PJWSTK Iwona Kordzińska-Nawrocka
Kultura literacka w Japonii część I
Egzamin w formie pisemnej - tematy na egzamin
1. Podział na epoki historyczno-literackie
2. Główne rodzaje i gatunki japońskiej literatury oralnej
3. Cechy charakterystyczne literatury japońskiej
4. Najstarsze formy japońskiej poezji na przykładzie ManyM
shk
- struktura, typy wierszy
i główni poeci
5. Najstarsze formy prozy Kojiki i Fudoki (fragmenty tekstów literackich)
6. Antologia Kokinshk
 struktura, najważniejsi poeci
7. Opowieści dworskie monogatari  charakterystyka gatunku
8. Taketori monogatari, Ise monogatari (teksty literackie)  opis dzieł
9. Genji monogatari, Murasaki Shikibu - opis dzieła (fragmenty przekładów, II księga)
10. Eseistyka zuihitsu jako gatunek na przykładzie Makura no sM
shi Sei ShM
nagon
(fragmenty)
11. Kategorie estetyczne makoto, mono no aware, okashi, miyabi, yk
gen, - przykłady
występowania
12. Formy pamiętnikarskie Tosa nikki, KagerM
nikki, Izumi Shikibu nikki (fragmenty)
13. Eseje średniowieczne Tsurezuregusa, HM
jM
ki,
14. Pamiętnik Abutsu Utatane no ki (fragmenty)
15. Antologia Shinkokinshk
 struktura, najważniejsi poeci
16. Opowieści wojenne gunki monogatari na przykładzie Heike monogatari 
charakterystyka gatunku
17. Powieść nowożytna ukiyozM
shi- charakterystyka gatunku
18. Ihara Saikaku  sylwetka twórcza
19. Utwory kM
shokumono Ihary Saikaku  charakterystyka, tematyka
20. Utwory chM
ninmono Ihary Saikaku  charakterystyka, tematyka
Znajomość przetłumaczonych fragmentów dzieł literackich
Strona 1
PJWSTK KLJ II rok studia zaoczne Iwona Kordzińska-Nawrocka
Iwona Kordzińska-Nawrocka
Kultura literacka Japonii wykład 1
Wprowadzenie do literatury japońskiej, okres Nara dn& & & &
Bibliografia:
1. Mikołaj Melanowicz, Literatura japońska od połowy VI do XIX w, t. I, PWN,
Warszawa 1994
2. Wiesław Kotański, Dziesięć tysięcy liści, PWN, Warszawa 1961
3. Estetyka Japońska, red. Krystyna Wilkoszewska, t. I i II, Universitas, Kraków 2001,
2005
4. Dziesięć wieków Genji monogatari w kulturze Japonii, red. Iwona Kordzińska-
Nawrocka, WUW, Warszawa 2009
5. Iwona Kordzińska-Nawrocka, Japońska miłość dworska, TRIO, Warszawa 2005
6. Iwona Kordzińska-Nawrocka, Ulotny świat ukiyo-obraz kultury mieszczańskiej w
twórczości Ihary Saikaku, WUW 2010
I. Literatura japońska - podstawowe informacje:
1. Obszar rozwoju: Archipelag Wysp Japońskich
2. Okres rozwoju: od VI wieku literatura oralna i pisana w języku japońskim,
VI-XII w. literatura pisana w języku chińskim, XII-XIX klasyczny język japoński
3. Pierwsze dzieła: Kojiki (Kojiki, czyli księga dawnych wydarzeń, 712r. pol.
wyd. 1986), Nihongi (Kronika japońska 720r), ManyM
shk
(Dziesięć tysięcy liści, 781
r.)
II. Cechy szczególne literatury japońskiej:
1. dominacja krótkiej formy przede wszystkim w liryce
2. emocjonalizm, przewaga liryki nad epiką
3. synkretyzm różnych gatunków literackich
III. Epoki historyczno-literackie:
�� Definicja: (Mikołaj Melanowicz, Literatura japońska, tom I)  etap procesu
literackiego wyróżniający się charakterem kierunków, konwencji, gatunków
estetycznych, koncepcji oraz gustów literackich i artystycznych, dających się
zamknąć przybliżonymi datami w chronologii dziejów literatury narodowej
�� Historię literatury japońskiej można podzielić na następujące okresy:
Podział ze względu na schemat historyczno-polityczny uwzględniający ośrodki
władzy:
o Yamato i Nara VI-VIII w.
o Heian IX-XII w.
o Kamakura-Muromachi XIII-XVI w.
o Edo XVII-XIX w.
o Okres tokijski od XIX w.
Podział historyczny:
1. Starożytność kodai do XII w.
2. Średniowiecze chk
sei do XVI w.
3. Nowożytność kinsei do II połowy XIX w.
4. Współczesność: wcześniejsza kindai do II wojny światowej, póz
na gendai po II
wojnie światowej
Podział uwzględniający publiczność literacką, czyli głównych twórców i odbiorców:
