A. Pojecie administracji pochodzi od lacińskiego: ministre
sluga, administrare
obslugiwac. Adm. publ. Mozemy ujmowac w 2 aspektach:
- podmiotowym
czyli administrujacy
- przedmiotowym
czyli administrowanie
Pojecie administracji ma 3 znaczenie:
- wydzielone w państwie struktury organizacyjne powolane specjalnie do realizacji okreslonych celow o charakterze zadań publicznych
- okreslona i o okreslonych cechach dzialalnosc podejmowana w ramach realizacji celow o charakterze publicznym
- ludzie zatrudnieni w strukturach w I znaczeniu
Nie ma jednej konkretnej definicji administracji. Sa sposoby jej przedstawiania w oparciu o kryteria: pozytywne, negatywne, podmiotowe i przedmiotowe (odpowiednio: czym jest, czym nie jest, kto sie zajmuje, czym sie zajmuje).
Administracja wg Jana Bocia:
Adm. publ. to przejete przez państwo i realizowane przez jego zawisle organy, a takze przez organy samorzadu terytorialnego zaspokajanie zbiorowych i indywidualnych potrzeb obywateli wynikajacych ze wspolzycia ludzi w spoleczeństwie.
Administracja wg Izdebskiego i Kuleszy:
Przed adm. publ. rozumie sie zespol dzialań, czynnosci i przedsiewziec organizatorskich i wykonawczych, prowadzonych na rzecz realizacji interesu publicznego przez rozne podmioty, organy i instytucje, Ne podstawie ustawy i w okreslonych prawem formach.
B. Funkcja
termin sluzacy do klasyfikowania i identyfikowania administracji publicznej z 2 punktow widzenia: celu i metody.
Wyodrebniamy 4 sfery dzialania administracji:
1. Policja administracyjna
ta sfera obejmuje dzialania polegajace na ochronie bezpieczeństwa, porzadku i spokoju publicznego, a w szczegolnosci zycia, zdrowia lub mienia. Ochronie podlegaja zarowno pewne dobra jak i pewne stany. Ochrona ta jest nieco rozna, gdyz obrazuje rozne nasilenie elementow interesu publicznego, rozny zasieg i znaczenie zagrozeń tych wartosci, znaczenie dla nich zasad wspolzycia spolecznego, norm moralnych czy obyczajowych. Dlatego przedmiot dzialania policji administracyjnej nie jest jednorodny.
Czasami te funkcje utozsamia sie z reglamentacja, czasem traktuje sie jako jej czesc, albo jako funkcje osobna. W obu tych funkcjach mamy do czynienia z ograniczeniami wynikajacymi z interesu publicznego i z tym samym katalogiem form wladczych. Jednak cele i przedmioty sa rozne. Policja ma na celu zagwarantowanie nienaruszalnosci dotychczasowego stanu porzadku, mienia i niektorych dobr osobistych czlowieka. Wystepuja tu dzialania wladcze.
2. Reglamentacja
nie wszyscy wyrozniaja te funkcje. Reglamentacja oznacza roznorodna sfere dzialalnosci administracji, ktorej istota jest ograniczenie w dziedzinie wykorzystania skladnikow procesu wytwarzania, swiadczenia uslug i obrotu towarowego, swobody dzialalnosci podmiotow gospodarujacych w imie szeroko pojetego interesu spoleczno-ekonomicznego (Chelmoński, Kocowski). Pojecie to ma uniwersalne znaczenie, ale jest tez bardzo ogolne. Dzis zasieg reglamentacji wobec obywatela obejmuje rowniez ograniczenia ustanawiane wobec sytuacji regulowanych p. rzeczowym, zwlaszcza wlasnosci. Zasieg czasowy wyroznienia reglamentacji wobec obywatela jest analogiczny do trwania jego praw rzeczowych.
Narzucanie woli państwa odbywa sie zawsze na podstawie szczegolowych podstaw prawnych, ma znaczenie konkretne i nie jest zwiazane tylko z jednym sposobem powstawania sytuacji prawnych. W konsekwencji nalezy przyjac, ze kontrola i nadzor sa elementami reglamentacji.
Podzial zjawiska reglamentacji nastepuje przy uzyciu kryterium adresata przedsiewziec administracji. Wyrozniamy tu obywateli i jednostke państwowa. Ci pierwsi maja swobode dzialania o charakterze pierwotnym, ci drudzy zas wtornym.
3. swiadczenia materialne
ta sfera obejmuje dzialania polegajace na zapewnieniu materialnych warunkow zycia w spoleczeństwie. Dotyczy to ingerencji administracji w dziedziny, ktore zazwyczaj pozostawia sie indywidualnej inicjatywie jednostek, a takze administracji publicznej. Jest uzalezniona od zasobow państwa, tresci prawa i polityki formulowanych w tym wzgledzie. Wystepuja tu dzialania wladcze z naciskiem na prawne wladztwo urzednicze.
4. swiadczenia niematerialne
ta sfera obejmuje dzialania polegajace na regulacji niematerialnych warunkow zycia w spoleczeństwie poddanych p. administracyjnemu. Prawo to realizuje sie przez:
- wydawanie decyzji administracyjnych
wystepuja tu 2 rodzaje sytuacji:
* w ktorych administracja musi wydac decyzje pozytywna, w razie zaistnienia okolicznosci przewidzianych w prawie
* w ktorych administracja tylko moze wydac decyzje pozytywna
- moze wynikac z samego prawa
administracja jest zmuszona do jego realizacji.
5. Zakaz ingerencji administracji
ta sfera polega na zakazie ingerencji administracji. Moze byc ona osadzona na tych postanowieniach Konstytucji, ktore nie dopuszczaja zadnego wyjatku lub dopuszczony wyjatek okreslaja dokladnie.
6. Wspolczesnie mozna pokusic sie o wyroznienie jeszcze jednej sfery, regulacyjnej. Jest ona scisle zwiazana z reglamentacja. Mozna ja rozumiec w sposob:
- przedmiotowy
w ogolnym przypadku sa to wszelkie administracyjnoprawne sposoby wplywania na rynek przez państwo. W przypadku szczegolnym oznacza specyficzne dzialania specjalnie utworzonych organow regulacyjnych. Do tych dzialań zaliczyc mozna: dopuszczanie do dzialalnosci gospodarczej, ustanawianie praw wylacznych i szczegolnych, zapewnienie dostepu do sieci, regulacje cen, ochrone dobr policyjnych. Czlonkostwo Polski w UE sprawilo, ze regulacja krajowa ma w duzej mierze charakter wykonawczy i komplementarny.
- podmiotowy
administracja regulacyjna realizuje funkcje (ochrona i wspieranie rynku) oraz cele ekonomiczne (korekta zle funkcjonujacego rynku, aby zapewnic efektywnosc dzialania) i nieekonomiczne (korekta zle funkcjonujacego rynku, aby zapewnic sprawiedliwosc spolecznego porzadku) regulacji. Organy regulacyjne powstaly na podstawie wydanych w latach osiemdziesiatych dyrektyw UE. Maja one status centralnych organow administracji rzadowej. Dyrektywy wspolnotowe nie okreslily jednak ani formy organizacyjnoprawnej tych organow, ani ich skladu.
Funkcje i cele regulacji wykonuje:
* administracja regulacyjna sensu stricto
organy regulacyjne
* adm. reg. sensu largo
w szczegolnosci ministrowie wlasciwi w sprawach danego sektora infrastrukturalnego
* adm. reg. sensu largissimo
organy na poziomie centralnym (przede wszystkim Sejm) oraz terenowym (organy gminy).