Materiały na wejściówkę z Socjokulturowych form rekreacji.
Pojęcia:
1. Kultura - z łac. cultura  uprawa. cultura aminii, czyli uprawa umysłu.
Kultura to całokształt materialnego i duchowego dorobku ludzkości, nagromadzonego, utrwalonego i
wzbogaconego w ciągu jej dziejów, przekazywanego z pokolenia na pokolenie. Kultura składa się z
kultury materialnej i kultury niematerialnej.
Kultura materialna, to wszystkie dotykalne i konkretne wytwory społeczeostwa. np. ubrania,
telewizory, pralki automatyczne, drapacze chmur, a także odkrycia archeologiczne jak biżuteria, broo,
gliniane przedmioty.
Kultura niematerialna, to duchowe wytwory społeczeostwa przekazywane przez pokolenia. Wytwory
te stanowią ośrodek życia społecznego. Należą do nich:
- wiedza i przekonania
- wartości
- normy (zwyczaje, obyczaje, tabu, prawa)
- znaki i symbole (języki, gesty)
2. Znaki i symbole
Znaki są reprezentacjami, przedstawieniami zastępującymi coś innego niż one same. Rozróżnid można:
- znaki naturalne  posiadające immanentny związek z tym, co przedstawia (np. dym i pożar)
- znaki konwencjonalne (symbole)  nie mają  naturalnego pochodzenia, są arbitralnie stworzonymi
przedstawieniami (słowami, gestami, przedmiotami, obrazami), które zyskują znaczenie dzięki umowie
społecznej(np. flaga jako symbol narodu)
Język  społecznie Wytworzony zbiór znaczących symboli i najważniejszy aspekt kultury. Język jest
głównym środkiem porozumiewania się ludzi..
Gesty  ruchy ciała (albo jego części twarzy, rąk) mających społecznie uzgodnione znaczenie. Ludzie
mogą porozumiewad się w sposób werbalny- za pomocą języka i niewerbalny- za pomocą gestów .
3. Sztuka - dziedzina działalności ludzkiej, uprawiana przez artystów. Za Sztukę uznaje się oryginalne
celowe działania Artysty wzbudzające emocje u odbiorcy z powodów estetycznych.
4. Dzieło sztuki - to całościowy i syntetyczny wytwór artystyczny o określonym sensie, Jego twórcą jest
człowiek - istota wyposażona w specyficzną wrażliwośd (bez autora nie ma dzieła sztuki). FUNKCJE:
estetyczna  sztuka powinna wywoład u odbiorcy swoiste przeżycia estetyczne, np. piękno,
komunikacyjna  artysta przez swe dzieło porozumiewa się z odbiorcą,
poznawcza  odbiorca poznaje nie tylko dzieło ale też historię przodków, poprzez dzieła może się
"przenieśd" do świata ówczesnego,
etyczna  sztuka wychowuje, uczy, nakłania, uwidacznia pewne wzorce postępowania,
metafizyczna (religijna)  dzieła sztuki pobudzają uczucia;
emocjonalna  objawia się głównie w taocu i muzyce,
terapeutyczna  sztuka leczy, katharsis - oczyszczenie psychiki
indentyfikacyjna i integracyjna  sztuka integruje i wykazuje przynależnośd do pewnej grupy społecznej
użytkowa  jest to sztuka którą posługujemy na co dzieo, rzemiosło, architektura, przedmioty
codziennego użytku, ale także satyra, muzyka taneczna,
wychowawcza - wychowuje i uczy, wskazuje na normy i wzorce postępowania.