Strona 2
PJWSTK KLJ II rok studia zaoczne Iwona Kordzińska-Nawrocka
1. Dworska do XII w.
2. Samurajska do XVI w
3. Mieszczańska do 1868 r.
4. Ogólnonarodowa od końca XIX w.
Literatura okresu Nara
Nara - okres stabilizacji po wiekach walk i przeprowadzek; 708 r. cesarzowa
Gemmei wydaje rozkaz budowy stolicy w Narze (HeijM
)
1. Regularne kontakty z kontynentem, Chinami; największy okres wpływów
chińskiej kultury  sinizacja życia codziennego; chiński- językiem oficjalnym
(dokumenty, listy urzędowe, kroniki, oficjalne pamiętniki)
2. Twórczość literacka uprawiano w języku chińskim i japońskim
Formy literatury oralnej
1. Norito - rytualne teksty religijne, modlitwy, zaklęcia, rytmiczne,
przekazywane ustnie; Shinwa - opowieści o bóstwach , Densetsu - legendy o
herosach, Setsuwa  anegdoty, krótkie historie
2. Waka  poezja japońska, Frazy pięcio lub siedmio-sylabowe, ChM
ka długa
pieśń: powtarzany układ 5 -7 zakończony wersem 7 sylabowym ; Tanka  krótka
pieśń 5-7 5-7-7
3. KayM
 pieśni, ballady; tematyka: pieśni miejskie, wiejskie, pracy, zabawy,
biesiadne, miłosne, religijne nurt katarimono- rzeczy opowiadane przekazywane
ustnie, przeznaczone do śpiewu lub recytacji pieśni; Saibara   muzyka zachęcająca
konie do wyruszenia w drogę czyli muzyka poganiaczy koni
Kojiki, czyli księga dawnych wydarzeń, 712
1. Najstarsze zachowane dzieło; opracowane przez L
no Yasumaro i jego
zespół na polecenie cesarzowej Gemmei
2. Zgodnie ze wstępem- cesarz Temmu (673-686) polecił Hieda no Are nauczyć
się na pamięć genealogii rodu cesarskiego i innych starych opowieści ;
usystematyzowany zbiór mitów, legend, pieśni genealogii do okresu cesarzowej
Suiko (VI w.)
Nihongi (Kronika japońska), 720 r.
Fudoki opracowywane w urzędach prowincjonalnych na rozkaz cesarski, wiersze,
legendy, baśnie; najstarsze Izumo fudoki 733 r. zachowane w całości, Tango fudoki-
opowieść o Urashima TarM
, Opowieść Hagoromo (Szata z piór)
Man yM
shk
(Dziesięć tysięcy liści, 781)
1. Pierwsza antologia poezji; składa się z 20 ksiąg, zawiera 260 chM
ka, 4200
tanka
2. L
tomo Yakamochi (716-785) główny kompilator; tematyka różnorodna 
przyroda i jej piękno, miłość, wierność, śmierć, praca, podróże
3. Trzy typy wierszy: banka- elegie, sM
mon  pieśni miłosne, zM
ka  pieśni
różne, azumauta  pieśni ze wschodnich prowincji ; utwory anonimowe,
4. makoto- realizm, prawda, odwzorowywanie własnych uczuć i doświadczeń,
realizm ujęcia
Reprezentuje cztery pokolenia poetów:
1. Okres literatury ustnej Yamato : cesarz Yk
ryaku (V w.), Nukada L
kimi (VII
w.)
2. Okres dojrzewania formy poetyckiej koniec Yamato- Kakinomoto Hitomaro
(VII w.)
3. Poeci z okresu Nara- Yamabe Akahito (724-749), L
tomo Tabito (665-731)
4. Dojrzałość sztuki poetyckiej koniec Nara- L
tomo Yakamochi
Strona 3
PJWSTK KLJ II rok studia zaoczne Iwona Kordzińska-Nawrocka
Iwona Kordzińska-Nawrocka
Kultura literacka Japonii wykład 2
Literatura okresu Heian  Kokinshk
i opowieści dworskie dn& & & & & .
Okres Heian VIII-XII w.
1. Jeden z najdłuższych w historii, 400 lat względnego spokoju
2. Początek: 794 rok cesarz Kammu przenosi stolicę do HeiankyM

3. Koniec: 1192 rok Minamoto Yoritomo po zwycięskiej bitwie pod Dannoura
nad rodem Taira otrzymuje tytuł shoguna
4. Dominująca pozycja arystokracji dworskiej w życiu politycznym i
kulturalnym; supremacja rodu Fujiwara
5. Rozwój wysoko rozwiniętej kultury dworskiej miyabi (miya- stolica;
przeciwieństwo inaka, hina -prowincja)
6. izolacjonizm kulturowy 894 r. wstrzymano poselstwo do Chin karabunka
(kultura chińska)  yamato bunka (kultura narodowa)
Kokinshk
, Kokinwakashk
 Zbiór japońskich pieśni dawnych i dzisiejszych , 905 -
antologia z rozkazu cesarskiego chokusenshk
; cesarz Daigo ; poezja od IX w. do X w.
1. Redaktorzy: Ki no Tsurayuki (872-945), Ki no Tomonori (?-907), L
shikM
chi
Mitsune (daty nieznane), Mibu Tadamine (?850-?920)
2. Poeci Rokkasen (Sześciu mistrzów poezji): mnich HenjM
(816-890), Ariwara
Narihira (825-880), Fun ya (Bun ya) Yasuhide, mnich Kisen, Ono no Komachi IX
w., L
tomo Kuronushi
3. Kompozycja dzieła: 1111 wierszy (chM
ka  5, tanka  1102), 20 ksiąg: I-VI
cztery pory roku, wiosna (I-II), lato (III), jesień (IV-V), zima (VI); VII-X wiersze
okolicznościowe z okazji urodzin, rozstania, podróży; XI-XV wiersze miłosne; XVI-
XX wiersze różne
List i poezja
1. List jako forma zalotów, wyznanie prawdziwych i skrywanych emocji; w
początkowym stadium uczuć - list jako forma autoprezentacji
2. informuje o: gustach, upodobaniach, pozycji i majątku, wykształceniu
nadawcy
3. Wiersz: częste odwołania do znanego wiersza; o elokwencji świadczyła nie
tyle inwencja i oryginalność poetycka, ile umiejętność posługiwania się znanymi
motywami
y
ródła inspiracji: przyroda i jej przemiany, obrazy (keibutsu) czterech pór roku 1.
