Tom. 7/2008 Nr 2(23)
Ocena jakości życia dzieci z cukrzycą typu 1
1.Małgorzata Przybysz,
2.Anita Horodnicka-Józwa,
3.Elżbieta Petriczko,
4.Krystyna Wójcik,
5.Mieczysław Walczak
1.Klinika Pediatrii, Endokrynologii, Diabetologii, Chorób Metabolicznych i Kardiologii Wieku
Rozwojowego Pomorskiej Akademii Medycznej, Szczecin
2.Specjalistyczna Poradnia Diabetologiczna dla Dzieci i Młodzieży Pomorskiej Akademii
Medycznej
Adres do korespondencji: Anita Horodnicka  Józwa, Klinika Pediatrii, Endokrynologii,
Diabetologii, Chorób Metabolicznych i Kardiologii Wieku Rozwojowego Pomorskiej Akademii
Medycznej, ul. Unii Lubelskiej 1, 71-252 Szczecin
Słowa kluczowe: jakość życia, cukrzyca typu 1
Wstęp. Aktualnie badanie jakości życia jest istotnym elementem oceny klinicznej i
odgrywa szczególną rolę w przypadku chorób przewlekłych. Celem pracy było porównanie
jakości życia dzieci chorych na cukrzycę typu 1 z jakością życia ich zdrowych rówieśników oraz
identyfikacja czynników wpływających na jakość ich życia. Materiały i metody. Ba
daniem objęto 42 dzieci z cukrzycą typu 1 w wieku 6  18 lat. Grupę kontrolną stanowiło 32
zdrowych dzieci. Do oceny jakości życia wykorzystano kwestionariusz ankietowy, ponadto od
dzieci chorych zebrano dane w oparciu o kwestionariusz specyficzny dla chorych z cukrzycą.
Wzięto także pod uwagę parametry takie jak: odsetek HbA1c, wartość wskaz
nika BMI, rodzaj
insulinoterapii oraz warunki mieszkaniowe i miejsce zamieszkania.
Wyniki.
Uzyskane wyniki nie wykazały istotnej różnicy pomiędzy jakością życia dzieci chorych i
zdrowych, chociaż osoby z cukrzycą, w stosunku do grupy kontrolnej, istotnie rzadziej określały
swoje samopoczucie psychiczne jako bardzo dobre (p<0,002). Należy podkreślić, że grupa
pacjentów do 12 roku życia istotnie częściej określała jakość życia jako bardzo dobrą (p<0,03) i
była ona bardziej zadowolona z leczenia (p<0,04) niż dzieci starsze. Analiza danych wskazuje
również na bardzo istotną zależność pomiędzy bardzo dobrą jakością życia a odpowiednim
wyrównaniem metabolicznym choroby, wyrażonym odsetkiem HbA1c (HbA1c d"6,5%, p<0,004).
Wnioski.
Uzyskane dane pozwalają stwierdzić, że ogólna jakość życia dzieci chorych na cukrzycę typu 1
nie różni się w sposób istotny od jakości życia ich zdrowych rówieśników. Celowe wydaje się
zwrócenie szczególnej uwagi na sferę emocjonalną tych pacjentów oraz ich rozwój
psychospołeczny, zwłaszcza grupy dzieci wkraczających w okres pokwitania. Wydaje się
również, że odpowiednie wyrównanie cukrzycy (HbA1c d"6,5%) ma korzystny wpływ na jakość
życia pacjentów z tą chorobą. Endokrynol. Ped., 7/2008; 2(23):67-74.
Wstęp
1 / 9
Tom. 7/2008 Nr 2(23)
Choroba jest zjawiskiem niekorzystnie, wpływającym na wiele aspektów funkcjonowania
dziecka. Stan ten naraża małego pacjenta na stres,
często uniemożliwia zaspokojenie jego wszystkich potrzeb i jest dla niego czymś
niezrozumiałym i trudnym do zaakceptowania. Choroba przewlekła jest czynnikiem długotrwale
obciążającym dziecko, towarzyszy mu każdego dnia, dlatego też stanowi istotne zagrożenie dla
rozwoju fizycznego, emocjonalnego i społecznego chorego dziecka [1].
