TWORZENIE PIERWSZYCH ZWI
ZKÓW
" Nie obserwujemy związków międzyosobowych, wnioskujemy o nich na bazie interakcji, na
których bazie rozwijają się związki. Związek posiada swoje własne cechy
charakterystyczne, które nie odnoszą się do każdego przypadku interakcji, np.
zaangażowanie, synchronia (Hinde).
" Można wyróżnić kilka poziomów złożoności społecznej (Hinde), z których każdy posiada
swoje własne charakterystyki. Są to kolejno poziomy: fizjologiczny, zachowania,
interakcji, związku, grupy, społeczeństwa. Na wszystkich tych poziomach działają
środowisko fizyczne i struktura społeczno-kulturowa, sąsiadujące poziomy wpływają na
siebie nawzajem. Stąd badając związki, musimy wziąć pod uwagę interakcje, grupę,
środowisko i strukturę społeczno-kulturową.
" W każdej interakcji zachowania uczestników są skoordynowane w ten sposób, że można
traktować ją jako całość, z początku jednak zdolność dostosowania zachowania do
zachowania innych jest ograniczona.
Stadia rozwoju interakcji.
" Rozwój koordynacji i interakcji w ogóle jest jakościowy i ilościowy, zwłaszcza w okresie
niemowlęcym. Stąd dzielimy rozwój na stadia. Typ interakcji charakterystyczny dla każdego
stadium jest w pierwszym rzędzie wyznaczony przez pewien plan rozwoju.
Stadium Wiek Zadania rozwojowe
rozpoczęcia
stadium
I 0 Regulacja podstawowych procesów biologicznych
u dziecka, takich jak rytm snu i czuwania,
Regulacja biologiczna karmienie oraz dopasowanie ich do potrzeb
rodziców
II 2 mies. Regulacja wzajemnego ukierunkowania uwagi i
gotowości do reagowania w sytuacjach twarzą w
Kontakty twarzą w twarz twarz
III 5 mies. Włączenie przedmiotów w interakcje społeczne i
zapewnienie wspólnego kierowania na nie uwagi
Podzielanie tematu oraz jednoczesnego działania
IV 8 mies. Zainicjowanie działań intencjonalnych
nakierowanych na innych ludzi, rozwój bardziej
Wzajemność elastycznych i symetrycznych związków
V 18 mies. Rozwój werbalnych oraz innych symbolicznych
sposobów odnoszenia się do innych ludzi,
Reprezentacja symboliczna myślenie o sytuacjach społecznych
I -
" Marquis  już w pierwszych 10 dniach życia dzieci dopasowują się do rozkładu karmienia
preferowanego przez rodziców.
" Sander  pod koniec pierwszego miesiąca ustala się wzorzec uporządkowanego cyklu snu
" Sander  każdy opiekun oddziałuje inaczej, czego efektem jest różna regulacja (10 dni z ,
10 z 2 opiekunką)
II -
" Pod koniec 2 miesiąca wzrost sprawności spostrzegania wzrokowego, zdolność
utrzymania kontaktu wzrokowego, pierwszy społeczny uśmiech (najpierw wywołuje go
sam widok oczu, od 3 mies. też kontur twarzy, od 4 wszystkie elementy, od 5 reakcja na
konkretne ekspresje emocji, od 7 uśmiech jedynie na widok znajomych twarzy)
" Efekt zewnętrzności (kierowania uwagi na obrzeża przedmiotów) zmniejsza się i niemowlę
dostrzega twarz, ale początkowo nie odbiera jej jako twarzy -
" Frantz i technika preferencji uczenia  do 2-3 miesiąca dziecko nie potrafi odróżnić
poprawnego schematu twarzy od tego, na którym poszczególne elementy są pomieszane.
" Kontakt twarzą w twarz zwykle z matką. Niemowlę wnosi tu do interakcji biologicznie
uwarunkowane cykle zwracania i odwracania uwagi, a matka jest świadoma potrzeby
pomocy dziecku w modulowaniu poziomu pobudzenia i dostosowuje swoją uwagę do
okresów uwagi i nieuwagi dziecka. Reakcje matki zależą więc od gotowości dziecka
asymetria. W miarę rozwoju zmniejsza się ona  niemowlę np. nabywa umiejętność
dowolnego kierowania uwagą. Reakcje matki cechuje też naprzemienność  niemowlę i
dorosły odzywają się w ten sposób na przemian, niemowlę uczy się tego. Naprzemienność
ta uwidacznia się również podczas karmienia.
