Iwona Kordzińska-Nawrocka
PJWSTK Kultura japońskiej codzienności
Wykład 1-2 dn& & & & & &
Kultura japońska  wprowadzenie
Główne pojęcia: haji no bunka, shikata ga nai, Nihonjinron, kome no bunka, taifk
no bunka,
tate shakai, amae, wakon kansai, wakon yM
sai
Definicja kultury:
lð Brak jednolitej i peÅ‚nej definicji kultury; różnorodność podejść badawczych
lð Kultura to: caÅ‚oksztaÅ‚t zbiorowej dziaÅ‚alnoÅ›ci czÅ‚owieka, wspólny dorobek wielu pokoleÅ„;
wskazuje zarówno na wartości duchowe, jak i wytwory materialne.
Kultura narodowa Japończyków wpływa na ich tożsamość i poczucie przynależności do
wspólnoty.
Naród japoński jest w pewnym stopniu wytworem XIX wieku.
W okresie Meiji - budzenie się świadomości narodowej nastąpiło za sprawą przywódców. Cesarz
starając się zmodernizować Japonię, uznał za niezbędne stworzenie poczucia japońskości.
Definicje kultury japońskiej:
lð koncepcja Ruth Benedict (antropolog, autorki studium o kulturze japoÅ„skiej Chryzantema i
miecz) haji no bunka (kultura wstydu) etyka oparta na poczuciu wstydu, wstyd jako reakcja
na krytykę otoczenia, podstawa cnoty i poprawnych zachowań
lð Gordon Mathews, autor Supermarket kultury; shikata ga nai (nic siÄ™ nie da zrobić, nie ma
rady) dostosowywanie się do norm i wartości społecznych jako akt rezygnacji,
podporzÄ…dkowania
Nihonjinron (rozważania o Japończykach) dyskurs nad japońskością, narodził się w XX wieku
lð Yanagita Kunio (1875-1962), etnolog, kome no bunka (kultura ryżu); pochodzenie i
tradycje kulturowe związane z ryżem i jego uprawą
lð Nishida KitarM
(1870-1945), filozof, Zen no kenkyk
Studia nad zen; taifk
no bunka (kultura
monsunu)dotyczy duchowej sfery kultury, brak metafizycznych poszukiwań i dyskursu,
koncentracja na emocjach, Etyka i estetyka główną sferą kultury japońskiej
lð Nakane Chie, socjolog Tate shakai (spoÅ‚eczeÅ„stwo wertykalne) oparte na okreÅ›lonej
hierarchii, w odróżnieniu od społeczeństw horyzontalnych; JM
ge kankei sieć połączeń
opartych na zależnościach góra- dół, Kryteria: wiek, pozycja społeczna i zawodowa.
lð Doi Takeo  psycholog, psychiatra, próba zrozumienia natury JapoÅ„czyków - amae
lð Amaeru, amayakasu   być rozpieszczanym ,  być zależnym , relacje pomiÄ™dzy
niemowlęciem a matką; zależność od społeczeństwa
Cechy charakterystyczne kultury japońskiej:
PJWSTK Iwona Kordzińska-Nawrocka, Kultura japońskiej codzienności, I rok
lð W kulturach azjatyckich, do jakich należy kultura japoÅ„ska, tradycyjne wartoÅ›ci to: harmonia
i ład społeczny, porządek w ramach wspólnoty, kolektywizm.
lð Brak bohaterów narodowych, którym stawia siÄ™ pomniki i upamiÄ™tnia nazywajÄ…c ulice ich
imionami.
lð Brak potrzeby postawy konfrontacyjnej;
lð kolektywizm (zorientowanie na grupÄ™); oparcie norm spoÅ‚ecznych na zasadach
konfucjańskich
lð Idea piÄ™ciu powinnoÅ›ci (gorin):
syna wobec ojca (fuko), poddanego wobec władcy (kunshin), żony wobec męża (fk
fu), młodszego
brata wobec starszego (chM
yM
), przyjaciół wobec siebie (hM
yk
),
Pięć cnót (gojM
): wspaniałomyślność (jin), sprawiedliwość (gi), etykieta (rei), wiedza (chi),
szczerość (shin).
lð Najbardziej cenione cechy przez JapoÅ„czyków: uprzejmość wobec innych, grzeczność,
łagodność, gaman (cierpliwość, wytrzymałość), wycofanie, dostosowanie się do innych
lð Brak czystej, kultury narodowej, wielowiekowa mieszanka różnych wpÅ‚ywów i wzorów,
twórcze naśladownictwo-specyficzny sposób adaptowania obcych wzorców
lð VI-VII wiek napÅ‚yw kultury chiÅ„skiej, VIII w. po zerwaniu kontaktów z Chinami, japoÅ„ska
kultura narodowa wakon kansai duch japoński, wiedza chińska ; XVI wiek wpływy
portugalskie, hiszpańskie, holenderskie (kultura kulinarna, broń); XIX wiek epoka Meiji -
napływ kultury europejskiej i amerykańskiej wakon yM
sai (duch japonski, wiedza europejska);
Po II wojnie światowej wpływ kultury amerykańskiej
lð JÄ™zyk a zapożyczenia trzy podsystemy jÄ™zykowe: Wago sÅ‚owa japoÅ„skie zapisywane
znakami kanji i alfabetem hiragana ; Kango słowa chińskie zapisywane kanji ;Gairaigo
zapisywane katakana
lð Synkretyzm japoÅ„skiej kultury (synkretyzm religijny)
lð Tradycyjna kultura wabi (ubóstwo, skromność) i sabi (patyna); Tanizaki Jun ichirM

Pochwała cienia (kultura światła i kultura cienia)
lð Estetyka kawaii (sÅ‚odkość, rozczulanie)
PJWSTK Iwona Kordzińska-Nawrocka, Kultura japońskiej codzienności, I rok
Iwona Kordzińska-Nawrocka
PJWSTK Kultura japońskiej codzienności
Wykład 2-3 Wzory zachowań w życiu codziennym
dn& & & & & &
Główne pojęcia: reigi sahM
, utsukushii kokoro, kotoba no aimaisa, giri, ninjM
, uchi,
soto, on, osiki, kojin, shudan, shudanshugi, keigo, ishindenshin, seiza, aizuchi
lð wzory postÄ™powania wszystkie zachowania JapoÅ„czyków w rodzinie, Å›rodkach komunikacji,
w pracy, na wycieczce etc. odnoszą się do odpowiednich wzorów (charakter: zwyczajowy,
moralny lub prawny)
lð JapoÅ„czycy swój system norm i wzorów spoÅ‚ecznych okreÅ›lajÄ… terminem reigi sahM

(reigi- sposób odczuwania i myślenia, sahM
-formy przejawiania uczuć i myśli)
lð Idea estetyczna Utsukushii kokoro - sÅ‚owa, czyny, zachowanie powinny odzwierciedlać
piękne wnętrze człowieka, powszechnie obowiązująca norma w zachowaniu to grzeczność i
szczególny rodzaj empatii - wychodzenie naprzeciw uczuć i oczekiwań innych
Kotoba-no aimaisa (niejednoznaczność, niejasność wypowiedzi) wyrażenia, które w
sposób pośredni oznaczają odmowę- podstawowa technika maskująca
lð Idea etyczna giri-ninjM
zaczerpnięta jest z ideologii konfucjańskiej.
lð Giri - kluczowe pojÄ™cie etyki japoÅ„skiej, obowiÄ…zek moralny, rodzaj zobowiÄ…zania socjalnego,
norma zobowiązująca do przestrzegania i uszanowania obustronnych stosunków, należy
pomagać tym, którzy nam pomogli
lð obowiÄ…zek spÅ‚acenia dÅ‚ugu moralnego on (przysÅ‚uga, uprzejmość, dobrodziejstwo, w myÅ›li
buddyjskiej funkcjonuje jako dług ludzkości wobec współczucia Buddy)
lð NinjM
- naturalne uczucia, emocje, uniwersalne ludzkie uczucia: miłość, żal, sympatia, smutek.
Z reguły ninjM
nie koliduje z normami społecznymi giri
lð SpoÅ‚eczna uchi- soto dualistyczny podziaÅ‚ Å›wiata na:
lð uchi ja, moja rodzina, moja firma, soto wszyscy inni
lð Zasada nienaruszalnoÅ›ci granic uchi (przejawia siÄ™ również na poziomie jÄ™zykowym-
rozbudowany język grzecznościowy keigo), Keigo: język modestywny, język aprecjatywny,
lð koncepcja kojin-shudan (jednostka- grupa) spoÅ‚eczeÅ„stwo nastawione na grupÄ™, na innych, o
charakterze kolektywnym shudanshugi; Koncentrowanie się na własnej osobie jest niemile
widziane.
lð Formy zachowaÅ„:
lð ojigi - niewerbalna forma komunikacji miÄ™dzyludzkiej; rodzaje ukÅ‚onów: gÅ‚Ä™boki 45 stopni w
stosunkach oficjalnych, lekkie skinięcie głowy w stosunkach przyjacielskich,na siedząco
głębokie schylenie głowy.