Szacuje się, że w Europie na cukrzycę typu 1 zapada rocznie ok. 10.000 dzieci i liczba ta wciąż
rośnie [2]. Konsekwencją wzrastającej liczby chorych jest nie tylko opracowywanie nowych,
 ulepszonych metod leczenia tej choroby, ale również zwrócenie większej uwagi klinicystów na
pojęcie jakości życia pacjentów chorujących na cukrzycę typu 1.
 Jakość życia to obszar życia ludzkiego, który danego człowieka bezpośrednio dotyczy i który
jest dla niego ważny [3]. Jest zbiorem potrzeb materialnych i niematerialnych jednostki, do
których zaspokojenia dążymy. Jakość życia kształtują zarówno czynniki obiektywne, czyli
zewnętrzne, środowiskowe, jak i czynniki subiektywne, do których należą na przykład: emocje,
nastrój oraz samopoczucie pacjenta. Holistyczny model opieki medycznej zakłada całościowe
spojrzenie na pacjenta  oprócz procesu diagnostycznego, wyboru optymalnego leczenia,
kontroli parametrów wyrównania choroby, bierze pod uwagę potrzeby psychologiczne pacjenta
oraz psychofizyczne aspekty funkcjonowania chorego człowieka w społeczeństwie. Dzięki
takiemu podejściu proces leczenia ma na celu nie tylko wyeliminowanie objawów choroby i
opóz
nienie wystąpienia powikłań, ale także uczynienie życia pacjenta jak najbardziej zbliżonym
do życia osób zdrowych [4].
Aktualnie ocena jakości życia jest częścią pełnej oceny klinicznej i odgrywa szczególną rolę w
przypadku chorób przewlekłych, które obciążają wszystkie elementy bytu: fizyczne, psychiczne,
społeczne, emocjonalne, rodzinne i zawodowe [5].
 Dziecko jest jednością biopsychiczną, dlatego wszystko, co przeżywa ma wpływ na jego
zachowanie oraz funkcje jego organizmu [2]. Świadomość własnej choroby, obowiązek
pilnowania posiłków, pomiaru glikemii oraz insulinoterapia mogą być czynnikami obniżającymi
jakość życia młodej, rozwijającej się osoby. Co więcej, cukrzyca, z którą zmaga się dziecko,
może wpływać na funkcjonowanie całej rodziny, stawiając jej pewne, dodatkowe wymagania i
niejednokrotnie wymuszając reorganizację życia rodzinnego. Z tego względu istotnym staje się
poznanie czynników negatywie wpływających na jakość życia chorego na cukrzycę. Ich
identyfikacja pozwoli podjąć stosowną interwencję, w celu zapewnienia pacjentowi optymalnego
funkcjonowania w najbliższym otoczeniu i społeczeństwie.
Cel pracy
Celem pracy jest porównanie jakości życia dzieci z cukrzycą typu 1 z jakością życia ich
zdrowych rówieśników oraz identyfikacja czynników wpływających na jakość życia dzieci z
cukrzycą.
Materiał i metody
Do przeprowadzenia badań posłużono się kwestionariuszem  ankietą, który był anonimowy.
Wypełnienie ankiet zajęło uczestnikom badanym około 15 min. Warunkiem przeprowadzenia
ankiety była dobrowolna zgoda badanego. Pytania wstępne dotyczyły danych osobowych,
takich jak: płeć dziecka, wiek, miejsce zamieszkania i warunki mieszkaniowe. Badanie
przeprowadzono w Klinice Pediatrii, Endokrynologii, Diabetologii, Chorób Metabolicznych i
2 / 9
Tom. 7/2008 Nr 2(23)
Kardiologii Wieku Rozwojowego oraz Specjalistycznej Poradni Diabetologicznej dla Dzieci i
Młodzieży SPSK1 PAM w Szczecinie, w okresie od paz
dziernika 2006 r. do kwietnia 2007 r.