5. Cechy charakterystyczne poszczególnych okresów historycznych w sztuce
Okresy w dziejach sztuki:
do IV tysiąclecia p.n.e. - sztuka prehistoryczna
ok. 3000 - 500 p.n.e. - sztuka starożytnego Egiptu
ok. 3000 - 2340 p.n.e. - sztuka Sumeru
ok. 2600 - 1100 p.n.e. - sztuka egejska
ok. 2000 - 538 p.n.e. - sztuka Babilonu
1360 - 671 p.n.e. - sztuka Asyrii
V - I w. p.n.e. - sztuka starożytnej Grecji
VI w. p.n.e. - V w. n.e. - sztuka starożytnego Rzymu
IV - VII w. n.e. - sztuka wczesnochrześcijaoska
III - XIII w. n.e. - sztuka koptyjska
IV - XV w. n.e. - sztuka bizantyoska
VIII - IX w. n.e. - sztuka karolioska
X w. - sztuka przedromaoska1)
XI - XIII w. n.e. - sztuka romaoska
XII - XVI w. n.e. - gotyk2)
XV - XVI w. - renesans
XVI w. - manieryzm
1600 - 1770 barok
1720 - 1770 rokoko
1760 - 1830 klasycyzm
1790 - 1840 romantyzm
1750 - 1850 historyzm
1830 - 1870 realizm
MALARSTWO
1860 - 1900 impresjonizm3)
po 1885 neoimpresjonizm
1886 - 1905 postimpresjonizm
1905 - 1907 fowizm
XXwiek
Ekspresjonizm
Kubizm
Futuryzm
Dadaizm
Surrealizm
Konstruktywizm
Starożytny Egipt
W malarstwie i rzez
bie pojawił się nowy sposób przedstawiania wizerunku postaci w tzw. kontrapoście (jest to
kompozycja, w której postad człowieka całym ciężarem spoczywa na jednej nodze przy zrównoważeniu postawy
przez lekkie wygięcie tułowia i ramienia w stronę przeciwną). Poprzez odejście od obowiązujących kanonów,
wytworzył się bardziej naturalistyczny styl w rzez
bie, malarstwie, czyli również w zdobnictwie. Symbolem Egiptu
były oczywiście piramidy. Służyly one jako okazałe miejsca spoczynku dla faraonówFormy kształtowy się
stopniowo. Dla dżesera - piramida schodkowa o 6sciu stopniach. Dla faraona Snorfu piramida przybrała forme
ostrosłupa
Sztuki grecka i rzymska:
1.Domy, w których mieszkali Grecy były budowane z umiarem i taki też tryb życia prowadzili.
2.Najwspanialsze świątynie wznoszone były na cześd bogom.
3.Większośd rzez
b powstała w związku z potrzebami religijnymi, wykonywano posągi wielkich bóstw,
płaskorzez
by zdobiące świątynie, nagrobki&
4.Do połowy IV w p.n.e powstała sztuka niesłużąca bogom, na charakter rzez
by wpływ miał sport
przyzwyczajający Hellenów do oglądania nagich ciał i podziwiania ich.
5.Artyści greccy posługiwali się brązem, marmurem i kamieniem jaskrawo malowanym.
6.Do VI w p.n.e dzieła były sztywne i nieporadne, od połowy V w p.n.e starano się przedstawid człowieka w
ruchu. Najwybitniejsza tego typu rzez
ba to DYSKOBOL Myrona.
7.Postacie były nacechowane godnością, powagą, spokojem. Pojawiały się również ból, nienawiśd, radośd.
8.Ceramika malowana zajmowała bardzo ważne miejsce w twórczości artystycznej.
9.Garncarze tworzyli naczynia o doskonałych kształtach i cienkich ściankach. Ozdabiali je pokrywając
barwną dekoracją, najczęściej przedstawiającą sceny życia codziennego a również sceny mitologiczne.
10.W dziedzinie budownictwa zwłaszcza sakralnego Rzymianie dokonali więcej.
11.Rzymianie posługiwali się cegła i zaprawą. Pozwoliło to na zastosowanie półokrągłych sklepieo zamiast
płaskich stropów.
12.W rzez
biarstwie Rzymianie nie wahali pokazad się brzydoty, starości, a nawet wulgaryzmu.
13.Osiągnięcia sztuki portretowej śledzid można na monetach, często będących dziełami sztuki.
STYLE W ARCHITEKTURZE
Porządki architektoniczne to kreślone kierunki stylistyczne, według których konstruuje się budowle. Ich
składniki (kolumny z bazą, trzonem i głowicą, belkowanie, dekoracje) są wzajemnie powiązane według ściśle
określonych reguł i proporcji ustalonych na podstawie specjalnej jednostki zwanej modułem. Podstawowymi
porządkami architektonicznymi (zwanymi także stylami architektonicznymi) wykształciły się w starożytnej Grecji
i są to: porządek dorycki, jooski i koryncki; ich odmianami są porządki toskaoski i kompozytowy. Najłatwiej jest
je rozpoznad po kształtach głowic kolumn (kapitel).
Bizancjum:
Architektura: kościół Świętej Mądrości Bożej (Hagia Sophia)[ Nowatorsko rozwiązana jest konstrukcja kopuły.
Ważnym czynnikiem jest światło] Kościoły bizantyjskie na zewnątrz surowe i proste, oszałamiają bogactwem
dekoracji wnętrza. Malarstwo: W Bizancjum rozwija się bujnie malarstwo mozaikowe.