PJWSTK Iwona Kordzińska-Nawrocka, Kultura japońskiej codzienności, I rok
lð zwyczaj zdejmowania obuwia (osobne obuwie do toalety, ubikacji- uchi soto
lð -tatami zakaz wchodzenia w kapciach na tatami, nie należy też przekraczać styków.
lð -seiza formalny sposób siedzenia na poduszkach (zabuton),
lð Ishindenshin komunikacja dusz niewerbalna forma przekazywania uczuć, wspólny kod
porozumiewania siÄ™ polegajÄ…cy na przekazywania czy komunikowaniu wszelkich emocji nie
za pomocą słów lecz poprzez ciszę; znaczenie ciszy- bliskość, zażyłość, zrozumienie,
szczęście, harmonia, radość, Cisza nie jest krępująca
lð Mimika twarzy -ideaÅ‚em jest twarz pokerowa niewyrażajÄ…ca uczuć, uÅ›miech oznacza
zakłopotanie, zdenerwowanie, Bezpośredni kontakt wzrokowy - natarczywy, niegrzeczny
lð Aizuchi  potakiwanie jako oznaka przysÅ‚uchiwania siÄ™ z uwagÄ…, Aizuchi o utsu przytakiwać
lð Rodzina -ograniczone lub pomijane sÄ… bezpoÅ›rednio wyrażanie oznaki uczuć: Przytulanie,
Całowanie, werbalne wyznania uczuć, (słowo ai miłość zastępuje suki lubię
PJWSTK Iwona Kordzińska-Nawrocka, Kultura japońskiej codzienności, I rok
Iwona Kordzińska-Nawrocka
PJWSTK Kultura japońskiej codzienności
Wykład 4 Kuchnia japońska-część I dn& & & & & &
Główne pojęcia: Nihon ryM
ri, shushoku, fukushoku, kusurigari, honzenryori, shM
jin
ryM
ri, shijM
ryk
, kaiseki ryM
ri, chakaiseki, tempera, sushi, narezushi, kabayaki
1. Kuchnia japońska Nihon ryM
ri: połączenie różnych tradycji kulinarnych: obcych i
rodzimych, mozaika wielu stylów i technik kulinarnych- bliska pojęciu kuchni fusion,
doświadczenie kulinarne i estetyczne: moritsuke, czyli sztuka prezentacji;; kuchnia
eliminacji i ograniczeń- minimalizm kulinarny i artystyczny
2. Kultura ryżu: głównie pożywienie shushoku; pozostałe potrawy stanowią jedynie
dodatek fukushoku lub okazu; Ryż: ine  roślina kome  ziarno, gohan, meshi  posiłek,
raisu  ryż w potrawach europejskich
3. Eliminacja mięsa: 675 rok I. edykt nikushoku kinshirei (bydło, konie, psy, małpy,
drób hodowlany- zakaz spożywania IV VIII), cesarza Temmu (673-686); 743 rok edykt
cesarza Shomu (724-749) dotyczył zwierzyny dzikiej; 1687 rok siogun Tokugawa
Tsunayoshi (1680-1709) edykt miłosierdzia i współczucia dla wszystkich istot żywych
shorui awaremi no rei zniesiony po 20 latach; kusurigari (polowanie na lekarstwa), czyli
polowania na zwierzęta: dziki, sarny, lisy, zające, wilki, niedz
wiedzie; żywność lecznicza
kusurishoku kui; mięso można było przygotowywać wyłącznie na zewnątrz; na
zawieszone suki, czyli radle i pieczone nad ogniskiem.
1872 roku cesarz Meiji (1852-1912) zlikwidował 1200 letni zakaz, celebrując powitanie
Nowego Roku potrawami mięsnymi.
4. Kuchnia odświętna:
Honzen ryM
ri styl bankietowy: honzen główny stolik, ni no zen drugi stolik, san no zen
trzeci stolik, suimono zen stolik na sake; potrawy ichijk
sansai (zupa i trzy dodatki) ichijk

gosai (zupa i pięć dodatków) sanjk
nanasai (trzy zupy i siedem dodatków)
ShijM
ryk
styl kuchni shijM
; twórca reguł Fujiwara Yamakage(824-888) - rytuał hM
chM
shiki
krojenie produktów na oczach gości
ShM
jin ryM
ri okres Kamakura, kuchnia wegetariańska; pochodzi od sanskryckiego virya i
wskazuje na dobrowolne wyrzeczenia i ograniczenia mające na celu oczyszczenie wnętrza
i uniknięcie zbrukania.
Pierwszy element shM
oznacza medytację; drugi shin starania, wysiłek
PJWSTK Iwona Kordzińska-Nawrocka, Kultura japońskiej codzienności, I rok
Kaiseki ryM
ri lub chakaiseki potrawy towarzyszÄ…ce ceremonii herbaty; zestaw prostych,
lekko- strawnych potraw; twórcą Sen no Rikyk
(1522-1591); słowo kaiseki oznacza
pogrzane kamienie i związane jest z praktykami mnichów buddyjskich; póz
niej kamienie
zastąpione zostały prostym posiłkiem, a ideę tę podchwycili mistrzowie ceremonii herbaty
wabicha (herbata ubóstwa)
Kaiseki ryM
ri - odświętna kuchnia mieszczan -połączenie honzen ryM
ri i chakaiseki
Innowacja- potrawy serwowane po kolei zgodnie z zasadÄ… kuikiri
Sakizuke lub otoshi przystawka pasujÄ…ca do sake
Suimono czysta zupa
Sashimi surowe plasterki ryby
Yakimono jedzenie pieczone najczęściej ryba
Mushimono potrawy gotowane na parze
Agemono potrawa smażona w głębokim tłuszczu najczęściej tempura
Sunomono najczęściej tsukemono warzywa marynowane
Shokuji ryż i tomewan zupa miso
Mizugashi deser najczęściej owoce
5. Kuchnia Edo- podstawą kuchni japońskiej:
pierwsza restauracja Nara chameshi powstała w 1657 r. przed Zensoji;
Yatai przewoz
ne bary na kółkach, stragany; przewodniki po restauracjach 1777r. 31
restauracji; 1804r. 600 restauracji; 1848r. 6165 restauracji;
Hasło  Dziś zarobione pieniądze dziś wydane (yoigoshi no zeni wa motanu)
Potrawy kuchni Edo: soba - makaron gryczany; kabayaki węgorz grilowany, tempura;
sushi
Sushi: wywodzi się od słowa su ocet lub suppai kwaśny
oð Dwa typy: narezushi forma konserwowania ryb; hayazushi sushi szybkie, gdzie
wszystkie składniki są konsumowane
oð Hanaya Yohei (1799-1858) uznawany jest za twórcÄ™ nigiri zushi (maÅ‚e kulki ryżu z
kawałkami ryb i owoców morza)
PJWSTK Iwona Kordzińska-Nawrocka, Kultura japońskiej codzienności, I rok
Iwona Kordzińska-Nawrocka
PJWSTK Kultura japońskiej codzienności
Wykład 5 Kuchnia japońska  część II dn& & & & & &
Główne pojęcia: inarizushi, sM
men, soba, udon, r

men, sashimi, miso, shM
chk
,
kiraibashi
Inne rodzaje sushi
Makizushi - początkowo używano glonów kombu-konbumaki lub skóry ryby fugu;
inarizushi - inari to nazwa świątyń, w których czci się bóstwo Ukanomitama (pięciu zbóż);
posłańcami bóstwa były białe lisy, które uwielbiały smażone tofu.
6. Współczesna kuchnia japońska:
Makarony menrui :cienki makaron pszenny sM
men - mÄ…ka pszenna pomieszana z mÄ…kÄ…
ryżową, wodą i solą; gruby makaron udon z maki pszennej, danie na zimno zaruudon,
danie na gorÄ…co w zupie kakeudon; soba, makaron z mÄ…ki gryczanej na zimno zarusoba
lub na ciepło kakesoba; r

men, makaron pszenny pochodzenia chińskiego, pojawił się w
okresie Meiji, Momofuku AndM
(1910-2007), przezywany Mr Noodle (Pan Makaron),
1958 roku zupki makaronowe instant (insutanto r

men), jego pierwszy produkt- chikin
r

men
Ryby i owoce morza:
uo rybę żywą; sakana ryba jako jedzenie; słowo sakana wywodzi się od sakena
(towarzyszÄ…ca sake); Potrawy z ryb: sashimi (surowa ryba) tempura, sushi
Wodorosty (kaisM
): kombu (nazywane również kobu), czyli listownica Kombu występują
w morzach chłodnych i umiarkowanych, mogą osiągać długość nawet do 20 m; W
okresie Meiji w 1908 roku profesor Uniwersytetu Tokijskiego Ikeda Kikunae wyizolował
z kombu zwiÄ…zek chemiczny zwany glutaminianem sodu (aji no moto)
nori, sprasow
ane arkusze suchych krasnorostów. Krasnorosty myje się w czystej wodzie, układa na
bambusowych deseczkach nadając im kształt kartki papieru i następnie suszy na słońcu
Wakame czyli zabarwione na brÄ…zowo glony z grupy brunatnic (undaria)
Hijiki popularne wodorosty rosnące na skałach w płytkich wodach, a ponieważ są dosyć
twarde przed suszeniem poddaje się je obróbce termicznej.
Fasola sojowa (mame): gatunki fasoli: daizu (duże ziarna), z którego robi się sos sojowy,
tM
fu, pastę miso, azuki (małe ziarna) czerwona, zielona lub biała fasola wykorzystywana
w produktach cukierniczych eda mame zielone pędy młodej fasoli, które ugotowane
stanowiÄ… zakÄ…skÄ™ do piwa.
PJWSTK Iwona Kordzińska-Nawrocka, Kultura japońskiej codzienności, I rok
Sos sojowy produkowany z fasoli, pszenicy, soli i wody z dodatkiem grzybów kM
ji.
