Procesy wydawnicze
Wykładowca:
mgr inż. Bernard Józ
wiak
Wykład 8
4-06-2011
Zakład Technologii Poligraficznych  Procesy wydawnicze
1
Prawo autorskie
Opracowanie na podstawie
Ustawy o prawie autorskim
i prawach pokrewnych
z dnia 4 lutego 1994 roku
wraz z póz
niejszymi zmianami
2
Przedmiot prawa autorskiego
qðPrzedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw dziaÅ‚alnoÅ›ci
twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek
postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu
wyrażenia (utwór).
qðW szczególnoÅ›ci przedmiotem prawa autorskiego sÄ… utwory:
üðwyrażone sÅ‚owem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi
(literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy
komputerowe),
üðplastyczne,
üðfotograficzne,
üðlutnicze,
üðwzornictwa przemysÅ‚owego,
üðarchitektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne,
üðmuzyczne i sÅ‚owno-muzyczne,
üðsceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne,
üðaudiowizualne (w tym filmowe)
3
Przedmiot prawa autorskiego
qðUtwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia,
chociażby miał postać nieukończoną
qðOchrona przysÅ‚uguje twórcy niezależnie od speÅ‚nienia
jakichkolwiek formalności
4
Przedmiot prawa autorskiego
qð Opracowanie cudzego utworu, w szczególnoÅ›ci tÅ‚umaczenie,
przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego
qðRozporzÄ…dzanie i korzystanie z opracowania zależy od
zezwolenia twórcy utworu pierwotnego
qðZa opracowanie nie uważa siÄ™ utworu, który powstaÅ‚ w wyniku
inspiracji cudzym utworem
qðNa egzemplarzach opracowania należy wymienić twórcÄ™ i tytuÅ‚
utworu pierwotnego
qðZbiory, antologie, wybory, bazy danych speÅ‚niajÄ…ce cechy
utworu są przedmiotem prawa autorskiego, o ile przyjęty w nich
dobór, układ lub zestawienie ma twórczy charakter
5
Przedmiot prawa autorskiego
qðNie stanowiÄ… przedmiotu prawa autorskiego:
üðakty normatywne lub ich urzÄ™dowe projekty,
üðurzÄ™dowe dokumenty, materiaÅ‚y, znaki i symbole,
üðopublikowane opisy patentowe lub ochronne,
üðproste informacje prasowe
6
Przedmiot prawa autorskiego
qðPrzepisy ustawy stosuje siÄ™ do utworów:
üðktórych twórca lub współtwórca jest obywatelem polskim lub których
twórca jest obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub
państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu
(EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym,
üðktóre zostaÅ‚y opublikowane po raz pierwszy na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej albo równocześnie na tym terytorium i za
granicÄ…,
üðktóre zostaÅ‚y opublikowane po raz pierwszy w jÄ™zyku polskim,
üðktóre sÄ… chronione na podstawie umów miÄ™dzynarodowych, w
zakresie, w jakim ich ochrona wynika z tych umów
7
Przedmiot prawa autorskiego
qðW rozumieniu ustawy:
üðutworem opublikowanym jest utwór, który za zezwoleniem twórcy
został zwielokrotniony i którego egzemplarze zostały udostępnione
publicznie,
üðutworem rozpowszechnionym jest utwór, który za zezwoleniem
twórcy został w jakikolwiek sposób udostępniony publicznie,
üðwprowadzeniem utworu do obrotu jest publiczne udostÄ™pnienie
jego oryginału albo egzemplarzy drogą przeniesienia ich własności
dokonanego przez uprawnionego lub za jego zgodÄ…,
üðnajmem egzemplarzy utworu jest ich przekazanie do
ograniczonego czasowo korzystania w celu bezpośredniego lub
pośredniego uzyskania korzyści majątkowej,
üðużyczeniem egzemplarzy utworu jest ich przekazanie do
ograniczonego czasowo korzystania, niemające na celu bezpośredniego
lub pośredniego uzyskania korzyści majątkowej
8
Podmiot prawa autorskiego
qðPrawo autorskie przysÅ‚uguje twórcy, o ile ustawa nie stanowi
inaczej
qðDomniemywa siÄ™, że twórcÄ… jest osoba, której nazwisko w tym
charakterze uwidoczniono na egzemplarzach utworu lub której
autorstwo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek inny
sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu
qðDopóki twórca nie ujawniÅ‚ swojego autorstwa, w wykonywaniu
prawa autorskiego zastępuje go producent lub wydawca, a w razie
ich braku  właściwa organizacja zbiorowego zarządzania prawami
autorskimi
9
Podmiot prawa autorskiego
qðWspółtwórcom przysÅ‚uguje prawo autorskie wspólnie.
