Alergia Astma Immunologia, 2004, 9(1), 45-49
Madaj A., Ziora D., Kozielski J. i wsp. JakoS
ć życia u dzieci chorych na astmę oskrzelową . . .
45
JakoS
ć życia u dzieci chorych na astmę oskrzeIową
 koreIacja z badaniami czynnoS
ciowymi układu
oddechowego
QuaIity of Iife in paediatric asthma patients  correIations with
puImonary function test
ANNA MADAJ 1/, DARIUSZ ZIORA 2/, JERZY KOZIELSKI 2/, EWA WIĘCKOWSKA 1/
1/
NZOZ Allergo-Med, ul. Kilińskiego 15, 44-100 Gliwice
2/
Klinika Chorób Płuc i Grux
licy R
ląskiej Akademii Medycznej, ul. ks. Koziołka 1, 41-800 Zabrze
Wprowadzenie. Pediatryczny Kwestionariusz JakoS
ci Życia Introduction. Pediatric Asthma Quality of Life Questionnaire
opracowany przez Juniper i wsp. ocenia wpływ astmy na codzienną (PAQLQ) by Jupiter at al. estimates the influence of asthma on daily
aktywnoS
ć dzieci. Składa się z 23 pytań obejmujących trzy domeny: activity of children. It consists of 23 inquires comprising 3 domains:
objawy, ograniczenie aktywnoS
ci oraz emocje. disease symptoms, reduction of activity and emotions.
Cel. Autorzy pracy badali korelacje pomiędzy oceną jakoS
ci życia Aim of study. The authors assessed the correlation between quality of
według polskiej wersji kwestionariusza a parametrami spirometrycznymi life parameters score (Polish version) and spirometric parameters (FVC,
(FVC, FEV1, PEF, MEF50, MEF25) oraz dobowÄ… zmiennoS
ciÄ… PEF FEV1, PEF, MEF50, MEF25) and PEF daily variability in children
u dzieci chorych na astmÄ™. with asthma.
Materiał i metody. U 32 pacjentów w wieku 7-17 lat (12 dziewcząt, Material and methods. In 32 out patients aged 7-17 years (12 females
20 chłopców) ze stabilnym przebiegiem astmy wykonywano badanie and 20 males), with stable asthma quality of life parameters and
spirometryczne oraz oceniano jakoS
ć życia podczas 2 wizyt spirometry were obtained at visit 1 and repeated 2 weeks later (visit 2).
w odstępach 2-tygodniowych. Pomiędzy wizytami pacjenci mierzyli Between the visits, patients were recording daily PEF, symptoms score
codziennie szczytowy przepływ wydechowy (PEFR), notowali and bronchodilatator use.
objawy choroby oraz zużycie szybko działających leków Results. During 2 weeks period the mean values of spirometric
rozszerzajÄ…cych oskrzela. parameters did not change significantly. Similarly, PAQLQ score was
Wyniki. Podczas okresu obserwacji S
rednie wartoS
ci parametrów quite the same on visit 1 (6.0ą0.8) and on visit 2 (6.1ą1.0).
spirometrycznych nie uległy znaczącej zmianie. Podobnie ocena jakoS
ci Quality of life parameters score did not correlate with pulmonary
życia była prawie identyczna na wizycie 1 (6,0ą0,8) i na wizycie 2 function on visit 1, and only week correlation between PAQLQ score
(6,1Ä…1,0). WartoS
ć oceny jakoS
ci życia nie korelowała z parametrami and FVC on visit 2 (r=0.48, p=0.011) was observed. However,
spirometrycznymi na wizycie 1. Zaobserwowano korelację pomiędzy multivariate regression analysis showed significant correlation between
punktowÄ… ocenÄ… jakoS
ci życia a FVC na wizycie 2 (r=0,48, p=0,011). PAQLQ score on visit 2 and FVC and PEF variability during 2 week
Analiza regresji wielokrotnej wykazała korelację pomiędzy punktową period.
ocenÄ… jakoS
ci życia na wizycie 2 i FVC oraz zmiennoS
ciÄ… dobowÄ… Conclusions. We conclude that pulmonary function and quality of
PEFR podczas 2-tygodniowego okresu przed wizytÄ…. life parameters appear to highlight different aspects of disease severity
Wnioski. Badania czynnoS
ciowe oraz ocena jakoS
ci życia za pomocą in pediatric asthma, but PEF variability is related to quality of life in
Pediatrycznego Kwestionariusza JakoS
ci Życia stanowią dwa różne asthmatic children. Therefore, both measures (quality of life parameters
narzędzia oceny ciężkoS
ci choroby w astmie dziecięcej, jakkolwiek and pulmonary function test including PEF variability) should be taken
zmiennoS
ć dobowa PEFR może być związana z jakoS
cią życia dzieci into account in order to get a complete picture of severity of disease.