Wiosna- ume, sakura, ryczące jelenie ; 2. Lato- świetliki, cykady, tachibana; 3.
Jesień- klony momiji, opadające liście, kiku, tsuki, dzikie gęsi; 4. Zima- śnieg
Opowieści dworskie M
chM
monogatari
powstanie- początek X wieku, gatunek rozwijał się przez blisko 600 lat; czasy
rozkwitu przypadają na epokę Heian; największe dzieło tego gatunku Genji
monogatari (Opowieść o księciu Genjim)
Strona 4
PJWSTK KLJ II rok studia zaoczne Iwona Kordzińska-Nawrocka
w okresie Kamakura i Muromachi - gatunek opowieści dworskich rozwijał się nadal
w postaci epigońskich utworów; w toku historycznej ewolucji tego gatunku powstało
bardzo wiele utworów; do naszych czasów przetrwało zaledwie kilkanaście
1. Etymologia i semantyka terminu M
chM
monogatari
złożeniem dwóch wyrazów:
L
chM
- oznacza dynastię, dwór cesarski, systemu polityczno-prawny  przodująca rola
arystokracji dworskiej odrębne odmiany gatunkowe: rekishi monogatari-kroniki
historyczne, setsuwa monogatari - opowieści anegdotyczne oraz gunki monogatari-
eposy wojenne
Słowo mono -szeroki zakres semantyczny: rzecz materialna postrzegana wizualnie, -
rzecz niematerialna odczuwana empirycznie, istota ludzka lub zwierzę, miejsce, cel
do którego się zmierza, zazwyczaj miejsce święte-świątynia
2. Rola opowieści dworskich
doskonałe narzędzie dydaktyczne dla młodych kobiet; ulubiona forma rozrywki i
spędzania wolnego czasu ; postacie występujące w utworach, zdarzenie z ich życia
problemy i historie miłosne stawały się tematem rozmów, a młode kobiety często
utożsamiały się z bohaterami
3. Kompozycja monogatari
proza narracyjna o niejednolitej formie; obecność estetyki miyabi   wyrafinowana
elegancja dworska ; synkretyzm rodzajowy - mieszanie cech rodzajowych epiki i
liryki; dwa podstawowe typy: tsukuri monogatari - powieść fikcyjna i uta
monogatari (opowieści do pieśni) odmiana powieści poetyckiej
Tematyka jednorodna - prywatne życie przedstawicieli arystokracji dworskiej,
bogate i skomplikowane związki miłosne; Irogonomi bungaku, czyli literatura
miłosna; irogonomi  wysublimowane pożądanie złożenie: Iro  pochodzi od słów
irose , irone ukochana, kobieta; konomi - wskazuje na uwielbienie, upodobanie,
zainteresowanie
4. Taketori monogatari (Opowieść o zbieraczu bambusów, X w.)
autor anonimowy; najstarsza opowieść dworska; opowieść ramowa w losy głównej
bohaterki wplecione historie jej pięciu zalotników; bohaterka księżniczka Kaguya,
istota przybyła z księżyca, odbywa karę na Ziemi; Opisana jako henge  obca, dziwna
5. Ise monogatari (Opowieści z Ise, X w.)
Zbiór 125 opowieści  przedstawione historie łączy postać głównego bohatera poety i
amanta Ariwary Narihiry; określany jako mukashi otoko arikeri (był sobie kiedyś
pewien mężczyzna)
Punktem centralnym każdej części jest poemat Narihiry wokół, którego osnuta jest
historyjka miłosna
Całe życie głównego bohatera - pierwsza opowieść po rytuale gempuku (ceremonia
dojrzałości), ostatnia wycofanie z życia
Strona 5
PJWSTK KLJ II rok studia zaoczne Iwona Kordzińska-Nawrocka
 Iwona Kordzińska-Nawrocka
Kultura literacka Japonii wykład 3
Genji monogatari, Murasaki Shikibu dn& & & & & .& & & ..
I. Murasaki Shikibu (978-1014 lub 1025, 1031)
wywodzi się z warstwy zuryM
- arystokracji prowincjonalnej; ojciec Fujiwara
Tametoki ; pełnił różne funkcje urzędnicze, gubernator prowincji Echizen i Echigo,
poeta, znawca klasyki chińskiej; brat Fujiwara Nobunori, starannie wykształcony,
znał zarówno klasykę chińską jak i japońską; mąż Fujiwara Nobutaka małżeństwo
okazuje się szczęśliwe, ale nie trwa długo, mąż umiera podczas epidemii
przyjęta na dwór cesarzowej ShM
shi, żony cesarza IchijM
; po śmierci cesarza wraz z
cesarzową przenosi się do jej rezydencji nad jeziorem Biwa
Umiera prawdopodobnie pomiędzy 1025-1031 rokiem.