" Cohn i Tronick  procedura nieruchomej twarzy  gdy matka nie dostraja swojej
aktywności do faz naprzemiennej aktywności i odpoczynku dziecka, zachowując kamienną
twarz, dziecko cierpi i stopniowo odwraca się od matki. Stąd depresyjne matki powodują u
swych dzieci przez nieumiejętność dostrojenia się negatywne emocje, wycofanie się i w
końcu zaburzony styl interakcji społecznych.
Styl interakcyjny.
" Każda para dorosły-dziecko rozwija indywidualny styl interakcji. Aby to zrozumieć warto
rozróżnić 3 rodzaje wpływów:
" Wpływy kulturowe: większe niż myśleliśmy  matki z plemienia Gusii np. nie utrzymują
kontaktu twarzą w twarz, powstrzymują interakcje wzrokowe i słowne, dużo przytulając
dzieci. Chcą nade wszystko, aby były spokojne (LaVine).
" Osobowość dorosłego: nawet 4 tygodniowe niemowlęta zachowują się różnie wobec matki,
ojca i innych dorosłych (Yogman). Zależy to w duży stopniu od pewności siebie dorosłego
w zajmowaniu się dzieckiem i jego cech indywidualnych. Zwykle też matka i ojciec zajmują
się dzieckiem różnie (matka  stymulacja werbalna, ojciec  fizyczna) i w różnych
sytuacjach (matka  pielęgnacja, ojciec  zabawa). Emocjonalność i gotowość reagowania
na sygnały jest z obu stron podobna. Dostarczanie odmiennych doświadczeń interakcyjnych
jest kluczowe dla dziecka  rozwija ono zróżnicowane umiejętności interakcyjne.
" Cechy dziecka: wrodzone cechy temperamentu od samego początku mają wpływ na
interakcje (np. poziom aktywności). Podobnie w wypadku zaburzeń u dziecka, koordynacja
interakcji z początku jest trudna i nieprzyjemna dla obu stron, z wagi na swą specyfikę i
nieprzewidywalność.
Dzieci przedwcześnie urodzone jako partnerzy interakcji społecznej:
" Eckerman i Oehler wskazują na odmienne warunki ich rozwoju:
" Interakcje rozpoczynają się we wcześniejszym okresie rozwoju, więc dziecko może nie być
jeszcze gotowe do przetwarzania bodz
ców społecznych
" Wcześniaki są w grupie ryzyka wystąpienia zaburzeń neurologicznych
" Okres po porodzie jest bardziej stresujący dla rodziców, co rzutuje na ich zachowania wobec
dziecka
" interakcje rozpoczynają się w sytuacji rozmaitych ograniczeń fizycznych w warunkach
szpitalnych, w których rodzice mogą się nie odnalez
ć.
" Warunki te sprawiają, że synchronia jest trudniejsza, trudniej jest pobudzić i
utrzymać uwagę dziecka, które ze swej strony jest bardziej drażliwe
OD KOMUNIKACJI WERBALNEJ DO NIEWERBALEJ
" Wzajemny wpływ rodzice-dziecko jest obecny od początku. Sullivan jako jego wczesną
formę podaje zarażenie, kiedy napięcie matki jest odbierane poprzez sygnały cielesne przez
dziecko i spotyka się z jego reakcją.
" To, czy uznamy to za komunikację zależy od tego, czy będziemy od niej wymagać
intencjonalności. Dzieci bowiem dopiero w póz
nym niemowlęctwie zaczynają używać
swoich działań w sposób planowy i przemyślany. Wymiany zachodzące wcześniej określa
się w związku z tym jako protokomunikację. W ramach komunikacji w toku rozwoju
następuje wzrost intencjonalności i wokalizacji, a co za tym idzie, wzrost symetrii ról.
Podzielanie tematu.
" Około 5 miesiąca pojawienie się zdolności manipulacyjnych sprawia, że dziecko zwraca się
ku przedmiotom. Pojemność uwagi jest nadal ograniczona  dziecko może zwracać ją albo
na przedmiot, albo na matkę. W związku z tym uwaga na matkę spada (Kayle, Fogel: z 70
w 1 do 30% w 6 m-cu) kosztem przedmiotów, a głównym zadaniem matki staje się
budowanie interakcji wokół zewnętrznych tematów  musi przejąć inicjatywę i
przekształcić relację dziecko-przedmiot w dziecko-matka-przedmiot.