chorych na astmę. Dla uzyskania pełnego obrazu przebiegu i ciężkoS
ci Alergia Astma Immunologia, 2004, 9(1), 45-49
choroby wskazana jest ocena zarówno parametrów czynnoS
ciowych
układu oddechowego, jak i kwestionariusza jakoS
ci życia. Key words: asthma, pulmonary function test, Pediatric Asthma
Alergia Astma Immunologia, 2004, 9(1), 45-49 Quality of Life Questionnaire
SÅ‚owa kluczowe: astma, badanie czynnoS
ciowe układu oddechowego,
Pediatryczny Kwestionariusz JakoS
ci Życia
W krajach rozwiniętych astma oskrzelowa jest obec- Asthma and Allergies in Childhood) częstoS
ć występo-
nie najczęS
ciej występującą przewlekłą chorobą układu wania astmy oceniono na 11% w grupie dzieci w wieku
oddechowego u dzieci [1]. Na podstawie wyników mię- 6-7 lat i na 11,7% w grupie wiekowej 13-15 lat [1,2].
dzynarodowego badania ISAAC (International Study of W Polsce na astmÄ™ oskrzelowÄ… choruje ok. 8,6% dzieci
Alergia Astma Immunologia, 2004, 9(1), 45-49
46
w wieku 3-16 lat [3]. Istnieją jednak duże różnice w wys- w okresie ostatnich 3 miesięcy bez zaostrzenia), u któ-
tępowaniu astmy wieku rozwojowego w poszczególnych rych podczas całego badania (wizyta 1) nie zmieniano
regionach Polski; najniższy wskax
nik chorobowoS
ci wy- zasad leczenia przewlekłego.
stępuje w województwie podlaskim, najwyższy w woje-
Przebieg badania
wództwie mazowieckim, łódzkim i pomorskim [3]. Na
podstawie szacunkowych badań Kurzawy i wsp. można przy-
W czasie 2 kolejnych wizyt (wizyta 1 i wizyta 2), w od-
jąć, że w Polsce na astmę cierpi około 10-15% dzieci [4].
stępach 2-tygodniowych, wykonywano badanie spirome-
Charakterystyczne objawy astmy oskrzelowej takie
tryczne spirometrem LUNGTEST 1000. Oceniano na-
jak np. kaszel, S
wiszczÄ…cy oddech, uczucie dusznoS
ci
stępujące parametry:
i ucisku w klatce piersiowej, będące wynikiem przewle-
- FEV1 (Forced Expiratory Volume in 1 second, jedno-
kłego procesu zapalnego w drogach oddechowych i nad-
sekundowa objętoS
ć forsownego wydechu),
reaktywnoS
ci oskrzeli [1], w znacznym stopniu wpływa-
- PEF (Peak Expiratory Flow, szczytowy przepływ wy-
ją na obniżenie aktywnoS
ci fizycznej, stanu emocjonal-
dechowy),
nego, zwiększenie absencji w szkole oraz na gorsze wy-
- MEF75, (Maximal Expiratory Flow at 75% FVC, mak-
niki w nauce osiÄ…gane przez dzieci chore [5].
symalny przepływ wydechowy w momencie gdy do
końca wydechu pozostało jeszcze 75% FVC),
Tradycyjne metody oceniajÄ…ce stan zdrowia dziecka
- MEF50 (Maximal Expiratory Flow at 50% FVC, mak-
chorego na astmÄ™ tj.: wywiad, badanie fizykalne, pomiar
symalny przepływ wydechowy w momencie, gdy do
szczytowego przepływu wydechowego (PEFR) czy na-
wet dokładniejsze badanie czynnoS
ciowe układu odde- końca wydechu pozostało jeszcze 50% FVC),
- MEF25 (Maximal Expiratory Flow at 25% FVC, mak-
chowego często nie pozwalają na pełną ocenę stanu zdro-
wia dziecka. Zgodnie z definicją WHO zdrowie ozna- symalny przepływ wydechowy w momencie, gdy do
końca forsownego wydechu pozostało jeszcze 25%
cza:  pełny dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny,
FVC),
a nie jedynie brak choroby [6].