Grupa badana
Badaniami objęto 42 dzieci (28 dziewcząt i 14 chłopców) z cukrzycą typu 1, w wieku 6  18 lat
(średnia  13,9) hospitalizowanych w Klinice Pediatrii, Endokrynologii Diabetologii Chorób
Metabolicznych i Kardiologii Wieku Rozwojowego PAM w Szczecinie, a następnie znajdujących
się pod opieką Specjalistycznej Poradni Diabetologicznej dla Dzieci i Młodzieży SPSK1 PAM w
Szczecinie.
Dzieci te podzielono na grupy:
 od 6. do 12. roku życia (15 dzieci  36% )
 od 13. do 18. roku życia (27 dzieci  64% ).
Ze względu na czas trwania choroby badanych podzielono na:
 dzieci ze świeżo ujawnioną cukrzycą, tj. chorujących krócej niż 1 rok, (15 dzieci  36% )
 dzieci chorujących 1  5 lat (18 dzieci  43%)
 dzieci chorujących powyżej 5 lat (9 dzieci  21% ).
Z dokumentacji medycznej uzyskano dane dotyczące odsetka HbA1c (za dobre wyrównanie
cukrzycy przyjęto odsetek HbA1c d"6,5%, natomiast nieodpowiednia kontrola metaboliczna
odpowiada HbA1c >6,6%), wartości wskaz
nika BMI, rodzaju terapii (intensywna insulinoterapia
metodą wielokrotnych wstrzyknięć lub z użyciem osobistej pompy osobistej).
Grupa kontrolna
Grupę kontrolną stanowiło 32 zdrowych dzieci (17 dziewcząt i 15 chłopców) w wieku 11  17 lat
(średnia 13,5).
Wyodrębniono grupy:
 do 12. roku życia ( 14 dzieci  44% ),
 od 13 do 18 lat (18 dzieci  56%).
Metody badań
1. Ocena ogólnej jakości życia
Do oceny ogólnej jakości życia wykorzystano niemiecki kwestionariusz KINDL (Ravens 
Sieberer, 2000), który przetłumaczono, przy współpracy socjologów. KINDL jest używany w
badaniach nad jakością życia w chorobach przewlekłych, takich jak m.in. cukrzyca czy astma
oskrzelowa. Kwestionariusz ten został uznany za wiarygodne, trafne oraz praktyczne narzędzie
badawcze. Ankieta składa się z 24 pytań tworzących 6 domen: ciała, psyche, samooceny,
rodziny, kontaktów z rówieśnikami i szkołą. Odpowiedzi oceniane są przy użyciu 5. punktowej
skali Likert ( 1 = nigdy, 2 = rzadko, 3 = czasami, 4 = często, 5 = zawsze). Przedział możliwych
do uzyskania punktów to 24  120, przy czym uzyskanie 120 oznacza najwyższą jakość życia.
2. Ocena jakości życia związanej z cukrzycą
Do oceny jakości życia związanej z cukrzycą użyto polskiej wersji kwestionariusza dotyczącego
wpływu cukrzycy na jakość życia (Diabetes Quality of Life for Youth, DQOLY  Ingersoll,
Marrero), zmodyfikowanego do 3 podskal: wpływu cukrzycy, obaw związanych z cukrzycą oraz
satysfakcji z leczenia. Odpowiedzi oceniano według skali Likert (jak wyżej), natomiast wyniki
zanalizowano w poszczególnych domenach. Kwestionariuszem DQOLY zostały przebadane
tylko dzieci chore.
3 / 9
Tom. 7/2008 Nr 2(23)
3. Metody analizy statystycznej
Analizy statystycznej dokonano w programie STATISTICA.PL. Porównano wyniki dzieci
chorych i zdrowych w zakresie ogólnej jakości życia, w zależności od wieku, płci i warunków
mieszkaniowych, a także rezultatów uzyskanych w poszczególnych domenach ankiety KINDL.
Analizie poddano również poszczególne podskale kwestionariusza DQOLY, uwzględniając
stężenia HbA1c, wielkość wskaz
nika BMI, czas trwania choroby, rodzaj terapii i miejsce
zamieszkania.
