% [9]. Ponadto w na- dławiszowatych (Celastroceae), roS
nie we wschodniej
sionach powoju wykryto glikozydy zawierające w swym Afryce i południowej Arabii. Jest nazywana  afrykańską
składzie cyjanowodór, którego niewielkie iloS
ci mogą sałatą i  buszmeńską herbatą [54]. Intoksykacja wy-
odłączać się w żołądku pod wpływem kwasu solnego, wołana przez Khat może przyjąć postać hipertonii i ta-
wywołując wymioty, biegunki, bóle brzucha i zaburze- chykardii, ale wzrost ciS
nienia krwi nie jest znaczny
nia oddychania. Ziarna powoju są używane w celu wy- [50]. Zwiększa również możliwoS
ć powstawania wrzo-
wołania halucynacji, aczkolwiek całkowity profil oddzia- dów żołądka oraz zaparć. Aktywnym składnikiem roS
li-
ływania nie jest taki jak w przypadku LSD. Oprócz wy- ny jest katinon (ą-aminopropiofenon) (ryc. 2), zaliczony
woływania halucynacji mają one wyrax
ne działanie se- w USA do grupy I substancji kontrolowanych. Efekty ja-
datywne, zbliżone do działania skopolaminy. Przy za- kie wywołuje, są podobne do efektów amfetaminy i dla-
wartoS
ci około 0,14% LSA w suchej masie ziarna, do tego katinon jest często nazywany naturalną amfetami-
uzyskania pożądanego efektu narkotycznego wystar- ną [41]. Po przyjęciu katinonu lub żuciu liS
ci Catha edu-
czy od 10 do 12 ziaren [34]. lis efekty pojawiają się szybciej niż po amfetaminie, ale
Banisteriopsis caapi (rodzina Malpighiaceae) roS
nie utrzymują krócej, co jest zrozumiałe z uwagi na szyb-
w klimacie tropikalnym i subtropikalnym na terenie szy metabolizm związków z grupą karbonylową niż me-
Ameryki Południowej. Jej liS
cie zawierają alkaloidy bę- tylenową przy węglu ą. Katinon jest związkiem doS
ć
dące pochodnymi �-karboliny: harminę, tetrahydrohar- nietrwałym, jego zawartoS
ć w liS
ciach zmniejsza się
minę (THH) i harmalinę (ryc. 2). Są one silnymi inhibi- w miarę wysychania, gdyż ulega przekształceniu w sła-
torami monoaminooksydazy (MAO), enzymu rozkłada- biej działającą katinę oraz norefedrynę, 3,6-dimetylo-
jącego halucynogenną dimetylotryptaminę (DMT) [12]. -2,5-difenylopirazynę oraz 1-fenylo-1,2-propandion.
LiS
cie roS
liny Banisteriopsis caapi używane są przez Większe dawki katinonu lub zawierających go prepara-
mieszkańców niektórych regionów Ameryki Południo- tów z Catha edulis wywołują stany pobudzenia, utratę
wej do sporządzania napoju halucynogennego zwane- apetytu i bezsennoS
ć. Mogą również być przyczyną za-
go ayahuasca (yag, caapi i in.), w którego skład wcho- chowań maniakalnych, urojeń i halucynacji, a także za-
dzą także liS
cie roS
liny Psychotria viridis (chacruna) burzeń czynnoS
ci układu oddechowego, sercowo-na-
z rodziny Rubiaceae, które w wysuszonej postaci za- czyniowego i pokarmowego [54].
wierają 0,1 0,6% alkaloidów, w tym 99% halucynogen- Dzieci matek, które w czasie ciąży stosowały Khat,
nej dimetylotryptaminy [30]. Alkaloid ten przyjęty doust- wykazują wewnątrzmaciczne opóx
nienia wzrostu. Dłu-
nie nie wywiera działania halucynogennego, gdyż ule- gotrwałe żucie Khat może wywołać zmiany nowotwo-
ga w przewodzie pokarmowym rozkładowi przez MAO rowe w jamie ustnej.
do kwasu indolo-3-octowego, natomiast w obecnoS
ci Echinopsis pachanoi (San Pedro, Ahuma) jest to
harminy i harmaliny, inhibitorów MAO pochodzących kaktus rosnący w Peru i Ekwadorze. Jego aktywnym
z Banisteriosis caapi, ujawnia swe silne działanie halu- składnikiem jest meskalina (ryc. 2), której zawartoS
ć
cynogenne również przy podaniu doustnym [59]. wynosi 0,21 1,8% [17, 35]. Oprócz niej występują tak-
Calea zacatechichi z rodziny astrowatych występuje że inne psychoaktywne alkaloidy fenyloetyloaminowe:
w niektórych regionach Meksyku i Kostaryki. Indianie 3,4-dimetoksyfenyloetyloamina, 4-hydroksy-3-meto-
z meksykańskiego plemienia Chontal używają suszo- ksyfenyloetyloamina, 3-hydroksy-4,5-dimetoksyfenylo-
nych liS
ci Calea, okreS
lanych jako  liS
cie boga lub  zio- etyloamina, tyramina oraz hordenina. Jego właS
ciwo-
ło snu do celów rytualnych, w celu uzyskania proro- S
ci halucynogenne wykorzystywane są w rytualnych
czych wizji i zapamiętywania snów [47]. Preparaty praktykach szamańskich od 3000 lat [20]. Szczególnie
z Calea znajdują też zastosowanie w medycynie ludo- celebrowany był okres zbiorów roS
liny, w trakcie któ-
wej w przypadku dolegliwoS
ci żołądkowych. Ze wzglę- rych przygotowywano rytualny napój wypijany podczas
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 265 (lipiec wrzesień) 2009
24
uroczystoS
ci religijnych. Typowy przepis zalecał goto- ją stan zbliżony do zamroczenia alkoholowego, utrud-
wanie rozdrobnionego kaktusa w proporcji 200 g na litr niający utrzymanie się na nogach i poruszanie, a także
wody przez kilka godzin, aż do zagęszczenia wywaru zaburzenia wzroku i słuchu. Ostatnie badania wskazu-
do 1/4 jego pierwotnej objętoS
ci. Po ostudzeniu, w trak- ją, że ekstrakty i preparaty z Kava kava mogą mieć
cie rytuału zwanego mesada, należało wypić trzy kub- działanie hepatotoksyczne [64].