- FVC (Forced Expiratory Flow, natężona wydechowa
Obecnie w ocenie stanu zdrowia jak i wpływu choro-
pojemnoS
ć życiowa płuc).
by na samopoczucie ogólne i codzienną aktywnoS
ć oraz
Badanie spirometryczne było wykonywane przez
w ocenie wyników leczenia czy działań niepożądanych
leków, stosowane są coraz częS
ciej kwestionariusze ja- odpowiednio wyszkolony personel zgodnie z zalecenia-
mi dotyczÄ…cymi standaryzacji badania [11,12]. Na 6 go-
koS
ci życia. Okazały się one przydatne nie tylko w bada-
dzin przed badaniem chorzy nie stosowali wziewnych,
niach klinicznych dotyczÄ…cych skutecznoS
ci leczenia
krótko dziaÅ‚ajÄ…cych ²2-mimetyków. PomiÄ™dzy kolejny-
[7,8], ale także w codziennej praktyce lekarskiej pozwa-
mi wizytami pacjenci mierzyli w domu poranny i wie-
lajÄ…c na ocenÄ™ przebiegu choroby, efektywnoS
ci podej-
czorny szczytowy przepływ wydechowy (PEFR) przy
mowanych decyzji terapeutycznych oraz na okreS
lenie
pomocy miernika szczytowego przepływu Mini Wright
wpływu procesu leczenia na jakoS
ć życia dziecka [4,9,10].
[18], zapisujÄ…c w dzienniczku najlepszy wynik z 3 kolej-
W Polsce nie były dotychczas podejmowane badania
nych prób. Chorzy notowali także nasilenie objawów i zu-
dotyczące korelacji parametrów spirometrycznych z oce-
życie krótko dziaÅ‚ajÄ…cych ²2-mimetyków. Obliczono
nÄ… jakoS
ci życia u dzieci chorych na astmę oskrzelową.
zmiennoS
ć PEFR w okresie 2 tygodni pomiędzy wizytą 1
Celem pracy było zbadanie korelacji pomiędzy jako-
a wizytÄ… 2, wykorzystujÄ…c prosty wskax
nik zmiennoS
ci
S
cią życia dzieci chorych na astmę oskrzelową mierzoną
PEFR wg Reddela i wsp. [1,19], obliczany w następujący
na podstawie kwestionariusza jakoS
ci życia wg Juniper [5,9]
sposób: (najniższa wartoS
ć PEFR w badanym okresie /
a wartoS
ciami parametrów badania spirometrycznego.
najwyższa wartoS
ć PEFR w badanym okresie)*100%.
Podczas wizyty 1 i 2 odpowiednio przeszkolone pielÄ™-
PACJENCI I METODY
gniarki pediatryczne przeprowadzały badanie jakoS
ci ży-
Pacjenci
cia przy pomocy Pediatrycznego Kwestionariusza Jako-
S
ci Życia (PKJŻ) autorstwa prof. Elisabeth Juniper
Badaniem objęto grupę 32 dzieci (12 dziewcząt i 20
[13-17]. Na wykorzystanie polskiej wersji tego kwestio-
chłopców w wieku od 7 do 17 lat, S
rednia wieku 12,1Ä…3,6)
nariusza uzyskano zgodÄ™ autorki.
leczonych w Poradni Alergologicznej w Gliwicach z po-
PKJŻ składa się z 23 pytań dotyczących sfery ak-
wodu astmy oskrzelowej. Wszyscy chorzy mieli rozpo-
tywnoS
ci fizycznej, emocjonalnej oraz objawów. Odpo-
znanÄ… astmÄ™ oskrzelowÄ… i zgodnie z wytycznymi GINA
wiedzi na pytania są punktowane w skali od 1-7, w której
2002 [1] u 24 osób (75%) wyróżniono postać łagodną, u 7
1 oznacza maksymalne nasilenie dolegliwoS
ci lub maksy-
(22%) postać umiarkowaną i u jednego chorego (3%)
malne ograniczenie danej funkcji, a 7 oznacza stan pełne-
postać ciężką. U wszystkich pacjentów stosowano prze-
go zdrowia. Całkowity wynik punktowy jakoS
ci życia
wlekłe leczenie przeciwzapalne zgodnie z wytycznymi
wyraża się S
rednią uzyskaną ze wszystkich pytań. Bada-
GINA 2002 [1]. Do badania wybrano dzieci ze stabil-
nie jakoS
ci życia zostało powtórzone u tych samych dzieci
nym przebiegiem choroby (wg oceny lekarza i rodziców
Madaj A., Ziora D., Kozielski J. i wsp. JakoS
ć życia u dzieci chorych na astmę oskrzelową . . .
