Procesy wydawnicze
Wykładowca:
mgr inż. Bernard Józ
wiak
Wykład 2
05-03-2011
1
Podział i charakterystyka
publikacji wydawniczych
Jednoznaczna klasyfikacja jest trudna,
ze względu na rozmaite kryteria podziału:
edytorskie, technologiczne czy użytkowe
2
Podział i charakterystyka
publikacji wydawniczych
Podstawowy podział:
qðDruki nieperiodyczne
qðDruki periodyczne
qðAkcydensy
3
Podział i charakterystyka
publikacji wydawniczych
Wydawnictwa nieperiodyczne
(dziełowe):
qðksiążki (powyżej 48-stronic + okÅ‚adka)
qðbroszury (do 48-stronic z okÅ‚adkÄ…)
4
Podział i charakterystyka
publikacji wydawniczych
Wydawnictwa periodyczne (prasowe):
qðgazety (ukazujÄ… siÄ™ częściej niż 1 raz w
tygodniu)
qðczasopisma (ukazujÄ… siÄ™ 1 raz w tygodniu lub
rzadziej)
5
Podział i charakterystyka
publikacji wydawniczych
Akcydensy
qðWydawnicze
qðInformacyjne
qðManipulacyjne
qðOpakowaniowe
qðSpecjalne
6
Podział i charakterystyka
publikacji wydawniczych
qðwydawnicze
np. mapy, nuty
qðinformacyjne
np. ulotki, prospekty, afisze, plakaty, instrukcje obsługi, kalendarze,
katalogi, cenniki, spisy telefoniczne i adresowe, rozkłady jazdy
qðmanipulacyjne
np. rachunki, faktury, formularze, papiery wartościowe, banknoty, bilety,
dyplomy, świadectwa, zaświadczenia, druki transakcyjne
qðopakowaniowe
np. opakowania, etykiety, metki, banderole, obwoluty i okładki książek
qðspecjalne
np. koperty PIN, karbonizowane losy loteryjne, druki zintegrowane
7
Podział i charakterystyka
publikacji wydawniczych
Podział ze względu na wykończenie
introligatorskie:
qðdruki zwarte (oprawy), np. książki, broszury
qðdruki odrÄ™bne (luz
ne), np. plakaty, ulotki, gazeta
8
Podział i charakterystyka
publikacji wydawniczych
Wewnętrzny podział wydawnictw dziełowych
(z wyjÄ…tkiem nut i map) na potrzeby
wydawnictw i bibliotek:
qðliteratura piÄ™kna;
qðliteratura dla dzieci (do 8-miu lat));
qðliteratura dla mÅ‚odzieży (powyżej 8-miu lat);
qðliteratura spoÅ‚eczno-polityczna;
qðliteratura popularno-naukowa;
qðliteratura naukowa;
qðliteratura zawodowa;
qðpodrÄ™czniki szkolne;
qðpodrÄ™czniki akademickie
9
Podział i charakterystyka
publikacji wydawniczych
Podział wg UNESCO ze względu na tematykę treści wydawnictw,
zgodny z Uniwersalną Klasyfikacją Dziesiętną (UKD).