Pasta miso - podobny smak do sosu sojowego; jest jednÄ… z podstawowych przypraw;
robiona z fasoli, ale też z innych surowców między innymi z ryżu i jęczmienia. Zboża lub
fasolÄ™ doprowadza siÄ™ do stanu wrzenia, dodaje wody, soli oraz grzyby kM
ji wywołujące
fermentacjÄ™; zupa misoshiru, marynowanie warzyw (misozuke).
Sake, narodowy alkohol Japończyków;
Gatunki: junmai czysta produkowana wyłączenie z ryżu, wody i kM
ji; honjM
zM

mieszanina alkoholu z ryżu i alkoholu destylowanego połączonego w proporcji 70% na
30%; ginjM
shu, gdzie użyty do produkcji ryż jest najstaranniej polerowany i oczyszczany,
dzięki czemu otrzymany trunek ma kwiatowy aromat i łagodny smak
ShM
chk
, czyli japońska wódka; miłośnikiem był Izumi Shigechiyo (1865-1986), według
księgi Guinessa najdłużej żyjący człowiek na świecie; podobno w ramach diety
codziennie zażywał shM
chk
; ShM
chk
wytwarza się z ryżu, ziemniaków, zbóż, a zawartość
alkoholu waha siÄ™ od 25 nawet do 60 %. ShM
chk
podaje się z dodatkiem ciepłej (oyuwari)
lub zimnej wody (mizuwari), z lodem, bez żadnych dodatków lub przygotowuje się
koktajl zwany chk
hai.( shM
chk
high ball drink robiony w wysokiej szklance)
Pałeczki hashi: waribashi jednorazowe, nuribashi pokryte laką, toribashi wspólne do
nabierania, saibashi do gotowania potraw z warzyw, manabashi do przygotowywania
potraw z ryb, hibashi metalowe do smażenia i gotowania odporne na temperaturę,
yanagibashi pałeczki wierzbowe odświętne
Kiraibashi zakazy związane z pałeczkami:
tatakibashi zakaz stukania; saguribashi zakaz rozgrzebywania jedzenia; mayoibashi
zakaz trzymanie pałeczek w ręku i zastanawiania się, co wybrać do jedzenia; sorabashi
zakaz trzymania pustych pałeczek; sashibashi lub tsukibashi zakaz wbijania pałeczek w
potrawy; kamibashi zakaz obgryzania końcówek pałeczek; otoshibashi zakaz
upuszczania pałeczek podczas jedzenia na podłogę;
yosebashi zakaz przesuwania pałeczkami potraw i naczyń; watashibashi zakaz
przekazywania potraw pałeczkami innej osobie
PJWSTK Iwona Kordzińska-Nawrocka, Kultura japońskiej codzienności, I rok
Iwona Kordzińska-Nawrocka
PJWSTK Kultura japońskiej codzienności
Wykład 6 Rodzina japońska dn& & & & & &
Główne pojęcia: ipputasai, ippu assai, mukotori, yometori, sanjk
, shichikyo, ie, dansonjohi,
miaikekkon, renaikekkon, nakM
do, yuinM
, shinzen, butsuzen, jinzen,
sengyM
shufu, shitsuke,
1 Rodzina arystokratyczna okres Heain (VIII-XII w.)
Kodeksy ritsuryM
(VIII w.) podstawy prawa rodzinnego i małżeńskiego:
-wiek małżeński: mężczyz
ni 12-13 lat, kobiety 11 lat
-ipputasai system poligamiczny
-matrylinearny i patrylinearny sposób dziedziczenia
Dwa typy małżeństw:
1. mukotori (małżeństwo główne, mąż przyjęty do rodziny żony)
2. Kayoi (małżeństwo poboczne); słowo kayoi oznacza: częste odwiedzanie, wizyty męża w
domu żony
Rozwody: w przypadku głównego małżeństwa rozwód niemożliwy, sanjk
(potrójna zależność
kobiety od ojca, męża; najstarszego syna) shichikyo siedem powodów rozwodu: bezpłodność,
rozwiązłość, brak kontaktu z teściami, gadatliwość, przestępstwo, zazdrość, choroba.
2.Okres rycerski i mieszczański okres Kamakura do Edo (XII-XVIII)
Podstawy prawne JM
ei shikimoku (Zbiór przepisów ery JM
ei) XIII w .zdrada małżeńska
surowo karana; Buke shohatto (Przepisy prawne dotyczące wojowników) XVII w. zakaz
zawierania małżeństw bez zgody władz, zakaz małżeństw mieszanych (ścisła endogamia)
Małżeństwo: yometori przyjęcie panny młodej do domu pana młodego; małżeństwa
strategiczne seiryaku kekkon, patrylinearny sposób dziedziczenia
-małżeństwa aranżowane przez swatów, zaręczyny yuinM
, prezent wręczany przez rodzinę
panny młodej; ślub rytuał sansan kudo trzy czarki sake.
3. Okres Edo
Ie rozbudowana rodzina wielopokoleniowa; oyakata głowa rodu ma władzę absolutną,
funkcja dziedziczna, kogata członkowie rodu
Ideologia danson johi (wyższości mężczyzn nad kobietami)
Rozwody: mężczyzna mikudarihan (trzy linijki) pisemne zawiadomienie
kobieta mogła modlić się do bóstwa rozwodów lub uciec do świątyni kakekomidera
4. XIX wiek restauracja ery Meiji system poligamiczny zastÄ…piony monogamiÄ… ippuissai
PJWSTK Iwona Kordzińska-Nawrocka, Kultura japońskiej codzienności, I rok
5. Wiek XX. Konstytucja z 1947 roku zmieniła pozycję kobiety: prawo do dziedziczenia,
prawo do swobodnego wyboru partnera, prawo do rozwodu
Dwa rodzaje ślubów: miaikekkon małżeństwo aranżowane (nakM
do swat), ren aikekkon
małżeństwo z miłości
Średni wiek zawierania małżeństw: mężczyz
ni 28, 29 lat; kobiety 26,27 lat.
Ceremonia ślubna:
Shinzen ślub w stylu shintoistycznym; Butsuzen styl buddyjski; Jinzen świecki;
Chrześcijański, w kościele.
HirM
en wesele: powitanie- nakM
do, przemówienia najważniejszych gości, toast, tort weselny
rytuał krojenia, oironaoshi zmiana stroju przez państwa młodych, podziękowanie skierowane
do gości, hikidemono prezenty dla gości
6. Współczesna rodzina japońska: rodzina nuklearna - 3, 4 osobowa, ojciec salaryman
biznesmen, matka gospodyniÄ… domowÄ… sengyM
shufu, Średnie zarobki 5, 6 mln jenów rocznie,
mężczyzna poświęca się pracy, kobieta (shitsuke) opiekuje się i wychowuje dzieci
Niektóre aspekty życia rodzinnego:
kobieta całkowicie kontroluje budżet domowy; kobieta ma prawo odkładać hesokuri; kyM
iku
mama matka edukacyjna; zjawisko tanshin funin służbowe przeniesienie do innego miasta;
brak wspólnego życia towarzyskiego
YuinM
prezent zaręczynowy
PJWSTK Iwona Kordzińska-Nawrocka, Kultura japońskiej codzienności, I rok
Iwona Kordzińska-Nawrocka
PJWSTK Kultura japońskiej codzienności
Wykład 7 Młodzież a japoński system edukacji
Główne pojęcia: gakureki shakai, terakoya, M
raimono, fukoku kyM
hei, sonnM
aikoku,
shiken jigoku, juku, yobikM
, kyM
iku mama, tsumekomi kyM
iku, yugami, ijime
1. Społeczeństwo edukacyjne
-gakureki-shakai (społeczeństwo przywiązujące wagę do edukacji -wykształcenie, a nie
społeczna pozycja warunkuje awans i finansową stabilizację.
- Nowoczesny system edukacji powstał po II wojnie światowej; wzorowany na szkolnictwie
amerykańskim; 1947 roku dwie ustawy dotyczące edukacji: równy start dla wszystkich,
koedukację, swobodę akademicką, pomoc socjalną dla najuboższych; wyeliminowano religię
jako przedmiot nauczania, położono naciski na wychowanie w duchu demokracji i
poszanowania praw obywatelskich.
2. Historia edukacji
·ð V-VIII wiek- nauka czytania i pisania wraz z pojawieniem siÄ™ pisma chiÅ„skiego;
pierwsi nauczyciele obcokrajowcy
pierwszymi instytucjami szkolne: klasztory buddyjskie HM
ryk
ji, TM
daiji
Nauczano: języka chińskiego, pisma, prawa, dzieł klasyków chińskich, etyki i etykiety
dworskiej; wielkie rody arystokratyczne zakładały prywatne uczelnie (shigaku):
Kangakuin- ród Fujiwara, Gakkain-ród Tachibana
·ð Okres samurajski nowe szkoÅ‚y Kanazawa bunko XIII w i Ashikaga gakkM
XIV w.
XIV wiek rozkwit nauki i sztuki w świątyniach zen; terakoya uczono czytania i
pisania, rachunków, podstaw etyki buddyjskiej i konfucjańskiej; pierwsze podręczniki
M
raimono;
·ð hankM
szkoły dla samurajów; akademia ShM
heikM
pod patronatem władz bakufu;
nauczano klasyki konfucjańskiej; idea merytokracji
·ð Okres nowożytny
·ð Meiji i otwarcie siÄ™ Japonii (1868)
·ð I etap reform fukoku kyM
bogactwo narodowe i siła militarna; 1871 roku
hei
powstaje Ministerstwo Oświaty oraz program systemu edukacji wzorowany na
francuskim; powszechny obowiązek nauczaniu - dzieci od 6 do 10 lat (1900) póz
niej
do lat 12 (1907).