II. Genji monogatari, 1008
pierwsza psychologiczna powieść w literaturze światowej, pierwsza miłosna powieść
w literaturze japońskiej
doczekała się wielu tłumaczeń na języki europejskie i kilka na współczesny japoński
przedstawia obraz społeczeństwa arystokratycznego na przełomie w X i XI wieku
III. Kompozycja i struktura
Akcja: brak jednolitej formy, rozbudowany świat zdarzeń powieściowych,
liczne wątki epizodyczne, postać tytułowego bohatera jako element jednoczący
Epizodyczność bamensei i nowelistyczność tanpensei
Przestrzeń: środowisko przestrzenne ograniczone do stolicy- dwór cesarski,
rezydencja księcia Genji, wyjątki: Kitayama, wybrzeże Suma, Uji ostatnie dziesięć
ksiąg
Czas: bliżej nieokreślona przeszłość, układ chronologiczny, czas poszczególnych
wydarzeń przyjmuje cykl naturalny związany z upływem dni i nocy, miesięcy i pór
roku
Bohater: liniowy sposób konstrukcji; akcja koncentruje się wokół głównej postaci
księcia Genji; postaci uboczne i epizodyczne związane z postacią centralną -każda
posiada własną linię rozwoju
Światopogląd powieści: koncepcje o podłożu buddyjskim, koncepcje o podłożu
konfucjańskim, koncepcje o podłożu estetycznym
1. Koncepcje buddyjskie: ilustracja filozofii karmy, której podporządkowany jest
temat, struktura powieści
Epilog I części  cierpienie księcia to kara za przewinienia w młodości i związek z
Fujitsubo; mujM
kan poczucie efemeryczności i niestałości bytu- utwór ukazuje
niestałość bytu; ostatnia księga Yume no ukihashi (ulotny most snów) życie
porównane do ulotnego mostu
2. Konfucjanizm oddziaływał w dziedzinie stosunków rodzinnych
ideologia sanjk
 trzech podległości ; androcentryczny porządek społeczny traktujący
męski punkt widzenia jako normę ogólnospołeczną -pozycja i kariera kobiety była
uzależniona od pozycji, jaką posiadał jej ojciec bądz
mąż (ushiromi  szarej
eminencji); konwencja językowa -nazywanie kobiet od imion, tytułów lub funkcji
zawodowych ich ojców i mężów
3. koncepcje estetyczne- mono no aware (patos rzeczy) i aware (emocjonalna
wrażliwość) wzbudza:
obcowanie z tworami natury; dziełami sztuki; widok pięknych ludzi; piękne formy,
przedmioty; podniosłe zdarzenia z życia publicznego i prywatnego
Strona 6
PJWSTK KLJ II rok studia zaoczne Iwona Kordzińska-Nawrocka
 Iwona Kordzińska-Nawrocka
Kultura literacka Japonii wykład 4
Literatura eseistyczna zuihitsu i pamiętnikarska nikki dn& & &
I Zuihitsu
Sei ShM
nagon (dakładne daty życia nieznane, XI w.)
�� Pochodzi z warstwy zuryM
; ojciec Kiyohara Motosuke - służył na dworze
cesarza Murakami, jeden z kompilatorów antologii Gosenwakashk
; poeta i uczony
�� 982 wychodzi za mąż; Tachibana Norimitsu  opisany jako silny i odważny
�� Rodzi syna Norinagę; rozstaje się z mężem
�� Służba na dworze Teishi- małżonki cesarz IchijM
, córki Fujiwary Michitaki
�� Wychodzi powtórnie za mąż Fujiwara Muneyo (mąż ma 70 lat); Sei ma 35 lat
�� Ostanie lata życia nieznane
I. Makura no sM
shi (Zapiski spod wezgłowia, Notatki spod poduszki)
�� Zbiór krótkich esejów, wspomnień, uwag i luz
nych zapisków
�� Kompozycja: Ruijk
wyliczenia, enumeracje; Nikki pamiętnik, wspomnienia
(np. opis dworu Teishi, samej cesarzowej, dworu cesarza Murakami  ideał); ZuisM

fragmenty z opisami natury, własnych uczuć i przemyśleń, wspomnienia o Fujiwarze
Yukinari i Fujiwarze Tadanobu
II. Kategoria estetyczno-literacka okashi
�� Dzisiaj okashii - interesujący, zabawny, ciekawy
�� Motoori Norinaga- teoria dotycząca etymologii słowa: w okresie Heian -
wyraża podziw dla zjawisk i rzeczy; w okresie Edo - satyrę i ironię
�� Znaczenie:
1. Wygodny, przyjemny  wiadomość, list
2. Interesujący, ciekawy  dzieło malarskie, przedmioty, wiersze, muzyka, meble
3. Piękny, fascynujący, pociągający- wygląd ludzi, widoki
4. Miły, sympatyczny- dzieci, młodzi ludzie
5. Wytworny, elegancki  charakter, cechy osobowościowe, usposobienie,
zachowanie
okashi w Makura no sM
shi: Stan emocjonalny będący reakcją na zewnętrzne
atrybuty świata kładzie nacisk na opisanie odczuć i jednocześnie świata
zewnętrznego, wskazuje na piękno otaczającej rzeczywistości
II Nikki -pamiętniki
Pisane kaną, tematyka prywatna, osobista, narracja często w trzeciej osobie;
przepojone liryką
1. Tosa Nikki ( Pamiętnik z Tosy), około 935 rok- Ki no Tsurayuki
}� Pierwszy pamiętnik prywatny; autor mężczyzna pisze jako kobieta
}� 930-934 przebywał w Tosa (Sikoku) jako gubernator
}� Opis podróży powrotnej do stolicy ; trwała 55 dni, podróż morska
2. KagerM
nikki (Pamiętnik ulotnych chwil), Michitsuna no Haha
}� Pisarka Matka Michitsuny (935-995); warstwa zuryM
; ojciec Fujiwara
Tomoyasu
}� 954 r. 19 lat poślubia Fujiwarę Kaneie, jako żona poboczna; ma z nim syna
Michitsunę
}� Trzy księgi opisują 19 lat małżeństwa z Kaneie
Strona 7
PJWSTK KLJ II rok studia zaoczne Iwona Kordzińska-Nawrocka
I księga: okres 954-968 ;poznanie Kaneie, jego zaloty; oświadczyny; małżeństwo;
narodziny syna nowa kochanka w życiu Kaneie; samotność i cierpienie
II księga: okres 969-972, osłabieniu ulegają relacje z mężem; autorka szuka oparcia
w religii ;pielgrzymki do świątyń; opisy piękna przyrody; przemyślenia na temat
własnego losu i przeznaczenia
III księga: okres 972-974; obiektywnie podchodzi i ocenia małżeństwo; koncentruje
się na wychowania syna
3. Izumi Shikibu nikki (Pamiętnik Izumi Shikibu), Izumi Shikibu
}� Izumi Shikibu (976-?)- córka L
e Masamune (Ród L
e  uczeni zajmujący się
chińską klasyką); 996 r. ślub z Tachibana Michisada, córka Koshikibu; 999 r.