ki wywaru, które podać mógł tylko upoważniony curan- Leonotis leonarus, rodzina Lamiaceae, roS
lina ro-
dero [20]. snąca w południowej Afryce, gdzie nazywana jest  dzi-
Kava kava (Piper methysticum, pieprz metystyno- ką marihuaną (Wild Dragga) i używana jako substytut
wy), roS
lina rosnąca na wyspach zachodniego Pacyfi- konopi [3]. Potoczne nazwy roS
liny   ogon lwa i  ucho
ku, która w postaci wysuszonej służy do przygotowy- lwa pochodzą od kształtu podłużnych liS
ci koloru po-
wania ziołowego naparu, spożywanego przy okazji marańczowego, w sposób charakterystyczny okalają-
spotkań i uroczystoS
ci jako napój o charakterze kultu- cych łodygę roS
liny. Ekstrakty z jej liS
ci i kwiatów wywo-
rowym, jakim w Europie jest kawa i herbata. Mieszkań- łują euforię, pobudzenie oraz efekty empatogenne po-
cy tego regionu używają naparu także do celów leczni- dobne do marihuany, utrzymujące się 4 6 godzin. Ple-
czych, w celach uspokajających i relaksacyjnych [16]. miona afrykańskie  Zulusi, Hotentoci i Xhosa  używa-
Stwierdzono, że wywar z liS
ci Kava kava zawiera około ją Leonotis do celów rytualnych i leczniczych, jako S
ro-
60 związków chemicznych z grupy kawalaktonów, dek uspokajający i przeciwbólowy w przypadku opa-
m.in. metystycynę (ryc. 3), jangoninę, kawainę i ich di- rzeń i ukąszeń owadów, węży [3]. Z ekstraktów izolo-
hydropochodne, które są odpowiedzialne za efekty wano leonurynę, marrubinę oraz leonitynę (ester buty-
psychotropowe i spazmolityczne roS
liny [60]. Wywołu- lowy kwasu 4-guanidynosyryngowego) [43]. Potwier-
Metystycyna
Metisticine
Mitrafilina
Mitraphylline
Nucyferyna Aporfina
Nuciferine Aporphine
Ryc. 3. Budowa związków występujących w psychoaktywnych roS
linach
Fig. 3. Structural formulas for compounds found in psychoactive plants
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 265 (lipiec wrzesień) 2009
25
dzono, że ekstrakty wodne z Leonotis hamują wydzie- Nymphaea caerulea to roS
lina z rodziny Nympha-
lanie prostaglandyn [39] i wykazują działanie hipoten- eaceae, roS
nie wzdłuż Nilu i w innych miejscach, np. w
syjne [51]. Tajlandii, nazywana potocznie  błękitną lilią i  egipskim
Mimosa tenuiflora (Mimosa hostilis) roS
nie na pół- lotosem . Zawiera alkaloidy nucyferynę i aporphinę
nocno-wschodnich terenach Ameryki Południowej i w (ryc. 3). Nucyferyna blokuje receptory dopaminowe,
Meksyku. W korze jej korzeni występują psychoaktyw- wywołując katalepsję i hamując spontaniczną aktyw-
ne alkaloidy (około 1%), wS
ród których iloS
ciowo domi- noS
ć motoryczną. Aporphina należy do alkaloidów chi-
nuje silnie halucynogenna dimetylotryptamina. Z uwagi nolinowych. Jej pochodną jest apomorfina [63]. Ze
na wysoką zawartoS
ć DMT Mimosa tenuiflora jest wy- względu na psychoaktywne właS
ciwoS
ci lilia używana
korzystywana, podobnie jak Psychotria viridis, do spo- była podczas obrządków religijnych w starożytnym
rządzania halucynogennego napoju ayahuasca, przez Egipcie [52]. Gatunek pokrewny, Nymphaea ampla, za-
plemiona brazylijskie nazywanego też  jurema ,  ajuca wierający te same składniki psychoaktywne, znany był
lub  cudowny napój [2, 21]. w kulturze Majów w Ameryce Południowej [28].
Dożylne podanie DMT wywołuje znaczne przyS
pie- Peganum harmala (Zygophyllaceae), poganek ruto-
szenie akcji serca, jak również wzrost skurczowego i waty zwany również rutą stepową lub rutą syryjską, ro-
rozkurczowego ciS
nienia krwi. Dawka 0,4 mg/kg poda- S
nie w Afryce Północnej, na Bliskim Wschodzie, w
na w postaci iniekcji wywołuje w ciągu 2 minut przy- Hiszpanii, we Włoszech i w Grecji, a także w południo-
S
pieszenie akcji serca o 26 uderzeń na minutę oraz wo-zachodnich stanach USA i w Australii [25]. Z wysu-
wzrost skurczowego ciS
nienia krwi o 35 mmHg i rozkur- szonych nasion tej roS
liny wyizolowano alkaloid harmi-
czowego o 30 mmHg [33]. nę  inhibitor MAO. Harmina (1-metylo-4-metoksykar-
DMT jest aktywna, gdy stosuje się ją w postaci iniek- bolina) jest alkaloidem z grupy �-karbolin, znanym rów-
cji, palenia i wdychania, natomiast podana doustnie nież pod nazwami telepatyna i banisteryna. Harmina i
traci aktywnoS
ć, gdyż ulega rozkładowi przez obecną jej uwodorowana pochodna  harmalina, są inhibitora-
w przewodzie pokarmowym monoaminoksydazę. mi MAO. Ich zawartoS
ć waha się od 2 do 7%. Czwarty
Mitragyna speciosa (Kratom) to roS
lina z rodziny alkaloid tej grupy  harman, powstający w wyniku odłą-
Rubiaceae rosnąca w południowo-wschodniej Azji  w czenia ugrupowania metoksylowego od harminy, wy-
Tajlandii i na Półwyspie Malajskim [15]. W Tajlandii jej kryto w męczennicy (Passiflora incarnata). Ze względu
liS
cie noszą nazwę  kratom , a na Półwyspie Malajskim na obecnoS
ć alkaloidów z grupy harminy [42], podob-
  ketum lub  biak . LiS
cie te mają działanie podobne nie jak w przypadku gatunku Banisteriopsis caapi, po-
zarówno do opiatów, jak i kokainy. Stymulujące działa- ganek rutowaty zaczęto stosować w ostatnich latach w
nie roS
liny sprawia, że miejscowa ludnoS
ć stosuje ją ja- Ameryce Północnej i Europie do przygotowania narko-
ko S
rodek zmniejszający uczucie zmęczenia i pozwala- tycznego napoju, który nazwano  Ayahuasca analog
jący wykonywać ciężką pracę nawet w miejscach silnie [29].
