1
Oddział Chirurgii Ogólnej i Naczyniowej Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala
Zdefiniowanie jakoSci życia
im. dr. M. Pirogowa w Łodzi, ordynator Oddziału Chirurgii Ogólnej i Naczyniowej
do dziS nastręcza wiele trudnoSci. dr med. Jerzy Okraszewski
2
Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala
Pojęcie to było i jest różnie inter-
im. dr. M. Pirogowa w Łodzi, ordynator Oddziału Anestezjologii i Intensywnej Terapii
pretowane przez socjologów.
dr med. Andrzej Masierek
ZgodnoSć dotyczy poglądu, iż ja-
koSć życia odnosi się do faktu za-
spokojenia potrzeb, a także stano-
wiska, iż przy opisie zakresu
pojęcia jakoSci życia ważna jest
Jakość życia
zarówno analiza determinantów
obiektywnych, jak i subiektyw-
nych. W początkowym okresie roz- Quality of life
woju badań nad jakoScią życia
wiele z nich dotyczyło obiektyw-
Arkadiusz Michalak1, Katarzyna Krawczyk2, Roman Bocian1,
nych wskaxników stopnia zaspo-
Jerzy Okraszewski1, Konrad Wroński1
kojenia potrzeb. Dopiero póxniej
brano pod uwagę wskaxniki su-
biektywne, będące wyrazem sposo-
bu zaspokojenia potrzeb.
Niniejszy artykuł wyjaSnia, czym
jest jakoSć życia i dlaczego jest ona
tak ważna zarówno dla pacjentów,
jak i lekarzy.
Wstęp nia społecznego, więzi z innymi ludx-
mi itp. W najbardziej ogólnym rozu-
Badania jakoSci życia chorych le-
Słowa kluczowe: jakoSć życia,
mieniu, w celu okreSlenia jakoSci ży-
czonych różnymi metodami są
znaczenie, zastosowanie. cia większoSć badaczy w naukach
w XXI w. stale monitorowane [1 11].
społecznych łączy pojęcie dobrobytu
Obecnie trudno sobie wyobrazić funk-
i pomySlnoSci [29, 35, 36].
cjonowanie i rozwój nowoczesnej me-
Dalkey i Rurke pojęciem jakoSci
dycyny bez takich badań [12 21]. Ba-
życia okreSlają odczuwanie przez
dania nad jakoScią życia chorych
człowieka pomySlnoSci i satysfakcji
zarówno po leczeniu farmakologicz-
z życia lub jej brak, szczęScie lub nie-
nym, jak i chirurgicznym przyczynia-
szczęScie [30, 36]. Słońska i Misiuna
ją się do opracowania coraz lepszych
w słowniku podstawowych terminów
i skuteczniejszych standardów terapii
[37] podają natomiast, że jakoSć życia
i postępowania w danej jednostce cho-
to poczucie satysfakcji jednostek lub
robowej [22 28].
grup społecznych wynikające ze Swia-
domoSci zaspokojenia własnych po-
JakoSć życia w naukach społecznych
trzeb oraz postrzegania możliwoSci
OkreSlenie jakoSć życia (quality
osiągnięcia pełni rozwoju jednostko-
of life QL) pojawiło się w słowniku
wego i społecznego.
amerykańskim po II wojnie Swiatowej
Zdefiniowanie jakoSci życia
i przechodziło stopniową ewolucję.
do dziS nastręcza wiele trudnoSci. Po-
Początkowo termin ten był używany
jęcie to było i jest różnie interpretowa-
i rozumiany w sensie przeciwstaw-
ne przez socjologów. ZgodnoSć doty-
nym do poziomu życia, bez tłumacze-
czy poglądu, że jakoSć życia odnosi
nia jego istoty [29 32]. Współczesne
się do faktu zaspokojenia potrzeb,
rozumienie jakoSci życia jest głębsze
a także stanowiska, iż przy opisie za-
i wynika z obserwacji, że dobrobyt
kresu pojęcia jakoSci życia ważna jest
(welfare) i pomySlnoSć (well-being)
zarówno analiza determinantów
nie mają tego samego znaczenia tre- obiektywnych, jak i subiektywnych.