" Matka korzysta tu ze zjawiska koorientacji wzrokowej (wspólne ukierunkowanie uwagi na
ten sam element otoczenia), automatycznie podążając za wzrokiem dziecka, (Dopiero pod
koniec 1 r.ż. kierunek spojrzenia innej osoby jest znaczącym sygnałem dla dziecka), i na tej
podstawie rozbudowując interakcję  korzystnie jest wprowadzać materiał nowy dla dziecka
w kontekście wybranego przez nie przedmiotu zainteresowania ( epizody wspólnego
zaangażowania)
" Collis  nazywanie przedmiotów zachodzi w większości w sytuacji koorientacji wzrokowej.
Wzajemność i intencjonalność.
" Rozkwit zdolności na przełomie 8/9 miesiąca (bardziej plastyczne, skoordynowane i
celowe zachowania) powoduje, że niemowlę nie musi już kierować uwagi albo na matkę,
albo na przedmiot, lecz jest w stanie połączyć zdarzenia w skoordynowaną sekwencję.
Pojawiają się w tym okresie zdolności odróżnienia środków od celów i stałości
przedmiotu. To wszystko sprawia, że dziecko jest bardziej równorzędnym partnerem
interakcji, coraz bardziej zdolnym do działań wzajemnych i intencjonalnych.
" Możliwa jest zabawa w masz-daj, podczas której dziecko uczy się przewidywać
zachowanie, łączyć swoje zachowanie z zachowaniem innej osoby i zamieniać role. To
ułatwia zrozumienie wymagań konwersacji językowej.
" Umiejętności te rozwijają się stopniowo, co widać w rozwoju zabawy masz-daj  do 8
mies. dziecko ogranicza się do brania, potem dziecko może samo dawać lub dawać na
prośbę, ale spogląda raz na matkę, raz na przedmiot. Pod koniec 1 r.ż. zabawa to zestaw
rutynowych ruchów, których wzajemność dziecko rozumie.
" Podsumowując: 2 charakterystyki dojrzałej wymiany społecznej  wzajemność (wiedza, że
interakcja musi być podtrzymywana przez działanie obojga partnerów, a ich role muszą być
ze sobą skoordynowane, i mogą być wymieniane  12 m-c) i intencjonalność (zdolność do
planowania zachowania i przewidywania jego skutków  12 m-c). Tą ostatnią różnie się
operacjonalizuje - Bates podaje 3 wskaz
niki intencjonalności: zmienianie kierunku
patrzenia (dorosły-przedmiot-dorosły), poprawianie nieskutecznego komunikatu
(powtarzanie gdy brak reakcji), rytualizacja gestów (ruch jako sygnał, a nie próba chwytu).
Gestykulacja.
" Pod koniec 1 r.ż. dziecko zaczyna używać gestów.
" Fogel: najwcześniejsze jest wskazywanie, obecne od 3 m-ca, ale wtedy jest jedynie
spontanicznym przejawem uwagi. W 9 m-cu dzieci reagują na wskazywanie w łatwych
warunkach (palec i przedmiot w tej samej części pola widzenia) i same zaczynają
wskazywać, ale jest to  wskazywanie dla siebie . Póz
niej pojawia się  wskazywanie dla
innych , gdy dziecko patrzy na przedmiot i dorosłego wskazując, a więc wyraża chęć
podzielenia przedmiotu z inną osobą.
" Fogel: pokazywanie i dawanie przedmiotów  przed 10 m-cem dziecko może podawać
przedmiot matce podczas zabawy, ale czyni to nie odrywając wzroku od przedmiotu. Potem
przenosi wzrok naprzemiennie sygnalizując, że zabawka jest  dla matki.
" W 2 r.ż. pojawiają się niewerbalne gesty mające symbolicznie przedstawić przedmioty i
zdarzenia, z zamiarem zakomunikowania ich innym ludziom. Gesty takie dziecko rozwija
spontanicznie albo jest ich uczone. Większość gestów skazuje na funkcję niż kształt
przedmiotu, ich użycie zmniejsza się wraz z nabywaniem języka.