·ð 1887 rzÄ…d powoÅ‚aÅ‚ Uniwersytet Tokijski
PJWSTK Iwona Kordzińska-Nawrocka, Kultura japońskiej codzienności, I rok
·ð KeiM
Gijuku (Uniwersytet KeiM
) założony przez Fukuzawę Yukichiego
II etap reform; 1881 etykÄ™ jako przedmiot obowiÄ…zkowy
hasło sonnM
-aikoku- cześć dla cesarza miłość dla kraju
specjalne szkoły dla dziewcząt kształcące dobre żony, kochające matki, patriotki.
4. Współczesność
·ð Konstytucja 1947: zmiana zaÅ‚ożeÅ„ na pacyfistyczne i demokratyczne
·ð Etyka zastÄ…piona przedmiotem nauka o spoÅ‚eczeÅ„stwie.
·ð Obecnie: obowiÄ…zkowe nauczanie trwa 9 lat (6 lat szkoÅ‚y podstawowej i 3 lata
średniej) do 16 roku życia; shM
gakkM
6 lata, chk
gakkM
3 lata, kM
tM
gakkM
3 lata, daigaku
4 lata (medycyna 6 lat); tanki-daigaku 2 lata przeznaczone dla kobiet ; Po 4 letnich
studiach- studia podyplomowe: MA 2 lata , PhD 4 lata; szkoły płatne;
·ð dwie kategorie szkół: publiczne i prywatne.
·ð Rok szkolny: rozpoczyna siÄ™ 1 kwietnia, koÅ„czy siÄ™ 31 marca szkoÅ‚y podstawowe
trymestry; studia dwa semestry
·ð hierarchia szkół: najbardziej prestiżowe Uniwersytet Tokijski, Uniwersytet w Kioto
(KyM
to daigaku- KyM
dai), Waseda daigaku
·ð piekÅ‚o egzaminacyjne (shiken-jigoku) testy (wieczorowe prywatne szkoÅ‚y juku)
·ð podstawowa i Å›rednia szkoÅ‚a japoÅ„ska: -tydzieÅ„ szkolny jest 5-dniowy, mundurki,
tsumekomi kyM
iku wiedza bierna, odtwórcza; test podstawową formą sprawdzania
wiedzy jako najbardziej obiektywny; zjawisko matki-edukacyjnej kyM
iku mama
·ð studia: rM
nin  yobikM
szkoły przygotowujące do egzaminów na studia; dostać się
na studia jest trudno, łatwo jest je skończyć
·ð Wady systemu: zbyt wysoki poziom rywalizacji i wymagaÅ„; nacisk poÅ‚ożony
jest na przygotowanie do egzaminów wstępnych; zjawiska yugami wykolejenie i
ijime prześladowanie słabszych, innych; surowość reguł i zasad szkolnych; sztywna
jednolitość,
·ð Zalety: spoÅ‚eczeÅ„stwo wyksztaÅ‚cone, 99 % koÅ„czy szkoÅ‚Ä™ Å›redniÄ…, 40 % studia;
wysoki poziom wiedzy i umiejętności,
PJWSTK Iwona Kordzińska-Nawrocka, Kultura japońskiej codzienności, I rok
Iwona Kordzińska-Nawrocka
PJWSTK Kultura japońskiej codzienności
Wykład 8 Japoński system zarządzania
Terminy: zaibatsu, Doyk
kai, shk
shin koyM
sei, nenkM
joretsu, nemawashi, ringi seido,
kigyM
betsu kumiai, kyM
dM
tai, Dai ni no Mura, karM
shi, nenkin seido OL, tanshin funin
I.
º% Przed II wojnÄ… stosunki w pracy oparte na tradycyjnej zasadzie paternalizmu
pracodawcy: zaibatsu  holdingi; (Mitsui, Mitsubishi, Sumitomo, Yasuda); 1947
ustawa antymonopolowa  miała położyć kres zaibatsu; rozwiązano 83 holdingi
º% Konstytucja gwarantuje: prawo do pracy, wolność zwiÄ…zków zawodowych; równość
warunków pracy i płacy; współdziałanie pracodawcy i pracownika; wprowadza zakaz
pracy przymusowej; zakaz zatrudniania dzieci do lat 15; maksymalny 48 godzinny
tydzień pracy; prawo do jednego dnia wolnego w tygodniu; prawo do 6 dniowego
urlopu w roku
º% 1946 powoÅ‚anie DM
yk
kai- uchwała w 1956 roku: przedsiębiorstwo prywatne jest
publiczną instytucją; kadra kierownicza zarządza kierując się dobrem całego
społeczeństwa;  produkcja towarów i usług najwyższej jakości, o jak najniższej cenie
dla dobra ogólnego ; społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstwa wobec
gospodarki narodowej
II. Charakterystyka japońskiego systemu zarządzania
1. system dożywotniego zatrudnienia shk
shin koyM
sei
zatrudnianie pracowników zaraz po ukończeniu edukacji; -decyzja o zatrudnieniu
podejmowana w oparciu o wymagania personalne (osobowość, predyspozycje psychiczne);
pracodawca zapewnia przeszkolenie; zatrudnienie obejmuje cały okres pracy aż do emerytury.
2. system senioralny nenkM
joretsusei
pozycja w firmie i płace wzrastają proporcjonalne do stażu pracy
3. kolektywny system podejmowania decyzji nemawashi nieoficjalny , ringi seido - oficjalny
4. jednozakładowe związki zawodowe kigyM
betsu kumiai
III. KyM
dM
tai  wspólnota  termin historyczny, podstawowa forma ekonomicznej
organizacji jaka była mura (wieś) - wspólnota ekonomiczna; cechy wyróżniające: autarkizm,
shintozim, gerontokracja; familijność;
IV Firma japońska jako Dai ni no mura:
PJWSTK Iwona Kordzińska-Nawrocka, Kultura japońskiej codzienności, I rok
º% Paternalizm pracodawcy, gwarancja zatrudnienia i wynagrodzenia (pensja i bonasu 
dwa razy w roku), -pomoc socjalna, pożyczki nisko oprocentowane, wspólne formy
wypoczynku, -szkolenie zawodowe, pomoc w przekwalifikowaniu, firma jest rodzinÄ…
shinrai kankei (drinking relations)
V. Cienie japońskiego systemu: pracoholizm, karM
shi - śmierć z przepracowania,
tanshin funin  delegacje służbowe
VI. Kobieta w firmie; pracowni drugiej kategorii; niższe płace; OL (Office lady); słabo
rozwinięty system zabezpieczenia socjalnego; praca kończy się z chwilą wyjścia za
mąż lub urodzenia dzieci
VII. Nenkin seido system emerytalny
1961 r. powszechny system emerytalny; trzy rodzaje emerytury: - kokumin nenkin -dla osób
samozatrudniajÄ…cych siÄ™, -kM
sei nenkin  dla pracowników firm prywatnych, kyM
sei nenkin
dla urzędników firm państwowych (kM
muin)
1986 reforma: system objął wszystkie osoby pomiędzy 20 a 60 rokiem życia; emeryturę
otrzymuje się w wieku 65 lat ; podział na trzy kategorie: (kokumin nenkin) studenci i
przedsiębiorcy, (kyM
sei nenkin) urzędnicy firm państwowych, (kM
sei nenkin) pracownicy
firm prywatnych i rodziny  żony
PJWSTK Iwona Kordzińska-Nawrocka, Kultura japońskiej codzienności, I rok
Iwona Kordzińska-Nawrocka
PJWSTK Kultura japońskiej codzienności
Wykład 9 Japońskie święta
Terminy: gyM
ji, sechie, M
soji, mochitsuki, kadomatsu, shimenawa, kagamimochi, osechł
ryM
ri, mamemaki, hina ningyM
, koi nobori, bon
I. Doroczne świeta (gyM
ji) festiwale (matsuri)
Trzy z
ródła tradycji świątecznej: święta i uroczystości dworskie sechie (VII-XII w.),
ceremonie związane z kulturą rycerską (XII-XVI w.), obrzędy warstwy
mieszczańskiej epoki Edo (XVII-XIX w.).
obrzędy gosekku, czyli pięciu świąt;
7 dzień pierwszego miesiąca zwany  Dniem Człowieka (jinjitsu), 3 dzień
trzeciego miesiąca (momo no sekku), 5 dzień piątego miesiąca (tango no sekku), 7
dzień 7 miesiąca (tanabata), 9 dzień 9 miesiąca (chM
yM
), atrakcjÄ… - ceremonialne
potrawy sechiku ryM
ri
ZIMA
1. Grudzień - shiwasu starojapońska nazwa  zabiegany mnich , M
sM
ji wielkie porzÄ…dki od 13
dnia grudnia, mochitsuki ubijanie mochi 28 dnia grudnia, unikano 29 dnia, bM
nenkai
 spotkania z okazji zapominania roku przyjęcia firmowe
L
misoka sylwester: toshikoshisoba, kM
haku utagassen program rozrywkowy NHK
toshidama prezenty dla dzieci, 00.00 - joya no kane 108 razy
2. OshM
gatsu Nowy Rok , pierwsze 3, 6 dni Nowego Roku, pierwszy dzień miesiąca
gantan, ozdoby: kadomatsu, shimenawa, kagamimochi, potrawy noworoczne zM
ni, (1000 lat
tradycji), osechi ryM
ri, noworoczna sake otoso; hatsumM
de- pierwsza wizyta w świątyni
podczas nowego roku.
