Procesy wydawnicze
Wykładowca:
mgr inż. Bernard Józwiak
Wykład 3
19-03-2011
1
Sposób wydania książki
qformat publikacji
qformat kolumny i marginesy
qkompozycja stronic
qukład typograficzny
qtechnika drukowania
qrodzaj papieru
qrodzaj oprawy
2
Format publikacji
Formatem publikacji nazywamy wymiary
określające szerokość i wysokość książki
3
Format publikacji
qpowstaje on poprzez złamywanie (falcowanie)
arkusza papieru o określonej wielkości, przy czym
liczba złożeń zależy od zaplanowanej dla publikacji
wymiarów stronic
qprzy określaniu wymiarów publikacji zawsze
najpierw podaje się szerokość, a potem wysokość
(najczęściej w mm)
a
a
a = szerokość
b
b
b = wysokość
4
Format publikacji
1. popularny: a + 20 mm < b < 2a
2. albumowy: b + 20 mm < a < 2b
3. kwadratowy: b = a 20 mm
4. wąski: b e" 2a
5. akcydensowy: a e" 2b
a a
a
a
a
b b
b
b
b
5
Format publikacji
6. Formaty częściowe
uzyskuje się przez podział arkusza znormalizowanego w inny sposób niż przy
otrzymywaniu formatów pochodnych,
oznaczone ułamkiem zwykłym (1/x), którego mianownik oznacza podział
prostopadle do jednego z boków arkusza na x równych części;
gdy x jest parzyste podział na x części
prostopadle do boku krótszego;
gdy x jest nieparzyste podział na x części
prostopadle do boku dłuższego;
6
Format publikacji
1 1 1 1
/2 A4 /3 B5 /4 (82x104/8) /5 B3
105x297 mm 175x83,3 mm 65x410 mm 350x100 mm
7
Format publikacji
1 1 1
/6 A4 /2 (1/3 A4) /3 (1/2 A4)
35x297 mm 210x49,5 mm 105x99 mm
8
Format publikacji
7. Formaty wielokrotne
powstają w wyniku połączenia 2 lub większej liczby
qformatów pochodnych w inny sposób niż przy tworzeniu formatów
pochodnych wyższego rzędu
qformatów częściowych
2
2 B6 3 A6 /3 A4
1
/2 B4 A6+A5
9
Format publikacji
8. Formaty łączone
można otrzymać dwoma sposobami:
qprzez połączenie dwóch różnych
formatów pochodnych,
wyższego i niższego rzędu,
wzdłuż linii krótszego boku
formatu większego,
np. A5 + A6
qprzez połączenie arkusza
formatu pochodnego
z odpowiadającym mu arkuszem
formatu częściowego
wzdłuż linii ich dłuższych boków,
np. A4 + 1/2 A4
10
Czynniki wyboru formatu publikacji
qcharakter publikacji i jej przeznaczenie np. album,
poradnik, słownik, podręcznik, beletrystyka, bajki,
poezja itp.