1. dział ogólny; 14. medycyna;
2. filozofia; 15. inżynieria; technika; przemysł;
3. religia; religioznawstwo; budownictwo;
4. socjologia; statystyka; 16. gospodarstwo wiejskie;
5. polityka; nauki ekonomiczne; 17. gospodarstwo domowe; hotelarstwo;
6. prawo; administracja; żywienie;
akcja socjalna; ubezpieczenia; 18. organizacja i technika handlu i
7. wojskowość; przemysłu;
8. wychowanie i nauczanie; 19. sztuki piękne;
9. handel; transport; komunikacja; 20. rozrywki; gry; sport;
10. etnografia; 21. nauka o literaturze;
11. językoznawstwo; 22. literatura piękna;
12. matematyka; 23. geografia; podróże;
13. nauki przyrodnicze; 24. historia; życiorysy;
10
Podział i charakterystyka
publikacji wydawniczych
Podział druków, uwzględniający jedynie ich
objętość, wynika z terminologii zawartej w normie
BN-73/7401-01, wg której wyodrębnia się
następujące produkty poligraficzne:
qðulotki  druki luz
ne o objętości do 4 stronic,
qðfoldery  druki luz
ne o objętości większej niż 4
stronice,
qðbroszury  druki Å‚Ä…czone o objÄ™toÅ›ci do 48 stronic
łącznie z okładką,
qðksiążki  druki Å‚Ä…czone o objÄ™toÅ›ci ponad 48
stronic
11
Podział i charakterystyka
publikacji wydawniczych
Przyjmując jako kryterium podziału charakter
zamierzenia wydawniczo-poligraficznego,
wszelkie produkty poligraficzne nie będące
akcydensami, podzielić można na dwie
zasadnicze grupy:
qðwydawnictwa jednorazowe
qðwydawnictwa ciÄ…gÅ‚e
12
Podział i charakterystyka
publikacji wydawniczych
wydawnictwo jednorazowe
Wynik zamkniętego, przewidzianego z góry
zamierzenia wydawniczo-poligraficznego,
stanowiÄ…cy samodzielnÄ… jednostkÄ™ jedno- lub
wielotomową, określaną jako tytuł wydawniczy
13
Podział i charakterystyka
publikacji wydawniczych
tytuł wydawniczy
to każde kolejne wydanie tego samego dzieła,
niezależnie od tego, czy ulegało ono zmianom
merytorycznym lub edytorskim, czy też ukazało się
w postaci niezmienionej, a także każdy tom
wydawnictwa wielotomowego oraz odrębny numer
wydawnictwa periodycznego
14
Podział i charakterystyka
publikacji wydawniczych
tytuł wydawniczy
jest, obok wysokości nakładu i objętości dzieła
wyrażonej w arkuszach autorskich, jedną z
podstawowych miar działalności wydawniczej
15
Podział i charakterystyka
publikacji wydawniczych
wydawnictwa ciągłe
qðskÅ‚adajÄ… siÄ™ z szeregu jednostek wydawniczo-
poligraficznych, których liczba i czas ukazywania
się nie są z góry ograniczone
qðzazwyczaj sÄ… zwiÄ…zane wspólnym tytuÅ‚em, zajmujÄ…
się tym samym lub zbliżonymi zagadnieniami oraz
zachowują jednolitą lub zbliżoną szatę edytorską
16
Podział i charakterystyka
publikacji wydawniczych
W obrębie grupy wydawnictw ciągłych można
wydzielić 3 podgrupy o nieco odmiennym stopniu
powiązania poszczególnych jednostek, ich
zawartości merytorycznej i cykliczności ukazywania
siÄ™:
1. wydawnictwa seryjne,
2. wydawnictwa zbiorowe,
3. wydawnictwa periodyczne
17
Serie wydawnicze
qðserie wydawnicze zwiÄ…zane sÄ… wspólnym
tytułem serii
qðkażda jednostka stanowi odrÄ™bne dzieÅ‚o,
przeważnie innego autora, posiada własny tytuł,
czasem również numerację i może być
rozpowszechniana niezależnie od innych
18
Serie wydawnicze
qðwspólnymi cechami wydawnictw
wchodzących w skład serii są:
üðjednakowy format
üðzbliżona tematyka i objÄ™tość
üðujednolicona szata edytorska
üðmateriaÅ‚y i technologia produkcji
19
Serie wydawnicze
Tytuł serii: Mitologie świata
Tytuły poszczególnych pozycji:
üðMitologia starożytnej Grecji
üðMitologia starożytnej Italii
üðMitologia starożytnego Egiptu
üðMitologia czarnej Afryki
üðMitologia Azteków
üðMitologia Celtów
20
Serie wydawnicze
21
Serie wydawnicze
qðSerie zamkniÄ™te
mają z góry zaplanowane wszystkie pozycje
wchodzące w skład danej serii wydawniczej,
qðSerie otwarte
wydając nowy tytuł wydawnictwo można zdecydować
się na dołączenie go do istniejącej już na rynku
czytelniczym serii wydawniczej; należy wówczas
projektując publikację przestrzegać założeń