Zmienne jakościowe scharakteryzowano podając liczebność i częstość wystąpienia
poszczególnych ich kategorii. Porównania częstości występowania poszczególnych kategorii
badanych zmiennych niezależnych, dokonano przestrzegając zasady Maxwella, a następnie
stosując odpowiednio: test niezależności Chi2, test niezależności Chi2 z poprawką Yatesa i
dokładny test Fischera (test dwustronny).
Jako istotne przyjęto różnice częstości występowania danej cechy d"0,05.
Wyniki
Spośród 42 dzieci z cukrzycą typu 1, 5 (11,9%) oceniło swoją jakość życia jako złą, natomiast
wśród dzieci zdrowych nie zanotowano podobnego wyniku. Różnica ta nie była jednak istotna
statystycznie (p>0,12). Dobrą jakość życia potwierdziło 16 (38,1%) dzieci chorych i 11 (34,4%)
dzieci zdrowych, natomiast bardzo dobrą 21 (50%) osób z cukrzycą i 21 (65,6%) osób
zdrowych. Nie były to jednak różnice istotne statystycznie (odpowiednio: p>0,74 i p>0,17).
Należy podkreślić, że dzieci chore poniżej 12 roku życia, istotnie częściej określały swoją
jakość życia jako bardzo dobrą niż dzieci starsze (tab. I.).
Ocena jakości życia w zależności od płci nie wykazała istotnych różnic w badanych grupach.
Uzyskane wyniki przedstawiono w tabeli II.
W grupie dzieci zdrowych 13 (41%) osób oceniło swoje warunki mieszkaniowe jako bardzo
dobre, a jako dobre 19 (59%) osób. Wśród dzieci
z cukrzycą 24 osoby (57%) oceniły swoje warunki mieszkaniowe jako bardzo dobre, 17 (40%)
jako dobre, a 1 (3%) dziecko jako złe. Uzyskane wyniki nie wskazują na istnienie związku
pomiędzy warunkami mieszkaniowymi a jakością życia w badanych grupach.
Rezultaty w poszczególnych domenach ankiety KINDL przedstawiają tabele III i IV.
Porównanie grupy badanej z kontrolną w zakresie oceny swego ciała i samopoczucia
4 / 9
Tom. 7/2008 Nr 2(23)
fizycznego, samooceny, rodziny, kontaktów z rówieśnikami nie wykazało istotnych różnic.
W podskali psyche wykazano jednak istotną różnicę zarówno w zakresie dobrej jakości życia
(p<0,02), jak i bardzo istotną różnicę w zakresie bardzo dobrej jakości życia (p<0,002). Dzieci
chore istotnie częściej, w stosunku do swych rówieśników z grupy kontrolnej, określały, swoje
samopoczucie psychiczne jako dobre, a istotnie rzadziej jako bardzo dobre.
W badaniu poszukiwano także związku pomiędzy kontrolą metaboliczną choroby a jakością
życia. Wśród dzieci z cukrzycą 27 (64,3%) osób miało odsetek HbA1c >6,6%, natomiast 15
(35,7%) osób miało odsetek HbA1c d"6,5%. Dzieci z odsetkiem HbA1c d"6,5% istotnie częściej
(p<0,004), aniżeli dzieci z odsetkiem HbA1c >6,6%, określały swoją jakość życia jako bardzo
dobrą (ryc.1).
W grupie badanej wskaz
nik BMI u 22 osób (52,4%) mieścił się w zakresie normy, u 14 (33,3%)
osób stwierdzono niedowagę, u 5 (12%) nadwagę, a u 1 (2,3%) otyłość. Nie obserwowano
jednak związku między stanem odżywienia objętych badaniami dzieci a jakością ich życia.
Poddano także analizie jakość życia w zależności od czasu trwania choroby, nie uzyskując
istotnych statystycznie różnic (ryc.2).
W celu szczegółowej identyfikacji czynników oddziaływujących na jakość życia dokonano
analizy rezultatów uzyskanych przez dzieci chore
w poszczególnych podskalach ankiety DQOLY. 30 (71,4%) osób uznało, że cukrzyca ma mały
wpływ na ich życie, natomiast 12 (28,6%) osób, że wpływ cukrzycy jest duży. Dokonana analiza
nie wykazała jednak istotnych zależności pomiędzy wpływem choroby a płcią, wiekiem dziecka,
długością trwania choroby, odsetkiem HbA1c i rodzajem terapii.