qodbiorca i jego wiek (dzieci, młodzież, dorośli)
qsposób użytkowania (czytane trzymane w ręku
oraz czytane oglądane położone na płaskiej
powierzchni np. stole)
qilość tekstu i jego charakter
11
Czynniki wyboru formatu publikacji
qilość, rodzaj i format ilustracji przewidywanych do
zamieszczenia
qczynnik estetyczny wpływający m.in. na czytelność
i odbiór informacji zawartych w książce
qczynnik ekonomiczny decydujący o kosztach
wydania publikacji rodzaj maszyny, na której
drukowana będzie dana publikacja (arkuszowa lub
zwojowa), format zadrukowywanego podłoża
(ekonomiczne wykorzystanie papieru)
12
Formaty znormalizowane
(PN-P-50018:1985)
qnormalizacja formatów papieru pozwoliła
na uporządkowanie wymiarów arkuszy oraz nadanie
wyrobom papierniczym jednolitego kształtu
qw arkuszu znormalizowanym stosunek boków równa się
stosunkowi boku kwadratu do jego przekątnej i wynosi:
1:2 = 1:1,414, czyli w przybliżeniu 5:7
qkolejne formaty, powstające
przez podział formatu większego
na 2 równe części prostopadle
do dłuższego boku, mają zawsze
jednakowy stosunek szerokości
do wysokości i nazywane są
formatami pochodnymi
13
Formaty znormalizowane
(PN-P-50018:1985)
qPN-P-50018:1985 określa wymiary boków formatów szeregu A, B i C
qpodstawowe formaty arkuszy papieru:
szereg A, A0 = 841 x 1189 mm (powierzchnia 1 m2)
szereg B, B0 = 1000 x 1414* mm
(B0 = 1000 x 1400 mm)
szereg C, C0 = 917 x 1297 mm
qformaty szeregu B są większe
o około 40% od formatów szeregu A
qwymiary boków formatów szeregu C
stanowią średnią arytmetyczną
między wymiarami odpowiednich boków
formatów A i B
14
Formaty znormalizowane
(PN-P-50018:1985)
Do drukowania stosuje się najczęściej
formaty szeregu A i B
maszyny pełnoformatowe: AB1
maszyny półformatowe: AB2
15
Formaty znormalizowane
(PN-P-50018:1985)
A B C
A0 841 x 1189 mm B0 1000 x 1400 mm C0 917 x 1297 mm
A1 594 x 841 mm B1 700 x 1000 mm C1 648 x 917 mm
A2 420 x 594 mm B2 500 x 700 mm C2 458 x 648 mm
A3 297 x 420 mm B3 350 x 500 mm C3 324 x 458 mm
A4 210 x 297 mm B4 250 x 350 mm C4 229 x 324 mm
A5 148 x 210 mm B5 175 x 250 mm C5 162 x 229 mm
A6 105 x 148 mm B6 125 x 175 mm C6 114 x 162 mm
A7 74 x 105 mm B7 87 x 125 mm C7 81 x 114 mm
16
Formaty znormalizowane
(PN-P-50018:1985)
qtypowymi formatami fabrycznymi są tzw. formaty brutto
dostosowane do przycinania publikacji do formatów znormalizowanych:
A0+ 860 x 1220 mm (AR0)
A1+ 610 x 860 mm (AR1) ąsurowy*:630x880 mm
B0+ 1030 x 1440 mm (BR0)
B1+ 720 x 1030 mm (BR1)
17
Formaty nie znormalizowane
qoprócz formatów znormalizowanych otrzymywanych z szeregów A i B, do
produkcji książek używa się również:
arkuszy nie znormalizowanych o wymiarach (ozn. S):
brutto 840x1080 mm,
netto 820x1040 mm,
do drukowania na maszynach rotacyjnych (zwojowych)
role o szerokości:
630, 750, 840, 940, 1050, 1260, 1420 i 1580 mm
drugim wymiarem jest długość odcięcia wstęgi papieru, wynosząca
dla danej maszyny drukującej pełny obwód cylindra lub obwodu
18
Formaty nie znormalizowane
Sposób uzyskania Wymiary [mm] Proporcje boków
Podstawowy brutto 840 x 1080 mm 1 : 1,29
Podstawowy netto 820 x 1040 mm 1 : 1,27
Złożony 1-krotnie 520 x 820 mm 1 : 1,58
Złożony 2-krotnie 410 x 520 mm 1 : 1,27
Złożony 3-krotnie 260 x 410 mm 1 : 1,58
Złożony 4-krotnie 205 x 260 mm 1 : 1,27
Złożony 5-krotnie 130 x 205 mm 1 : 1,58
Złożony 6-krotnie 102 x 130 mm 1 : 1,27
19
Zastosowanie formatów
qFormaty szeregu A stosowane są do prac
biurowych, akcydensów manipulacyjnych oraz do
drukowania broszur i książek
qFormaty szeregu B podstawowe formaty do
większości prac drukarskich, do drukowania broszur,
książek i czasopism
qFormaty szeregu C stosowane są do produkcji
kopert, teczek, skoroszytów, obwolut i opakowań
papierów szeregu A
20
Zastosowanie formatów
qFormaty nie znormalizowane:
smukłe (nieparzysta liczba złamów, np. 5x)
stosowane są do drukowania literatury pięknej