towarzyszy mężowi do Izumi; kochanka, rozpad małżeństwa; 1000 r. powraca do
Kioto; 1001 poznaje księcia Tametaka; 1002 rozwód z mężem; 1002 umiera
Tametaka; 1003 brat książę Atsumichi posyła posłańca z listem , początek burzliwego
romansu, przeprowadzka do rezydencji księcia; 1004 wspólny wyjazd do świątyni
Kamo, w czasie święto Aoi; 1005 rodzi syna księcia; 1007 książę umiera, Shikibu
wraca do domu;
}� Pamiętnik: odtwarza 14 miesięcy romansu z księciem Atsumichi; zaloty;
nawiązanie znajomości; przeprowadzka do domu księcia; związek wywołał skandal;
różnica w pozycjach społecznych; Książę Atsumichi (Sochi no miya)- syn cesarza
Reizei, matka  córka Kaneie
}� Izumi określana mianem ukareme kobiety frywolnej (Fujiwara Michinaga)
Strona 8
PJWSTK KLJ II rok studia zaoczne Iwona Kordzińska-Nawrocka
Iwona Kordzińska-Nawrocka
Kultura literacka Japonii wykład 5
Opowieści wojenne gunki monogatari dn& & & & & &
Japońskie średniowiecze chk
sei
�� Kamakura (1192-1333)siogunat rodu Minamoto w mieście Kamakura
�� Muromachi (1336-1598) siogunat rodu Siogunat rodu Ashikaga w dzielnicy
Muromachi w Kioto; Azuchi (1573-1582) Oda Nobunaga , Momoyama (1582-1598)
Toyotomi Hideyoshi
��
Literatura średniowieczna
�� Nowy gatunek epiki gunki monogatari ; rekishi monogatari kroniki
historyczne Mizukagami , Masukagami; OtogizM
shi (zeszyty do rozrywki) bajki i
opowieści mityczne ; Inja bungaku literatura mnichów  eremitów;
Shinkokinwakashk
- Nowa antologia poezji dawnej i współczesnej; Renga pieśń
wiązana ; Teatr nM

Gunki monogatari- opowieści wojenne
�� Opowieści anonimowe; opowiadacze kataribe, wędrowni mnisi biwabM
shi ;
prosty, mówiony język, akompaniament instrumentu biwa
�� Opowiadali historię powstania świątyń i inne historyczne wydarzenia
Cechy gatunkowe
�� Temat- opis bitew i wojny; kompozycja  rozwijająca się zdarzenia i fabuła
się komplikuje, pojawiają się nowe wątki uboczne; Czas przeszły; Język japoński,
potoczny i elegancka chińszczyzna; Brak bohatera głównego, bohater zbiorowy;
Narrator obiektywny, zewnętrzny
��
1. Heike monogatari- Opowieść o rodzie Taira
�� Pierwsza część: 6 ksiąg wzrost potęgi Tairów i Taira Kiyomori ; Druga część
7 i 8 księga Tairowie opuszczają stolice, opis czynów Kiso Yoshinaka wielkiego
wojownika, jego śmierć; Trzecia część 9-12 księga wyparcie Tairów i zniszczenie
ich pod Dannoura, Minamoto Yoshitsune
2. HM
gen monogatari- opowieści ery HM
gen
�� 1156-1159 opowieść o walce o władzę wokół tronu cesarskiego
�� I część Konflikt pomiędzy pretendentem Sutoku i Goshirakawą
�� II część walka stronnictw rody Fujiwara, Minamoto i Taira
�� III część Yoshitomo zwycięża, klęska cesarza Sutoku i banicja.