nasłonecznionych. Kratom rozprowadzany jest i sprze- Psychotria viridis (Chacruna), roS
lina z rodziny Ru-
dawany w postaci liS
ci, ekstraktów i proszków. Z roS
li- biaceae, występująca na terenie Ekwadoru, Peru, Boli-
ny izolowano 22 indolowe i oksyindolowe alkaloidy, wii i Brazylii, zawiera w suchej masie od 0,1% do 0,6%
a wS
ród nich: mitragyninę, uważaną wczeS
niej za naj- alkaloidów, z których 99% to silnie halucynogenna di-
bardziej aktywny składnik roS
liny, mitrafilinę (ryc. 3) metylotryptamina (DMT) [19]. Ze względu na zawar-
oraz 7-hydroksymitragyninę, która ma najsilniejsze toS
ć DMT, Psychotria viridis podobnie jak wspomniana
działanie biologiczne. Inne substancje występujące już Mimosa temiflora, jest wykorzystywana przez ple-
w Mitragyna speciosa to raubazyna i korynanteidyna, miona Indian południowoamerykańskich do sporządza-
rynchofilina i izorynchofilina, rotundifolina i specjogyni- nia rytualnego napoju ayahuasca [11]. W typowym
na. Zarówno jakoS
ciowy, jak i iloS
ciowy skład tych alka- przepisie przygotowania napoju pocięte kłącza Bani-
loidów zależy od geograficznego regionu, warunków steriopsis caapi gotuje się, a następnie dodaje liS
cie
klimatycznych i innych czynników [46, 66]. Psychotria i gotuje jeszcze 30 minut. Gotowy, ciemno-
Długotrwałe stosowanie kratomu prowadzi do uzależ- brązowy napój może być butelkowany i przechowywa-
nienia. Typowe objawy abstynencyjne to agresywnoS
ć, ny bez utraty psychoaktywnych właS
ciwoS
ci przez oko-
bóle mięS
ni i konwulsyjne ruchy kończyn, anoreksja, ło 4 tygodni [38].
chudnięcie i bezsennoS
ć. Ostatnio obserwuje się stoso- Rivea corymbosa (Turbina corymbosa) to roS
lina
wanie kratomu przez narkomanów opiatowych i kannabi- pnąca o charakterystycznym białym kwiatostanie, ro-
noidowych, gdy mają trudnoS
ci ze zdobyciem heroiny i snąca w Ameryce Południowej i w Meksyku. Przenie-
haszyszu. Łatwa dostępnoS
ć i niska cena w porównaniu siona z naturalnego S
rodowiska niex
le aklimatyzuje się
z innymi narkotykami przyczyniają się do wzrostu popu- w południowych regionach Ameryki Północnej, w Au-
larnoS
ci i rozpowszechnienia tego narkotyku [10, 14]. stralii i południowej Europie. Jej nasiona ze względu na
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 265 (lipiec wrzesień) 2009
26
charakterystyczny, okrągły kształt nazywane ololiuqui czyli 2,5-dimetoksy-4-bromoamfetaminy (500 2000
( okrągła rzecz ) zawierają duże iloS
ci alkaloidu ergoli- �g). Oprócz salwinoryny A w liS
ciach Salvia divinorum
nowego  erginy [36, 37]. Psychoaktywne działanie na- wykryto dwa inne związki o podobnej strukturze, ale
sion wykorzystywane jest przez ludnoS
ć Meksyku w niewykazujące wyrax
nego działania biologicznego,
obrzędach religijnych. salwinorynę B (ok. 4% aktywnoS
ci salwinoryny A) i sal-
Salvia divinorum, roS
lina z rodziny jasnotowatych winorynę C (około 1% aktywnoS
ci) [31].
(Lamiaceae), roS
nie w Meksyku na wysokoS
ci Salvia divinorum jest wykorzystywana od wieków
300 1800 m nad poziomem morza. Zawiera w liS
ciach w niektórych regionach Meksyku przy tradycyjnych ob-
halucynogenną salwinorynę A (diwinorynę) (ryc. 4), rzędach ludowych przez żucie i połykanie, miażdżenie
którą zidentyfikował w roku 1982 Alfredo Ortega i nie- liS
ci i ekstrakcję miazgi za pomocą soków oraz przez
zależnie od niego, nieco póx
niej, Leander Valdes [67]. palenie liS
ci. Halucynogenne działanie tych preparatów
Nazywana jest także  boską szałwią lub  szałwią cza- jest intensywne i trwa około godziny [58].
Ibogaina
Ibogaine
Salwinoryna A
JWH018
Salvinorin A
JWH 018
Lewamisol
Levamisol
Difenyloprolinol
Glaucyna
Diphenylprolinol
Glaucine
Ryc. 4. Budowa salwinoryny A, ibogainy i nowych narkotyków zmodyfikowanych
Fig. 4. Structure of salvinorin A, ibogaine and new designer drugs of abuse
rownika . Jest jedynym znanym psychoaktywnym dwu- W latach 80. i 90. Salvia divinorum (znana także ja-
terpenem i jednym z najsilniejszych naturalnych halu- ko  magiczna mięta ) była stosowana przez meksykań-
cynogenów. Jej skuteczna dawka (200 1000 �g  pa- ską młodzież jako substytut marihuany. Od kilku lat ro-
lenie) jest tylko czterokrotnie większa niż wywołująca S
lina ta jest uprawiana w Kalifornii i stosowana jako le-
halucynacje dawka najsilniejszego znanego halucyno- galny halucynogen. W Szwajcarii jest nawet uprawiana
genu LSD (50 250 �g), natomiast dwukrotnie niższa w szklarniach, co wskazuje na jej coraz szersze wyko-
niż syntetycznego halucynogenu o akronimie DOB, rzystywanie jako tzw. narkotyku rekreacyjnego. Do-
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 265 (lipiec wrzesień) 2009
27
tychczas jednak ani w USA, ani w Szwajcarii nie obję- na w odpowiednio wysokiej dawce (około 1 g) wywołu-
to kontrolą roS
liny i zawartych w niej halucynogenów. je zanik objawów głodu narkotykowego [61].