szersze (parzysta liczba złamów, np. 4x)
do drukowania książek zawierających materiał
ilustracyjny
21
Zastosowanie formatów
qA4 publikacje o dużej objętości tekstu lub takie,
w których główną rolę odgrywa ilustracja albumy,
atlasy, encyklopedie, leksykony, literatura dziecięca, a
także publikacje naukowe, książki telefoniczne,
formularze biurowe
qB4 duże atlasy, albumy z reprodukcjami
malarskimi
22
Zastosowanie formatów
qA6/B6 małe słowniki (wydania kieszonkowe),
tomiki poezji, kalendarze, informatory, przewodniki
turystyczne, literatura sensacyjna
qA7/B7 tomiki poezji, książeczki do nabożeństwa,
kalendarzyki kieszonkowe
23
Zastosowanie formatów
qA5 książki o umiarkowanej objętości,
popularnonaukowe, podręczniki szkolne, beletrystyka
qB5 publikacje o dużej objętości ze
skomplikowanym tekstem i materiałem ilustracyjnym,
publikacje naukowe, podręczniki szkolne i
akademickie, słowniki i encyklopedie
24
Sposób wydania książki
qformat publikacji
qformat kolumny i marginesy
qkompozycja stronic
qukład typograficzny
qtechnika drukowania
qrodzaj papieru
qrodzaj oprawy
25
Format kolumny
Kolumna
qpowierzchnia zadrukowana na
stronicy publikacji
qskład drukarski lub komputerowy
uformowany wg ustalonego formatu jedno- lub
wielołamowy odpowiadający stronicy publikacji
26
Format kolumny
Aam
qwiersze tekstu (wraz z ilustracjami, tabelami,
wzorami) złożone na jednakową szerokość
dostosowaną do długości kolumny,
stanowiące kolumnę (układ jednołamowy)
lub jej część (układ wielołamowy)
27
Format kolumny
qWymiary kolumny są znormalizowane
PN-75/P-55022 Formaty kolumn
książek, broszur i czasopism
qZgodnie z normą PN-75/P-55022
stopień zadrukowania powierzchni
stronicy publikacji powinien wynosić:
około 60% dla wydawnictw
nieperiodycznych
około 70% dla wydawnictw
periodycznych
28
Format kolumny
qformat kolumny podawany jest
z uwzględnieniem paginy żywej
Pagina żywa 243
qnatomiast w przypadku występowania
paginy zwykłej nie uwzględnia jej
243
29
Format kolumny
qProporcje boków stronicy publikacji
i kolumny powinny być zgodne
qMarginesy powinny zwiększać się
w następującej kolejności:
Mgrz margines grzbietowy (wewnętrzny),
Mg margines górny (główkowy),
Mp margines przedni (zewnętrzny),
Md margines dolny
Mgrz < Mg Ł Mp < Md
2 x Mgrz @ Mp
qPrzy właściwych wymiarach marginesów,
przekątna stronicy publikacji powinna być
jednocześnie przekątną kolumny
30
Czynniki wyboru formatu kolumny
qWymiary kolumny pozostają w ścisłym związku z
formatem projektowanej publikacji, a na wielkość
kolumny wpływają te same czynniki, które decydują o
wyborze formatu publikacji:
przeznaczenie publikacji,
odbiorca,
czynnik ekonomiczny,
czynnik estetyczny
31
Czynniki wyboru formatu kolumny
Przeznaczenie i długotrwałość czytania
qksiążki przeznaczone do długotrwałego czytania
(np. beletrystyka) wymagają lepszej czytelności
tekstu projektuje się mniejszy format kolumny
qksiążki przeznaczone do czytania krótkotrwałego, w
których jednorazowo czytany jest tylko mały fragment
tekstu (np. encyklopedie i słowniki), mogą mieć
mniejsze marginesy
32
Czynniki wyboru formatu kolumny
Odbiorca i jego wiek
qksiążki przeznaczone dla mało wprawnego
czytelnika (np. książki dla dzieci, podręczniki dla szkół
podstawowych) wymagają zaprojektowania
mniejszego formatu kolumny
33
Czynniki wyboru formatu kolumny
Estetyka
qdla publikacji wymagających wyższej estetyki
wydania (np. albumy) projektuje się szersze
marginesy zmniejszając format kolumny
qw wydaniach masowych, nie wymagających
znacznej estetyki, projektuje się mniejsze marginesy i
większy format kolumny
34
Czynniki wyboru formatu kolumny
Czynnik ekonomiczny
qw publikacjach wydawanych oszczędnie stosuje się
większy wymiar kolumny kosztem zmniejszenia
marginesów
35
Czynniki wyboru formatu kolumny
Należy ustalić odpowiednie proporcje
pomiędzy czynnikiem ekonomicznym i
estetycznym!