" Język gestów dzieci niesłyszących  Goldin-Meadow i Morford odkryły, że dzieci
niesłyszące nie mając kontaktu z językiem migowym rozwinęły system gestów formalnie i
treściowo podobny do wczesnych stadiów rozwoju mowy. Obecność modela znacznie
przyspieszała rozwój języka gestów. Był też nabywany szybciej niż mowa przez słyszące
dzieci.
Odniesienie społeczne.
" Po ukończeniu 9-10 m-ca dziecko przejawia nowy wzorzec zachowania  przed podjęciem
działania patrzy nie tylko na przedmiot, ale także na matkę lub inną znaną osobę. Ma to na
celu zyskanie wskazówek dla oceny sytuacji, nie podejmując decyzji wyłącznie na
podstawie oceny własnej. Jest to odniesienie społeczne.
" Feinman: odniesienie społeczne nie jest naśladownictwem  wskazówki zostają włączone
w własne rozumienie zdarzenia, a reakcja nie musi odzwierciedlać reakcji dorosłego.
" Odniesienie społeczne jest selektywne  dziecko odnosi się przede wszystkim do osób
będących dlań z
ródłem codziennego poczucia bezpieczeństwa.
" U podstaw rozwoju odniesienia leży zdolność połączenia w jednym procesie działania
informacji pochodzących z przedmiotu i osoby. Bretherton uważa, że odniesienie jest
oznaką rozwoju teorii umysłu  dziecko musi dostrzegać inną osobę jako istotę psychiczną.
Początki używania języka.
" W wieku 2 lat dziecko jest zdolne do tworzenia reprezentacji symbolicznej, co umożliwia
mowę. Wg Piageta nazwy pojawiające się wcześniej są strukturami znakopodobnymi,
dopiero od 2,5 roku nazwa jest użyta jako symbol. To odkrycie z kolei powoduje
gwałtowny wzrost zasobu słów.
W jakim stopniu rozwój mowy jest zależny od wpływu innych osób?
" Hipoteza, że początkowo jedynym środowiskiem, w którym dziecko styka się z językiem są
spotkania w diadzie z wrażliwym dorosłym, przygotowanym do podjęcia pewnych działań
kluczowych dla rozwoju języka (epizody wspólnego zaangażowania). Jest to wspólne
zwracanie uwagi na przedmiot i wspólne związane z nim działanie. Temat są z początku
konkretne, potem symboliczne aż w końcu EWZ przekształcają się w rozmowę.
" Tomasello, Todd: ilość czasu, gdy diada matka-dziecko uczestniczyła w EWZ, była
doskonałym predyktorem wzrostu zasobu słownika dziecka.
" Wells: u przedszkolaków wzrost zasobu słownikowego koreluje z tym, jaka część mowy
skierowanej do matki przypadała na sytuacje wspólnej aktywności.
" Bliz
nięta, które muszą dzielić się uwagą matki, z początku pozostają pod względem rozwoju
językowego nieco w tyle. Matki wypowiadały się do bliz
niaka rzadziej, częściej w formie
dyrektywnej, a epizody wspólnej uwagi pojawiały się 10 razy rzadziej niż u innych dzieci.
" 5 wyjaśnień roli EWZ w nabywaniu języka:
" Stosowanie pomocnych stylów mowy  styl dyrektywny przeszkadza w rozwoju, styl
podążania za dzieckiem i tolerowania jego błędów motywuje dziecko do wymian słownych
(Nelson).
" Użycie technik wzbudzania uwagi  dzięki zachęcaniu do zwrócenia uwagi na przedmiot
dziecko uświadamia sobie, że język pełni funkcję reprezentacyjną  Bornstein:
częstotliwość zwracania uwagi na przedmiot korelowała z miarami biernej i czynnej
znajomości języka w 2 r.ż., przy braku korelacji z ogólną liczbą interakcji i całkowitą liczbą
wypowiedzi matki.
" Dopasowanie czasowe mowy dorosłych do uwagi dziecka  synchronizacja sygnałów
werbalnych matki z tym, na co dziecko aktualnie zwraca uwagę stwarza okazję do
wyodrębnienia z całej sytuacji informacji o relacji między słowem i jego odniesieniem.