��
3. Taiheiki Kronika wielkiego pokoju 1371;
50 lat historii; Od 1318 wstąpienie na tron cesarza Godaigo; do panowania cesarza
Gomurakami 1367; poczatek plany Godaigo obalenia władzy Takatoki HM
jM
; czyny
zwolenników cesarza księcia Norinagi, Nitty Yoshisady, Kusunoki Masashige ;
obalenia regenta w Kamakurze
4. Yoshitsuneki (Gikeiki) Życie najsłynniejszego rycerza Yoshitsune ; W
formie luz
nych anegdot setsuwa
Strona 9
PJWSTK KLJ II rok studia zaoczne Iwona Kordzińska-Nawrocka
 Iwona Kordzińska-Nawrocka
Kultura literacka Japonii wykład 6
Zuihitsu i pamiętniki średniowieczne dn& & & & & &
I. Kamo ChM
mei 1155-1216
wybitny poeta, pisarz i krytyk literacki; prawdziwe imię Nagaakira ;syn Nagatsugu -
wpływowego kapłana świątyni Shimogamo jinja; po śmierci ojca stracił szansę na
karierę; kariera jako poeta nadworny - brał udział w utaawase; związał się ze szkołą
RokujM
-założyciel ShM
myM
- polemizował z poetą Fujiwara Shunzei ; 1201 członek
Wakadokoro Urząd Poezji przy cesarzu Gotoba ; 1211 udał się do Kamakury uczyć
sioguna Minamoto Sanetomo (drugi syn Yoritomo) poezji; zrezygnował z kariery
urzędniczej, został mnichem-eremitą; zaszył się w L
hara koło góry Hiei ; póz
niej
Hino na pd Kioto
Dzieła: Iseki Zapiski z Ise, 1186 opis podróży ; HM
jM
ki Zapiski z pustelni, 1212;
Hasshinshk
Zbiór opowieści o przebudzeniu wiary  buddyjskie setsuwa , 1214-
1215 (Historie mnichów buddyjskich i hijiri świętych mędrców); Kamo ChM
mei shk

Antologia poezji
HM
jM
ki - gatunek zuihitsu 1280; utwór składa się z pięciu części tematycznych: O
ulotności ludzkiego życia mujM
; Katastrofy i żywioły: pożar, taifun, głód, trzęsienie
ziemi, decyzja o życiu w pustelni; Opis dnia codziennego w pustelni;
II. KenkM
Hoshi (Yoshida KenkM
, Yoshida Kaneyoshi), (1283-1352)
Poeta, eseista; urodzony w rodzinie związanej ze świątynią Yoshida jinja; Urabe
Kaneaki  ojciec, urzędnik piątej rangi, JibushM
(MSW); Kaneaki służył cesarzowi
Gouda (1274-1287), cesarzowi GonijM
(1301-1308); KenkM
był nauczycielem księcia
Kuniharu (przyszłego cesarza GonijM
); uczył jego matkę Motoko córkę Horikawy
Tomonori wpływowy arystokrata
Dzieła: Tsurezuregusa Szkice z wolnych chwil, Zapiski dla rozrywki ,1330-1331;
KenkM
HM
shi shk
antologia poezji; Tsurezuregusa- zuihitsu ; wstęp i 243 szkice;
Każdy szkic ma odrębną kompozycję; tematycznie niezależne; Język japoński i
wstawki w kambun ; najstarszy odpis 1431 rok pióra ShM
tetsu; mujM
 nietrwałość
świata; Kompozycja: setsuwa anegdoty, przypowieści buddyjskie; wyliczanki,
enumeracje; shinzen kanshM
- wychwalanie piękna natury; nikki  wspomnienia;
Danseiron, joseiron uwagi na temat mężczyzn i kobiet; Jinseiron, sekairon poglądy
na życie i świat (wychowanie, wykształcenie, relacje męsko damskie, kultura picia,
uczucia )
III. Abutsu ni (1208-1283)
imię klasztorne; poetka, pisarka; córka Taira Norishige, wychowana na dworze;
druga żona Fujiwary Tameie ; miała z nim dwóch synów Tamesuke i Tamemori;
1275 po śmierci męża zostaje mniszką; spór o spadek po mężu pomiędzy Tameuji
synem z pierwszego małżeństwa a Tamesuke ; Abutsu jedzie do Kamakury, aby
uzyskać rozwiązanie problemu; podróż rozpoczyna się w 1277
Dzieła: Izayoi nikki Dziennik 16. nocy , 1280; trzy części tematyczne: I część opis
sporu o majątek po mężu, posiadłość oraz manuskrypty Fujiwary Teiki; II część
notatki z podróży; III część pobyt w Kamakura, kończy utwór chM
ka
Utatane no ki Zapiski z drzemki - opis przeżyć z młodości; służyła na dworze
księżniczki Anka mon in ; poznała pewnego arystokratę, swoją pierwszą miłość; opis
Strona
PJWSTK KLJ II rok studia zaoczne 10 Iwona Kordzińska-Nawrocka
uczuć i relacji ; forma noweli; brak typowej kompozycji charakterystycznej dla
pamiętnika ; nie ma dat, nazwisk, faktów; nie przestrzegany porządek chronologiczny
Poezja średniowieczna
IV Shinkokin wakashk
(Zbiór pieśni dawnych i dzisiejszych) 1205 r. na rozkaz
cesarza Gotobain ; zawiera 2000 wierszy zebranych w 20 księgach ; wstęp kanajo;
Posłowie manajo ; Kompilatorzy: Minamoto Michitomo, Fujiwara Ariie, Fujiwara
Teika, Fujiwara Ietaka, Fujiwara Masatsune, Jakuren ; poezja dawnych poetówi
Manyoshk
, Kokinshk
i poetów kompilatorów i im współczesnych.