36
Czynniki wyboru formatu kolumny
qDuży format kolumny, ale zbyt małe marginesy:
spowodują obniżenie czytelności tekstu
i spadek estetyki wydania publikacji,
zmniejszą objętość publikacji, a więc będzie
+
mniejsze zużycie papieru i niższy koszt wydania
qMały format kolumny i szersze marginesy:
poprawią czytelność tekstu i wpłyną pozytywnie
+
na estetykę wydania publikacji,
zwiększą objętość publikacji, a tym samym
zwiększą zużycie papieru i koszty wydania
37
Wielołamowy układ kolumny
qdo formatu publikacji B5 stosuje się jednołamowy
układ kolumny
qdla dużych formatów publikacji (powyżej B5) lub w
przypadku formatów kwadratowych i poprzecznych
projektuje się kolumnę w układzie wielołamowym (2 lub 3
łamy)
qzasady obliczania wymiarów kolumny wielołamowej
są takie same jak dla kolumny jednołamowej
38
Wielołamowy układ kolumny
qodstęp pomiędzy łamami powinien wyraznie
oddzielać łamy, aby nie utrudniać czytania, ale
jednocześnie nie może być zbyt duży, aby nie
rozbijał kolumny na oddzielne płaszczyzny
qprzeważnie wystarcza odstęp 1 cycero dla
optymalnych stopni pisma 8-12 p. oraz 2-punktowej
interlinii
39
Wielołamowy układ kolumny
qwielkość odstępów między łamami zależy od:
szerokości stronicy publikacji
szerokości marginesów
liczby i szerokości łamów im większa szerokość łamów,
tym większy odstęp między łamami należy zastosować
użytego stopnia pisma i interlinii większy stopień pisma
i większa interlinia wymagają zastosowania większego odstępu między
łamami; odstęp pomiędzy łamami powinien być większy od optycznego
odstępu pomiędzy wierszami tekstu
obecności linii rozdzielających łamy optycznie zmniejsza
światło pomiędzy łamami należy zastosować większy odstęp
40
Wielołamowy układ kolumny
qminimalna szerokość łamu jest ściśle określona
i zależy od stopnia pisma tekstu (ok. 25 znaków):
6 p. ą 6 cycer,
8 p. ą 8 cycer,
10 p. ą10 cycer,
12 p. ą12 cycer itd.
qoptymalna szerokość łamu zawiera około 50-55
znaków:
6 p. ą12-14 cycer,
8 p. ą16-18 cycer,
9 p. ą18-20 cycer,
10 p. ą20-22 cycera
41
Metody wyznaczania formatu kolumny
qGraficzne
wg złotego podziału,
kanon Tschichold a,
harmonijny kanon podziału Villarda de Honnecurt,
metoda trójkątów
qMatematyczne
metoda kolumny większej,
metoda kolumny mniejszej
42
Złoty podział
qOdcinek AB jest podzielony na dwa mniejsze odcinki z zachowaniem
złotego podziału, gdy odcinek mniejszy (a = BE)
ma się tak do większego (b = AE),
jak większy do całości (c = a + b = AB)
a b b
= =
b c a + b
AE BE BE
= =
BE AB AE + BE
qPrzyjmując wartość odcinka mniejszego jako 1
proporcja pomiędzy odcinkiem mniejszym i większym
uzyskanym z definicji złotego podziału wyniesie: 1:1,618
qW wartościach liczbowych (dla liczb całkowitych) złoty podział odpowiada w
przybliżeniu następującym proporcjom: 3:5, 5:8, 8:13, 13:21 itd., jednak ze
względu na dokładność, w obliczeniach należy przyjmować proporcję 8:13 lub
13:21, gdyż stosunki te ściśle odpowiadają
złotemu podziałowi (nie są zaokrąglone).