3. Setsubun 3, 4 luty, dawniej tsuina  ostatniego dnia roku; zwyczaj mamemaki - wyrzucania
ziaren fasoli oni wa soto, fuku wa uchi - demony na zewnątrz, szczęście do środka
WIOSNA
1. Hina matsuri 3 III (momo no sekku) święto dziewcząt; hina ningyM
; potrawy: hishimochi
ciasteczka ryżowe w kształcie brylantów, kusamochi, kairyM
ri, momohanazake
2. Hanami święto ruchome, w epoce Heian hana no en
3. Hana matsuri 8 IV święto kwiatów powiązane z narodzinami Buddy, ołtarze hanamidM
,
amacha herbata z hortensji
4. Tango no sekku 5 V święto chłopców; koi nobori latawce w kształcie karpia, shM
bunoyu
kÄ…piel w irysach, kashiwamochi, chimaki
LATO
1. Tanabata 7 VII święto gwiazd Altar i Wega spotykają się na drodze mlecznej,
2. (o) bon święto zmarłych 13-16 VII, 13-16 VIII bon -taca, patera; dusze przodków
przybywają do domów rodzinnych - zapala się latarenki tM
rM
, na powitanie mukaebi, na
pożegnanie okuribi, , czyta i recytuje sutry
JESIEC

1. Tsukimi 15 VIII, 15 IX dziś; zwyczaj przyszedł z Chin, tsukimi dango, trawa susuki
2. Momiji, momijigari podziwianie klonów, święto ruchome
3. KinrM
kansha no hi 23 listopada - święto dziękczynienia
PJWSTK Iwona Kordzińska-Nawrocka, Kultura japońskiej codzienności, I rok
Iwona Kordzińska-Nawrocka
PJWSTK Kultura japońskiej codzienności
Wykład 10 Obrzędy przejścia w Japonii
Terminy: shichiya, chitose ame, yakudoshi, kanreki, tomurai, otsuya, makurakazari
OBRZ
DY PRZEJÅšCIA tsk
ka girei
1. Narodziny i poród
Ubuyu- umycie w poświęconej wodzie, którą chronią ubusunagami; dawniej dodawano sake i
sól do wody; używano wanienek z drewna pokrytego laką; ubumeshi gotuje się specjalny ryż
 aby dziecko nie było głodne ; Hesoo  pępowinę przechowuje się ; TanjM
bi narodziny:
shichiya siódmy dzień nadanie imienia, miyamairi wizyta w świątyni, okuizome pierwszy
posiłek; hatsusekku, hatsu tanjM
bi
2. Shichigosan 15 XI dzień dziecka  3 i 5 letni chłopcy 3 i 7 letnie
dziewczynki
3 letnie dzieci: kamioki zapuszczanie włosów, 5 letni chłopcy hakamagi no iwai strój
hakama,7 letnie dziewczynki obiiwai - kimono i pas obi; wizyta w świątyni, chitose ame
cukierki na 100 lat życia
3. Seijinshiki ceremonia dojrzałości druga niedziela stycznia
4. Kekkon kinenbi - 2. Men bawełniane prezenty bawełniane; 3. kutsu skórzana wyroby ze
skóry; 5. Ki drewniana; 7. DM
miedziana; 10. Suzu ; 15. suisho kryształowa 20. jiki metalowa;
25. gin srebrna; 30. shinju perłowa ;50. kin złota
75. daiyamondo diamentowa
5.Yaku doshi: mężczyzna 25,42  shini (umierać), kobieta 19, 33  sanzan ciężki, trudny,
nieszczęśliwy
6.Ga  urodziny ; Kanreki  60 lat obrót kalendarza zodiakalnego; prezenty czerwone,
czapeczka; koki- 70 lat  prezenty fioletowe; Kiju- 77 lat znak ki- yorokobu zapisuje siÄ™ trzema
7 śU; Sanju- 80 lat ŚP; Beiju 88 lat s|; Sotsuju  90 lat; Hakuju -99 lat }v- ~v brakuje N
jedynki
7. Tomurai obrzędy pogrzebowe
Otsuya  czuwanie przy zmarłym
ShinishM
zoku  strój zmarłego dawniej białe kimono, dziś ulubiony strój należący do
zmarłęgo
Makura kazari  ozdoby poduszkowe u wezgłowia zmarłego umieszcza się: czarkę z ryżem
z wbitymi pałeczkami, Kadzidełka, świeczki, wazon z chryzantemami, nóż lub miecz
kremacja
Shichiya -siódmego dnia po śmierci nadanie imienia pośmiertnego kaimyM

Żałoba bezpośrednia trwa 49 dni
Szczególnie uroczyście obchodzi się święta obon w 1, 3, 7, 33 i 49 rocznicę śmierci.
Po 49 latach koniec żałoby - dusza uwalnia się i przestaje odwiedzać dom rodzinny
PJWSTK Iwona Kordzińska-Nawrocka, Kultura japońskiej codzienności, I rok
Iwona Kordzińska-Nawrocka
PJWSTK Kultura japońskiej codzienności
Wykład 11 Japońskie sporty narodowe
Terminy: dohyM
, shimenawa, banzuke, keshM
mawashi, yokozuna, sekiwake, makuuchi,
chankobane, honbasho, rikishi, Yaku
I. SumM
: tradycyjne zapasy japońskie,
PowiÄ…zania z kabuki i szintoizmem: teatralne gesty i ruchy,
W sumo istnieje 48 kata, technik dzięki którym można wygrać mecz.
DM
hyM
iri wejście na matę, dohyM
rytualny początek zawodów, tylko najwyższy rangą
zawodnik prezentuje kata. Przestrzeń, gdzie odbywa się walka to koło o średnicy 4.55. m.
DohyM
otoczone shimenawa liną z trawy ryżowej.
yobidashi klaskanie w drewniane kawałki oznacza zmianę programu w sumo oraz nowa
scenÄ™ w kabuki.
PoczÄ…tki sumM
:
Pierwsze wzmianki w Nihon Shoki.; sumai no sechie czyli sumo bankietowe; dohyM
w
kształcie koła, na którym odbywają się zawody wywodzi się z czasów Ody Nobunagi (XVI
w.).
Obecny system ukształtował się około 300 lat temu; tradycyjne stroje, opaska na biodrach
mawashi, fundoshi, uczesanie chon-mage (na wzór samurajski). Podczas okresu Edo
zawodnicy rikishi nosili keshM
mawashi (fartuchy) dziś już tylko podczas ceremonii
wprowadzajÄ…cych.
Profesjonalne sumo organizowane jest przez Nippon sumo kyM
kai, sponsorowane przez
MonbushM
. Członkami organizacji są oyakata, trenerzy i byli zawodnicy oraz rikishi.
Wszyscy zawodnicy, dziś jest ich około 800, trenują i mieszkają w heya (54 ) prowadzonej
przez oyakata. Zawodnicy tworzÄ… hierarchiÄ™ opartÄ… na zasadach rywalizacji sportowej i
wiekowej.
Zawodnicy podzieleni sÄ… na rangi, banzuke czyli lista przedstawiajÄ…ca hierachiÄ™ publikowana
jest dwa tygodnie przed każdymi zawodami.
9 warstw: Makuuchi (42 zawodników), Juryo (28), Makushita (120), Sandanme ( 200),
JM
nidan (230), i JM
nokuchi (80). Zawodnicy zaczynają od najniższej warstwy Jonokuchi i
zgodnie ze zdolnościami awansują. Tylko zawodnicy z dwóch ostatnich warstw otrzymują
pensje i nazywani sÄ… sekitori (przekraczajÄ…cy bariery). Ostatnia warstwa dzieli siÄ™ na:
Maegashira Komusubi, Sekiwake, Ozeki, Yokozuna.
Yokozuna - czyli wielki mistrz to wyjątkowa pozycja, nie można jej utracić, a jedynie być
zachęconym do wycofania się. Aby zostać yokozuna trzeba jako ozeki wygrać zawody dwa
razy pod rząd. Aby zostać ozeki należy wygrać przynajmniej 33 razy w 3 zawodach jako
sekiwake lub komusubi.
Wszyscy zawodnicy sumo noszą specjalne imona shikona W ostatnich kilkunastu latach świat
sumo otworzył się na zawodników niejaponskich , pierwszy obcokrajowiec to był
Takamiyama w latach 70 siątych, następnie Konishiki, który jako pierwszy osiągnął
PJWSTK Iwona Kordzińska-Nawrocka, Kultura japońskiej codzienności, I rok
pozycję Ozeki. W 1993 Akebono został pierwszym yokozuna. Wszyscy trzech wywodzili się
z Hawajów. Jako Yokozuna zasłynął równiez Musashimaru, Hawajczyk, Obecny Yokozuna
Zawody honbasho . Co rocznie odbywają się zawody sumo w Tokio ( styczeń, maj,
wrzesień), Osaka (marzec), Nagoya (lipiec) i Fukuoka (listopad). Zawody trwają 15 dni od
niedzieli do niedzieli, sekitori ma jedna walkÄ™ dziennie.
GyM
ji sędzia jest tradycyjne ubrany w kimono.
Zawodnicy rikishi walczÄ… na specjalnej macie dohyM
, mogą przewracać lub wyrzucać poza
okrÄ…g.
Shio o maku zwyczaj posypywania solą, oczyszcza, odpędza złe duchy, naturalne lekarstwo
na rany.