Tomasello: dopasowanie koreluje z wielkością słownika w 21 m-cu; Harris, Grant: matki
dzieci, których rozwój językowy był opóz
niony, częściej mówiły o przedmiotach, na które
dziecko nie patrzyło; Dunham: uczył dziecko nowego słowa w sytuacji nakierowanej uwagi
i uwagi, którą dopiero trzeba było nakierować. Lepsze wyniki w pierwszym warunku
" Stosowanie formatów  formaty to standardowe, często powtarzane rutynowe zachowania
(np. daj-masz). Wg Brunera cechy zabaw-formatów są wspólne dla nich i dla języka, stąd
udział w zabawach pozwala dziecku nauczyć się również cech języka  np. porządek
zabawy i porządek zdania.
" Mowa matczyna - jest dostosowana do fazy rozwojowej dziecka , posiada specyficzne
charakterystyki fonologiczne, syntaktyczne, semantyczne, pragmatyczne. Nie jest
uniwersalna, możliwe, że ułatwia uczenie się języka, ale nie jest do tego niezbędna 
przykład dzieci z plemienia Kaluli rozwijających się prawidłowo pomimo braku takiej
mowy.
Char. fonologiczne Char. syntaktyczne
Wyraz
na mowa, Krótsze wypowiedzi,
wysoki ton, zdania poprawnie zbudowane,
nadmiernie zaznaczona intonacja, mniej zdań podrzędnie złożonych.
wolniejsze tempo mówienia,
dłuższe pauzy.
Char. semantyczne Char. pragmatyczne
Ograniczony zasób słownictwa, Więcej poleceń i pytań,
wyrażenia udziecinnione, więcej zdań służących zwróceniu na coś uwagi,
odniesienia do tu i teraz powtarzanie wypowiedzi dziecka.
PRZYWI
ZANIE  jego istota i rozwój
Definicja i charakterystyka przywiązania.
" Długotrwała, emocjonalna więz
z konkretną osobą. Odróżnia się przywiązanie, czyli
system behawioralny w jednostce, na który składają się uczucia dziecka do innej osoby i
zachowanie związane z przywiązaniem, czyli możliwe do zaobserwowania sposoby ich
przejawiania. Poza tym rozróżnia się przywiązanie jako system w obrębie jednostki i jako
relację przywiązania, która istnieje w diadzie.
" Cechy przywiązania: selektywne (skupione na konkretnej osobie); jego składnikiem jest
poszukiwanie bliskości fizycznej (pozostawanie w pobliżu obietu przywiązania); zapewnia
ukojenie i bezpieczeństwo (przez bliskość); prowadzi do lęku separacyjnego gdy więz

zostaje zerwana.
" Więzi z rodzicem, oparte na poszukiwaniu bliskości można odnalez
ć u szystkich wyższyh
gatunków, gdzie młode są początkowo bezbronne (imprinting).
Teoria Bowlby'ego.
" Dziecko jest biologicznie przygotowane do rozwinięcia relacji przywiązania ze swoimi
opiekunami. Posiada wrodzony system behawioralny, który generuje reakcję
przywiązania. Stąd reakcje te nasilają się w obliczu zagrożenia a osłabiają w sytuacji jego
braku. Z kolei rodzice są biologicznie determinowani do odpowiadania na reakcje
przywiązania.
" Początkowo niemowlęta przejawiają wiele reakcji dających się sklasyfikować jako:
zachowania sygnalizacyjne (płacz, śmich, gaworzenie) i zachowania polegające na dążeniu
do bliskości (przywieranie, podążanie, wyciągani rąk).
" Początkowo reakcje są niezróżnicowane, potem reakcje tylko wobec opiekunów, ale dziecko
nadal przyjmuje opiekę i uwagę z każdej strony. Dopiero w 3 kwartale 1 r.ż. pojawia się
przywiązanie do opiekunów połączone ze strachem przed innymi osobami oraz protestem w
sytuacji rozłąki. Reakcje przywiązania przybierają, jak mówi Bowlby, cechy związku
podlegającego zmianom ze względu na cel  dziecko intencjonalnie planuje działania
(donośność płaczu dostosowana do odległości od matki, gradacja reakcji), działając na
zasadzie systemu regulacji (zaprogramowany cel + zewnętrzny stan rzeczy + rozbieżność
=odpowiednie działanie), a nie, jak dotąd automatycznej reakcji. Podsumowuje to tabela
poniżej.