43
Złoty podział
qZłota proporcja znalazła praktyczne zastosowanie
w produkcji poligraficznej m.in. przy:
ustalaniu formatu kolumny w produkcji dziełowej,
wyznaczaniu wielkości marginesów,
wyznaczania miejsca tekstom stronic tytułowych,
rozmieszczaniu ilustracji,
planowaniu formatów i układów graficznych akcydensów itp.
44
Złoty podział
45
Złoty podział
qZastosowanie złotej proporcji do wyznaczania
szerokości kolumny przy znanej jej wysokości
AB znana wysokość kolumny
AC = AB
wykreślony zgodnie z zasadą złotego podziału
odcinek BE można obliczyć wykorzystując
twierdzenie Pitagorasa:
5
1 5
BC = AB2 + (1 AB)2 = AB2 + AB2 = AB2 = AB
2 4 4 2
5
1 1
BE = BD = BC - AC = BC - AB = AB - AB
2 2 2
5 -1
BE = AB
2
odcinek BE jest szukaną szerokością kolumny
46
Złoty podział
qZastosowanie złotej proporcji do wyznaczania
wysokości kolumny przy znanej jej szerokości
AB znana szerokość kolumny
AC = AB
odcinek BE można obliczyć ze wzoru:
5 -1
BE = AB
2
zgodnie z zasadą złotego podziału:
szer. AO BO AB
= = =
wys. BO AB BO + AB
ponieważ BO = BD = BE to szukana
wysokość kolumny (BF) wyniesie:
5 -1 5 +1
BF = BE + AB = AB + AB = AB
2 2
47
Kanon Tschicholda
qSzwajcarski typograf Jan Tschichold sformułował zasadę wyznaczania
formatu kolumny na podstawie póznośredniowiecznych rękopisów
qMetoda oparta jest na następujących założeniach:
stosunek boków
kart publikacji wynosi 2:3,
wysokość kolumny
jest równa szer. publikacji
qUzyskana tą metodą kolumna
ma te same proporcje boków
co publikacja
qUstawienie kolumny tak, aby
jej przekątna pokrywała się
z przekątną karty publikacji
pozwala uzyskać następujące
proporcje marginesów: 2:3:4:6
48
Kanon Gutenberga
qMetoda graficznego wyznaczania formatu kolumny nazywana również
kanonem Gutenberga, opiera się na regule Villarda de Honnecurt podziału
odcinka przy pomocy wykresu na dowolną liczbę części
qMożna ją stosować
do formatów publikacji
o różnych proporcjach boków,
przy czym dla różnych formatów
uzyska się inne proporcje
marginesów
qRzadko stosowana ze względu
na niską ekonomiczność
uzyskany format kolumny
stanowi około 50% powierzchni
stronicy publikacji
qPodobny sposób wyznaczania
formatu kolumny odnalazł
Van de Graaf
49
Metoda trójkątów
qMetoda opracowana przez Rosarivę polega na podzieleniu szerokości i
wysokości stronicy publikacji na 12 części
qOtrzymuje się
mniejsze marginesy
i większy format kolumny
qBardziej ekonomiczna
metoda w stosunku do
wcześniejszej pozwala
uzyskać kolumnę stanowiącą
około 60% powierzchni
stronicy publikacji
50
Metoda matematyczna
qMetoda kolumny mniejszej
szerokość karty publikacji zostaje podzielona na 3 równe części,
2/3 stanowi szerokość kolumny, a 1/3 na marginesy: grzbietowy
i przedni,
otrzymany format kolumny stanowi około 40-50% powierzchni
stronicy publikacji
51
Metoda matematyczna
qMetoda kolumny większej
szerokość karty publikacji zostaje podzielona na 4 równe części,
3/4 stanowi szerokość kolumny, a 1/4 na marginesy: grzbietowy
i przedni,
otrzymany format kolumny stanowi około 50-60% powierzchni
stronicy publikacji
qObie metody wymagają podania
proporcji marginesów
52
Proporcja marginesów
qdla różnych formatów publikacji i różnych formatów kolumn zmianie ulegają
również wzajemne proporcje wszystkich czterech marginesów
qzwykle zachowana jest zasada: Mgrz < Mg Ł Mp < Md
qliczby wyrażające stosunek marginesów informują z ilu jednakowych części
składają się poszczególne marginesy; wielkość tych części (y) w miarach
metrycznych otrzymuje się przez podzielenie różnicy otrzymanej z odjęcia
szerokości kolumny od szerokości stronicy publikacji przez liczbę części
przypadających na margines grzbietowy i przedni:
szer.publ.- szer.kol.