Domniemywa się, że wielkości udziałów są równe
qðKażdy ze współtwórców może wykonywać prawo autorskie do
swojej części utworu mającej samodzielne znaczenie
qðDo wykonywania prawa autorskiego do caÅ‚oÅ›ci utworu
potrzebna jest zgoda wszystkich współtwórców
qðKażdy ze współtwórców może dochodzić roszczeÅ„ z tytuÅ‚u
naruszenia prawa autorskiego do całości utworu
10
Podmiot prawa autorskiego
qðAutorskie prawa majÄ…tkowe do utworu zbiorowego, w
szczególności do encyklopedii lub publikacji periodycznej,
przysługują wydawcy, a do poszczególnych części mających
samodzielne znaczenie  ich twórcom. Domniemywa się, że
wydawcy przysługuje prawo do tytułu
qðPracodawca, którego pracownik stworzyÅ‚ utwór w wyniku
wykonywania obowiązków ze stosunku pracy nabywa z chwilą
przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe
qðUczelni przysÅ‚uguje pierwszeÅ„stwo w opublikowaniu pracy
dyplomowej studenta
11
Prawa autorskie
qðAutorskie prawa osobiste
qðAutorskie prawa majÄ…tkowe
12
Autorskie prawa osobiste
qðAutorskie prawa osobiste chroniÄ… nieograniczonÄ… w czasie i
niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więz
twórcy z utworem, a
w szczególności prawo do:
üðautorstwa utworu,
üðoznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do
udostępniania go anonimowo,
üðnienaruszalnoÅ›ci treÅ›ci i formy utworu oraz jego rzetelnego
wykorzystania,
üðdecydowania o pierwszym udostÄ™pnieniu utworu publicznoÅ›ci,
üðnadzoru nad sposobem korzystania z utworu
13
Autorskie prawa majÄ…tkowe
qðTwórcy przysÅ‚uguje wyÅ‚Ä…czne prawo do korzystania z utworu i
rozporzÄ…dzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do
wynagrodzenia za korzystanie z utworu
qðProducenci i importerzy:
üðmagnetofonów, magnetowidów, kserokopiarek, skanerów i innych
podobnych urządzeń reprograficznych,
üðumożliwiajÄ…cych pozyskiwanie kopii caÅ‚oÅ›ci lub części egzemplarza
opublikowanego utworu,
üðczystych noÅ›ników sÅ‚użących do utrwalania, w zakresie wÅ‚asnego
użytku osobistego, utworów lub przedmiotów praw pokrewnych,
sÄ… obowiÄ…zani do uiszczania organizacjom zbiorowego zarzÄ…dzania,
działającym na rzecz twórców, artystów wykonawców,
producentów fonogramów i wideogramów oraz wydawców, opłat
w wysokości nieprzekraczającej 3 % kwoty należnej z tytułu
sprzedaży tych urządzeń i nośników
14
Autorskie prawa majÄ…tkowe
qðBez zezwolenia twórcy wolno nieodpÅ‚atnie korzystać z już
rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku
osobistego
qðZakres wÅ‚asnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z
pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających
w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa,
powinowactwa lub stosunku towarzyskiego
15
Autorskie prawa majÄ…tkowe
qðWolno rozpowszechniać w celach informacyjnych w prasie, radiu
i telewizji:
üðsprawozdania o aktualnych wydarzeniach,
üðaktualne artykuÅ‚y na tematy polityczne, gospodarcze lub religijne,
chyba że zostało wyraz
nie zastrzeżone, że ich dalsze rozpowszechnianie
jest zabronione,
üðaktualne wypowiedzi i fotografie reporterskie,
üðkrótkie wyciÄ…gi ze sprawozdaÅ„ i artykułów,
üðprzeglÄ…dy publikacji i utworów rozpowszechnionych
üðmowy wygÅ‚oszone na publicznych zebraniach i rozprawach; nie
upoważnia to jednak do publikacji zbiorów mów jednej osoby,
üðkrótkie streszczenia rozpowszechnionych utworów
qðZa korzystanie z utworów, o których mowa twórcy przysÅ‚uguje
prawo do wynagrodzenia
16
Czas trwania autorskich praw
majÄ…tkowych
qðZ zastrzeżeniem wyjÄ…tków przewidzianych w ustawie, autorskie