Niedawno ustalono, że salwinoryna A wiąże się z Pogłębione badania tej ciekawej właS
ciwoS
ci, a tak-
opioidowym receptorem � (kappa), natomiast wobec że szerszą dostępnoS
ć terapii z jej udziałem hamuje
receptorów � i � zachowuje się jak antagonista. Jest je- wysoka cena alkaloidu  około 500 dolarów za 1 g.
dynym znanym selektywnym agonistą receptorów �, Ibogaina ulega w organizmie człowieka metaboli-
który nie zawiera w cząsteczce atomu azotu. Unikato- zmowi pod działaniem enzymu P450 2D6, a jej głów-
woS
ć salwinoryny A polega na tym, że jest ona pierw- nym metabolitem jest noribogaina (12-hydroksyiboga-
szym niezawierającym azotu selektywnym agonistą re- ina), która różni się od związku macierzystego tym, że
ceptorów � pochodzenia naturalnego, pierwszym bez- w pozycji 12, w miejsce grupy metoksylowej, ma feno-
azotowym ligandem receptorów � oraz jedynym zna- lowy hydroksyl. Metabolit ten jest silnym inhibitorem
nym naturalnym niealkaloidowym halucynogenem [48]. wychwytu zwrotnego serotoniny i działa jako umiarko-
AntagoniS
ci receptorów � są związkami psychotomi- wanie silny agonista receptora � oraz słaby agonista
metycznymi i psychoaktywnoS
ć salwinoryny A jest receptora �, wykazuje więc podobne cechy do metado-
prawdopodobnie uwarunkowana agonistycznym dzia- nu stosowanego w terapii substytucyjnej narkomanów
łaniem na te receptory. Jej halucynogenne efekty są opiatowych.
blokowane przez nalokson, nieswoistego antagonistę Trichocereus peruvianus (Echinopsis peruviana;
receptorów opioidowych. Peruwiański peyote, Aquacolla) rodzina Cactaceae 
Tabernathe iboga  krzew należący do rodziny to- kaktus rosnący w Andach na wysokoS
ci 2000 3000 m.
inowatych (Apocynaceae), rosnący w Afryce Zachod- Zawiera psychoaktywne alkaloidy, z których najważ-
niej. Zawiesina sproszkowanej kory tej roS
liny jest w niejsza jest meskalina odznaczająca się silnym działa-
Afryce stosowana jako S
rodek stymulujący oS
rodkowy niem halucynogennym [56]. Używany jest do celów ry-
układ nerwowy i wywołujący charakterystyczne, barw- tualnych podobnie jak Echinopsis pachanoi [22, 23]. Ze
ne halucynacje [1]. Z kory wyizolowano alkaloid trypta- względu na podobieństwo można łatwo pomylić oba
minowy  ibogainę (ryc. 4), która wykazuje słabe dzia- gatunki. Zbiór kaktusa, przyrządzanie i spożywanie wy-
łanie stymulujące OUN [1, 57]. Przyjmowanie dużych waru regulują S
cisłe przepisy. Na przykład osoby zbie-
dawek narkotyku może doprowadzić do wystąpienia rające kaktusy oraz użyte do zbiorów narzędzia muszą
tzw. złych podróży (bad trips), takich jak po LSD. Eks- przejS
ć rytuał oczyszczania, a przed jego dokonaniem
trakt zawierający wszystkie alkaloidy kory Tabernatha i po tym obrzędzie zabronione jest spożywanie czosn-
iboga bywa często nazywany  indra extract i stosowa- ku, cebuli i tłuszczu wieprzowego.
ny do terapii uzależnienia od heroiny. Wyższe dawki JWH-018  syntetyczny kannabinoid o działaniu po-
ibogainy (10 mg/kg wagi ciała) wywołują doznania, któ- dobnym do tetrahydrokanabinolu (THC) (ryc. 4), ale
re dzielą się na dwie wyrax
ne fazy: wizyjna i introspek- trwającym krócej [53]. Niemiecka firma THC PHARM
tywna. Faza wizyjna obejmuje bardzo różnorodne efek- GmbH ogłosiła 15 grudnia 2008 roku, że związek ten
ty wizualne przy zamkniętych oczach. Towarzyszy jej jest dodawany do różnych dopalaczy, między innymi
często euforia, napady niekontrolowanego S
miechu i jako składnik mieszanki ziołowej  spice i  smoke .
lęku oraz zaburzenia pamięci krótkotrwałej. Po kilku Ostatnio w tych preparatach oraz mieszankach o na-
godzinach objawy te ustępują i zaczyna się faza intro- zwach  sence ,  jukatan fire ,  ex-ses platinium i  spi-
spektywna: wzmożony nastrój, uspokojenie i uczucie cey xxx wykryto związek chemiczny okreS
lany kodem
relaksu. W fazie tej zwykle zanika potrzeba przyjmowa- CP-47,472, będący bicykliczną pochodną rezorcyny o
nia substancji psychoaktywnych, od których pacjent bardzo wysokim powinowactwie do kannabinoidowego
jest uzależniony [57]. receptora CB2 [4], a także syntetyczny kannabinoid
Ibogaina wzbudziła duże zainteresowanie ze wzglę- HU-210 o strukturze trójcyklicznego układu benzopire-
du na właS
ciwoS
ci umożliwiające eliminowanie lub ła- nowego, typowego dla klasycznych, naturalnych kan-
godzenie zespołów odstawiennych związanych z uza- nabinoidów [27].
leżnieniem od opiatów, metamfetaminy, alkoholu i niko- Nowym narkotykiem zmodyfikowanym wykrytym i
tyny. Powoduje zanik objawów głodu narkotykowego scharakteryzowanym przez badaczy z St. George s
na kilka dni lub dłużej, co ułatwia przeprowadzenie in- University of London jest difenyloprolinol (difenylo-2-pi-
toksykacji pacjenta. W przypadku słabych objawów od- rolidynometanol, D2PM) (ryc. 4), sprzedawany przez
stawiennych stosuje się ją w dawce 5 mg/kg wagi cia- dilerów w postaci mieszaniny z glaucyną (ryc. 4), alka-
ła, a w przypadkach ciężkiego wielonarkotykowego loidem występującym w kilku gatunkach roS
lin (Glau-
uzależnienia  do 30 mg/kg. Uważa się, że ibogaina cium oxylobum, Croton lechler, Corydalis yanhysuo),
może znalex
ć zastosowanie przy leczeniu uzależnień który działa rozkurczająco na oskrzela, wywołuje uczu-
od kokainy, heroiny, etanolu i nikotyny, ponieważ poda- cie zmęczenia oraz halucynacje. Główny składnik tej
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 265 (lipiec wrzesień) 2009
28
mieszaniny  D2PM  w dawkach 25 100 mg wywołu- Zakończenie
je pobudzenie utrzymujące się przez 5 8 godzin [45].