Po zawodach zawodnik dostaje od sponsorów kenshokin (zapłatę)
Życie w heya życie zawodnika podlega licznym ograniczeniom. Nihon Sumo kyM
kai ściśle
określa jak powinien zachowywać się zawodnik. Zawodnicy sumo są natychmiast
rozpoznawalni, noszą yukaty, geta, chonmage. Tylko sekitori mogą zakładać ubrania z
jedwabiu. Podobne różnice widać w codziennym stylu życia. Młodsi zawodnicy wstają o 5
rano, zaś starsi o 7. 00. Hierarchia przestrzegana jest również w przypadku kąpieli i posiłków.
chankonabe posiłek zawierający zupę z gotowanymi kawałkami mięsa i warzywami.
II. Yakyk
baseball
Pojawił się koniec lat 80 XIX stulecia; W 1873 roku w Kaisei gakkM
(szkoła średnia, póz
niej
część TM
kyM
daigaku) nauczyciel Horacy Wilson zorganizował pierwsze zawody w Japonii;
w 1890 roku powstają pierwsze drużyny w szkołach; na początku 1903 roku na
uniwersytetach;
Uniwersytety: w 1914 roku TM
kyM
rokudai Yakyk
ringu ;pierwsza liga uniwersytecka
Waseda, KeiM
, Meiji, HM
sei, RikkyM
i TM
kyM
daigaku ; Zawody dwa razy w roku na wiosnÄ™ i
na jesieni;
żð 1950 rok system 2 lig z 6 drużynami każda ;trzy drużyny należą do firm kolejowych;
dwie są własnością gazet; pozostałe działają na zasadzie sponsoringu.
żð Dwie ligi: Liga Centralna seriigu i Liga Pacyfiku paariigu; istniejÄ… ograniczenia -4
obcokrajowców w drużynie w kwietniu każdego roku
żð Zawody 12 drużyn rozgrywa miÄ™dzy sobÄ… 135 meczy; pod koniec sezonu w paz
dzierniku
dwie zwycięskie drużyny grają ze sobą; Liga Centralna wygrała 32 razy, a Liga Pacyfiku
24;Tokyo Giants 20 razy został mistrzem
żð Stadiony: najstarszy
żð KM
shien w Nishinomiya, Kobe wybudowany w 1924 roku, kiedyś był największym
stadionem - 55 tys. widzów;
żð stadion Osaka Tigers (Hanshin Tigers).;
żð Tokyo Dome w Korakuen, z 1988 roku nazywany  wielkim jajkiem Big Egg stadion
Yomiuri Giants
PJWSTK Iwona Kordzińska-Nawrocka, Kultura japońskiej codzienności, I rok
Iwona Kordzińska-Nawrocka
PJWSTK Kultura japońskiej codzienności
Wykład 12 Homo ludens po japońsku część I
Główne pojęcia: J-bunka, tarentosan, mizushM
bai, otaku, ota, onsen
1. Pojęcie upowszechnione przez Johana Huizinga - Homo ludens: Zabawa jako z
ródło kultury -
Człowiek zabawowy, człowiek ludyczny
2. Społeczeństwo konsumpcyjne- konsumpcja jako nadrzędny cel, konsumpcja ma charakter
masowy, kultura stała się towarem konsumpcyjnym
1. kultura masowa -jeden z elementów kultury, obok tradycyjnego gatunku kultury wyższej,
artykuł masowego spożycia, tworzą ją specjaliści, eksploatując kulturalne potrzeby mas,
charakter homogenizujÄ…cy- (homogenizacja w dziedzinie kultury - Dwight Macdonald) -
burzy przegrody, ponad klasowa, zaciera kulturalną odrębność, standaryzacja
2. Japońskie społeczeństwo: większość społeczeństwa postrzega siebie jako klasę średnią 56%
chk
ryk
Kaiku, 12% średnią wyższą i wyższą
3. Kultura masowa wypracowała własne środki: radio, telewizja, film, komiksy, powieści
detektywistyczne etc.
4. Historyczne początki: Okres Heian - rozwój kultury popularnej, wspólne czytanie
monogatari i oglÄ…danie emakimono; zabawy grupowe monoawase: rywalizujÄ… dwie grupy
prawa i lewa, utaawase, eawase, monogatariawase, ishiawase, kaiawase; okres Edo poczÄ…tki
kultury masowej - ukiyo ulotny świat; popularne powieści: ninjM
bon (romanse, love-story),
ukiyozM
shi zeszyty ulotnego świata, gesaku bungaku literatura rozrywkowa, sharebon książki
frywolne, erotyczne, kusazoshi ilustrowane opowieści, prototyp manga, malarstwo ukiyoe,
teatr kabuki
5. J-bunka nie ma charakteru narodowego -mukokuseki, jest uniwersalna; 3 C: Consumer
technology: karaoke, walkman; Comics, cartoons - manga i Anie; Computer, video games
6. Media: 22 marzec 1925 pierwsza stacja radiowa w Tokio (dzisiaj obchodzony jako dzień
mediów); po połączeniu ze stacjami w Osace i Nagoji powstało NHK (Nihon hM
sM
kyoku);
1951 rok NHK podzieliło się eterem ze stacjami prywatnymi - 16 stacji radiowych; ;1953 rok
pierwsza stacja telewizyjna NHK i pierwsza stacja prywatna Nippon Television; 1960
telewizja kolorowa; 1969 radio FM; 2000 telewizja cyfrowa
7. Telewizja państwowa - NHK -stacja państwowa utrzymującą się z abonamentu (2006 rok 38
milionów abonentów); trzy kanały: edukacyjny, informacyjny, satelitarny
PJWSTK Iwona Kordzińska-Nawrocka, Kultura japońskiej codzienności, I rok
8. Stacje komercyjne: 91 stacji radiowych, 127 telewizyjnych, 16 satelitarnych; stacje utrzymujÄ…
się z reklam; Największe: TBS 27 lokalnych stacji; Fuji Televison 27 lokalnych; Nippon
Televison 29; Televison Asahi 23; Televison Tokyo 5; ;programy telewizyjne przedstawiajÄ…
inny świat niż życie codzienne: kolorowy, zabawny, ekstrawagancki; zjawisko tarento san
(talent), bohater kultury masowej, bożyszcze konsumpcji gwiazdy pojawiają się w filmach,
reklamach programach rozrywkowych ; Ostatnie 10 lat również gwiazdy zachodnie występują
w japońskich reklamach; Rynek reklamy dysponuje duży budżetem, rekla ma japońska -
zabawna, kolorowa, często operuje poetyckim językiem
żð Dentsu Inc. - najwiÄ™ksza japoÅ„ska agencja reklamowa dane z 2005 roku 5.963 bln jenów na
reklamÄ™
11. Agencje prasowe: dwie główne: Kyodo News, Jiji Press; Kyodo News powstała 1945
dostarcza wiadomości po japońsku, chińsku i angielsku; ma 52 biura w Japonii i 40 poza; Jiji
Press powstała w 1945 roku, wiadomości po japońsku, angielsku i hiszpańsku ;ma 81 biur w
Japonii i 28 poza.
Dzienniki shimbun: Yomiuri shimbun , Asahi Shimbun, Mainichi shimbun, Nihon keizai shimbun,
Sankei shimbun,
Komiks japoński produkt kultury masowej; przeznaczony dla odbiorcy dorosłego i dla dzieci;
Dorośli wybierają wśród wielu propozycji - komiksowe podręczniki do nauki historii, literatury,
języka, matematyki, manga o treści erotycznej
Dla dzieci dwa typy: Shojo manga dziewczęta; ShM
nen manga chłopcy; shM
nen janpu (4mln
tygodniowo);
Sposoby spędzania wolnego czasu:
Sarariiman: puby nomiya, izakaya; Restauracje; gry zespołowe: majan (majong) - hazardowa, go,
shogi (rodzaj szachów) zachodnich; Sporty: golf, yamanobori (górskie wspinaczki), sporty walki,
tenis, robotnicy: pachinko miejsca hazardu
Mizu shM
bai  Biznes wodny -słowo pojawiło się w okresie Edo -shM
bu wa mizumono zyski czy
straty sÄ… zmienne
Rodzaje klubów: izakaya japoński pub, alkohol i jedzenie; Nomiya japoński pub z obsługą, dwa
typy: ; Hostes club  kyabakura, kyabajo; host club- dla kobiet pierwsze powstały w 1966 roku,
Boy-menu wybiera się osobę obsługującą, zakres obowiązków podobny do hostessy
Kobiety: telewizja, tenis, fitnes club, tradycyjne stzuki japońskie
PJWSTK Iwona Kordzińska-Nawrocka, Kultura japońskiej codzienności, I rok
Dzieci: manga, aniime, gry komputerowe konpiuta-gemu (Nintendo założona w 1889 roku przez
Fusajiro Yamauchi jako firma produkujÄ…cy karty do gry hanafuda;1902 syn Sekiyo Yamauchi
karty europejskie;1983 famicon (family computer) Super Mario Bros; 1989 Game boy)
Młodzież: Kultura manga i Anie; Cosplay (cosu pure  costium play);1974 Nihon Sf Taikai;
Rozkwit w latach 90; dwie formy: Kosupa (kosu pure dansu paatii); Spotkania
żð Zjawisko otaku  dzisiaj ota, Miriota  fascynacja militariami; Pasokonotaku fascynacja
komputerem; Tetsuchan fascynacja kolejÄ…; Mooota facynacja grupÄ… Morning musume
Osoby starsze: rM
jin daigaku uniwersytet III wieku, gateball, wycieczki
Onsen  gorÄ…ce z
ródła - rM
tenburo
PJWSTK Iwona Kordzińska-Nawrocka, Kultura japońskiej codzienności, I rok
Iwona Kordzińska-Nawrocka
PJWSTK Kultura japońskiej codzienności
Wykład 13 Homo ludens po japońsku  tradycyjne sztuki
japońskie
Główne pojęcia: kadM
, sadM
, shodM
, bonsai, shoinzukuri, tokonoma, kM
dM

Tradycyjne sztuki japońskie:
żð KadM
ikebana
żð Bonsai sztuka bonsai
żð SadM
, chanoyu ceremonia herbaty
żð ShodM
kaligrafia
żð KM
dM
ceremonia zapachów
I. KadM
ikebana od VII w. kwiaty i gałęzie służyły do ozdabiania świątyń i ołtarzy buddyjskich
żð XV w. rozwój ikebany wiąże siÄ™ z shoin zukuri styl architektoniczny zwany gabinetowym i
powstaniem tokonoma alkowy
żð Prekursorem - mnich IkenobM
Senkeia XV w., drugi przedstawiciel IkenobM
SenkM
- szkoła
ikenobM
ryk
istniejąca do dziś ;twórca stylu rikka- kwiaty stojące ułożone w wysokich wazonach;
XVI w. styl nageire uproszczony, popularny wśród mieszczaństwa
żð Zasada Sansai harmonia i proporcja trzech elementów w myÅ›l zasady: NIEBO-ZIEMIA-
CZA
OWEIK TENCHIJIN ; Kompozycja składa się trzech głównych łodyg: najdłuższa -niebo (shin),
średnia ziemia (soe), najkrótsza człowiek (hikae)