prawa majątkowe gasną z upływem lat siedemdziesięciu:
üðod Å›mierci twórcy, a do utworów współautorskich  od Å›mierci
współtwórcy, który przeżył pozostałych,
üðw odniesieniu do utworu, którego twórca nie jest znany  od daty
pierwszego rozpowszechnienia, chyba że pseudonim nie pozostawia
wątpliwości co do tożsamości autora lub jeżeli autor ujawnił swoją
tożsamość,
üðw odniesieniu do utworu, do którego autorskie prawa majÄ…tkowe
przysługują z mocy ustawy innej osobie niż twórca  od daty
rozpowszechnienia utworu, a gdy utwór nie został rozpowszechniony 
od daty jego ustalenia,
üðw odniesieniu do utworu audiowizualnego  od Å›mierci najpóz
niej
zmarłej z wymienionych osób: głównego reżysera, autora scenariusza,
autora dialogów, kompozytora muzyki skomponowanej do utworu
audiowizualnego
17
Czas trwania autorskich praw
majÄ…tkowych
qðProducenci lub wydawcy egzemplarzy utworów literackich,
muzycznych, plastycznych, fotograficznych i kartograficznych,
niekorzystajÄ…cych z ochrony autorskich praw
majÄ…tkowych, sÄ… obowiÄ…zani do przekazywania na rzecz
Funduszu, wpłaty wynoszącej od 5 % do 8 % wpływów brutto ze
sprzedaży egzemplarzy tych utworów
18
Przejście autorskich praw majątkowych
qðJeżeli ustawa nie stanowi inaczej:
üðautorskie prawa majÄ…tkowe mogÄ… przejść na inne osoby w drodze
dziedziczenia lub na podstawie umowy,
üðnabywca autorskich praw majÄ…tkowych może przenieść je na inne
osoby, chyba że umowa stanowi inaczej
qðUmowa o przeniesienie autorskich praw majÄ…tkowych lub
umowa o korzystanie z utworu, zwana dalej  licencjÄ… , obejmuje
pola eksploatacji wyraz
nie w niej wymienione
qðNieważna jest umowa w części dotyczÄ…cej wszystkich utworów
lub wszystkich utworów określonego rodzaju tego samego twórcy
mających powstać w przyszłości
qðUmowa może dotyczyć tylko pól eksploatacji, które sÄ… znane w
chwili jej zawarcia
19
Przejście autorskich praw majątkowych
qðOdrÄ™bne pola eksploatacji stanowiÄ… w szczególnoÅ›ci:
üðw zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu  wytwarzanie
określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską,
reprograficznÄ…, zapisu magnetycznego oraz technikÄ… cyfrowÄ…,
üðw zakresie obrotu oryginaÅ‚em albo egzemplarzami, na których utwór
utrwalono wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo
egzemplarzy
qðUmowa zobowiÄ…zujÄ…ca do przeniesienia autorskich praw
majątkowych przenosi na nabywcę, z chwilą przyjęcia utworu,
prawo do wyłącznego korzystania z utworu na określonym w
umowie polu eksploatacji
qðUmowa licencyjna uprawnia do korzystania z utworu w
okresie pięciu lat na terytorium państwa, w którym licencjobiorca
ma swojÄ… siedzibÄ™
20
Ochrona programów komputerowych
qðProgramy komputerowe podlegajÄ… ochronie jak utwory
literackie, o ile przepisy nie stanowiÄ… inaczej
qðOchrona przyznana programowi komputerowemu obejmuje
wszystkie formy jego wyrażenia. Idee i zasady będące podstawą
jakiegokolwiek elementu programu komputerowego, nie podlegajÄ…
ochronie
qðPrawa majÄ…tkowe do programu komputerowego stworzonego
przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku
pracy przysługują pracodawcy, o ile umowa nie stanowi inaczej
21
Ochrona autorskich praw osobistych
qðTwórca, którego autorskie prawa osobiste zostaÅ‚y zagrożone
cudzym działaniem może żądać zaniechania tego działania.
qðW razie dokonanego naruszenia może także żądać, aby osoba,
która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do
usunięcia jego skutków, w szczególności aby złożyła publiczne
oświadczenie o odpowiedniej treści i formie.