47
za 2 tygodnie podczas wizyty 2, co pozwoliło na ocenę Tabela I. R
rednie wartoS
ci parametrów spirometrycznych oraz
zmian w jakoS
ci życia u poszczególnych chorych. Zmia- punktowej oceny jakoS
ci życia wg Pediatrycznego Kwestiona-
riusza JakoS
ci Życia (PKJŻ) na wizycie 1 i 2
nÄ™ wartoS
ci o co najmniej 0,5 punktu uznano za najmniej-
szą istotną różnicę [9,14].
Wizyta 1 Wizyta 2
Analiza statystyczna
PEF (% w. nal.) 99,06Ä…17,0 94,20Ä…18,7
AnalizÄ™ statystycznÄ… przeprowadzono pod kÄ…tem ba-
MEF75 (% w. nal.) 99,88Ä…19,9 96,27Ä…21,7
dania zależnoS
ci zmiennej jakoS
ci życia (QL), wyrażo-
MEF50 (% w. nal.) 103,69Ä…22,9 98,83Ä…23,6
nej wg skali punktowej, od zmiennych niezależnych
MEF25 (% w. nal.) 124,91Ä…35,0 119,63Ä…37,6
(FEV1, FVC, PEF, MEF75, 50, 25, FEV1%VC, zmiennoS
ci
FEV1 % VC 86,65Ä…12,5 85,83Ä…15,5
PEFR). Oceniono zgodnoS
ć rozkładów badanych zmien-
nych z rozkładem normalnym, posługując się testem Sha- Wsk. Zmn. PEFR (%)  80,41ą8,37
piro-Wilka, a następnie dokonano analizy korelacyjnej
PKJÅ» 6 0,78 6,03 0,93
przedstawionych zmiennych, posługując się współczyn-
min.  4,0 min.  3,7
nikiem korelacji liniowej Pearsona. Przeprowadzono rów-
max.  7,0 max.  6,9
nież analizę regresji wielokrotnej dla sprawdzenia czy
% w. nal.  % wartoS
ci należnej
istnieje równoczesne oddziaływanie kilku zmiennych nie-
zależnych na wartoS
ć QL.
Tabela II. Pacjenci, u których stwierdzono parametry spirome-
W analizach statystycznych przyjmowano poziom
tryczne poniżej normy na jednej z wizyt
istotnoS
ci p=0,05. AnalizÄ™ wykonano za pomocÄ… progra-
mu Statistica 3.0.
Parametr Liczba (odsetek) chorych
wizyta 1 wizyta 2
WYNIKI
FEV1 3 (9,4%) 4 (12,5%)
U badanych dzieci S
rednie wartoS
ci parametrów spi-
FVC 9 (28,1%) 7 (21,9%)
rometrycznych na wizycie 1 i wizycie 2 nie różniły się
PEF 3 (9,4%) 7 (21,9%)
istotnie statystycznie (tab. I). Także odsetek pacjentów
wykazujących obniżone poniżej normy wartoS
ci poszcze- MEF 75 00
gólnych parametrów w badaniu czynnoS
ciowym był zbli-
MEF 50 1 (3,1%) 1 (3,1%)
żony na wizycie 1 i 2 (tab. II).
MEF 25 1 (3,1%) 1 (3,1%)
OceniajÄ…c jakoS
ć życia (QL) przy pomocy PKJŻ
FEV1 % VC 8 (25%) 6 (18,8%)
stwierdzono, że S
rednie wartoS
ci score PKJÅ» obserwo-
wane na wizycie 1 wynosiły: 6,0ą0,8 i nie różniły się istot-
nie od uzyskanych podczas wizyty 2: 6,03ą1 (tab. I). Naj- regresji wielokrotnej wykazano istotną (p=0,011) zależ-
niższa zanotowana wartoS
ć punktowa według PKJŻ pod- noS
ć pomiędzy PKJŻ-score a wartoS
ciami FVC z wizyty
2 i zmiennoS
cią PEFR notowaną w okresie pomiędzy wi-
czas wizyty 1 wynosiła 4 punkty, a najwyższa 7 punktów.