Nazwa Wiek w m. Zasadnicze cechy
Przedprzywiązanie 0-2 Niezróżnicowana gotowość do odpowiedzi na reakcje
w sytuacjach społecznych
Przywiązanie w trakcie 2-7 Rozpoznawanie znajomych ludzi
tworzenia się
Wyraz
nie ukształtowane 7-24 Protest w sytuacji rozłąki, nieufność wobec obcych,
przywiązanie komunikacja intencjonalna
Związek podlegający 24 Relacja bardziej dwustronna: dzieci rozumieją
zmianom ze względu na cel potrzeby rodziców
" Koncepcja wewnętrznych modeli operacyjnych  gdy dziecko w 2 r.ż. jest zdolne do
reprezentacji symbolicznej, tworzy model siebie, osób znaczących i model relacji z nimi.
Modele pozwalają kierować zachowaniem, przewidywać i planować reakcje. Wewnętrzne
modele operacyjne budowane są na podstawie doświadczeń z tymi osobami i stanowią
 szablon przykładany do każdej nowej interakcji. Modele ja, osób znaczących i relacji
rozwijają się komplementarnie (matka obojętna  ja bezwartościowe  relacja unikania).
Powstanie pierwszych relacji przywiązania.
" wykształcenie dojrzałego przywiązania sygnalizuje lęk separacyjny, który pojawia się około
7-8 m.
" pojawienie się lęku separacyjnego jest uniwersalnym (wszędzie w 3 kwartale 1 r.ż.)
osiągnięciem rozwojowym, niezależnym od doświadczenia. Dalszy przebieg rozwoju
przywiązania jest zależny od wychowania.
" Prerekwizyty poznawcze dla wykształcenia przywiązania  stałość przedmiotu, pamięć
rozpoznawcza i odtwórcza. Jeśli chodzi o pamięć rozpoznawczą, to wzrokowa wykształca
się od 3 m., ale zapachowa już w 6 dniu (McFarlane i eksperyment z wacikami
przesączonymi mlekiem różnych matek), a słuchowa prawdopodobnie w okresie
prenatalnym (DeCasper i eksperyment z wierszykami czytanymi przed porodem). Jeśli
chodzi o stałość to zarówno co do osoby, jaki co do przedmiotu pojawia się w 8 m., co
wynika z badań Piageta. W kilka miesięcy po rozpoznawczej pojawia się też pamięć
odtwórcza, która pozwala na przywoływanie spontaniczne reprezentacji nieobecnej osoby.
" Lęk przed obcymi towarzyszący przywiązaniu przejawia się różnie u różnych dzieci.
Generalnie jego wielkość zależy raczej od wyglądu twarzy niż wzrostu (Brook i Lewis) i od
cech temperamentu dziecka (Kagan  zahamowanie/nieśmiałość).
" Autyzm  zgodnie z badaniami Kannera, dzieci takie posiadają wrodzoną niezdolność do
tworzenia relacji przywiązania.
Wybór obiektu przywiązania.
" Bowlby'ego hipoteza monatropizmu  z natury niemowlęta są niezdolne do stworzenia na
początku więcej niż jedne relacji emocjonalnej i każdy sposób organizacji opieki
wprowadzający więcej niż jednego opiekuna prawdopodobnie jest dla dziecka szkodliwy.
" Schaffer i Emerson  do 18 miesiąca życia 1/3 badanych niemowląt była przywiązana do
więcej niż jednej osoby, po 18 większość.
" Mead  w społeczeństwach pierwotnych często wiele przywiązań, bo w razie śmierci matki
inni opiekunowie są natychmiast dostępni i mniej prawdopodobna jest trauma. (np. badania
Tronicka i Morellego wśród pigmejów Efe w Zairze)
" Weisner i Gallimore  prawdopodobnie w 3% społeczeństw matki są jedynymi a w 60%
głównymi opiekunkami dzieci.
" Z pewnością przy wyborze obiektu przywiązania nie odgrywają roli: bycie biologicznym
rodzicem czy nie, płeć, zaspokajanie fizycznych potrzeb dziecka, ciągłość codziennej
opieki. Znaczenie ma natomiast jakość interakcji (zapewnianie radości, stymulacja przez
zabawę) i wrażliwość dorosłego do reagowania na sygnały dziecka.
Póz
niejsze osiągnięcia rozwojowe.
" Rheingold, Eckerman  z wiekiem nasilenie potrzeby bliskości obiektu przywiązania
stopniowo się zmniejsza, zwycięża ciekawość świata  dziecko powraca jednak w sytuacji
zagrożenia.
" Bowlby  wraz ze wzrostem aktywności obserwujemy oddziaływanie kilku systemów
behawioralnych: przywiązania, eksploracji i nieufności, wyróżnianych na podstawie
funkcji, jakie pełnią zachowania dziecka.