i sposobu składania charakterystycznego dla danej serii
22
Wydawnictwa zbiorowe
qðcharakterystyczne dla publikacji naukowych
qðwspólny dla caÅ‚oÅ›ci tytuÅ‚ i czÄ™sto numeracjÄ™
qðposzczególne jednostki mogÄ… zawierać różnÄ… liczbÄ™
dzieł różnych autorów na ten sam lub zbliżony temat
qðukazujÄ… siÄ™ zazwyczaj w jednakowej szacie
edytorskiej
qðw nieokreÅ›lonych z góry odstÄ™pach czasu
23
Wydawnictwa zbiorowe
Przykład:
Poradnik inżyniera, Mechanika
qðt.1 Zagadnienia ogólne
qðt.2 Zagadnienia konstrukcyjne
qðt.3 Zagadnienia technologiczne
w każdym tomie rozdziały opracowane przez różnych
autorów
24
Wydawnictwa zbiorowe
25
Wydawnictwa periodyczne
Wydawnictwa periodyczne (prasowe) sÄ…
publikacjami:
qðo wspólnym tytule
qðdatowanymi i numerowanymi
qðukazujÄ…cymi siÄ™ w okreÅ›lonych jednakowych
odstępach czasu
qðukazujÄ…cymi siÄ™ w niezmienionej szacie edytorskiej
26
Wydawnictwa periodyczne
Zgodnie z klasyfikacją przyjętą przez Instytut
Bibliograficzny Biblioteki Narodowej
wydawnictwa periodyczne można podzielić na
podgrupy według:
qðczÄ™stotliwoÅ›ci ukazywania siÄ™
qðzawartoÅ›ci merytorycznej
27
Wydawnictwa periodyczne
Podział ten można jeszcze rozbudować,
uwzględniając grupy tematyczne zgodnie z
Uniwersalną Klasyfikacją Dziesiętną czy też
np. zasięg danego czasopisma
(specjalistyczne, ogólne, regionalne, krajowe)
28
Wydawnictwa periodyczne
Podział wg częstotliwości ukazywania się:
qðgazety (ukazujÄ…ce siÄ™ 2-6 razy w tygodniu),
qðtygodniki,
qðdwutygodniki,
qðmiesiÄ™czniki,
qðdwumiesiÄ™czniki, czasopisma
qðkwartalniki,
qðpółroczniki,
qðroczniki
29
Wydawnictwa periodyczne
Podział wg zawartości merytorycznej:
qðgazety informacji ogólnej,
qðczasopisma naukowe,
qðczasopisma zawodowe,
qðczasopisma informacyjne,
qðczasopisma ogólne,
qðczasopisma dzieciÄ™ce i mÅ‚odzieżowe,
qðczasopisma urzÄ™dowe,
qðczasopisma oficjalne,
qðczasopisma dla zagranicy
30
Materiały wydawnicze
Materiały wydawnicze są to opracowania
w postaci:
qðmaszynopisów
qðpierwodruków
qðmakiet
qðszkiców
qðoryginałów do reprodukcji
qðinnych materiałów potrzebnych
do wytworzenia produktu poligraficznego
31
Materiały wydawnicze
Rękopis, manuskrypt  wszelki tekst
sporządzony ręcznie; potocznie: tekst autorski
pisany ręcznie lub na maszynie, przeznaczony
do druku
Pierwodruk  wydrukowany egzemplarz
poprzedniego wydania, służący za podstawę
do składania i łamania następnego wydania
przy wznowieniach
32
Materiały wydawnicze
Maszynopis wydawniczy  materiał
wydawniczy napisany na komputerze w
postaci wydruku, sprawdzony,
zaadiustowany, przeznaczony do składania
lub łamania, zawierający część tekstową,
tabele, wzory oraz załączniki (np. szkic,
makieta, wykaz znaków specjalnych)
potrzebne do wytworzenia produktu
poligraficznego
33
Materiały wydawnicze
Szkic wydawniczy  dyspozycja rysunkowa
określająca układ graficzny publikacji lub jej
części
34
Materiały wydawnicze
Makieta wydawnicza  dokładny plan
układu graficznego sporządzony w postaci
zbioru kart określonego formatu w skali 1:1,
rozrysowanych lub wyklejonych z odbitek
korektorskich składu oraz ilustracji,
uzupełniony adiustacją i dyspozycjami
technicznymi, stanowiÄ…cy wzorzec do Å‚amania
lub montowania stronic
35
Materiały wydawnicze
Oryginał reprodukcyjny  wzorzec w
postaci tekstu, rysunku, odbitki fotograficznej
lub drukarskiej przeznaczony do
reprodukowania metodami poligraficznymi
36
Maszynopis wydawniczy
qðpapier: kolor biaÅ‚y, zadrukowany 1-stronnie
qðformat A4 (ew. A5 dla sÅ‚owników oraz A3 zÅ‚amany do A4 dla
tabel)
qðmarginesy: dla A3 i A4: górny = 25 mm, lewy = 35 mm;
dla mniejszych formatów marginesy mogą być zmniejszone o 10
mm
qðnumeracja kartek: ciÄ…gÅ‚a, jednolita (arabska), poÅ›rodku
górnego marginesu
qðkrój pisma: jedno- lub dwuelementowe, bez wyróżnieÅ„
37
Maszynopis wydawniczy
qðstopieÅ„ pisma: nie mniej niż 9/10 p.; dla sÅ‚owników i
encyklopedii  8/8 p.; dla tabel  8/10 p., dla główki tabeli może
być  6/8 p.