Podczas wizyty 2 najniższa wartoS
ć punktowa według zytami 1 i 2: [PKJŻ-score = 0,77 (FVC) + 0,055 (ZMN
PKJŻ wyniosła 3,7, a najwyższa 6,9. PEFR) ą 0,853].
Podczas wizyty 2 u 8 chorych dzieci zaobserwowano
wzrost wartoS
ci punktowej jakoS
ci życia QL o co naj- DYSKUSJA
mniej 0,5 punktu, jednakże nie towarzyszył temu wzrost
Zastosowany w naszych badaniach kwestionariusz
wartoS
ci badanych parametrów spirometrycznych o co
umożliwił okreS
lenie jakoS
ci życia dzieci chorych na ast-
najmniej 10%. U 2 pacjentów zaobserwowano na wizy-
mę oskrzelową. Według doniesień wielu autorów jakoS
ć
cie 2 spadek jakoS
ci życia według PKJŻ o co najmniej 0,5
życia może różnić się istotnie u chorych o tym samym
punktu bez towarzyszÄ…cego spadku wartoS
ci parametrów
stopniu ciężkoS
ci astmy i podobnych parametrach badań
badania spirometrycznego o co najmniej 10%.
czynnoS
ciowych układu oddechowego [5,16,17]. Przepro-
Wyniki analizy korelacyjnej przedstawiono w tabeli III.
wadzone przez nas pilotowe badanie pozwoliło ocenić
Uzyskane podczas wizyty 1 wartoS
ci parametrów spiro- korzyS
ci wynikajÄ…ce z zastosowania Pediatrycznego
metrycznych nie korelowały istotnie z liczbą punktów
Kwestionariusza JakoS
ci Życia wg Juniper w pediatrycz-
według PKJŻ notowanych podczas tej wizyty. Stwier- nej praktyce alergologicznej. U badanych oS
miu pacjen-
dzono natomiast istotną statystycznie dodatnią korelację tów zaobserwowaliS
my istotnÄ… poprawÄ™ jakoS
ci życia
pomiędzy liczbą punktów według PKJŻ a FVC (r=0,48, w okresie 2 tygodni bez towarzyszącego przyrostu war-
p=0,01) podczas wizyty 2 (ryc. 1). Stopień zmiennoS
ci toS
ci parametrów spirometrycznych. U dwóch pacjen-
PEFR nie korelował istotnie statystycznie z liczbą punk- tów zaobserwowano spadek jakoS
ci życia również bez
towarzyszÄ…cego spadku wartoS
ci parametrów badania
tów PKJŻ z wizyty 2. Jednakże na podstawie analizy
Alergia Astma Immunologia, 2004, 9(1), 45-49
48
Tabela III. Współczynniki korelacji pomiędzy wskax
nikami jakoS
ci życia PKJŻ a parametrami spirometrycznymi
Zmienna FEV1 FVC PEF MEF 75 MEF MEF FEV1 Zmiennosc
50 25
% VC PEFR
PKJZ 0,22 0,31 -0,17 -0,14 -0,01 0,01 -0,10
wizyta 1 n.s. n.s. n.s. n.s. n.s. n.s. n.s.
PKJZ 0,29 0,48 0,34 0,29 0,33 0,23 0,08 0,29
wizyta 2 n.s. p=0,011 n.s. n.s. n.s. n.s. n.s. n.s.
n.s.  nieistotne statystycznie
że zmniejszenie objawu  pułapki dla powietrza w wyni-
120
ku stosowanego leczenia bronchodilatacyjnego i przeciw-
110
zapalnego może spowodować wzrost FVC, zmniejszenie
nasilenia objawów chorobowych oraz poprawę jakoS
ci
100
życia, nawet bez równoczesnego wzrostu wartoS
ci FEV1
90 [20,21]. Uzyskane przez nas wyniki wydajÄ… siÄ™ potwier-
dzać te obserwacje, bowiem stwierdziliS
my podczas wi-
80
zyty 2 istotną dodatnią korelację pomiędzy FVC a liczbą
punktów g PKJŻ.
70
Badania wykorzystujÄ…ce kwestionariusze jakoS
ci ży-
Regresja
60
.