W podskali dotyczącej obaw związanych z chorobą 30 (71,4%) osób stwierdziło brak obaw, 7
(16,7%) osób miało małe obawy, natomiast
5 (11,9%) osób uznało, że ma duże obawy związane z chorobą. Ocena poziomu obaw w
zależności od płci, wieku, długości trwania choroby, typu terapii i poziomu glikowanej
hemoglobiny nie wykazała jednak istotnych różnic.
33 osoby (78,6%) były zadowolone z dotychczasowej terapii, natomiast 9 (21,4%) nie było
zadowolonych. Analiza satysfakcji z leczenia w zależności od płci, długości trwania choroby,
odsetka HbA1c i rodzaju terapii nie wykazała także istotnych różnic. Natomiast ocena
zadowolenia z terapii w zależności od wieku pacjentów wykazała, że dzieci powyżej 12 roku
życia są istotnie częściej niezadowolone z rodzaju
leczenia niż dzieci młodsze (p<0,04). Analizowano również, związek pomiędzy jakością życia a
rodzajem terapii. Wśród badanych 36 (85,7%) osób stosuje intensywną terapię za pomocą
iniekcji, natomiast 6 (14,3%) osób korzystało z osobistej pompy insulinowej. Istotnych różnic w
zakresie jakości życia tych dzieci nie stwierdzono. Większość badanych mieszkała w mieście
5 / 9
Tom. 7/2008 Nr 2(23)
(27osób - 64,3%), pozostała część na wsi (15 osób - 35,7%).W ocenie satysfakcji z leczenia u
tych dzieci nie wykazano istotnych różnic (p>0,82).
Dyskusja
Zdrowie według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) to nie tylko brak choroby lub
niepełnosprawności, lecz stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego
oraz zdolność do pełnienia ról społecznych, umiejętność adaptacji do zmian środowiska i
radzenie sobie z tymi zmianami.  Jedynie zdrowe społeczeństwo może tworzyć dobra
materialne, kulturowe i rozwijać się, osiągając coraz lepszą jakość życia [6]. Zegarlicka 
Poręba [7] zwraca uwagę na kwestię nieco innego rozumienia zdrowia przez młodzież
chorującą na cukrzycę typu 1, w stosunku do ich zdrowych rówieśników; uznaje za
najistotniejsze kryteria: właściwe odżywianie, radość z życia oraz posiadanie sprawnych
wszystkich części ciała. Potwierdzają to spostrzeżenia Korpal-Szczyrskiej i wsp., według
których wśród trudności, na które napotykają nastolatki chorujące na cukrzycę, do
najważniejszych zaliczają obawę przed odległymi powikłaniami choroby i konieczność
przestrzegania zasad żywieniowych [8].
Przeprowadzone przez nas badania nie wykazały istotnej różnicy między jakością życia dzieci
chorych i zdrowych. Interesującym jest, że obowiązek stosowania powtarzających się i często
bolesnych procedur, takich jak pomiary glikemii, iniekcje insuliny czy obowiązek planowania
posiłków, zdaje się nie wpływać negatywnie na jakość życia chorych dzieci. W amerykańskim
badaniu, przeprowadzonym na grupie 100 dzieci z cukrzycą, również nie zaobserwowano, by
choroba obniżała jakość ich życia, w porównaniu z grupą zdrowych rówieśników. W badaniu
tym zwraca jednak uwagę fakt, iż to rodzice małych pacjentów zadeklarowali istotnie niższą
jakość życia w stosunku do rodziców w zdrowej populacji. Różnica ta wynikała z gorszego
rezultatu w podskalach dotyczących sposobu postrzegania przez rodziców zdolności do
adaptacji dziecka w szkole i aspektów jego emocjonalnego funkcjonowania [9]. Florys i wsp.
podkreślają, że rodzice, zwłaszcza młodszych dzieci, odczuwają zmianę życia zarówno swojego
i swoich dzieci. Na rodzicach ciąży poczucie odpowiedzialności za zdrowie i życie dziecka, co
nasila w nich poczucie lęku [10].