qðwciÄ™cia akapitowe = 1,5 fireta; należy je stosować nawet,
gdy przewidywany jest skład bez wcięć akapitowych
qðodstÄ™py miÄ™dzy wierszami  podwójny, a przy tytuÅ‚ach 
poczwórny
qðliczba znaków na 1 str. maszynopisu  30 wierszy po 60
znaków = 1800 znaków licząc ze spacjami i znakami
interpunkcyjnymi
38
Adjustacja maszynopisu
Adiustacja  wprowadzenie na kartki
maszynopisu za pomocą umownych oznaczeń
(tzw. znaków adiustacyjnych) dyspozycji
technicznych podających sposób wykonania
składu
39
Adjustacja maszynopisu
Zasady wykonywania:
qðznaki adiustacyjne należy nanosić bezpoÅ›rednio w tekÅ›cie
tabelach i wzorach, do których się odnoszą
qðobjaÅ›nienia i skróty  na lewym marginesie maszynopisu
qðadiustacjÄ™ wykonuje siÄ™ kolorem:
üðczarnym  w odniesieniu do alfabetu Å‚aciÅ„skiego
üðczerwonym  w przypadku alfabetu greckiego
üðniebieskim lub zielonym  dla pism gotyckich
qðwszystkie części maszynopisu należy oznaczyć za pomocÄ…
odpowiednich znaków adiustacyjnych uzupełnionych
o odpowiednie objaśnienia i skróty
40
Szkic maszynopisu
qðdyspozycja rysunkowa wykonana odrÄ™cznie lub w
programie graficznym, która określa wygląd przyszłej
publikacji
qðuÅ‚atwia znacznie pracÄ™ operatorowi DTP objaÅ›niajÄ…c
szczegóły łamania, określa układ typograficzny oraz
rozmieszczenie kolumn, łamów, ilustracji i podpisów
do nich, tytułów, inicjałów, tabel itp.
41
Szkic maszynopisu
Zasady wykonywania szkicu:
qðskala 1:1, jednostronnie
qðczarnym ołówkiem lub dÅ‚ugopisem
qðformat kartki zgodny z formatem planowanej
publikacji przed obcięciem
qðna papierze o barwie jasnej i gramaturze powyżej
60 g/m2
qðstosuje siÄ™ umowne oznaczenia podane w normie
uzupełniane w miarę potrzeby objaśnieniami słownym
42
Szkic maszynopisu
43
Makieta wydawnicza
qðprojekt graficzny przewidzianej do druku publikacji
w postaci wydruku lub kart wyklejonych wydrukami
komputerowymi i materiałem ilustracyjnym,
zawierajÄ…cymi wszystkie elementy: teksty, ilustracje
wraz z podpisami, tabele itp. opatrzone odpowiednimi
komentarzami dotyczącymi składu
qðwykonywana dla publikacji z dużą iloÅ›ciÄ… materiaÅ‚u
ilustracyjnego, tabel, wzorów matematycznych lub
chemicznych oraz innych dodatkowych elementów,
które mogą sprawiać problemy podczas składania w
programach DTP
44
Makieta wydawnicza
qðobecnie może mieć postać pliku z danymi
cyfrowymi, powstałego w programie, w którym będzie
Å‚amana publikacja
qðNa podstawie makiety można:
üðokreÅ›lić ostatecznÄ… objÄ™tość publikacji, co pozwala na
dokładne oszacowanie kosztów druku,
üðobliczyć ilość papieru,
üðsprawdzić miejsce wystÄ™powania wakatów
üðzaplanować miejsce przeznaczone na spis treÅ›ci i
metryczkÄ™
05-03-2011
45
Makieta wydawnicza
Makieta w postaci pliku cyfrowego dla publikacji
periodycznych oraz książek wydawanych w ramach
jednej serii wydawniczej może być wykorzystywana
wielokrotnie (do każdej pozycji serii, do każdego nr