Styl romaoski
- styl w sztuce, który obowiązywał w Europie od X do XII w., natomiast w na ziemiach polskich do XIII w. Sztuka
romaoska jest silnie związana z zakonami: cystersów i benedyktynów
Cechy charakterystyczne:
małe okna
grube mury z kamienia
okrągłe luki
krzyżowe i kolebkowe sklepienia
rodzaj budowanych budynków - rotundy
przykład: zamek Tower (Londyn)
Styl gotycki
Cechy charakterystyczne:
rozety
krzyżowo-żebrowe sklepienia
zastąpienie kamieni cegłą
wysokie wieże
smuklejsze niż w stylu romaoskim budowle
ostre łuki
duże okna
przykład: katedra Notre Dame (Paryż, Francja)
Malarze i rzez
biarze przedstawiali świat niewidzialny np.: piekło, niebo, raj lub anioły. Dzieła malarskie i
rzez
biarskie powstawały najczęściej na zamówienia kościelne lub fundatorów świeckich.
Renesans
Sztuka renesansu zerwała z religijnym moralizatorstwem, co nie oznacza, że zrezygnowała z tematyki religijnej.
Malarstwo było dziedziną najwyżej cenioną w tej epoce. Człowieka przedstawiano na tle krajobrazu, aby w ten
sposób podkreślid jego jednośd z przyrodą i współudział w budowaniu harmonii świata.W tym właśnie okresie
powstawały olbrzymie freski, wysoce realistyczne, Artysta musiał przed przystąpieniem do aktu kreacji
dokładnie zbadad przedmiot i jego naturę. Nagie ciało staje się od tej pory symbolem piękna.
Rzez
ba czerpała inspiracje z antyku, którego wzory stały się normami.Dążono do ukazania harmonii ciała
ludzkiego, przeżyd wewnętrznych.
przedstawicielami sztuki renesansowej byli:
Leonardo da Vinci (malarz, rzez
biarz, pisarz, wynalazca),
Michał Anioł Buonarroti (malarz. rzez
biarz, architekt, poeta), Tycjan (malarz),
Raffaello Santi (malarz).
Albrecht Dtirer (malarz i rytownik).
W architekturze również dostrzega się wpływy antyku. Konstrukcje oparte były na prostych figurach
geometrycznych nadają budowlom ład i wdzięk. Budowle świeckie miały na zewnątrz prostokątne dziedzioce
ozdobione arkadami, loggiami i krużgankami. Przykładem takich budowli może W Polsce zaś Kaplica
Zygmuntowska, zamek w Pieskowej Skale.
Architektami renesansu byli między innymi:
Bartłomiej Berrecci,
Bemardo Morando,
Donato Bramante.
Manieryzm
W architekturze Charakteryzował się, w stosunku do czystego renesansu, jeszcze wiekszą ilością ozdób na
fasadach oraz rezygnacją z krużganków, a także powrótem do wież.
Barok
Cechy stylu:
duży rozmach budowli,
ciężkie proporcje,
dynamika widziana w budynku, rzez
bie, malarstwie,
bogactwo dekoracji i form ornamentalnych,
przepych,
podporządkowanie wielu elementów jednemu głównemu,
 występowanie silnych kontrastów form,
powierzchnia ścian wewnętrznych i zewnętrznych otrzymywała linię zmienną, stosowano cofnięcia
elementów lub wyjścia naprzód,
silne podkreślenie przestrzeni,
zwracano dużą wagę na dekoracje rzez
biarskie  charakterystyczne aniołki (zwane putta), girlandy,
fantazyjne obramienia itp.,
bogata sztukateria,
zastosowanie bogactwa formy architektonicznej np: bryła, kopuła, wieżyczka, itp.,
stosowano pilastry pojedyncze lub zwielokrotnione, czyli filary ustawione tuż przy ścianie pełniące rolę
dekoracyjną, ale też podtrzymujące budowle,
budowano obiekty o charakterze religijnym i świeckim,
przebudowywano fosy na aleje spacerowe oraz zamki obronnych na pałace,
ważną rolę zaczął spełnid ogrody jako element architektoniczny, najładniejszym przykładem był w
Polsce pałac w Wilanowie,
zwrócenie uwagi na architekturę ogrodową  alejki, altanki, oranżerie, stawy, rzez
ba ogrodowa itp.
Rokoko 
Nazwa pochodzi od francuskiego rocaille  muszla. Rokoko rozwinęło się przede wszystkim w malarstwie,
dekoracji wnętrz i meblarstwie. Cechy charakterystyczne dla stylu:
w architekturze wykorzystano krzywizny, zaokrągleo i nieregularne wygięd,
wnętrze miało byd intymne, wygodne,
asymetria,
różnorodna tematyka dzieł sztuki np.: rośliny, zwierzęta, fantastyczne twory,
przepych w zdobnictwie,
brak uporządkowania i brak przesłania artystycznego,
parki stylizowane na naturalny,  dziki krajobraz.