" Dzieci mogą coraz bardziej oddalać się od matki dzięki rozwojowi poznawczemu  potrafią
tworzyć reprezentacje mentalne matki, które  noszą ciągle przy sobie .
" W związku z tym rozwój przywiązania u dzieci starszych jest związany z tworzeniem
wewnętrznych modeli operacyjnych. Charakteryzują się one tym, że: są reprezentacjami
zwierającymi komponenty emocjonalne i poznawcze, pozostają poza świadomością,
kształtowane pod wpływem doświadczeń bliskości (różne modele w zależności od tego,
czy potrzeba bliskości była zaspokajana czy nie), stają się stabilne po upływie 1 r.ż. (choć
pozostają podatne na wpływy póz
niejszych doświadczeń), ich funkcją jest dostarczenie
osobie reguł umożliwiających kierowanie zachowaniem i odczuwanymi emocjami w
relacjach z osobami znaczącymi (przewidywanie, interpretowanie, planowanie).
" Podsumowując, póz
ny rozwój przywiązania kształtują 3 rodzaje osiągnięć rozwojowych:
systemy behawioralne izolowane początkowo integrują się, dzieci w działaniu uwzględniają
przeszłe doświadczenia, stan aktualny i antycypują przyszłość, zaczynają brać pod uwagę
cele i intencje innych osób.
PRZYWI
ZANIE- różnice indywidualne
Poczucie bezpieczeństwa  brak pewności.
" Ainsworth i procedura obcej sytuacji (7 etapów, 21 minut). Reakcje dzieci można
sklasyfikować w kategoriach 3 podstawowych typów przywiązania:
Typ przywiązania Zachowania w POS
ufny/bezpieczny B Dziecko przejawia umiarkowany poziom poszukiwania bliskości z
matką. Po jej wyjściu płacze, wita ją radośnie, kiedy wraca.
lękowy/unikający A Dziecko unika kontaktu z matką, zwłaszza gdy wraca ona po etapie
rozdzielenia. Nie jest bardzo niezadowolone, pozostając z obcą sobą.
Lękowy oporny C Dziecko bardzo cierpi, gdy est oddzielone od matki. Po jej powrocie
trudno jest je uspokoić, równocześnie poszuue ukojenia i odrzuca je.
" potem dodano kategorię D  lękowy/zdezorganizowany.
" Liczba dzieci sklasyfikowanych do A, B lub C charakteryzuje się zmiennością
międzykulturową ( z reguły B koło 65-70%, ale A i C odpowiednio 22 i 3 w Wielkiej
Brytanii i 5, 27 w Japonii). Może POS wykazuje takie wyniki, bo dla dzieci z innych kultur
jego warunki są bardzo niezwykłe.
" Przywiązanie dzieci chodzących do żłobka  jeśli zapewni się dzieciom odpowiednie
warunki, zwłaszcza stabilność i jakość opieki, żłobek nie wywiera złych skutków, z
wyjątkiem, gdy poślemy dziecko do żłobka przed ukończeniem 1 r.ż. na co najmniej 4 m-ce
i 20h tygodniowo (Belky, Rovine)
" Kagan  przyczyną różnych zachowań w POS mogą być nie tyle różnice w przywiązaniu,
ile w temperamencie (podatność na stres).
" Wynik w POS może być różny w zależności kto jest dorosłym, z którym dziecko jest
badane.
" Pytanie o stabilność przywiązania: Main i Cassidy stwierdziły korelację wyniku w POS
dzieci 2 letnich z ich przywiązaniem do matki w wieku 6 lat, ale Vaughn i Egeland odkryli,
że ubogich rodzinach zmiany przywiązania w przeciągu 6 miesięcy zdarzają się często (z
typu B na A lub C). W badaniach Thompson nad klasą średnią wykazano, że jakość
przywiązania nie była odporna na oddziaływanie zdarzeń zewnętrznych (tylko u połowy
dzieci okazała się stabilna), przy czym zmiany przebiegały w obydwu kierunkach (B
A/C, A/C B). Należy uznać, że dopiero pod koniec wieku przedszkolnego
wewnętrzne modele operacyjne ugruntowują się na tyle, że typ przywiązania jest
stabilny.