Sciowego [30, 31, 33, 34]. Zakres tre- W początkowym okresie rozwoju ba-
Sci ukrytej pod hasłem jakoSć życia
dań nad jakoScią życia wiele z nich
wyznaczyło zjawisko, że wzrost do- dotyczyło obiektywnych wskaxników
brobytu materialnego i przekroczenie
stopnia zaspokojenia potrzeb. Dopiero
punktu względnego zaspokojenia po- póxniej brano pod uwagę wskaxniki
trzeb wcale nie musi powodować subiektywne, będące wyrazem sposo-
wzrostu pomySlnoSci. Taka koncepcja bu zaspokojenia potrzeb.
jakoSci życia, jako szersze rozumienie W krajach zachodnich rozkwit ba-
poziomu życia, jest o tyle pełniejsza, dań nad problematyką jakoSci życia
iż obok potrzeb ekonomicznych i Sro- w zakresie subiektywnych jej wy-
dowiskowych uwzględnia także za- znaczników przypada na koniec
kres samorealizacji, akceptacji, uzna- lat 70. XX w. Do znaczących należą tu
33
GI NEKOLOGI A PRAKTYCZNA
m.in. badania Dalkeya (1972), Pojęcie jakoSci życia w medycynie
It has been difficult to define
Abramsa (1973), Rogersa i Conver- jest przedstawiane w nieco innej per-
the term quality of life. The no-
se a (1975) [30, 38, 39]. Najbardziej spektywie niż w naukach społecz-
tion was and still is construed dif-
systematyczną próbą przedstawienia nych. Health-related quality of life
ferently by sociologists. They
subiektywnych wskaxników w rela- HRQoL oznacza jakoSć życia wy-
agree on the view that the quality
cjach z obiektywnymi wyznacznikami znaczoną stanem zdrowia, występują-
of life refers to satisfying one s
były badania przeprowadzone przez cymi chorobami, naturalnym proce-
needs. They also agree that in de-
Campbella, Converse a i Rodgera
sem starzenia itp. [32, 34, 50, 51].
scribing the denotation of the no-
w 1976 r. [35].
Na podstawie definicji zdrowia po-
tion quality of life an analysis
W Polsce nieco póxniej, bo w la- danej przez Rwiatową Organizację
of objective and subjective deter- tach 80. XX w., w naukach społecznych
Zdrowia (WHO) w 1984 r. Till,
minants is equally significant. In pojawiły się prace dotyczące jakoSci ży- McNeil i Bush przyjęli, iż jakoSć ży-
the early stage of research into cia. Najbardziej znaczące są tu badania
cia to globalna koncepcja, do której
prowadzone przez Zakład Statystyczno- należy włączyć psychiczne i socjalne
the quality of life a great deal of it
concerned an objective determi- -Ekonomiczny GUS i PAN w 1986 r.,
działanie oraz czynnoSć fizyczną i ko-
obejmujące dużą populację badanych
nant of satisfying people s needs. rzystne aspekty dobrego samopoczu-
[29, 40 42]. Punktem wyjScia ich
cia, jak również aspekty negatywne
Not until later were subjective de-
koncepcji było okreSlenie, iż jakoSć
spowodowane chorobą i niedołę-
terminants expressing the way
życia jest kategorią relatywną, obra-
stwem [44]. Definicja ta umożliwia
of meeting people s needs taken
zem subiektywnych ocen i odczuwa-
mierzenie stanów fizycznych i emo-
into consideration.
nych satysfakcji [42]. Duży wkład
cjonalnych, powiązań socjalnych lub
The following article aims to
do poznania jakoSci życia w populacji
ujemnych objawów wynikających
explain what is meant by the
dorosłych Polaków wniosły badania
z choroby i jej leczenia. Według Tor-
quality of life and why it is so
przeprowadzone przez Czapińskiego
rance a [52] definicja jakoSci życia
meaningful for patients and
w 1988 r. [38]. Opisują one ogólne za-
oparta na definicji zdrowia WHO nie
doctors alike.
leżnoSci wpływu obiektywnych wa-
oddaje w pełni istoty tego pojęcia,
runków życia na odczuwanie zadowo-
na które składają się różne aspekty,
Key words: quality of life, mean-
lenia z życia.
m.in. ekonomiczne, polityczne, este-
ing, application.
tyczne i intelektualne, gdyż jakoSć ży-
Istota pojęcia, zakres i cele badania jakoSci
cia wyznaczona stanem zdrowia może
życia w naukach społecznych
dotyczyć każdej z tych dziedzin.