Jednakże w większych dawkach i przy dłuższym stoso- Niezależnie jednak od efektów, jakie przyniesie
waniu jest bardzo niebezpieczny, gdyż powoduje uza- przyjęta obecnie nowelizacja, a więc czy będą one tak
leżnienie, a ponadto bóle w klatce piersiowej mogące pomyS
lne, jak przewidywali zwolennicy wprowadzo-
wskazywać na działanie kardiotoksyczne [18]. nych zmian, czy znikome, jak prognozowali sceptycy
O trudnych do przewidzenia konsekwencjach dzia- [68], bardzo istotne wydaje się postawienie producen-
łań producentów i dilerów narkotyków i dopalaczy tom i sprzedawcom najrozmaitszych dopalaczy, suple-
S
wiadczą informacje, jakie napłynęły ostatnio z kilku mentów pokarmowych czy próbek kolekcjonerskich
różnych oS
rodków amerykańskich. Stwierdzono tam, warunku, by na opakowaniu oferowanych produktów
że sprzedawana na czarnym rynku kokaina jest zafał- podany był, tak jak na opakowaniach leków, ich do-
szowana lewamisolem [(-)-2,3,5,6-tetrahydro-6-fenyli- kładny skład w języku polskim lub ostatecznie angiel-
midazo-[2,1b]-tiazol] (ryc. 4), produkowanym przez skim (ale nie chińskim czy innym). Jest to postulat, któ-
Janssen Pharmaceuticals S
rodkiem przeciwrobaczym, rego nikt nie może kwestionować, bo nabywca ma nie-
który blokuje przemianę węglowodanową u nicieni i wy- zbywalne prawo do informacji o tym, co kupuje, a or-
wołuje porażenie mięS
ni robaków [32]. U ludzi może gan kontrolny do sprawdzenia, czy zawartoS
ć próbki
powodować bóle brzucha, mdłoS
ci, wymioty, biegunkę, jest zgodna ze składem podanym na opakowaniu.
wysypkę skórną. Jednakże naprawdę dramatyczny
charakter ma doniesienie, że osoby przyjmujące koka- BIBLIOGRAFIA
inę zafałszowaną lewamisolem zapadają na agranulo-
cytozę  ciężką, często S
miertelną, chorobę krwi pole- 1. Alper K.R., Lotsof K.S., Kaplan C.D.: The ibogaine
gającą na drastycznym niedoborze krwinek białych  medical subculture, J. Ethnopharmacol. 2008, nr 115, s. 9.
granulocytów obojętnochłonnych, wywołanym niszcze- 2. Anton R., Jiang Y., Weninger B., Becker J.P., Rivier
niem granulocytów lub ich prekursorów w szpiku kost- L.: Pharmacognosy of Mimosa tenuiflora [Willd] poiret, J. Eth-
nym [49]. IloS
ć granulocytów (obojętnochłonnych, za- nopharmacol. 1993, nr 38, s. 153.
sadochłonnych i kwasochłonnych), wynosząca w nor- 3. Ascensao L., Marques N., Pais S.: Glandular tricho-
mie około 3000, w agranulocytozie może spaS
ć do mes on Vegetative and Reproductive Organs of Leonotis le-
500. onurus (Lamiaceae), Ann. Bot. 1995, nr 75, s. 619.
Badania laboratoryjne przeprowadzone w Biurze 4. Auwarter V., Dresen S., Weinmann W., Muller M.,
Badań Kryminalistycznych ABW wskazują, że kokaina Putz M., Ferreiros N.:  Spice and other herbal blends: harm-
domieszkowana lewamisolem jest już obecna w Pol- less incense or cannabinoid designer drug, J. Mass Spectro-
sce. ZawartoS
ć tego związku w kokainie dochodzi do metry 2009, nr 44, s. 832.
około 15%. Obok lewamisolu pojawiają się również in- 5. Balmelli C., Kupferschmidt H., Reutsch K., Schne-
ne domieszki, np. diltiazem  antagonista wapnia z emann M.: Fatal brain oedema after ingestion of ecstasy and
grupy pochodnych benzotiazepiny, stosowany w terapii benzylpiperazine, Dtsch. Med. Wochensch. 2000, nr 126, s.
dusznicy bolesnej i samoistnego ciS
nienia tętniczego. 809.
Nie wiadomo, dlaczego do tak silnie działającego nar- 6. Błachut D., Siwińska-Ziółkowska A., Kobyłecka A.,
kotyku jak kokaina dodawane są S
rodki farmaceutycz- Czarnocki Z.: Analysing the composition of Chinese  herbal
ne. Być może wynika to z przekonania producentów i slimming aids, Problems of Forensic Sciences 2006, nr 66, s.
dilerów, że nasilają one działanie narkotyku lub zmniej- 199.
szają jego efekty niepożądane. Należy jednak zazna- 7. Błachut D., Siwińska-Ziółkowska A., Szukalski B.,
czyć, że zarówno lewamisol, jak i diltiazem nie są psy- Wojtasiewicz K., Czarnocki Z., Kobyłecka A., Bykas-Strę-
choaktywne. Brak również prac opisujących ich ewen- kowska M.: Identification of N-desmethylsibutramine as a
tualne interakcje z kokainą lub innymi narkotykami. new ingredient in Chinese herbal dietary supplement, Pro-
Najbardziej prawdopodobną przyczyną zafałszowywa- blems of Forensic Sciences 2007, nr 7, s. 225.
nia wydaje się więc niższa cena lewamisolu i diltiaze- 8. Bohlmann F., Zdero Ch.: Neue germacrolide aus Ca-
mu niż kokainy, pozwalająca uzyskiwać większe zyski. lea zacatechichi, Phytochemistry 1977, nr 16, s. 1065.