Badania własne wskazują na istotną różnicę pomiędzy dziećmi z cukrzycą a zdrową populacją
dziecięcą w zakresie sfery psychoemocjonalnej. Dzieci chore istotnie rzadziej określają swoje
samopoczucie psychiczne jako bardzo dobre, w stosunku do ich zdrowych rówieśników.
Podobne dane uzyskali Jacobson i wsp. podczas 10-letniej obserwacji pacjentów ze świeżo
ujawnioną cukrzycą [11]. Stałe poczucie zagrożenia hipoglikemią i hiperglikemią, wymogi
związane z dietą i leczeniem, poczucie odmienności i braku zrozumienia przez otoczenie,
Myśliwiec i wsp. uznali za bezpośrednie przyczyny ujemnego wartościowania własnej osoby
przez chorych z cukrzycą [12]. Z badań innych autorów wynika, że u dzieci z cukrzycą mamy do
czynienia ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia problemów psychologicznych. W 10-letniej
obserwacji Kovacs stwierdził zaburzenia zachowania pod postacią depresji, bądz
stanów
lękowych u ponad połowy badanych [13]. Osoby chore miały zwiększone predyspozycje do
reagowania lękiem. W badaniu Florys [10] subiektywne uczucie obawy i napięcia dominowało u
pacjentów ze złą kontrolą metaboliczną (HbA1c >8,5%). Prezentowane przez tych autorów
wyniki skłaniają do wniosku, iż w przypadku choroby przewlekłej, jaką jest nie tylko cukrzyca,
ale i wiele innych, celowa jest opieka psychologa, zwłaszcza tuż po postawieniu diagnozy.
Płeć i wiek pacjentów wydają się nie mieć bezpośredniego wpływu na jakość ich życia. Zwraca
6 / 9
Tom. 7/2008 Nr 2(23)
jednak uwagę fakt, że chore dziewczynki dwukrotnie częściej niż chłopcy określały swoją jakość
życia jako złą oraz miały więcej obaw związanych z chorobą. W badaniach innych autorów u
dziewcząt z cukrzycą odnotowywano także zwiększone ryzyko wystąpienia depresji i zaburzeń
łaknienia [14]. Olszewska wykazała, że im starsza chora dziewczynka, tym mniejsze poczucie
otrzymywanego wsparcia ze strony personelu medycznego [15].
Badania własne również pokazują wyraz
nie lepszą jakość życia i większą satysfakcję z
leczenia u dzieci poniżej 12 roku życia, w porównaniu
z dziećmi starszymi. Dla tej grupy pacjentów choroba wydaje się być mniej kłopotliwa, dlatego
dzieci te lepiej radzą sobie z adaptacją do nowych warunków życia. Ponadto w tym przedziale
wiekowym istotniejsza jest rola rodziców, zarówno, w udzielaniu wsparcia, jak i zaangażowaniu
w leczenie i kontrolę glikemii. Jedna trzecia pacjentów powyżej 12 roku życia nie jest
zadowolona z prowadzonej terapii, co może prowadzić do gorszego stosowania się do zaleceń
lekarskich, gorszego wyrównania metabolicznego cukrzycy i wcześniejszego pojawienia się
powikłań. W badaniu Szewczyka nastolatki, zwłaszcza długotrwale chorujące na cukrzycę typu
1, wykazały wyższy poziom zmęczenia psychicznego w porównaniu ze zdrowymi rówieśnikami
 miały poczucie utraty energii, motywacji do działania, łatwiej się irytowały i bardziej niepokoiły
się o swoje możliwości [16]. W przeprowadzonym przez nas badaniu dzieci starsze z cukrzycą
prawie dwukrotnie rzadziej określały swoją jakość życia jako bardzo dobrą (37%) w stosunku do
ich zdrowych rówieśników (61,1%). Ponadto pacjenci powyżej 12 roku życia, częściej niż młodsi
chorzy na cukrzycę podawali, że choroba ma duży wpływ na ich życie.