periodyku), co eliminuje konieczność każdorazowego
jej projektowania od podstaw
46
Makieta wydawnicza
Makieta w programach DTP:
qðszablon (layout)
qðmakieta mieszana
qðpółmakieta
qðmakieta cyfrowa
47
Szablon (layout)
zawiera informacje dotyczące położenia i
wyglądu poszczególnych elementów
planowanej publikacji, zapisane w
programie graficznym
48
Szablon (layout)
utożsamiany z makietą, ale bardziej
odpowiada szkicowi, gdyż przedstawia jedynie
ogólne założenia kompozycyjne:
qðdyspozycje dotyczÄ…ce ustawienia paginy
qðlinie definiujÄ…ce Å‚amy
qðsposób wÅ‚amywania ilustracji
qðformat podpisów pod rysunkami, przypisów
qðstylów akapitowych do tytułów i tekstu głównego
qðużywanych znaków wypunktowania
qðprzyjÄ™tej kolorystyki
qðwyróżnieÅ„ w tekÅ›cie itp.
49
Makieta mieszana
postać cyfrowa makiety połączona
ze sposobami konwencjonalnymi:
qðwstÄ™pna realizacja ma miejsce w systemach DTP
qðna wydruki komputerowe ukÅ‚adu typograficznego
publikacji doklejany jest materiał ilustracyjny
qðnastÄ™pnie nanoszone sÄ… poprawki, adiustacja oraz
dyspozycje dotyczące dalszych etapów cyfrowego
przepływu prac
50
Makieta mieszana
51
Półmakieta
Półmakieta  realizowana jest jednocześnie z
wykonywaniem (Å‚amaniem) publikacji, co znacznie
skraca czas przygotowania publikacji do druku, gdyż
nie występuje bierne makietowanie, które wymaga
póz
niejszej zgody szeregu osób uczestniczących
w procesach prepress:
qðpublikacja powstaje w formie cyfrowej w programach
edytorskich
qðkorekta dotyczÄ…ca ustawienia lub obÅ‚amania ilustracji
dokonywana jest na wydrukach
52
Makieta cyfrowa
Cyfrowy zapis wszystkich elementów
projektowanej publikacji:
qðpozwala na dowolne przeksztaÅ‚canie poszczególnych
obiektów bez ryzyka ich ponownego przerysowywania
qðumożliwia wprowadzanie wszelkich poprawek
sugerowanych przez autora, wydawcÄ™ czy klienta
53
Makieta cyfrowa
qðwydruki makiet cyfrowych:
üð1- lub 2-stronne
qðpodaje siÄ™:
üðdyspozycje okreÅ›lajÄ…ce wymiary publikacji, kolumn i
łamów oraz wszystkich elementów występujących w danej
publikacji, tj. ilustracji, tabel i tablic, znaków graficznych itp.
üðkrój i stopieÅ„ pisma oraz interliniÄ™ dla skÅ‚adanego tekstu
qðna wszystkich kartach wymiary podaje siÄ™ w tych
samych jednostkach
qðszerokość skÅ‚adanego tekstu powinna odpowiadać
pełnym cycerom
54
Makieta cyfrowa
qðodstÄ™p tekstu od obiektu obÅ‚amywanego (np.
ilustracji) powinien wynosić 1 cycero (= 4,5 mm)
qðmin. szerokość skÅ‚adu dla tekstu obÅ‚amujÄ…cego
ilustrację = 25 znaków (pozwala na poprawne
dzielenie i przenoszenie wyrazów)
qðelementy drukowane w kolorze obwodzi siÄ™ liniÄ…
(jak na szkicu) dodając opis użytego koloru w postaci:
üðnumeru katalogowego z wzornika np. Pantone lub
üðudziaÅ‚u poszczególnych skÅ‚adowych, np. C=0%,
M=100%, Y=100%, K=0%
qðilustracje na spad powinny wystawać 3 mm poza
obrys stronicy
55
Makieta cyfrowa
56