Innym narkotykom zmodyfikowanym, które również 9. Borsutzky M., Passie T., Paetzolt W., Emrich H.M.,
nie zostały na razie wpisane na listy S
rodków kontrolo- Schneider U.: Hawaiianische Holzrose: (Psycho-)Pharmako-
wanych, poS
więcony był artykuł w  Problemach Krymi- logische Wirkungen der Samen der Argyreia nervosa, Nerve-
nalistyki w roku 2005 [65]. JeS
li okażą się one równie narzt 2002, nr 73, s. 892.
grox
ne jak BZP, staną się prawdopodobnie wkrótce 10. Boyer E.W., Babu K.M., Adkins J.E., McCurdy
przedmiotem kolejnej nowelizacji ustawy o przeciw- Ch.R., Helpern J.H.: Self-treatment of opioid withdrawal
działaniu narkomanii.
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 265 (lipiec wrzesień) 2009
29
using kratom (Mitrogenia speciosa korth), Addiction 2008, nr of the piperazines BZP and 3-TMFPP, J. Anal. Toxicol. 2008,
103, s. 1048. nr 32, s. 172.
11. Callaway J.C., McKenna D.J., Grob C.S., Broto 27. EMCDDA. europa. eu. Early Warning System on New
G.S., Raymon L.P.: Pharmacokinetics of Hoasca alcaloids in Psychoactive Substance (2009).
healthy humans, J. Ethnopharmacol. 1999, nr 65, s. 243. 28. Emboden W. E.: Transcultural use of narcotic water li-
12. Callaway J.C.: Various alcaloid profiles in decoction of lies in ancient Egyptian and Maya drug ritual, J. Ethnophar-
Banisteropsis caapi, J. Psychactive Drugs 2005, nr 37, s. 145. macol. 1982, nr 5, s. 139.
13. Carlini E.A.: Review: plants and the central nervous 29. Frison G., Ferryt D., Zancanaro F., Fazzin G., Ferra-
system, Pharmacol. Biochem. Behav. 2003, nr 75, s. 501. ra S.D.: A case of beta-carboline alcaloid intoxication follo-
14. Chan K.B., Pakiam C., Rahim R.A.: Psychoactive wing ingestion of Peganum harmala seed extract, Forensic
plant abuse: the identification of mitragynine in ketum and in Sci. Int. 2008, nr 179, s. 37.
ketum preparations, Bull. Narcotics 2005, nr 57 (nr 1 i 2), s. 30. Freedland C.S., Mansbach R.S.: Behavioral profile of
249. constituents in ayahuasca, an Amazonian psychactive plant
15. Chittrakarn S., Sawangjaroen K., Prasettho S., Jan- mixture, Drug and Alcohol Dependence 1999, nr 54, s. 183.
chawee B., Keawpradub N.: Inhibitory effects of kratom leaf 31. Feng Yan, Roth B.L., Salvinorin A.: A novel and hi-
extract (Mitragyna speciosa Korth) on the rat gastrointestinal ghly selective �-opioid receptor agonist, Life Sci. 2004, nr 75,
tract, J. Ethnopharmacology 2008, nr 116, s. 173. s. 2615.
16. Cote D.S., Kor C., Cohen J., Auclair K.: Composition 32. Fucci N.: Unusual adulterants in cocaine seized on
and biological activity of traditionel and commercial kava Italian clandestine market, Forensic Sci. Int. 2007, nr 172,
extracts, Biochem. Biophysic. Res. Com. 2004, nr 322, s. s. 1.
147. 33. Gable R.S.: Risk assessment of ritual use of dimethyl-
17. Crosby D., McLaughlin J.: Cactus alcaloids: XIX Cri- triptamine (DMT) and harmala alcaloids, Addiction 2007, nr
stallization of mescaline HCl and 3-methoxytyrtamine HCl 102, s. 24.
from Trichocereus pachanoi, Lloydia 1973, nr 36, s. 416. 34. Halpern J.H., Sewell R.A.: Hallucinogenic botanicals
18. Dargan P.J., Button J., Hawkins L., Archer J., Ova- of America: A growing need for focused drug education and
ska H., Lidder S., Ramsey J., Holt D., Wood D.: Detection research, Life Sci. 2005, nr 78, s. 519.
of the pharmaceutical agent glaucine as a recreational drug, 35. Helmlin H.J., Bremesen R.: Determination of psycho-
Eur. J. Clin. Pharmacol. 2008, nr 64, s. 553. tropic phenylalkylamine derivatives in biological matrices by
19. De Boer D., Bosman I.J., Hidvegi E., Manzoni C., high-performance liquid chromatography with photodiode-ar-
Benko A.A., dos Reys L.J., Moes R.A.: Piperazine-like com- ray detection, J. Chromatography 1992, nr 593, s. 87.
pounds: a new group of designer drug-of-abuse on the Euro- 36. Hoffmann A., Tscherter H.: Isolation of lysergid acid
pean market, Forensic Sci. Int. 2001, nr 121, s. 47. alcaloids from the Mexican magic drug Ololiuqui (Rivera co-
20. De Feo V.: Ethnomedical field study in northern Peru- rymbosa), Experientia 1960, nr 16, s. 414.
vian Andes with particular reference to divination practices, J. 37. Hoffmann A.: Die Wirkstoffe der mexicanischen Za-
Ethnopharmacol. 2003, nr 85, s. 243. uberdroge  Ololiuqui , Planta Med. 1961, nr 9, s. 354.
21. De Souza R.S., Albuquerque U.P., Monteiro J.M., de 38. Homilio A.B., Vitale A.A., Olivier J.C., Bakmas M.C.,
Amorim E.L.: Jurema-Preta (Mimosa tenuiflora) {Wild} Poir: Gomez R., Vaskez G.: Ayahoasca: an experimental psycho-
a review of its traditional use, Phytochemistry and Pharmaco- sis that mirrors the transmetylation hypothesis of schizophre-
logy, Braz. Arch. Biol. Technol. 2008, nr 51, s. 937. nia, J. Ethnopharmacol. 1999, nr 65, s. 29.
22. Dobkin de Rios M.: Trichocereus pachanoi: a mesca- 39. Jager A.K., Hutchings A., van Staden J.: Screening
line cactus used in folk healing uses in Peru, Economic Bot. of Zulu medicinal plants for prostaglandin-synthesis inhibitors,
1968, nr 22, s. 191. J. Ethnopharmacol. 1996, nr 52, s. 95.