Chorzy w wieku dojrzewania mają inne oczekiwania w stosunku do sposobu leczenia.
Zegarlicka-Poręba podkreśla, że młodzież najmniejszą wagę przywiązuje do bycia
odpowiedzialnym, rozwiązywania swoich problemów i panowania nad uczuciami i popędami.
Wiąże się to z niechęcią młodocianych do osiągania lepszych wyników leczenia [7]. Choroba
przewlekła staje się dla nich sporym obciążeniem a obowiązki, jakie nakłada na młodego
człowieka terapia cukrzycy, kolidują z dużą potrzebą niezależności, charakterystycznej dla tego
okresu rozwoju [17]. Uwzględnienie oczekiwań młodocianych w zakresie stosowanej terapii
może mieć duże znaczenie dla poprawy jakości ich życia. Przeprowadzone przez nas badanie
nie wykazało jednak związku między jakością życia a wielkością wskaz
nika BMI, długością
trwania choroby, czy typem insulinoterapii. Mimo to zwraca uwagę fakt, że osoby chorujące od
1 roku do 5 lat, ponad dwukrotnie częściej określiły swoją jakość życia jako bardzo dobrą
(72,2%), nie tylko w stosunku do osób ze świeżo rozpoznaną cukrzycą (33%), ale także do
osób chorujących ponad 5 lat (33%). Dzieci te były częściej usatysfakcjonowane z leczenia. W
badaniach przeprowadzonych przez Ingersoll i Marrero wykazano, że tuż po postawieniu
diagnozy, cukrzyca ma duży wpływ na jakość życia, dość znacznie ją obniżając [18]. Wydaje
się, że po roku od postawienia diagnozy, większość pacjentów adaptuje się do nowych
warunków życia i jest w stanie sprostać wyzwaniom stawianym przez chorobę. Jednakże po
ponad 5-letnim okresie jej trwania, choroba ta staje się ponownie uciążliwą i może obniżać
jakość życia pacjentów.
Długoterminowym wskaz
nikiem kontroli metabolicznej w cukrzycy typu 1 jest hemoglobina
glikowana (HbA1c). W wieloośrodkowym badaniu przeprowadzonym przez Hoey i wsp. na
ponad 2100 grupie nastolatków z cukrzycą, wykazano zależność pomiędzy właściwym
poziomem HbA1c a wyższą jakością życia [19]. Podobnie w badaniach innych autorów [20]
osoby z niskim poziomem HbA1c relacjonowały lepszą jakość życia. Uzyskane przez nas wyniki
także zwracają uwagę na istotną zależność pomiędzy bardzo dobra jakością życia a
odpowiednią kontrolą metaboliczną (HbA1cd"6,5%, p<0,004).
7 / 9
Tom. 7/2008 Nr 2(23)
Powyższe rezultaty pozwalają wnioskować, że właściwe prowadzenie cukrzycy ma korzystny
wpływ na jakość życia małych pacjentów. Wpływając pozytywnie na terapię i przestrzeganie
zaleceń lekarza.
Poprawa kontroli metabolicznej choroby, odsuwa w czasie moment wystąpienia powikłań
póz
nych, ograniczając znacznie częstość powikłań wczesnych (kwasica, hipoglikemia).
Zwrócenie uwagi na pojęcie jakości życia dzieci z cukrzycą wśród pediatrów wydaje się być,
szczególnie ważne. Daje to, możliwość pełniejszej kontroli nad rozwojem chorego dziecka i
pozwala na wcześniejsze wykrycie zaburzeń, a co za tym idzie podjęcie w stosownym
momencie właściwych działań terapeuyucznych.
[1] Pilecka W.; Choroba przewlekła dziecka, jego rozwój i interakcje rodzinne  model
transakcyjny. Dziecko niepełnosprawne w rodzinie. Socjalizacja i rehabilitacja; Red.
Chodkowska M., UMCS; Lublin 1995
[2] Noczyńska A.; Cukrzyca typu 1  choroba przewlekła; Family Medicine& Primary Care Vol.