żð SzkoÅ‚y: XIX w. L
hara Unshin (1861-1914) założył szkołę L
hararyk
; wprowadził styl
moribana, w płaskim naczyniu; 1927 r. powstała nowoczesna szkoła SM
getsu -Teshigahara Sofu
(1900-1979); użycie plastiku, metalu, nowoczesne aranżacje i kwiaty zachodnie
żð
II. Bonsai Sztuka pochodzi z Chin, w Japonii pojawiła się w okresie Kamakura (XII w.)
żð WiÄ™kszość aranżacji ma od 5 cm do 1 m wysokoÅ›ci
żð Dwa główne style: Koten klasyczny korzeÅ„ drzewka jest szerszy u podstawy i zwęża siÄ™;
Bunjin nieformalny styl odwrotnie do klasycznego
żð
III. SadM
, chanoyu ceremonia herbaty
żð Zwyczaj picia herbaty sprowadzony z Chin w IX wieku; mnich buddyjski Eichk
; herbata jako
lekarstwo. ;XII w. mnich Eisai- drugie pojawienie siÄ™ herbaty; gatunku matcha; W okresie
średniowiecznym mnisi sformułowali podstawowe zasady ceremonii sarei przeprowadzanej w
klasztorach buddyjskich; XIV w. moda na spotkania herbaciane (chayoriai) i konkursy (tM
cha), a
samo picie herbaty stało się dla samurajów formą spędzania wolnego czasu; XVI w. ceremonia
PJWSTK Iwona Kordzińska-Nawrocka, Kultura japońskiej codzienności, I rok
rozwinęła się jako doświadczenie i przeżycie estetyczne ;Trzej mistrzowie: Murata Shk
ko, Takeno
JM
M
i Sen no Rikyk
; Shk
ko -ustalił wielkość pomieszczenia 4,5 tatami
żð JM
M
-zwrócił uwagę na wystrój wnętrza, podkreślając jego surowość, drewniane
niemalowane ściany
żð
żð Rikyk
- zmniejszył pomieszczenie; wprowadził formę poczęstunku kaiseki ryM
ri ; estetyczny
ideał wabi- wabicha prostota, umiar, brak ostentacji; perfekcji tkwi w skromności.
żð
żð Cztery podstawowe zasady:
żð harmonii (wa) , szacunku (kei), czystoÅ›ci (sei), spokoju (jaku)
żð
żð 3 szkoÅ‚y reprezentujÄ…ce główne linie rodu Sen: Ura Senke wywodzÄ…ca siÄ™ od SM
shitsu (1622-
1697); Omote Senke od SM
sy (1619-1672); Mushanokoji Senke od SM
ju (1593-1675)
żð Każda ze szkół kierowana jest przez iemoto wielkiego mistrza -duchowy autorytet;ma prawo
wydawać zezwolenia; przeprowadzać kontrole; wykluczać poszczególnych uczniów ze szkoły
żð Ceremonia to: reguÅ‚y i etykieta podawania oraz picia herbaty; oprawa scenograficzna:
żð architektura wnÄ™trza pawilonu chashitsu i ogrodu roji; dekoracje kwiatowe (chabana)
żð zwoje z kaligrafiÄ… (kakemono) ; naczynia i akcesoria herbaciane (chadM
gu)
żð
żð Spotkania można podzielić na dwa typy: półoficjalne -herbata usucha (lżejszÄ…), ciasteczka
higashi ; oficjalne- rozbudowany ceremoniał, często serwowany jest posiłek (chakaiseki), herbata
koicha (gęsta i mocna), ciasteczka omogashi
żð Utensylia: palenisko ro, bambusowy czerpak na wodÄ™ (hishaku); puzderko na herbatÄ™
(chaire); bambusowy pędzelek do mieszania herbaty (chasen); czarka (chawan); wąskie czerpadełko
do herbaty (chashaku).
IV. ShodM
kaligrafia
żð V-VI w. sprowadzenie znaków chiÅ„skich kanji
żð Podstawowe style kaligraficzne shotai:
żð Tensho archaiczny
żð Kaisho  drukowany najbardziej popularny
żð GyM
sho bięgnacy, półoficjalny.
żð SM
sho trawiaste, kursywa, nieoficjalny
żð Przybory do pisania: Futofude gruby pÄ™dzelek ;Hosofude cienki pÄ™dzelek; Sumi tusz; Suzuri
kamienna płytka do rozcierania tuszu; Suiteki imbryczek, pojemniczek na wodę; Suzuribako
pudełeczko na przybory do pisania; Hanshi papier
żð
PJWSTK Iwona Kordzińska-Nawrocka, Kultura japońskiej codzienności, I rok
V. KM
dM
ceremonia zapachów
ð Zapach towarzyszy JapoÅ„czykom od dawna
ð KadzidÅ‚a i substancje pachnÄ…ce pojawiÅ‚y siÄ™ w V, VI w. wraz z buddyzmem
ð W Nihonshoki (Kronika JapoÅ„ska, 720 r,): 595 r. do brzegu wyspy Awajima przydryfowaÅ‚y
wielkie bale drewna aloesowego; Książę ShM
toku (574-622), regent przy cesarzowej Suiko (592-628)
rozpoznał drewno jin  odmiana drewna aloesowego
vð Produkty zapachowe
jinkM
- drewna eteryczne
nerikM
- mieszanki aromatyczne
senkM
- cienkie patyczki
nioibukuro - torebeczki zapachowe
PoczÄ…tki ceremonii
ð Pod koniec Kamakura (XIV w.) nerikM
, czyli aromatyczne mieszanki wychodzÄ… z mody
ð ZaczÄ™to używać wyÅ‚Ä…cznie cienkich paseczków drewna eterycznego
ð Ceremonia zapachów jako forma sztuki rozwinęła siÄ™ w XV w.