23. Dobkin de Rios M.: Folk curing with a psychedelic 40. Johnstone A.C., Lea R.A., Brennan K.A., Schenk
cactus in North Coast Peru, Int. J. Social Psych. 1969, nr 15, K., Kennedy M.A., Fitzmaurice P.S.: Benzylpiperazine: a
s. 23. drug of abuse?, J. Psychopharmacol. 2007, nr 21, s. 888.
24. Dziennik Ustaw RP Nr 63 z dnia 23 kwietnia 2009 r. 41. Kalix P.: Cathinone, a natural amphetamine, Pharma-
Poz. 520 z dnia 20 marca 2009 r. o zmianie ustawy o przeciw- col. Toxicol. 1992, nr 70, s. 77.
działaniu narkomanii. 42. Kartal M., Altan M.L., Kurucu S.: HPLC method for
25. El-Bahri L., Chemli R.: Peganum harmala L.: a poiso- the analysis of harmol, harmalol, harmine and harmaline in
nous plant of North Africa, Vet. Human Toxicol. 1991, nr 33, s. the seeds of Peganum harmala L., J. Pharm. Biomed. Anal.
276. 2003, nr 31, s. 263.
26. Elliott S., Smith C.: Investigation of the first deaths in 43. Laonigro G., Lanzetta R., Parrilli M., Adolfini M.,
the United Kingdom involving the detection and quantitation Mangoni L.: The configuration of the diterpene spiroethers
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 265 (lipiec wrzesień) 2009
30
from Marrubium vulgare and from Leonotis leonurus, Gaz. 59. Riba J., Valle M., Urbano G., Yrita M., Morte A., Bar-
Chim. It. 1979, nr 109, s. 145. banoj M.J.: Human pharmacology of ayahuasca: subiective
44. Lecompte Y., Roussel O., Perrin M.: 1-benzylpipera- and cardiovascular effects, monoamine metabolite excretion
zine (BZP) and 1-(3-trifluoromethylphenyl)piperazine and pharmacokinetics, J. Pharmacol. Exp. Ther. 2003, nr 306,
(TFMPP): emergence of two agents which lead to misuse, s. 73.
Ann. Pharm. Fr. 2008, nr 66, s. 85. 60. Shao Y., He K., Zheg B., Zheng Q.: Reversed-phase
45. Lidder S. Dargan P.J., Sexton M., Button J., Ram- high-performance liquid chromatographic method for quanti-
sey J., Holt D.W., Wood D.M.: Cardiovascular Toxicity Asso- tative analysis of the six major kavalactones in Piper methy-
ciated with Recreational Use of Diphenylprolinol (diphenyl-2- sticum, J. Chromatogr. A 1998, nr 825, s. 1.
pyrrolidinemethanol), J. Med. Toxicol. 2008, nr 4, s. 167. 61. Sheppard S.G.: A preliminary investigation of iboga-
46. Matsumoto K., Horis S., Ishikawa H., Takayama H., ine: Case reports and recommendation for further study, J.
Aimi N., Ponglux D., Watanabe K.: Antinociceptive effect of Subst. Abuse Treat. 1994, nr 11, s. 379.
7-hydroxymitragynine in mice: Discovery of an orally active 62. Staack R.F., Fritschi G., Maurer H.H.: Studies on the
opioid analgesic from the Thai medicinal herb Mitragyna spe- metabolism and toxicological detection of the new designer
ciosa, Life Sci. 2004, nr 12, s. 2143. drug N-benzylpiperazine in urine using gas chromatography-
47. Mayagoitia L., Diaz J.L., Contreras C.M.: Phytophar- -mass spectrometry, J. Chromatogr. B. 2002, nr 773, s. 35.
macologic analysis of an alleged oneirogenic plant: Calea za- 63. Stevigny C., Bailly C., Quetin-Leclercq J.: Cytotoxic
catechichi, J. Ethnopharmacol. 1986, nr 18, s. 229. and antitumor potentialities of aporphinoid alcaloids, Curr.
48. Munro T.A., Rizzacasa M.A., Roth B.L., Toth B.A., Med. Chem. Anticancer agents 2005, nr 5, s. 173.
Yan F.: Studies toward pharmacophore of salvinorin A, a po- 64. Stickel F., Patseher E., Schuppan D.: Herbal hepato-
tent kappa opioid receptor agonist, J. Med. Chem. 2005, nr toxicity: Review, J. Hepatol. 2005, nr 43, s. 901.
48, s. 345. 65. Szukalski B.: Pochodne piperazyny, pirolidyny, benzi-
49. Negro G., Bonato M., Gribaldo L.: In vitro bone mar- midazolu i tryptaminy  nowe narkotyki zmodyfikowane,  Pro-
row granulocyte-macrophage progenitor cultures in the as- blemy Kryminalistyki 2005, nr 249, s. 9.
sessment of hematotoxic potential of the new drugs, Cell. 66. Takayama H.: Chemistry and pharmacology of anal-
Biol. 2001, nr 17, s. 95. gesic indole alcaloids from the rubiaceous plant Mitragyna
50. Nencim A., Achmed A.L.: Khat consumption. Pharma- speciosa, Chemical and Pharmaceutical Bulletin 2004, nr 52,
cological Review, Drug Alcohol Depend. 1989, nr 23, s. 19. s. 916.
51. Ojewole J.A.: Hypotensive Effects of Leonotis leonu- 67. Valdes L.J., Chang H.M., Visger D.C., Koreeda M.:
rus Aqueos Leaf Extracts in rats, Alternative Medicine 2003, Salvinorin C, a New Neoclerodane Diterpene from a Bioacti-
nr 16, s. 5. ve Fraction of the Hallucinogenic Mexican Mint Salvia divino-
52. Oliver-Bever B.: Review: Medicinal Plants in Tropical rum, Organic Lett. 2001, nr 3, s. 3935.
West AfricaII. Plants acting on nervous system, J. Ethnophar- 68. Vetulani J.: Wódka grox
niejsza niż egzotyczne ziółka,
macol. 1983, nr 9, s. 1. Gazeta Wyborcza, 20 lutego 2009 r., s. 25.