Zdefiniowanie jakoSci życia jest
Przeniesienie z nauk społecznych
zadaniem trudnym i złożonym, ponie-
na grunt medyczny pojęcia jakoSci ży-
waż każdy ocenia ją subiektywnie,
cia wynikało z kwestionowania trady-
w sposób indywidualny, zgodnie ze
cyjnych metod oceny stanu zdrowia
swoją osobowoScią i Srodowiskiem,
oraz łączyło się z alternatywą modelu
w którym żyje. Wielu autorów unika
holistycznego wobec biomedycznego
definiowania jakoSci życia, ogranicza-
wzorca opieki [34, 43 45]. Zaintereso-
jąc się jedynie do wyliczania kompo-
wanie tą problematyką wiązało się
nentów, które to pojęcie obejmuje.
SciSle z nową koncepcją medycyny
Ebrahim [53] definiuje trudnoSci
odpowiedzialnej za całego chorego
okreSlenia jakoSci życia wyznaczonej
(model holistyczny), tzn. nie tylko
stanem zdrowia. Według tego autora
za przedłużenie mu życia w sensie bio-
jakoSć życia uwarunkowana stanem
logicznym, ale także pomoc w celu
zdrowia jest wyznaczona długoScią
uczynienia tego życia aktywnym i zbli-
życia i modyfikowana przez niepełno-
żonym do życia ludzi zdrowych [34].
sprawnoSć fizyczną, funkcjonalne
W medycynie krajów zachodnich
ograniczenie, sposób postrzegania
szczególne zainteresowanie proble-
i społeczne możliwoSci, które są wy-
matyką jakoSci życia pojawiło się
w latach 70. XX w., w Polsce nato- znaczane przez chorobę, uszkodzenie
lub sposób postępowania terapeutycz-
miast dopiero lata 80. i 90. ubiegłego
stulecia przyniosły gwałtowne zwięk- nego. Flanagan [54] w badaniach epi-
demiologicznych, na podstawie odpo-
szenie pomiarów i interpretacji badań
wiedzi 3000 dorosłych osób obojga
na temat jakoSci życia chorych
[46 49]. Uznanym pionierem w me- płci na pytanie: Co jest najważniej-
szym czynnikiem decydującym o ich
dycynie i twórcą skali pomiaru jakoSci
życia pacjentów w zakresie ich spraw- jakoSci życia?, wnioskował, że dla an-
noSci ruchowej był Karnofsky [39], kietowanych najważniejszy okazał się
który pierwszy zwrócił uwagę, że ich stan zdrowia, w dalszej kolejnoSci
efektem końcowym leczenia powinna dopiero inne czynniki, które zostały
być zarówno poprawa odczuwana su- uszeregowane zgodnie z następującą
biektywnie przez chorego, jak i popra- częstoScią: posiadanie i wychowywa-
wa aktywnoSci oraz sprawnoSci ru- nie dzieci, poznanie samego siebie,
chowej. praca zawodowa (między 30. a 50. ro-
34
GI NEKOLOGI A PRAKTYCZNA
kiem życia), komfort materialny i Scis- Z przeglądu piSmiennictwa doty- zgodnoSci co do definicji życia uwa-
łe związki partnerskie (poza kobieta- czącego interpretacji pojęcia jakoSci runkowanej stanem zdrowia, co wyni-
mi powyżej 70. roku życia). Uogól- życia wynika, iż badacze tego proble- ka m.in. z różnorodnych zdrowotnych
niając wyniki tych badań, Flanagan mu dostrzegają potrzebę analizowania i prozdrowotnych uwarunkowań tego
okreSlił, że jakoSć życia jednostki to zarówno wymiaru obiektywnego, jak pojęcia, a także zróżnicowania kultu-
stan równowagi między tym, czego i subiektywnego tej kategorii. Uznając rowego i Srodowiskowego pojmowa-
oczekuje ona od życia, a tym, co mo- holistyczny charakter jakoSci życia, nia dobrego samopoczucia, szczęScia
że w nim osiągnąć . Adamczyk [34] wyróżnia następujące i satysfakcji. Definicje jakoSci życia
wyznaczniki jego jakoSci: stan soma- stosowane w badaniach dotyczących
Międzynarodowa grupa robocza
tyczny, możliwoSć funkcjonowania,
powołana przez WHO opracowała zdrowia mają charakter operacyjny
w 1994 r. nieco szerszą definicję jako- ogólny stan zdrowia, objawy chorobo- sprowadzają się najczęSciej do opisu
we, dobrostan psychiczny, zdolnoSć
Sci życia, która brzmi następująco: elementów składowych jakoSci życia.