3,0 3,5 4,0 4,5 5,0 5,5 6,0 6,5 7,0 7,5
cia u chorych dorosłych także wykazywały, że jakoS
ć ży-
QLQ
cia zależy od nasilenia objawów chorobowych, zużycia
Ryc.1. ZależnoS
ć pomiędzy wartoS
ciÄ… jakoS
ci życia ocenianą na
leków ²2-mimetycznych, przy braku zależnoS
ci od FEV1,
podstawie Pediatrycznego Kwestionariusza JakoS
ci Życia (PKJŻ)
a ocena jakoS
ci życia może ulegać zmianie pod wpływem
a natężoną pojemnoS
cią życiową FVC (wizyta 2)
leczenia, pomimo braku poprawy FEV1 [22].
W naszej pracy analiza regresji wielokrotnej pozwoli-
spirometrycznego, w tym FEV1 uznanego za obiektywny,
ła na wykazanie zależnoS
ci pomiędzy jakoS
cią życia
czuły i powtarzalny wskax
nik drożnoS
ci dróg oddecho-
a zmiennoS
ciÄ… PEFR oraz FVC. Pomiar PEFR jest pro-
wych [18]. Nasze wyniki zatem potwierdzają tezę, że po-
stym wskax
nikiem oceny drożnoS
ci dróg oddechowych,
wtarzane w okreS
lonym przedziale czasu badania droż-
polecanym dla codziennej kontroli przebiegu astmy oskrze-
noS
ci dróg oddechowych nie odzwierciedlają w pełni za-
lowej zarówno u dzieci jak i dorosłych [1,23]. ZmiennoS
ć
chodzÄ…cych zmian w jakoS
ci życia dziecka [9]. Wiadomo
PEFR doS
ć dobrze koreluje ze stopniem nadreaktywno-
bowiem, że stopień obturacji dróg oddechowych u cho-
S
ci oskrzeli [20]. WartoS
ci pojedynczych pomiarów
rych na astmę jest zmienny i z wyjątkiem astmy o ciężkim
szczytowego przepływu wydechowego u dzieci mogą co
przebiegu obturacja może być całkowicie odwracalna
prawda mieS
cić się w granicach normy, pomimo istotnej
[1,9]. W naszym badaniu nie stwierdzono korelacji po-
obturacji i wystąpienia  pułapki dla powietrza . Dlatego
między liczbą punktów wg PKJŻ a FEV1 lub PEFR. Po-
też lepszym wskax
nikiem w ocenie zmian drożnoS
ci oskrze-
dobny brak korelacji stwierdzali również inni autorzy wy-
li, zwłaszcza w pewnym przedziale czasowym jest wspó-
korzystujÄ…cy Pediatryczny Kwestionariusz JakoS
ci Życia
Å‚czynnik zmiennoS
ci PEFR. Należy jednak pamiętać, że
wg Juniper [9,15]. Sugeruje to, że na jakoS
ć życia rzutuje
niekiedy sam manewr forsownego wydechu może pro-
nie tylko stan drożnoS
ci drzewa oskrzelowego oceniany
wadzić do bronchospazmu, co jest przyczyną niemiaro-
w spoczynku, podczas jednorazowej wizyty. Na pogor-
dajnych wyników [29]. Stąd wydaje się zasadne zastoso-
szenie jakoS
ci życia wpłynąć mogą także ograniczenia
wanie w kompleksowej ocenie stanu zdrowia dziecka
zdolnoS
ci wysiłkowej, ograniczenia socjalne, koniecznoS
ć
dodatkowego miernika ciężkoS
ci choroby w postaci kwe-
stosowania leczenia. Prawdopodobnie brak korelacji po-
stionariusza jakoS
ci życia. Z dotychczasowych badań
między subiektywną oceną jakoS
ci życia a obiektywnym
wynika, że istnieje istotny związek pomiędzy mierzoną
wskax
nikiem drożnoS
ci oskrzeli (FEV1) może wynikać
ambulatoryjnie zmiennoS
ciÄ… PEFR, objawami klinicznymi
także z faktu, że FEV1 nie jest wystarczająco czułym
a zużyciem leków rozszerzających oskrzela, jednak tylko
wskax
nikiem zmian w drobnych drogach oddechowych.
w grupie chorych dorosłych na ciężką astmę. W grupie
Co prawda wartoS
ci parametrów MEF50 i MEF25, od-
chorych na łagodną postać choroby nie zaobserwowano
zwierciedlające przepływ powietrza w drobnych drogach
takiej zależnoS
ci [25,26].