Tematyka: Cztery pory roku: Wiosna 1,2 ; Lato 3 ; Jesień 4,5 ; Zima; Wiersze
urodzinowe Ga; Wiersze o rozstaniach; Wiersze miłosne 5 ksiąg; Różne wiersze 3
księgi; Jinji wiersze shintoistyczne ; ShakkyM
wiersze buddyjskie ; Dominuje tanka ;
Kakekotoba słowa o podwójnych znaczeniu matsu, naku, aki Honkadori lub hikiuta
zapożyczenia z innych wierszy lub prozy ; Honka- oryginalny wiersz tori
zapożyczenie; poezja i proza najczęściej z Kokinshk
, Ise monogatari i Genji
monogatari; Daiei -wiersze na określony temat najczęściej pochodzą z utaawase ;
Hyakushu zwyczaj komponowania 100 poematów; Poezja dworska, elegancka;
Furuki kotoba kokoro atarashi - Stare słowa, nowe uczucia
Wartości estetyczne: Yk
gen ukryta głębia ; Ushin z sercem, wrażliwość, pełnia
uczuć ; Wabi-skromność ubóstwo ; Yk
gen - pochodzenie chińskie - buddyjska głębia;
Okres Heian - Kokinshk
(Manajo) delikatna głębia Fujiwara Shunzei Koraifk
teishM
-
porównianie do aware i en- pojawia się pojęcie yM
sei połączenie serca i poetyckiej
formy, dalekie, zamglone piękno; Fujiwara Teika MaigetsushM
styl wiersza yk
gentai
; Kamo ChM
mei MumyM
shM
głębia nie wyrażona słowami;
Ushin Okres Heain- elegancja; Fujiwara Teika - ushintai rodzaj wiersza; Renga -
mushin-ushin
Poeci: Fujiwara Teika, Sadaie 1162-1241 Poeta, krytyk literacki , syn Fujiwary
Shunzei; Matka Kaga, dama dworu małżonki cesarza Toby; Wychowywał się na
dworze; Służył w rezydencji kanclerza KujM
Kanezane ; Wziął udział w utaawase
związał się z cesarzem Gotoba ; Kariera dworska -poeta, krytyk literacki, nauczyciel;
Dzieła: Ogura Hyakunin isshu (Sto wierszy stu poetów), Kindaishk
ka (Wybitne
wiersze współczesne) 1209, Meigetsuki (Zapiski przy jasnym księżycu) 1235
pamiętnik w języku chińskim;
SaigyM
1118-1190Wywodził się z warstwy samurajów, Prawdziwe imię SatM

Norikiyo; Pełnił funkcje w gwardii cesarskiej; 20 rok życia zostaje mnichem imię
SaigyM
; Podróżował po kraju, mieszkał w świątyniach góra KM
ya; znał Fujiwarę
Shunzei, Jakurena; Brał udział w utaawase, uczył sztuki poetyckiej
Fujiwara Toshinari, Shunzei (1114-1204) -Poeta, krytyk literacki, syn poety
Fujiwary Toshitady ; Przyjaciel SaigyM
; Redaktor Senzaishk
(Zbiór tysiąca lat) 1188
na rozkaz Goshirakawy ; Udział w utaawase; 1197 na prośbę księżniczki Shikishi
napisał podręcznik Korai Fk
teishM
; Tematyka mujM
przemijanie, upływ czasu
Fujiwara Karyk
1158-1237; Uczeń Fujiwary Shunzei; Redaktor Shinkokinshk
;
Służył cesarzowi Gotoba ; Pod koniec życia zostaje mnichem; Elegancki styl,
romantyczne podejście
Jakuren 1193-1202 -Fujiwara Sadanaga, adoptowany syn Shunzei; Służył na dworze
Goshirakawy ; jako mnich podróżował do Izumo, na górę KM
ya, Kamakury;
Zamieszkał w Sagano
Strona
PJWSTK KLJ II rok studia zaoczne 11 Iwona Kordzińska-Nawrocka
Shokushi / Shikishi naishinnM
(1149-1201); Córka cesarza Goshirakawy (1155-
1158); Kapłanka świątyni Kamo; Mniszka; Uczył ją Fujiwara Shunzei; Poezja
miłosna pełna pasji; Bogaty świat aluzji
Ogura hyakunin isshu Zbiór z Ogura, po jednym wierszu stu poetów, 1235 r.
kompilator Fujiwara Teika; Ogura nazwa górskiej willi ;Jeden wiersz 1000
najwybitniejszych poetów; Najstarszy wiersz cesarza Tenchi (626-671); Antologia
stała się podręcznikiem nauki poezji, kaligrafii; Gra towarzyska utakaruta
Strona
PJWSTK KLJ II rok studia zaoczne 12 Iwona Kordzińska-Nawrocka
Iwona Kordzińska-Nawrocka
Kultura literacka Japonii wykład 8
Ihara Saikaku i powieść nowożytna dn& & & .
I. Epoka Edo 1603-1868
Epoka Tokugawa, nowożytność kinsei; Dwa podokresy: kultura Genroku
1688-1704 Osaka, Kioto; Kultura Kasei 1804-1830 Edo
II. Ihara Saikaku 1642-1693
1. Życiorys:
urodził się w Osace w 1642 roku, pochodził z rodziny kupieckiej, prawdziwe imię
Hirayama TM
go, życie owiane tajemnicą; jako dziecko kupca musiał zacząć edukację
w wieku 7, 8 lat; w wieku 10 lat zaczął pracować w rodzinnej firmie, aby póz
niej
móc ją odziedziczyć; w wieku 15, 16 lat przeszedł prawdopodobnie ceremonię
gempuku; zaczął pisać wiersze haikai;ożenił się wieku 20, 21 lat , ale szybko stracił
żonę; pisarz został sam z trójką dzieci, z których jedno było niewidome; przekazał
swój biznes uczniowi i sam wybrał życie podróżnika; 1675 r. Haikai dokugin
ichinichi senku (Tysiąc strof haikai skomponowanych w jeden dzień)
2. Podział utworów Saikaku
ze względu na treść i poruszane tematy:
�� kM
shoku mono - utwory o miłości
�� buke mono - utwory dotyczące samurajów
�� chM
nin mono - opowieści o mieszczanach
�� zatsuwa mono - utwory o różnorodnej tematyce
�� osobne miejsce zajmuje grupa utworów wydanych po śmierci pisarza.