kontrolowania własnego życia, umie- Dlatego wielu badaczy uważa, że
JakoSć życia to postrzeganie przez
jednostki ich pozycji w życiu, w kon- jętnoSć zmagania się z przeciwnoScia- do celów medycznych badania nad ja-
mi, umiejętnoSć przystosowania się,
tekScie kultury i systemu wartoSci, koScią życia i uzyskania względnej
w jakich żyją, oraz jej związku z indy- niezależnoSć od innych, satysfakcja
porównywalnoSci wyników powinny
z życia i wsparcie społeczne.
widualnymi celami, oczekiwaniami, uwzględniać takie kategorie, jak: su-
Aktualna ocena pojęcia polega
standardami i zainteresowaniami biektywne samopoczucie, zmienne fi-
na wyodrębnieniu różnic między jako-
[55]. Zatem jakoSć życia to komplek- zykalne (rodzaj i nasilenie objawu,
Scią życia niezależną (Nonhealth Rela-
sowy sposób oceniania przez jednost- ogóle dobre samopoczucie), zmienne
ted Quality of Life NHRQoL) a za-
kę jej zdrowia fizycznego, stanu emo- psychologiczne (np. lęk, depresja),
leżną od od stanu zdrowia (Health
cjonalnego, samodzielnoSci i stopnia aktywnoSć chorego (praca, wypoczy-
Related Quality of Life HRQoL) [67].
niezależnoSci od otoczenia, a także re- nek i codzienne zajęcia), kontakty
Ocena jakoSci życia niezależna od sta-
lacji ze Srodowiskiem oraz osobistych społeczne (rodzina, przyjaciele, życie
nu zdrowia obejmuje cztery obszary:
wierzeń i przekonań. seksualne), jakoSć snu, funkcje psy-
dwa osobiste i dwa Srodowiskowe:
W zakres jakoSci życia WHO włą- chomotoryczne i poznawcze [32, 35,
1) obszar osobisto-wewnętrzny, do któ-
cza: 45 47, 49, 51, 53, 55 58].
rego zalicza się cechy osobowoSci,
" stan fizyczny, Ogólnymi celami oceny jakoSci ży-
wierzenia, marzenia, cele i motywa-
" stan psychiczny, cia zależnej od stanu zdrowia są:
cje do ich osiągnięcia,
" relacje społeczne, 1) pomoc w podejmowaniu indywidu-
2) obszar osobisto-społeczny, w skład
" Srodowisko, alnych decyzji klinicznych, wybór
którego wchodzą struktura rodziny,
" religię, wierzenia, przekonania i po- złotych standardów służących dia-
przynależnoSć do grupy społecznej,
glądy. gnostyce i leczeniu okreSlonej cho-
stan posiadania,
Według Siegrista i Junga [56] ja- roby w poszczególnych jej stadiach
3) obszar Srodowiska naturalnego,
koSć życia obejmuje trzy powiązane ze oraz opracowanie porozumień mię-
do którego zalicza się wpływ poło-
sobą elementy życia ludzkiego, takie dzynarodowych uwzględniających
żenia geograficznego, czynników
jak wskaxniki fizyczne (niepełno- jej standardy,
meteorologicznych, skażenia po-
sprawnoSć i ból), uwarunkowania psy- 2) uzasadnienie rozdziału funduszy
wietrza atmosferycznego i wody,
chiczne (samopoczucie, stopień niepo- społecznych przewidzianych na ca-
4) obszar Srodowiska społecznego,
koju i stan depresji) oraz społeczne łokształt opieki zdrowotnej, np.
czyli religię, kulturę, oSwiatę,
(stopień izolacji od otoczenia i możli- opieka lekarska, pielęgniarska, do-
transport, łącznoSć, możliwoSć za-
woSć pełnienia ról społecznych). Stel- mowa, szpitale, sanatoria, hospicja,
kupu żywnoSci i innych dóbr mate-
cer [57] podkreSla, iż jakoSć życia jest domy opieki, rehabilitacja, leki
rialnych, organizację czasu wolne-
poziomem wielowymiarowym. Uwa- i protezy,
go, opieki zdrowotnej i stopień
ża, że istnieje wiele sposobów rozu- 3) rozwój przemysłu, rzemiosła i han-
bezpieczeństwa publicznego.