oddechowych nie korelowały z jakoS
cią życia u naszych
chorych. Jednakże zmiany zapalne i obturacyjne w drob- Sly w badaniu grupy 80 dzieci z astmą oskrzelową
nych oskrzelach (<2 mm S
rednicy) mogą prowadzić do w wieku 6-16 lat wykazał dodatnią korelację pomiędzy
hiperinflacji i powstawania zjawiska  pułapki dla powie- dobową zmiennoS
ciÄ… PEFR a intensywnoS
cią objawów
trza , co może być przyczyną obniżenia FVC oraz wy- klinicznych okreS
lanÄ… w 4 punktowej skali (objawy noc-
stępowania objawów dusznoS
ci [1,20,21]. Udowodniono, ne, poranne, kaszel w ciÄ…gu dnia, ograniczenie aktywno-
FVCEX
Madaj A., Ziora D., Kozielski J. i wsp. JakoS
ć życia u dzieci chorych na astmę oskrzelową . . .
49
S
ci) [27]. Zdaniem niektórych autorów codzienne moni- zywać na potrzebę S
ciS
lejszego monitorowania astmy.
torowanie PEFR u dzieci z astmÄ… Å‚agodnÄ…, dobrze kontro- Pediatryczny Kwestionariusz JakoS
ci Życia jest prosty
lowaną nie jest uzasadnione. Zaleca się monitorowanie i łatwy w użyciu i może być wykorzystany nawet w gru-
PEFR w przypadkach astmy ciężkiej oraz tzw. trudnej pie dzieci 7-letnich. Żadne z badanych przez nas dzieci
[12,24]. Zastosowany w naszej pracy wskax
nik zmienno- nie miało problemów ze zrozumieniem pytań, a wypeł-
S
ci PEFR wg Reddela najlepiej koreluje ze stopniem nad- nienie kwestionariusza zajmowało od 7-15 minut. W na-
reaktywnoS
ci oskrzeli i objawami klinicznymi u pacjen- szym odczuciu wykorzystanie PKJŻ, umożliwiające oce-
tów z astmą stabilną [19]. Przy obliczeniach zmiennoS
ci nÄ™ zmian jakoS
ci życia w okreS
lonych przedziałach cza-
PEFR według Reddela im niższa wartoS
ć, tym wyższy sowych, a nie tylko badania czynnoS
ciowe czy też dane
stopień nadreaktywnoS
ci oskrzeli, a tym samym gorsza z badania fizykalnego i wywiadu, pozwala na bardziej
kontrola choroby [19]. Zmiana jakoS
ci życia u dziecka z wnikliwą analizę problemów istotnych dla danego dziec-
łagodną postacią choroby, powinna zasugerować koniecz- ka, przy jednoczesnym skróceniu czasu potrzebnego na
noS
ć pełniejszego monitorowania przebiegu choroby, a konsultację lekarską. Jest to szczególnie ważne w astmie
więc np. wprowadzenia okresowego codziennego pomiaru dziecięcej, w której z powodu trudnoS
ci wynikajÄ…cych
PEFR celem znalezienia przyczyny pogorszenia samopo- z doS
ć częstego zjawiska braku współpracy w czasie wy-
czucia pacjenta oraz ewentualnie zmiany w dotychcza- konywania badań czynnoS
ciowych, ocena zmian stanu
sowym leczeniu. zdrowia pod wpływem zastosowanego leczenia wymaga
nadal doskonalenia metod obserwacji i badania.
Ocena jakoS
ci życia przy pomocy PKJŻ wg Juniper
i wsp. może z pewnoS
cią w niektórych przypadkach wska-
PiS
miennictwo
1. R
wiatowa strategia rozpoznawania, leczenia i prewencji astmy. 16. Juniper EF. How important is Quality of Life in pediatric asthma,
Raport NHLBI/WHO. Med Prakt 2002; 6: 16-35. Pediatic Pulmonology 1997; 52: 971-977.
2. Worldwide variations in the prevalence of asthma symptoms: 17. Juniper EF, Guyatt GH, Feeny DHi wsp.Minimum skills required
the International Study of Asthma and Allergies in Childhood by children to complete health related quality of life instruments
(ISAAC). Eur Respir J 1998;12: 315-335. for asthma: comparison of measurement. Eur Resp J 1997; 10:
2285-2294.