qðJeżeli naruszenie byÅ‚o zawinione, sÄ…d może przyznać twórcy
odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną
krzywdę lub  na żądanie twórcy  zobowiązać sprawcę, aby uiścił
odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel
społeczny
22
Ochrona autorskich praw majÄ…tkowych
qðUprawniony, którego autorskie prawa majÄ…tkowe zostaÅ‚y
naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa:
üðzaniechania naruszania,
üðusuniÄ™cia skutków naruszenia
üðnaprawienia wyrzÄ…dzonej szkody:
żðna zasadach ogólnych albo
żðpoprzez zapÅ‚atÄ™ sumy pieniężnej w wysokoÅ›ci odpowiadajÄ…cej
dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione 
trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego
dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego
zgody na korzystanie z utworu,
üðwydania uzyskanych korzyÅ›ci
23
Odpowiedzialność karna
qðKto przywÅ‚aszcza sobie autorstwo albo wprowadza w bÅ‚Ä…d co do
autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego
wykonania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo
pozbawienia wolności do lat 3
qðTej samej karze podlega, kto rozpowszechnia bez podania
nazwiska lub pseudonimu twórcy cudzy utwór w wersji oryginalnej
albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie albo publicznie
zniekształca taki utwór, artystyczne wykonanie, fonogram,
wideogram lub nadanie
24
Rynek wydawniczy w Polsce
qðPodstawÄ… opracowania jest wydawnictwo:
Gołębiewski A
., Frołow K., Waszczyk P., Rynek książki w
Polsce 2010, Biblioteka Analiz, Warszawa 2010
25
Rynek wydawniczy w Polsce
Czytelnictwo w Polsce wg badań Instytutu Książki i Czytelnictwa
Biblioteki Narodowej
Lata 1992 1996 2000 2004 2008
Odsetek czytajÄ…cych 71% 58% 54% 58% 38%
Odsetek kupujÄ…cych Gatunek literatury
18% Powieści obyczajowo-romansowe
15% Powieści sensacyjno-kryminalne
14% Encyklopedie i poradniki
11% Literatura faktu
10% Książki dla dzieci i młodzieży
10% Fantastyka
10% Lektury szkolne i podręczniki
7% Książki religijne
7% Książki fachowe
26
Rynek wydawniczy w Polsce
Odsetek kupujÄ…cych Miejsce zakupu
57% Księgarnie
23% Empik
12% Klub Książki
12% Internet
7% Kioski
7% Supermarkety
5% Antykwariaty
3% Szkoła
27
Rynek wydawniczy w Polsce
Ruch wydawniczy w liczbach
üðW 2009 roku ukazaÅ‚o siÄ™ 28 128 książek w tym:
żð 37% publikacji naukowych,
żð 27% publikacji popularnych,
żð 15% literatury piÄ™knej,
żð 6% podrÄ™czników akademickich,
żð 6% dla dzieci i mÅ‚odzieży,
żð 5% publikacji zawodowych,
żð 4% podrÄ™czników szkolnych
28
Rynek wydawniczy w Polsce
Produkcja wydawnicza w liczbach w tys. egz.
Rok Ilość
2005 141 500
2006 133 600
2007 146 400
2008 145 700
2009 144 400
Liczba sprzedanych egzemplarzy w tys. egz.
Rok Ilość
2005 139 100
2006 129 900
2007 140 400
2008 147 100
2009 143 600
29
Rynek wydawniczy w Polsce
Ceny książek
Rok cena zbytu cena detaliczna
1998 12,60 zł/egz. 22,20 zł/egz.
2002 16,70 zł/egz. 28,00 zł/egz.
2006 18,20 zł/egz. 30,20 zł/egz.
2007 18,40 zł/egz. 20,50 zł/egz.
2008 19,80 zł/egz. 31,90 zł/egz.
2009 19,90 zł/egz. 32,50 zł/egz.
30
Rynek wydawniczy w Polsce
qðNajważniejsze czynniki, które w ostatnich latach wpÅ‚ynęły na
obraz rynku książki:
üðposzerzenie rynku zbytu (Internet, wraz z gazetami),
üðwspółpraca z koncernami medialnymi,
üðposzerzenie dziaÅ‚alnoÅ›ci o publikacje elektroniczne i audio,
üðnowe grupy produktów  książki dla mÅ‚odzieży jako alternatywa dla
gier komputerowych,
üðreforma oÅ›wiaty i wymiana podrÄ™czników,
üðkonwengercja mediów, treść na wiele sposobów (pola eksploatacji),
üðzwiÄ™kszenie budżetów reklamowych i kreowanie popytu,
üðkoncentracja rynku
31
Rynek wydawniczy w Polsce
qðPrognozy dla rynku książki:
üðdigitalizacja zasobów i dystrybucja treÅ›ci na różne pola eksploatacji
(iPad, e-booki)
üðwalka z piractwem,
üðdalsza koncentracja,
üðczęściowe darmowe udostÄ™pnianie treÅ›ci,
üðrozwój oferty klubowej,
üðrozwój technologii poligraficznych,
üðrozwój technologii informatycznych
32