53. Padgett L.W.: Recent developments in cannabinoid li- 69. Werner H., Kumar N.: Sesquiterpene lactones of Ca-
gands, Life Sci. 2005, nr 77, s. 1767. lea zacatechichi and C. Urticifolia, Phytochemistry 1980, nr
54. Pennings E.J., Opperhuizen A., van Amsterdam 19, s. 593.
J.G.: Risk assessment of khat use in Netherlands: A review 70. Wikstrom M., Holmgren P., Ahlner J.: A2 (N-Benzyl-
based on adverse health effect, prevalence, criminal involve- piperazine) a New Drug of Abuse in Sweden, J. Anal. Toxicol.
ment and public order, Regulatory Toxicol. Pharmacol. 2008, 2004, nr 28, s. 67.
nr 52, s. 199. 71. Wood D.M., Button J., Lidder S., Ramsey J., Holt
55. Peters F., Schaefer S., Staack R., Kraemer T., Mau- D.W., Dargan P.M.: Dissociative and sympathomimetic toxici-
rer H.: Screening for validated quantification of amphetami- ty associated with recreational use of 1-(3-trifluormethylphe-
nes and anphetamine  and piperazine-derived designed nyl) piperazine (TMFPP) and 1-benzylpiperazine (BZP), J.
drugs in human blood plasma by gas chromatography/mass Med. Toxicol. 2008, nr 4, s. 254.
spectrometry, J. Mass. Spectrom. 2003, nr 38, s. 659.
56. Poisson J.: The presence of mescaline in a Peruvian Streszczenie
cactus, Annal. Pharmac. Franc. 1960, nr 18, s. 764. N-benzylopiperazyna (BZP) jest aktywnym składnikiem
57. Popik P., Layer R.T., Skolnicky P.: 100 years of ibo- tzw. rekreacyjnych pigułek używanych w celu uzyskania pobu-
gaine: Neurochemical and pharmacological action of putative dzających i euforyzujących efektów, podobnych do ekstazy. BZP,
anti-addictive drug, Pharmacol. Rev. 1995, nr 47, s. 235. podobnie jak metamfetamina i kokaina, działa na neurotransmi-
58. Prisinzano T.E.: Minireview: Psychopharmacology of sję dopaminergiczną, z jego stosowaniem wiąże się więc wysokie
the hallucinogenic sage Salvia divinorum, Life Sci. 2005, nr ryzyko nadużywania. BZP podlega kontroli w wielu krajach
78, s. 527. (USA, Australia), w wielu jednak jest on legalny
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 265 (lipiec wrzesień) 2009
31
Oprócz BZP coraz większą popularnoS
ć zyskują inne narko- stimulant and euphoric effects akin to that of Ecstasy. BZP pre-
tyki z grupy pochodnych piperazyny: 1-(3-fluorometylofenylo)- dominantly affects dopamine neurotransmission, which stron-
-piperazyna (TFMPP) i 1-(3-chlorofenylo)-piperazyna (m- gly suggests it has abuse liability. BZP is illegal in many coun-
-CPP), które działają pobudzająco jak amfetaminy, ale słabiej. tries (USA, Australia) yet it remains legal in Poland. Piperazi-
Sprzedawane są zwykle jako legalna alternatywa dla ekstazy. nes, such as TFMPP and m-CPP, with stimulant effects compa-
ZdolnoS
ć zmieniania psychicznych i emocjonalnych właS
ciwoS
ci rable to amphetamines, but with a lower potency have been sold
człowieka mają również psychoaktywne roS
liny, które są zwykle as a supposed legal alternative to Ecstasy.
bardzo niebezpieczne dla zdrowia. Dlatego stosowanie, posiada- Psychoactive plants are used by humans for their mind- or
nie, uprawa i rozprowadzanie takich roS
lin jest nielegalne. emotion-altering properties, but they pose a danger to health.
Słowa kluczowe: N-benzylopiperazyna, TFMPP, m-CPP, Most psychoactive plants are illegal to use, possess, grow and
ampakiny, psychoaktywne roS
liny. distribute.
Keywords: N-benzylpiperazine, TFMPP, m-CPP, ampaki-
Summary nes, psychoactive plants.
N-benzylpiperazine (BZP) is the active ingredient in so ca-
lled:  recreational or  party pills which are used to provide a
Oferta wydawnicza CLK KGP
Kształtowanie się osobniczych cech pisma (ZM 3) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18 zł
Podstawy fizjologii węchu, uczenia się i etologii zwierząt (ZM 4) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15 zł
Deformacje pisma ręcznego (ZM 5) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18 zł
Czynniki wpływające na obraz pisma (ZM 12) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15 zł
Aktualne zagadnienia biologii kryminalistycznej (ZM 15) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16 zł
Wpływ czynników wolicjonalnych i pozawolicjonalnych na obraz podpisu (ZM 18) . . . . . . . . . . . . . . . . . .13,5 zł
Wybrane zagadnienia dotyczące rekonstrukcji wypadków drogowych (ZM 19) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20 zł
R
lady małżowiny usznej (ZM 20) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16 zł
Analiza DNA w systemie SGM PLUS (ZM 22) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22 zł
Portret pamięciowy  wybrane zagadnienia (ZM 23) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28 zł
Wybrane zagadnienia z zakresu badań dokumentów (ZM 24) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32 zł
Wpływ podłoża i monotonii sensorycznej na obraz pisma ręcznego i podpisów (ZM 25) . . . . . . . . . . . . . . .41 zł
Walidacja materiałów do ujawniania S
ladów linii papilarnych
 budowa kompetencji funkcjonalnych (ZM 26) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51 zł
Zbigniew Ruszkowski: Fizykochemia kryminalistyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15 zł
Jarosław Moszczyński: Daktyloskopia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26 zł
Andrzej Filewicz: Kryminalistyczne badania pozostałoS
ci po wystrzale z broni palnej (GSR) . . . . . . . . . . . . .35 zł
Leonarda Rodowicz: Kryminalistyczne badanie S
ladów obuwia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10 zł
Waldemar S. Krawczyk: Chromatografia gazowa w kryminalistyce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25 zł
Andrzej Pietrych: Fałszerstwa oznaczeń identyfikacyjnych w pojazdach samochodowych
i ich wykrywanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18 zł
Waldemar S. Krawczyk: Nielegalne laboratoria narkotykowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29 zł
Przewodnik po metodach wizualizacji S
ladów daktyloskopijnych, [red.] M. Pękała i M. Rybczyńska-Królik . .54 zł
Tomasz Bednarek: Dowód osmologiczny. Aspekty kryminalistyczne i procesowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95 zł
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 265 (lipiec wrzesień) 2009
32