Klasycyzm tzw. "powrót do z
ródeł". Klasycyzm jako styl panował w epoce Oświecenia.
Cechy klasycyzmu:
wzorowanie się na tematyce i architekturze starożytnej Grecji i Rzymu
statyka zamiast dynamizmu,
oszczędnośd wyrazu,
spokój - przeciwieostwo barokowej ekspresji,
obraz idealistyczny,
kształt ważniejszy niż barwa,
Romantyzm
Siłą napędową romantyzmu jest tęsknota za rajskim światem,
Do cech charakterystycznych sztuki epoki romantyzmu należało: zainteresowanie przyrodą, nastrojowośd,
zastosowanie kolorytu i silnej ekspresji. Twórcy posługiwali się przede wszystkim językiem emocji, lub też
ezoteryczną symboliką. Zwrócenie się ku przeszłości spowodowało wzrost zainteresowania malarstwem
historycznym. Zwłaszcza prezentującym wątki narodowościowe lub historiozoficzne. Zainteresowanie przyrodą
sprzyjało powstaniu malarstwa pejzażowego. W rzez
bie romantycznej dominuje element poetycko - literacki. W
architekturze odbiły się zamiłowania historyczne romantyków i ich kult średniowiecza. Z tego kultu wywodził
się renesans gotyku. Budowano więc pałace i kościoły w stylu gotyckim. We wnętrzach umieszczano
średniowieczne zbroje, dawne świeczniki, galerie portretów przodków. Nie stworzył natomiast romantyzm
własnego stylu w budownictwie.
Realizm Malarstwo- brazy realistyczne to głównie sceny rodzajowe z życia prostych ludzi, namalowane przy
pomocy uproszczonych środków wyrazu, o spokojnej palecie i kompozycji.
Impresjonizm Malarstwo - rejestrowanie niezwykłych wrażeo i momentów, podkreślenie ulotności wrażę,
zdarzeo,dywizjonizm - podział plamy barwnej, rozbicie na niewielkie punkty przy wykorzystaniu kolorów widma
słonecznego, oglądane z dystansu przestrzennego mieszają się w siatkówce oka i dają wrażenie jednolitej plamy
barwnej.
Neoimpresjonizm W płótnach stosowali zasadę polegającą na malowaniu drobnymi punktami czystej farby.
Postimpresjonizm Postimpresjoniści kontynuowali kolorystyczne poszukiwania, a zarazem odrzucili wiele zasad
pierwotnego impresjonizmu. Starali się uwolnid obraz od naśladownictwa natury, kładli nacisk na
autonomicznośd dzieła malarskiego.
Fowizm
jasne, pełne, soczyste barwy, entuzjazm bijący z obrazów, zmysłowośd,brak cieni i przejśd kolorystycznych
Eskpresjonizm:
pokazanie brutalnego złego świata,szybkie, zdecydowane pociągnięcia pędzlem
Kubizm: bunt przeciw perspektywie i odmienny sposób jej postrzegania, rozbicie przedmiotu na figury
geometryczne, malowanie martwej natury, z kubizmu powstaje kolaż
Futuryzm 
Cechą futuryzmu była gwałtownośd, agresywnośd, kult przemocy, wojny:
Rzez
ba i architektura
Jedynym twórcą i teoretykiem rzez
by futurystycznej był Unbrerto Boccioni. W swoich kompozycjach
przeciwstawił się akademickiej wierności naturze i tradycji historycznej.W architekturze futuryzm wyraził się w
wizjonerskich projektach miast przyszłości Antonia Sant Elii, uważanego za jedynego z najwybitniejszych
teoretyków nowoczesnej, funkcjonalistycznej urbanistyki początku XX wieku. Jego projekty ukazywały proste,
funkcjonalne wszelkich ozdób wieżowce z betonu, stali i szkła.
Dadaizm sztuka oderwana od tradycji, nie odwołująca się do wspólnoty pojęd między twórcą, a jej odbiorcą,
oparta na nonsensie, chaosie i zupełnej dowolności nie może istnied.Dadaizm miał szokowad i robił to
skutecznie
Abstrakcjonizm: Ukazanie czystych uczud, Sztuka wprowadzająca równowagę
Surrealizm Cechy:
Dążenie do wywołania skojarzeo u odbiorców, Sceny zaczerpnięte ze snu i marzeo, Swobodne kontrastowe
plamy błękitu, fioletu, czerwieni, zieleni, żółci
Konstruktywizm Cechy:
Poprzez sztukę chciano zmienid ludzi, Sztuka społeczna, Prosta forma, Proste kształty
6. teatr na przestrzeni wieków:
http://www.teatr.dlawas.com/tdw/index.php?option=com_content&task=view&id=28&Itemid=0