mienia jakoSci życia, istotne jednak dlu związany bezpoSrednio lub po-
Health Related Quality of Life jest
jest, by pojęcie to odnosiło się do tych Srednio z ochroną zdrowia oraz
wielowymiarowy i obejmuje prze-
wymiarów, które mają dla pacjenta właSciwa organizacja rynku i poli-
strzeń między człowiekiem, jego cho-
kluczowe znaczenie. Przedstawia na- tyka cenowa, głównie w odniesie-
robą i Srodowiskiem (naturalnym i spo-
stępujące wymiary jakoSci życia: niu do leków.
łecznym), w którym ten człowiek żyje.
" troski fizykalne objawy choroby, NajczęSciej stawiane szczegółowe
Choroba wywołuje objawy wyma-
ból, cele badania jakoSci życia w medycy-
gające leczenia. Zarówno choroba, jak
" zdolnoSci funkcjonalne aktyw- nie odnoszą się do:
i leczenie wywierają wpływ bezpoSred-
noSć, " uzyskania dodatkowych informacji
ni na stan fizyczny i psychiczny chore-
" poczucie zadowolenia w rodzinie, ukazujących ogólnie stan chorego
go, jak i poSredni na jego sytuację
" emocjonalnoSć zadowolenie, obarczonego chorobą i leczeniem;
społeczną (w rodzinie, grupie społecz-
" duchowoSć, " poszukiwania różnic w jakoSci życia
nej, Srodowisku pracy) oraz ekono-
" funkcjonowanie społeczne, osób chorych w porównaniu z popu-
miczną (ograniczenie zarobków, koszty
" satysfakcja z leczenia koszty le- lacją ludzi zdrowych,
pomocy lekarskiej, leków, protez itp.).
czenia, " oceny stopnia poprawy jakoSci zdro-
" orientacje na przyszłoSć, wia po zastosowaniu leczenia,
Podsumowanie
" seksualizm, intymnoSć, " okreSlenia skutków psychologiczne-
" przedmiot zainteresowań zajmo- Podsumowując rozważany pro- go oddziaływania na chorego w pro-
wanie się czymS. blem, należy zauważyć, że nie ma cesie leczenia choroby,
35
GI NEKOLOGI A PRAKTYCZNA
PiSmiennictwo 15. Podolec P, Mura A, RubiS P. et al.
" oceny skutków efektu leczenia le-
1. Trgner J. Physical activities and Quality of life after homograft aortic
kiem A na jakoSć życia chorego
rehabilitation. Ther Umsch 2008; 65: valve replacement and reoperation.
w porównaniu z lekiem B,
459-62. Przegl Lek 2004; 61: 631-5.
" okreSlenie kierunków poprawy jako-
16. Janz NK, Janevic MR, Dodge JA, et al.
2. Motl RW, Snook EM. Physical activity,
Sci opieki wobec chorego.
Factors influencing quality of life in
self-efficacy, and quality of life in
Biorąc pod uwagę efekty otrzymy-
older women with heart disease. Med
multiple sclerosis. Ann Behav Med
Care 2001; 39: 588-98.
wanych wyników badań jakoSci życia 2008; 35: 111-5.
17. Eiser C, Morse R. Quality-of-life
w zakresie powyższych celów, wyda- 3. Liu-Ambrose Y, Khan KM, Eng JJ, et al.
measures in chronic diseases of
Both resistance and agility training
je się, iż kolejne doSwiadczenia uzy-
childhood. Health Technol Assess
reduce back pain and improve health-
skiwane przy mierzeniu jakoSci życia
2001; 5: 1-157.