8, Nr 2, Continuo; Wrocław 2006
[3] Levine N.M. ; Incorporation of quality of life assessment into clinical trials. Effect of cancer on
quality of life; CRC Press; Boston 1991
[4] Zwolińska B., Janowska M., Musiał K. et al.; Jakość życia w ocenie własnej u dzieci z
nieswoistymi zapaleniami jelit. Pediatria Współczesna; Gastroenterologia, Hepatologia i
Żywienie Dziecka; 2003: 5(2), 119-124
[5] Szkultecka  Dębek M., Mazur J.; Jakość życia związana ze zdrowiem  metody pomiaru;
Farmakoekonomika; 2005: 9(3), 3-11
[6] Banaszkiewicz Z., Szewczyk M., Cieżniakowska K. et al.; Jakość życia osób ze stomią
jelitową; Współczesna Onkologia ; 2007: 11(1), 17-25
[7] Zegarlicka-Poręba M., Jarosz-Chobot P., Krajeńska-Siuda E. et al.; Rozumienie zdrowia
przez młodzież chorującą na cukrzycę typu 1 w oparciu o własne kryteria; Endokry. Diabeł. i
Chor. Przem. Mat. Wieku. Roz. ; 2005: 11(2), 91-95
[8] Korpal-Szczyrska M., Kamieńska H., Dorant B. et al.; Problemy psychologiczne młodzieży
chorej na cukrzycę typu 1; Diabetol. Pol.; 2002:9, 121-125
[9] Laffel L., Connell A., Vangsness L. et al.; General Quality of Life in Youth with Type 1
Diabetes; Diabetes Care ; 2003: 26(11), 3067-3073
[10] Florys B., Grabowska A., Głowińska B. et al.; Próba oceny wybranych aspektów stanu
emocjonalnego dzieci i młodzieży z cukrzycą typu 1 w zależności od wyrównania
metabolicznego i stosowanej metody insulinoterapii; Endokrynol. Ped. ; 2005; 4(13): 31
[11] Jacobson AM., Hauser ST., Willett J. et al.; Psychological adjustment to IDDM: 10-year
follow-up of an onset cohort of child and adolescent patients; Diabetes Care ; 1997: 20, 811-818
[12] Myśliwiec M., Balcerska A.; Przewlekła choroba somatyczna w życiu i rozwoju dziecka oraz
jego rodziny- cukrzyca; Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej ; 2002: 2(4), 281-285
[13] Kovacs M., Goldston D., Obrosky D. et al.; Psychiatric disorders in youths with IDDM: rates
and risk factors; Diabetes Care ; 1997: 20, 36-44
[14] Rodin F., Daneman D.; Eating disorders and IDDM. A problematic association; Diabetes
Care ; 1992: 15, 1402-1412
[15] Olszewska A., Szewczyk L.; Poczucie wsparcia społecznego u nastolatków z cukrzycą typu
1; Endokrynol Ped ; 2005: 1(10), 27-36
8 / 9
Tom. 7/2008 Nr 2(23)
[16] Szewczyk L., Szołtek A.; Poziom zmęczenia psychicznego u nastolatków chorych na
cukrzycę typu 1; Endokrynol Ped; 2004: 3(8), 59-65
[17] Przybyszewski B., Czerwionka-Szaflarska M., Żbikowska-Bojko M.; Analiza jakości życia
dzieci i młodzieży chorych na cukrzycę typu 1 leczonych za pomocą ciągłego podskórnego
wlewu insuliny; Pediatr Pol ; 2008; 83 (1): 54-62
[18] Ingersoll GM., Marrero DG.; A modified quality-of-life measure for youths: psychometric
properties; Diabetes Educ. ; 1991: 17, 114-118
[19] Hoey H., Aanstoot HJ., Chiarelli F., et al.; Good metabolic control is associated with better
quality of life in 2.101 adolescents with type 1 diabetes; Diabetes Care ; 2001: 24, 1923-1928
[20] Guttmann-Bauman I, Flaherty BP, Strugger M. et al.; Metabolic control and quality-of-life
self-assessment in adolescents with IDDM; Diabetes Care. ; 1998: 21, 915-918
9 / 9