" Jednak nie powinniśmy oczekiwać stabilności przywiązania wobec różnych osób
(Ainsworth klasyfikowała relacje przywiązania, a nie dzieci). Z drugiej strony analiza
porównawcza Fox i Kimmerly pozwala oczekiwać, że rzadko typy przywiązania będą inne
dla każdego z rodziców, a to ze względu na podobny styl interakcji w ramach rodziny i
stałości temperamentu dziecka.
Warunki poprzedzające, czyli antecedensy: hipoteza wrażliwości matki
" Aisworth twierdzi, że typ przywiązania zależy od wrażliwości reagowaniu na bodz
ce ze
strony dziecka w pierwszych miesiącach życia. Stąd każdy typ przywiązania związany jest z
typem sprawowania opieki przez matki:
Typ B Matki łatwo dostrzegają sygnał dziecka, reagują szybko i właściwie  są łatwo dostępne,
ciepłe, akceptujące i zawsze chętne do współpracy
Typ A Matki nie są nastrojone na sygnały dziecka, odsuwają się od niego i odpychają je.
Typ C Matki niewrażliwe, ale w sposób niekonsekwentny  czasem reakcja pozytywna, czasem
odpychanie
" Badania wykazały korelację wrażliwości matki z typem B, ale pozostałe wyniki okazały się
niespójne. Przyczyną może być fakt, że wrażliwość matki może być zmienna w czasie.
Prawdopodobnie takie a nie inne przywiązanie jest wynikiem ciągłej interakcji wielu
czynników  wrażliwości matki, cech dziecka, w tym temperamentu i innych czynników.
Przykładowo Crockenberg wykazała korelację typu lękowego z drażliwością dziecka
połączoną z małym wsparciem społeczny otrzymywanym przez matkę.
Następstwa: hipoteza kompetencji.
" Twierdzi się, że wyniki w POS są dobrymi predyktorami różnic w zachowaniu w innych
kontekstach i w póz
niejszych okresach życia, np. typ A, B lub C będzie wpływał na
następujące funkcje psychiczne: charakterystyki osobowości (samowiedza, samoocena,
odporność, entuzjazm), relacje z rówieśnikami (empatia, uspołecznienie, popularność),
relacje z dorosłymi (niezależność, uległość, pewność siebie), aspekty emocjonalne
(kontrola, tolerancja na frustrację nastawienie), aspekty poznawcze (ciekawość, zakres
uwagi, dojrzałość zabawy), przystosowanie (psychopatia, zachowania aspołeczne).
" W wielu badaniach potwierdzano przewagę dzieci ufnych, ale badania przynoszą wiele
wyjątków, a także często nie poddają się replikacji. Najbardziej trafne przewidywania
występują, gdy dziecko rozwija się w warunkach stabilności rodzinnej i stałości opieki
(Lewis). Można na tej podstawie wywnioskować, że aktualne, a nie wczesne wzorce
interakcji kształtują dziecko.
Ciągłość międzypokoleniowa?
" Bowlby twierdzi,że istnieje spójność, czyli stałość w organizacji przywiązania w ciągu
życia, bo jest ono zdeterminowane w znaczącej części doświadczeniami z wczesnego
dzieciństwa. Czy więc typ przywiązania wykazuje ciągłość międzypokoleniową?
" W celu sprawdzenia Main, Kaplan i Cassidy utworzyły Wywiad Przywiązania Dorosłych
AAI (Adult Attachment Interview)  dotyczył opisu doświadczeń dzieciństwa w zakresie
relacji przywiązania. Decydował sposób opisu, a nie treść. Main klasyfikowała
respondentów w 3 grupy: autonomiczni (szczere i spójne relacje, uwzględnianie emocji
pozytywnych i negatywnych  dzieci wykazują typ B), odrzucający (odcinają się od
emocjonalności wspomnień  nie wymieniają lub dewaluują zwłaszcza doświadczenia
negatywne  typ A) i zaabsorbowani (nadmiernie zaangażowane w swoje wspomnienia i
zdezorientowane  wypowiedzi emocjonalne, niespójne  typ C). Porównując wyniki AAI
matek i POS dzieci Main uzyskała wskaz
nik zgodności 0.61.
" Takie dopasowanie stwierdził również Steele badając matki w ciąży i ich dzieci po
urodzeniu.
" Pamiętać należy, że decydujące są tu nie rzeczywiste doświadczenia matki z dzieciństwa, ale
to, jak aktualnie ona je spostrzega.