-related quality of life in older women
przyczyniają się do rozwoju metod
18. Tessier S, Vuillemin A, Bertrais S, et al.
with low bone mass. Osteoporos Int
lepszych niż obecnie istniejące, co
Association between leisure-time
2005; 16: 1321-9.
w rezultacie powinno doprowadzić physical activity and health-related
4. Schwarz S, Vlzke H, Alte D, et al.
quality of life changes over time. Prev
do jeszcze lepszego rozumienia czyn- Menopause and determinants of
Med 2007; 44: 202-8.
quality of life in women at midlife and
ników wpływających na jakoSć życia
19. Burns CM, Tijhuis MA, Seidell JC. The
beyond: the study of health in
zależną od stanu zdrowia.
relationship between quality of life and
pomerania (SHIP). Menopause 2007;
Z socjologicznego punktu widzenia
perceived body weight and dieting
14: 123-34.
celem badania jakoSci życia zależnej
history in Dutch men and women. Int
5. Fry PS. Predictors of health-related
od stanu zdrowia jest ustalenie relacji
J Obes Relat Metab Disord 2001; 25:
quality of life perspectives, self-esteem,
1386-92.
pomiędzy nadziejami i ambicjami lu-
and life satisfactions of older adults
20. Rtten A, Abel T, Kannas L, et al. Self
dzi a ich doSwiadczeniami wynikają- following spousal loss: an 18-month
reported physical activity, public health,
follow-up study of widows and widowers.
cymi z rzeczywistoSci, w której żyją.
and perceived environment: results
Gerontologist 2001; 41: 787-98.
W odniesieniu do jakoSci opieki me-
from a comparative European study.
6. Zullig KJ, Valois RF, Drane JW.
dycznej, badanie jakoSci życia spro-
J Epidemiol Community Health 2001;
Adolescent distinctions between quality
wadza się do odpowiedzi na pytanie,
55: 139-46.
of life and self-rated health in quality of
na ile nadzieje i oczekiwania pacjen- 21. McLachlan SA, Devins GM, Goodwin PJ.
life research. Health Qual Life
Validation of the European Organization
tów są spełnione przez współczesną
Outcomes 2005; 3: 64.
for Research and Treatment of Cancer
medycynę [34].
7. Raina P, O Donnell M, Rosenbaum P, et
Quality of Life Questionnaire (QLQ-C30)
Krytycznie przedstawione cele ba- al. The health and well-being of
as a measure of psychosocial function
caregivers of children with cerebral
dania jakoSci życia pacjentów w pro-
in breast cancer patients. Eur J Cancer
palsy. Pediatrics 2005; 115: 626-36.
cesie leczenia ocenia Kowalik [59].
1998; 34: 510-7.
8. Eichler HG, Mavros P, Geling O, et al.
Wskazuje on, że dotychczas w opiece 22. Lee MK, Son BH, Hwang SY, et al.
Association between health-related
Factors affecting health-related quality
medycznej pomiar jakoSci życia słu-
quality of life and clinical efficacy
of life in women with recurrent breast
żył jedynie do rejestracji pozytyw-
endpoints in rheumatoid arthritis
cancer in Korea. Qual Life Res 2007;
nych i negatywnych zmian w psy- patients after four weeks treatment
16: 559-69.
chicznym funkcjonowaniu osoby with anti-inflammatory agents. Int J Clin
23. Morris KS, McAuley E, Motl RW. Self-
Pharmacol Ther 2005; 43: 209-16.
chorej pod wpływem okreSlonych me-
-efficacy and environmental correlates
9. Pourel N, Peiffert D, Lartigau E, et al.
tod leczenia. Proponuje nowe teore-
of physical activity among older women
Quality of life in long-term survivors of
tyczne ujęcie jakoSci życia w medy- and women with multiple sclerosis.
oropharynx carcinoma. Int J Radiat
Health Educ Res 2008; 23: 744-52.
cynie, które umożliwia znaczne po-
Oncol Biol Phys 2002; 54: 742-51.
24. Bordeleau L, Szalai JP, Ennis M, et al.
szerzenie celów badawczych. NowoSć
10. Ajani JA, Moiseyenko VM, Tjulandin S,
Quality of life in a randomized trial of
tego ujęcia wynika z możliwoSci ak-
et al. Quality of life with docetaxel plus
group psychosocial support in
tywnego wykorzystania procesu le- cisplatin and fluorouracil compared
metastatic breast cancer: overall
with cisplatin and fluorouracil from a
czenia na korzySć zmian jakoSci życia
effects of the intervention and an
phase III trial for advanced gastric or
osób chorych. Proponowane działania exploration of missing data. J Clin
gastroesophageal adenocarcinoma: the
Oncol 2003; 21: 1944-51.
mają polegać na:
V-325 Study Group. J Clin Oncol 2007;
25. Mosconi P, Apolone G, Barni S, et al.
" dążeniu do eliminowania takich zda-
25: 3210-6.