3. Małolepszy T, Liebhart J, Wojtyniak B i wsp. Występowanie
chorób alergicznych w Polsce. Alergia Astma Immunologia 2000; 18. Tymińska K, Grzelewska-Rzymowska I. Rola szczytowego
5: 163-169. przepływu wydechowego (PEF) w diagnostyce i monitorowaniu
astmy oskrzelowej. Pneumonol Alergol Pol 2003; 71: 273-280.
4. Bukowczan Z, Kurzawa R, Bukowczan J. Co przemawia za
wczesnym rozpoznaniem i leczeniem astmy u dzieci. R
wiat 19. Reddel HK, Salome CM, Peat JK, Woolcock AJ. Which index of
Medycyny i Farmacji 2003; 4: 6-11. peak expiratory flow is most useful in the management of stable
asthma? Am J Respir Crit Care Med 1995; 151: 1320-1325.
5. Juniper EF. Quality of life in adults and children with asthma and
rhinitis. Allergy 1997; 52: 971-977. 20. Chazan R. Jak ocenić stopień kontroli astmy? Alergia Astma
Immunologia 2002; 2: 31-33.
6. Karski J, Słońska Z, Wasilewska. Promocja Zdrowia, wyd.
Sanmedia, Warszawa 1991: 20-23. 21. Shingo S, wsp. Correlatin of airway obstructionand patient  report
endpoints in clinical studies. Eur Resp J 2001; 17: 220-224.
7. Lemanske R, Nayak A, McAlary M i wsp.Omalizumab improves
asthma related quality of life in children with allergic asthma. 22. Moy i wsp. Clinical predictors of health-related quality of life
Pediatrics 2002; 110: 167-171. dependon asthma severity. Am J Resp Cit Care Med 2001; 163:
924-929.
8. Gluck J, Rogala B. Salmeterol a jakoS
ć życia chorych na astmę
oskrzelową i przewlekłą obturacyjną chorobę płuc. Pol Merk 23. Kurzawa R, Jędrys-Kłucjasz U. Edukacja i jakoS
ć życia dzieci
Lek 2001; 59: 371-373. chorych na astmę. Medipress. Choroby układu oddechowego
1999; 4: 3-9.
9. Juniper EF, Guyatt GH, Feeny DH i wsp. Measuring quality of life
in children with asthma, Quality of Life Reaserch 1996; 5: 34-36 24. Henry R, Sly P, Godfrey S i wsp. Assessment and treatment of
asthma in childhood. J Paediatr Child Health 1991; 27: 218-220.
10. Osman L, Silverman M.Measuring quality of life for young children
with asthma and their families. Eur Resp J 1996; 9: 35-41. 25. Grzelewska-Rzymowska i wsp. ZależnoS
ci między klinicznym
przebiegiem astmy, zmiennoS
cią szczytowego przepływu
11. Standarisation of spirometry, 1994 update. Am Respir Crit Care
wydechowego i nadreaktywnoS
ciÄ… oskrzeli. Lek Wojsk 2001;
Med 1995; 152: 1107-1136.
77: 8-11.
12. R
wiatowa strategia rozpoznawania, leczenia i prewencji
26. Uwyyed K i wsp. Home recording of PEF in young asthmatics:
przewlekłej obturacyjnej choroby Płuc. Raport NHLBI/WHO.
does it contribute to menagement? Eur Resp J 1996; 9: 872-879.
Med Prakt 2002; 1: 53-54.
27. Sly P i wsp. Relationship between change in PEF and symptoms;
13. Juniper EF, Guyatt GH, Epstein RS i wsp. Evaluation of
question to ask in paediatric clinics. Eur Resp J 1997; 10: 80-83.
impairment of health related quality of life in asthma: development
of a questionnaire for use in clinical trials. Thorax1992; 47: 76- 28. Le Souef P, La Fortune B, Landau L. Spirometric assessment of
83. asthmatic children aged two to six years, Aust. NZ J Med 1986;
16: 625.
14. Juniper E. Kwestionariusz badajÄ…cy jakoS
ć życia u osoby z astmą
(AQLQ  polska wersja) 1999  materiały otrzymane 29. Scott G, Kung M. How many spirograms for a histamine
bezpoS
rednio od autora. challenge? Am Respir Dis 1985; 32: 268-271.
15. Reichenberg K, Broberg AG. Quality of life in childhood asthma:
use the Pediatric Quality of Life Questionnaire in swedish sample
of children7-9 years old. Acta Paediatrica 2000; 89: 512-519.