3. Najważniejsze powieści
1682 rok, kiedy Saikaku ma 41 lat, powstaje pierwsza powieść KM
shoku ichidai
otoko (Życie miłosne mężczyzny)
1684 KM
shoku gonin onna (Pięć kobiet i ich życie uczuciowe), KM
shoku ichidai
onna (Żywot kobiety swawolnej)
1688 Nippon eitaigura (Wieczysty skarbiec japoński)
1692 Seken munesan yM
(Świat obrachunków)
Tworzy przez 11 lat, do śmierci w 1693 roku, pozostawił w sumie 26 dzieł
po śmierci jego uczeń HM
jM
Dansui zebrał i opublikował nie wydane wcześniej dzieła
4. Gatunek ukiyozM
shi - opowieści ulotnego świata
Utwory o charakterze nowelistycznym tanpen
Kontynuacja tradycji literatury eseistycznej, anegdotycznej setsuwa
Budowa: maegaki wstęp - wprowadzenie odpowiedniego nastroju, odniesienia
dotyczą świata przyrody; rozwinięcie tematu; zakończenie stanowiące podsumowanie
czas powieści zdarzenia z przeszłości, ale narracja prowadzona jest w czasie
teraz
niejszym
narrator przedstawia historię słuchaczom
Strona
PJWSTK KLJ II rok studia zaoczne 13 Iwona Kordzińska-Nawrocka
Brak opisów skomplikowanych uczuć, wahań czy rozterek bohaterów, nie są to
powieści psychologiczne
5. KM
shoku dawniej irogonomi
radość wypływająca z przyjemności życia, jedzenia, uprawiania muzyki, sztuki, dnia
codziennego; przyjemności miłosne głównie seksualne; rodzaj sztuki i kultury
seksualnej; odpowiednia atmosfera, nastrój, wzajemne zaufanie i pociąg
6. KM
shoku ichidai otoko (Życie miłosne mężczyzny)-prozatorski debiut
Utwór -8 ksiąg i 54 rozdziały; ilustrowany przez pisarza; nowy bohater literacki
daijin - bogaty, wykształcony młodzieniec; Yonosuke- Światowiec; poświęca się
shikidM
, czyli drodze miłości
7. KM
shoku ichidai onna ( Żywot kobiety swawolnej)
6 ksiąg po sześć rozdziałów; przedstawia historię życia i miłości tytułowej
bohaterki; forma monologu będącego zarazem spowiedzią kobiety; u kresu swojego
życia jako mniszka mieszkająca w samotni opowiada dwóm młodym mężczyznom
swoje życie i miłosne przygody; słowo spowiedz
wskazuje na wiarę, iż spowiedz
w
obliczu bóstw przyniesie zbawienie i ukojenie
8. KM
shoku gonin onna (Życie miłosne pięciu kobiet)
historia pięciu miłosnych związków; tytuł nawiązuje do goningumi (związek pięciu
rodzin) najmniejsza jednostka społeczna w Edo; bohaterki to nie kurtyzany, tylko
mieszczki - trzy córki i dwie żony; historie oparte są na wydarzeniach autentycznych,
które Saikaku odpowiednio dostosował do swojej powieści; ilustracje przygotował
Yoshida Hanbei; Kompozycja: każda nowela ma formę zbliżoną do sztuki nM
, -wstęp,
trzy rozdziały i zakończenia- pięć części.
�� Onatsu - historia oparta na Onatsu Seijk
rM
monogatari (Opowieść o Onatsu i
SeijurM
) głośny, skandaliczny związek Onatsu i Seijk
rM
z Himeji
�� Osen oparta na Taruya Osen monogatari (Opowieść o Osen - żonie
producenta beczek) - miłość kobiety zamężnej Osen do Kikuya ChM
zaemona,
służącego pracującego w zakładzie jej męża
�� Osan - historia Koyomiya Osan monogatari (Opowieść o Osan - żony
wytwórcy kalendarzy) - związek skazanych na karę śmierci za cudzołóstwo Osan i
Moemona
�� Oshichi - historia Yaoya Oshichi monogatari (Opowieść o Oshichi, córce
własciciela sklepu z warzywami) - nieszczęśliwa miłość Oshichi do KichisaburM
,
praktykanta w sklepie ojca
Strona
PJWSTK KLJ II rok studia zaoczne 14 Iwona Kordzińska-Nawrocka
�� Oman - Oman Gengobei monogatari (Opowieść o Oman i Gengobeiu)
przedstawia skomplikowany związek Oman i Gengobeia, Kobiecie udało się
odciągnąć ukochanego mężczyznę od miłości homoseksualnej
9. Nippon eitaigura (Wieczysty skarbiec japoński), 1688
30 opowiadań; każde rozpoczyna się od pouczenia, recepty na życie; kodeks kupca-
pieniądze, pracowitość, uczciwość;
10. Sekenmunesan yM
(Obrachunki człowieka poczciwego), 1691
5 ksiąg 5 rozdziałów; akcja umiejscowiona pod koniec roku; zwyczaj spłacania
wszystkich długów; etyka mieszczańska, pieniądze; życie warstw najniższych
11. Podsumowanie- elementy wyróżniające prozę Saikaku:
�� nowelistyczna forma nawiązującą do tradycji literatury setsuwa
�� tematyka - pomijając bukemono i zatsuwamono, przedstawia życie codzienne,
pragnienia i uczucia mieszczan
�� sfera zjawisk, która wiąże się z pojęciem ukiyo  ulotnego świata.
�� indywidualny styl pisarza
Saikaku korzysta ze skarbca japońskiej literatury klasycznej zachowuje
aktualność i  nowoczesność w warstwie tematycznej i językowej swoich dzieł
powieści należą do nurtu obyczajowych.
Strona
PJWSTK KLJ II rok studia zaoczne 15 Iwona Kordzińska-Nawrocka