y =
Mgrz+ Mp
53
Proporcja marginesów
Mgrz Mg Mp Md
górny przedni dolny
grzbiet.
2 3 4 6
dla większości książek
2 3 4 5
skład z większą interlinią 2 3 5 6
skład bez interlinii 2 3 5 5
proporcje boków publikacji i kolumny 2:3 2 3 4 6
proporcje boków publikacji i kolumny 1:2 1 2 2 22
proporcje boków publikacji i kolumny 3:4 3 4 6 8
proporcje boków publikacji i kolumny wg złotego podziału 3 5 5 8
2 3 5 7
proporcje boków publikacji 1:1,41 (np. szereg A)
i zharmonizowany format kolumny
5 7 9 13
formaty wąskie o proporcjach boków 1:1,9 3 6 6 11
formaty kwadratowe 1 1 2 2
format poziomy o proporcjach boków 4:3 9 7 18 14
54
Margines grzbietowy, a rodzaj oprawy
qgraficzne wyznaczanie marginesów zakłada idealne,
całkowicie płaskie rozłożenie książki; w praktyce w miejscu
złamu powstaje cień, natomiast ze względu na grubość wkładu
książki margines wewnętrzny ulega optycznemu zwężeniu
qod rodzaju oprawy zależy otwieralność
im mniejsza otwieralność książki,
tym większy margines grzbietowy
należy zaprojektować
55
Margines grzbietowy, a rodzaj oprawy
qszerokość marginesu grzbietowego zbyt mały
powoduje deformacje kolumny tekstowej, a tym samym gorszą
czytelność
qzwiększenia marginesu grzbietowego wymagają:
oprawa klejona z frezowaniem o około 3 mm
oprawa szyta bocznie drutem (tzw. sztych) o około 5 mm
56
Sposób wydania książki
qformat publikacji
qformat kolumny i marginesy
qkompozycja stronic
qukład typograficzny
qtechnika drukowania
qrodzaj papieru
qrodzaj oprawy
57
Przykłady kolumn na stronicy
Format publikacji
A5 (148x210 mm) Format wąski
format kolumny 6ź x 9 kw o proporcjach boków 1:1,9
.
58
Przykłady kolumn na stronicy
Format publikacji Zmniejszenie kolumny tekstu
o proporcjach ze zwiększeniem powierzchni
boków 3:4 przeznaczonej na ilustracje
59
Przykłady kolumn na stronicy
Format kwadratowy
o proporcjach
boków 1:1
60
Przykłady kolumn na stronicy
Format poprzeczny
o proporcjach
boków 4:3
61
Przykłady kolumn na stronicy
Asymetryczne ustawienie kolumny
na stronicy publikacji
62
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
PRWYD 11 W BJ 8PRWYD 11 W BJ 1PRWYD 11 W BJ 211 (311)ZADANIE (11)Psychologia 27 11 2012359 11 (2)11PJU zagadnienia III WLS 10 11Wybrane przepisy IAAF 10 11więcej podobnych podstron