ð wykorzystuje naturalne zapachy pochodzÄ…ce z surowców roÅ›linnych, rzadkich drzew
eterycznych jinkM

ð Do jej rozwoju przyczyniÅ‚ siÄ™ Ashikaga Yoshimasa (1436-1490) mecenas i znawca sztuki
ð SzkoÅ‚y kM
dM

ð Shinoryk
założona przez Shino SM
shin (1455-1523)
ð Shino podzieliÅ‚ i uszeregowaÅ‚ zapachy pochodzÄ…ce od aromatycznych drzew eterycznych
jinkM
; stworzył etykietę i zasady ceremonii; jego szkoła kładzie nacisk na przestrzeganie zasad i
rozwój duchowy
ð L
ieryk
założona przez SanjM
nishi Sanetaka (1455-1537)
ð Styl wyrósÅ‚ z dworskich zabaw i rozrywek; ma naturÄ™ poetyckÄ…
ð Istota ceremonii
vð  smakowanie zapachu wieloma zmysÅ‚ami; czasownik kagu - wÄ…chać nie jest używany ;
zamiast niego stosuje się czasownik kiku   słuchać, przysłuchiwać się
vð taki rodzaj doÅ›wiadczenia wymaga koncentracji, skupienia i wyciszenia siÄ™
vð rozróżnianie zapachów pochodzÄ…cych od jinkM
, czyli drewna eterycznego
vð znajomość reguÅ‚ poszczególnych rodzajów zabaw
vð umiejÄ™tność rozpalania drewna, zachowania prawidÅ‚owej temperatury dla palenie wÄ™gla
drzewnego
vð prawidÅ‚owe posÅ‚ugiwanie siÄ™ utensyliami do ceremonii
vð Najbardziej znana zabawa  GenjikM
: używa się pięciu rodzajów zapachów, a każdy rodzaj
reprezentowany jest przez pięć kawałków zawiniętych w papier
vð RozwiÄ…zania GenjikM
(nazwy pochodzÄ… od nazw ksiÄ…g w Genji monogatari)
PJWSTK Iwona Kordzińska-Nawrocka, Kultura japońskiej codzienności, I rok
PJWSTK Iwona Kordzińska-Nawrocka, Kultura japońskiej codzienności, I rok
Iwona Kordzińska-Nawrocka
PJWSTK Kultura japońskiej codzienności
Wykład 14-15 Homo ludens po japońsku  muzyka japońska
Główne pojęcia: enka, kayM
kyoku, enkashi, tarentosan, aidoru, burikko, j-pop
Muzyka japońska
KayM
kyoku muzyka popularna
Enka muzyka tradycyjna
J-pop muzyka współczesna
1. Enka tradycyjna muzyka japońska
Definicja enki gatunek japońskiej pieśni popularnej kayM
kyoku; ulubiona forma muzyki
starszego pokolenia; reprezentuje szczególny rodzaj wrażliwości i ekspresji uczuć;
odzwierciedla Nihonjin no kokoro, czyli duszę Japończyków
Historia enki
Lata 80-siąte XIX w. , enka jako pieśń gniewu
enka -od enzetsuka lub enzetsu no uta - pieśń meliczna o cechach oratorskich
pieśń polityczna, antyrządowy ruch Jiyk
minken undM
walczący o wolność i prawa
obywatelskie; 1878 r. rząd Meiji zakazał organizowania wieców politycznych , nowatorski
sposób komunikacji społecznej - pieśni wolnościowe o tematyce: wolności, swobód
obywatelskich, podatków
uliczni pieśniarze enka sM
shi lub enkashi nawiÄ…zanie do yomiuri z okresu Edo (1603-1868)
uliczni śpiewacy prezentujący wiadomości -  gazeta śpiewana
Kawakami OtojirM
(1864-1911) - w młodości enkashi związany z ruchem wolnościowym,
aktor, twórca nowego teatru, 1896 teatr Kawakamiza, mąż Sada Yacco Oppekep
bushi,
1981
Soeda AzenbM
1872-1943 , skandalista, anarchista Dainamaito bushi
Okres TaishM
i pieśń popularna
Okres TaishM
(1912-1926) przyniósł rozwój pieśni popularnej
Nowa tematyka - miłość, rozstanie, tęsknota za rodzinnymi stronami, samotność
Największy twórca Nakayama Shinpei (1887-1952)
piosenki dla dzieci i nowoczesna odmiana muzyki ludowej
1914 Kachk
sha no uta Nakayama Shinpei muzyka, Matsui Sumako wykonawca
Pieśń wędrowca Sasurai no uta, 1917 Kitahara Hakushk
, muzyka Nakayama Shinpei
PJWSTK Iwona Kordzińska-Nawrocka, Kultura japońskiej codzienności, I rok
Okres wojen i pieśń propagandowa
II wojna  spadek popularności Enki; cenzura - zakaz poruszania nostalgicznych tematów;
pojawiły się gunka, czyli pieśni wojskowe; odrodzenie enki po II wojnie światowej
Pieśń sentymentalna KM
ga Masao (1904-1978) twórca ponad 4000 utworów
kM
ga merodii (pieśni KM
gi):
vð wolne tempo, delikatne akordy gitary, sentymentalizm
Enka cechy dystyngtywne
Warstwa muzyczna - inspiracja japońską muzyką ludową -naniwabushi
skal pentatoniczna, czyli pięciotonowa
tzw. yonanuki onkai - pomniejszona o dz
więki yo, czyli fa oraz na, czyli si
do re mi fa so la si (do)
hi fu mi yo i mu na (skala japońska)
wpływy muzyki zachodniej i amerykańskiej: jazz, blues,
Instrumentacja- fortepian, skrzypce, gitara , mandolina, shamisen (rodzaj cytry), flet
shakuhachi, bębny
Warstwa wokalna - technika kobushi lub yuri  specjalnej modulacji głosu; głos wibruje,
drży
Warstwa wizualna - widowisko muzyczne, estetyczne przeżycie, artyści noszą tradycyjne
japońskie stroje lub eleganckie kreacje w styl u zachodnim; powściągliwość i wyrafinowanie
Warstwa liryczna - odwołuje się do konwencjonalnych japońskich schematów tematycznych;
poetyckie wzorce zaczerpnięte z literatury klasycznej; Tematyka utworów: ból rozstania,
samotność, cierpienie, tęsknota za domem, nieszczęśliwa, niezaspokojona miłość
dominujący motyw; język symboli: ame  deszcz smutek, cierpienie, łzy;
utsusemi  cykada niestałość, ulotność; gitaa  gitara samotność; kumo- chmury
marzenia, pragnienia; sake - lekarstwo, samotność, smutek; tsuki  księżyc samotność,
niestałość; hi- ogień namiętność, miłosna pasja
Artyści enka
Popularyzacja - KM
haku uta gassen, noworoczny konkurs muzyczny, od 1951 r. radio, od
1958 r. telewizja NHK
Hibari Misora 1937-1989
muza KM
gi Masao, odkryta w 1946 r. w programie NHK
PJWSTK Iwona Kordzińska-Nawrocka, Kultura japońskiej codzienności, I rok
1949 r. w wieku 12 lat nagrała pierwszy Kappa boogie woogie
Nakibushi  pieśni sentymentalne, Kanashii sake, 1967 r.
Kitajima SaburM
- Sabuchan
Urodzony w 1936 r. pochodzi z Hokkaido; aktor, role gangsterów; debiut 1962 r.; Matsuri
Ishikawa Sayuri urodzona 1958, debiut lata 70-siÄ…te; Whisky ga osuki desho
Nagayama YM
ko urodzona w 1968 r. Od 1993 r. kariera pieśniarki enka; Jonkara
onnabushi
Higawa Kiyoshi urodzony 1977 r. książę Enki,  Muza Kitano Takeshi, styl gwiazdy j-pop
Jero - Jeromy White Jr urodzony 1981 w Pitsburgu, Amerykanin japońskiego
pochodzenia, debiut 2008 r., choreografia w technice rap
2. Japońskie gwiazdy o światowej sławie
Sakamoto Kyk
ur. 1941, dziewiÄ…ty syn Hiroshi Sakamoto, przydomek Kyk

1958 rok członek zespołu The Drifters
1961 debiut solowy Ue o muite aruko w NHK, autorzy: Ei Rokuseke i Nakamura Hachidai
1963 Louis Benjamin, właściciel angielskiego studia muzycznego Pye Records odwiedza
JaponiÄ™; zachwyca siÄ™ singlem, zaprasza Kyk
do Anglii, zmienia nazwÄ™ piosenki na Sukiyaki
1971 poślubia aktorkę Yukiko Kashiwagi; 1985 r. ginie w wypadku samolotu Japan Airlain
123 lecącego z Tokio do Osaki; samolot rozbił się 100 km od Tokio w pobliżu góry Osutaka
Ryk
ichi Sakamoto ur. 1952; ukończył Tokyo daigaku, 1978 r. założył grupę YMO
Yellow Magic Orchestra wraz z Hosono Haruomi i Takahashi Yukihiro, styl muzyczny
electro pop ; kariera solowa, muzyka filmowa, kariera aktorska; Oskar za muzykÄ™ do filmu
 Ostatni cesarz
3. J-pop Japanese pop
Termin po raz pierwszy użyty w radio J- Wave ; radio tokijskie powstało w 1993 r.; termin
oznacza japońską muzykę popularną, różne gatunki
Cechy charakterystyczne
Muzyka popularna wykonywana często przez tarentosan; Duży wpływ muzyki zachodniej;
Dominuje tematyka miłosna; Liczne wstawki w języku angielskim
Lata 70  siąte new music nowoczesna muzyka, tematyka współczesna
PJWSTK Iwona Kordzińska-Nawrocka, Kultura japońskiej codzienności, I rok
Southern Old Stars grupa założona przez Kuwata Keisuke; debiut 1977; 47 mln płyt
sprzedanych; 40 przebojów; Tsunami 2000 2.9 mln płyt
Pink Lady lata 70; Mii  Nemoto Mitsuyo i Kei- Masuda Keiko
Matsuda Seiko ur 1962, prawdziwe imiÄ™ Noriko Komachi, debiut 16 lat
Typ burikko - dziewczyna z sąsiedztwa , naiwna, dziecinna, słodka
Skandalistka, przyrównywana do madonny ; córka Sayaka również piosenkarka
Lata 90-siÄ…te
Amuro Namie pochodzi z Okinawy, zadebiutowała w grupie Super Monkeys, związała się z
koncernem muzycznym Tetsuya Komuro, kariera solowa 1997
Sharan Q 1993 debiut, lider Tsunku, zespół już nie istnieje
Morning Musume Hello Project (autor Tsunku) 1997 powstaje zespół
Mini Moni, Puchi Moni, County Moni
Puffy założony 1995 Ami Onuki, Yumi Yoshimura
Smap  Music Assemble People, zespół powstał w 1991 r.
Nakai Masahiro, Kimura Takuya, Katori Shingo, Kusanagi Tsuyoshi, Inagaki Goro
Skandale : 2001 Inagaki, 2008 Kusanagi, zespół związany z agencją Janiizu Jimusho
założoną przez Johnnego Kitagawę w 1962 roku.
ULfuls zespół z Osaki, debuit 1990, japońska nazwa Urufuruzu (soulful), lider Matsumoto
TM
tasu (Tortoise), Banzai
Ozawa Kenji ur 1968, pochodzi z rodziny o tradycjach artystycznych, wuj Seiji Ozawa
dyrygent, ojciec profesor Uniwersytetu Tokijskiego, japoński jazz
PJWSTK Iwona Kordzińska-Nawrocka, Kultura japońskiej codzienności, I rok
PJWSTK Iwona Kordzińska-Nawrocka, Kultura japońskiej codzienności, I rok