Quality of life in breast and colon
rzeń w trakcie leczenia, które wywo-
11. Goodwin PJ, Black JT, Bordeleau LJ,
cancer long-term survivors: an
łują u chorego negatywne przeżycia,
Ganz PA. Health-related quality-of-life
assessment with the EORTC QLQ-C30
" dążeniu do wytwarzania i wzmac- measurement in randomized clinical
and SF-36 questionnaires. Tumori
niania zdarzeń powodujących po- trials in breast cancer-taking stock.
2002; 88: 110-6.
J Natl Cancer Inst 2003; 95: 263-81.
26. Luo N, Fones CS, Lim SE, et al. The
wstanie u chorego przeżyć pozytyw-
12. Evangelista LS, Dracup K, Doering L, et
European Organization for Research
nych,
al. Physical activity patterns in heart
and Treatment of Cancer Quality of Life
" zmianie stosunku doSwiadczanych
transplant women. J Cardiovasc Nurs
Questionnaire (EORTC QLQ-c30):
przeżyć pozytywnych i negatyw-
2005; 20: 334-9.
validation of English version in
nych, co spowoduje zmianę w do-
13. McAuley E, Konopack JF, Motl RW, et
Singapore. Qual Life Res 2005; 14:
znawanej jakoSci życia. al. Physical activity and quality of life in
1181-6.
older adults: influence of health status
Wszystkie powyżej przedstawione 27. Taphoorn MJ, Stupp R, Coens C, et al.
and self-efficacy. Ann Behav Med
Health-related quality of life in patients
propozycje działań powinny sprzyjać
2006; 31: 99-103.
with glioblastoma: a randomised
z jednej strony wprowadzaniu zmian
14. Gjeilo KH, Wahba A, Klepstad P, et al.
controlled trial. Lancet Oncol 2005; 6:
przez chorego w poznawczym wy-
The role of sex in health-related quality 937-44.
miarze jakoSci życia, a z drugiej przy-
of life after cardiac surgery: 28. Hjermstad MJ, Fossa SD, Bjordal K,
spieszaniu procesu jego zdrowienia.
a prospective study. Eur J Cardiovasc Kaasa S. Test/retest study of the
Prev Rehabil 2008; 15: 448-52. European Organization for Research
36
GI NEKOLOGI A PRAKTYCZNA
and Treatment of Cancer Core Quality- 49. Zhan L. Quality of life: conceptual and
of-Life Questionnaire. J Clin Oncol measurement issues. J Adv Nurs
1995; 13: 1249-54. 1992; 17: 195-8.
29. Dmoch T, Rutkowski J. Badanie pozio- 50. Beckmann J, Ditlev G. Pojęcie jakoSci
mu i jakoSci życia. Wiad Statyst życia. W: Kaplan A (red.). Promocja
1985; 10: 27-31. zdrowia w chorobach przewlekłych. Od-
30. Misiuna M. JakoSć życia geneza i inter- krywanie nowej jakoSci życia. Instytut
pretacja pojęcia w krajach cywilizacji za- Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera,
chodniej. Przegl Soc 1979; 1: 115-36. Łódx 1997.
31. Słońska Z. JakoSć życia w perspektywie 51. Deyo RA. The quality of life, research
socjologicznej. Streszczenia XI Ogólno- and care. Ann Inter Med 1991; 114:
polskiego Sympozjum Sekcji Medycyny 695-7.
Psychosomatycznej PTP i PTL. Koło- 52. Torrance GW. Utility approach to
brzeg 19 21 maj 1995. measuring health-related quality of life.
32. de Walden-Gałuszko K, Majkowicz M. J Chronic Dis 1987; 40: 593-603.
JakoSć życia w chorobie nowotworowej. 53. Ebrahim S. Clinical and public health
Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, perspectives and applications health-
Gdańsk 1994. related quality of life measurement.
33. Draper P. Quality of life as quality of be- Soc Sci Med 1995; 41: 1439-46.
ing: an alternative to the subject-object 54. Flanagan JC. Measurement of quality of
dichotomy. J Adv Nurs 1992; 17: 965- life: current state of the art. Arch Phys
-970. Med Rehabil 1982; 63: 56-9.
34. Tobiasz-Adamczyk B. JakoSć życia w na- 55. The World Health Organization Quality
ukach społecznych i medycynie. Sztuka of Life assessment (WHOQOL): position
Leczenia 1996; 2: 33-40. paper from the World Health
35. Campbell A, Converse PE, Rodgers WL. Organization. Soc Sci Med 1995; 41:
The Quality of American Life. 1403-9.
Perceptions, Evaluations and Satisfac- 56. Siegris J, Junge A. Conceptual and
tions. Russel Sage Fundations, New methodological problems in quality of
York 1976. life in clinical medicine. Soc Sci Med
36. Noess S. Quality of life research. 1989; 29: 463-70.
Concepts, methods and applications. 57. Bańka A, Derbis R. Psychologiczne i pe-
Institute of Applied Social Research, dagogiczne wymiary jakoSci życia.
Oslo 1987. Gemini, Poznań-Częstochowa 1994.
37. Słońska Z, Misiuna M. Słownik podsta- 58. Draper P. Quality of life as quality of
wowych terminów. Promocja zdrowia. being: an alternative to the subject-
Wydawnictwo Zakładu Promocji Zdro- object dichotomy. J Adv Nurs 1992; 17:
wia, Instytut Kardiologii, Warszawa 965-70.
1993. 59. Kowalik S. JakoSć życia pacjentów
38. Czapiński J. Psychologia szczęScia. w procesie leczenia. W: Waligóra J. Ele-
Przegląd badań i zarys teorii cebulowej. menty psychologii klinicznej. Wydawnic-
PWN, Warszawa 1994. two Naukowe UAM, Poznań 1994.
39. Fallowield L. Quality of life. Souvenirs
Press Ltd., London 1990. Adres do korespondencji
40. Mierzejewski S. Kilka uwag dotyczących dr med., mgr zarz. Konrad Wroński
koncepcji badania jakoSci życia. Wiad Oddział Chirurgii Ogólnej i Naczyniowej
Statyst 1987; 12: 35-7. Wojewódzki Specjalistyczny Szpital
41. Rutkowska J. Jak badać jakoSć życia? im. dr. M. Pirogowa w Łodzi
Wiad Statyst 1988; 5: 41-3. ul. Wólczańska 195
42. Sierzputowska E. JakoSć życia. Wiad 90-531 Łódx
Statyst 1989; 7: 5-10. tel. +48 42 636 76 11
43. Meeberg GA. Quality of life: a concept e-mail: konradwronski@poczta.wp.pl
analysis. J Adv Nurs 1993; 18: 32-38.
44. Osoba MD. Badanie jakoSci życia zależ-
nej od stanu zdrowia pacjentów onokolo-
gicznych. Nowotwory 1993; 43: 185-92.
45. Tobiasz-Adamczyk B. Wybrane elementy
socjologii zdrowia i choroby. Wydawnic-
two Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kra-
ków 1995.
46. Jarema M. Badanie jakoSci życia. W:
Medycyna psychosomatyczna i psycho-
logia chorego somatycznie wobec za-
grożenia i wskazań cywilizacyjnych
współczesnego Swiata. Wydawnictwo
Uniwersyteckie, Łódx 1996.
47. Jarema M, Konieczyńska Z. Ocena jako-
Sci życia zależnej od stanu zdrowia.
Streszczenia XI Ogólnopolskiego Sympo-
zjum Sekcji Medycyny Psychsomatycznej
PTL i PTP. Kołobrzeg, 19 21 maja 1995.
48. Meyza J. Komfort życia chorych na
raka. Medycyna po Dyplomie 1995; 3:
11-2.
37
GI NEKOLOGI A PRAKTYCZNA
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Jakość życia pacjentek z chorobąjakosc zyciaimpuls jakosc zyciaJakość życia u dzieci chorych na astmę oskrzelowąJakość życia chorych na ADO i HDJakość życia chorych na cukrzycęOcena jakości życia u chorych na raka szyjki i trzonu macicyARTYKUŁY JAKOŚĆ ŻYCIATesty psychologiczne Interpretacja Kwestionariusz Jakości Życiajakość życia kobiet leczonych z powoduCzynniki ksztaltujące jakośc życiaJakość życia pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów biodrowychJakość życia a schizofreniaREWITALIZACJA MIAST SZANSĄ NA LEPSZĄ JAKOŚĆ ŻYCIA – POZNAŃwięcej podobnych podstron