Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Wykład monograficzny
Wielkie systemy medyczne Wschodu
WPROWADZENIE DO
TRADYCYJNEJ
MEDYCYNY CHIC
SKIEJ
dr Marek Kalmus
Instytut Bliskiego i Dalekiego Wschodu UJ
MEDYCYNA ORIENTALNA
Główne dawne systemy medyczne Wschodu
istniejące i skutecznie działające nieprzerwanie
do naszych czasów:
" Szamanizm (od górnego paleolitu)
" Medycyna chińska (od 3 tysiąclecia p.n.e.)
" Ajurweda (od ok. 1800 r. p.n.e.)
" Medycyna tybetańska (od pocz. VII w n.e.  jako
pełny system)
" Medycyna unani, (grecko-persko-arabsko-
indyjska)
� Marek Kalmus 1
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Bogactwo i równoprawność
różnych opisów rzeczywistości
" Opis każdego zjawiska zależy od:
- języka i jego specyfiki,
- tradycji kulturowej i zależnego od niej postrzegania świata,
- pojęciowej bazy autora i odbiorców  każda jest dobra,
- celu, jakiemu ma służyć.
" Język to symbole arbitralne nabyte  i nic ponadto! Reszta to
tylko indywidualna interpretacja. Symbole sąniedookreślone!
" Język zależy od  umowy społecznej danej kultury i ciągle
ewoluuje. Znaczenia ulegajązmianom.
" Język nauki to jeszcze węższa arbitralna  umowa
możliwośćwielu diametralnie różnych języków opisujących
równie skutecznie tąsamąrzeczywistość.
" Nie istnieje nic, co posiadałoby swoją własną wrodzoną
charakterystykę, którądałoby sięprzedstawić, pojąćczy
opisaćtylko w jeden właściwy sposób.
Kartezjusz  ojciec nowożytnej nauki
Kartezjusz (1596  1650)
Filozof, matematyk, fizyk, jeden z
najwybitniejszych uczonych XVII w.
Uważany za prekursora współczesnej
kultury umysłowej:  Cogito ergo sum
Skrajny racjonalista
W zakresie nauk biomedycznych
twórca dualizmu  przekonania o
rozłączności ducha i ciała, badał
odruchy i postulował istnienie drogi
od receptora do efektora i mózgu.
Uważał, że ciało człowieka jest
rodzajem skomplikowanej maszyny.
Frans Hals 1649  Portret Kartezjusza
� Marek Kalmus 2
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Podstawy filozoficzne
współczesnej medycyny akademickiej
REDUKCJONIZM  w filozofii nauki stanowisko metodologiczne
przyjmujące, że możliwe i właściwe jest wyjaśnienie oraz opis własności
złożonego układu poprzez opis i wyjaśnienie zachowania jego części.
Zgodnie z redukcjonizmem badanie złożonego układu powinno zostać
rozpoczęte poprzez wyróżnienie jego fragmentów, określenie
mechanizmów i sposobu, w jaki owe fragmenty sięzachowująi następnie
opisanie zachowania złożonego z nich układu jako konsekwencji własności
wcześniej wydzielonych fragmentów oraz sposobu ich złożenia  struktury
tak utworzonego systemu.
Taki system  złożenie zbioru elementów (wraz z ich atrybutami) z
nałożonąna nie strukturą posiada nowe atrybuty (własności), nie
będące atrybutami żadnego ze składowych elementów, ale odnoszące się
do systemu jako całości (np. wartośćlogiczna zdania twierdzącego:
prawda/fałsz jest atrybutem całego poprawnego strukturalnie zdania, ale
nie słów  jego elementów).
Podstawy filozoficzne
współczesnej medycyny akademickiej
MATERIALIZM  kierunek filozoficzny wyprowadzający
realnośćistniejących bytów z ich zachowańi procesów,
ażpo świadomośćwłącznie, tj. z materii.
W teorii poznania materialiści:
(a) przyjmująistnienie świata przedmiotowego,
jako niezależnego od woli i świadomości podmiotu
poznającego.
(b) uznająpoznawalnośćświata przedmiotowego
za proces naturalny, nie wymagający interwencji innych sił
lub bytów.
UWAGA: powyższe poglądy dotyczące (a) i (b) częściowo
podważane sąm.in. przez fizykękwantową.
� Marek Kalmus 3
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Tradycyjna medycyna chińska (TMC)
a medycyna akademicka
Materializm i redukcjonizm Taoizm
Dualizm biomedyczny Jednośćciała i umysłu
Myślenie jednoprzyczynowe Myślenie sieciami zależności
Ważna budowa, wygląd, stan Ważna funkcja, zmienność, proces
Człowiek  maszyna Człowiek  mikrokosmos
Lekarz  mechanik Lekarz  ogrodnik
Radykalne leczenie poważnych Zapobieganie chorobom, łagodne
i nagłych chorób leczenie chorób przewlekłych
KORZENIE TMC
" Odkrycie akupunktury:
- wojna (strzały)
- ukłucia (kolce itp.)
- punktowe uderzenia
- szamanizm ( przebijanie demonów w ciele)
" Zielarstwo i związki z rolnictwem:
- mityczny pierwszy cesarz Shannong,  Boski Rolnik
" Obserwacja przyrody:
- cykle i rytmy (zewnętrzne i wewnętrzne)
- znaczenie zewnętrznych wpływów atmosferycznych
- wpływy kosmiczne (astrologia, znaczenie kalendarza)
" Filozofia taoistyczna
� Marek Kalmus 4
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
TRADYCYJNA MEDYCYNA CHIC
SKA
" Podstawa  system taoistyczny
" Tryb życia: zgodnie z naturą i jej cyklami
" Właściwa dieta
" Diagnostyka: puls, język, obserwacja, wywiad
" Farmakologia
" Akupunktura i jej pochodne
" Znaczenie ruchu: Tai-chi, Chi-kung, 8 Brokatów, &
! Ciągłość TMC: (1) Nowe uzupełnia Stare o nowe
wiadomości, ale go nie wymienia i nie kontestuje.
(2) Następuje pogłębianie i rozszerzanie,
ewentualnie reinterpretacja dawnej wiedzy.
(3) Najstarsze teksty są w dalszym ciągu
aktualne, studiowanie i stanowią solidną podstawę
systemu.
HISTORIA MEDYCYNY CHIC
SKIEJ
1. Neolit (10.000-4.000 lat p.n.e.)
 kamienne narzędzia medyczne, nakłucia kamiennymi igłami
(wybrzeże), przyżegania (płn. Chiny)
2. Legendarni cesarze i przypisywane im pierwsze traktaty
medyczne (ok. 2800-2600 lat p.n.e.)
a) klasyfikacja korzeni i ziół
b) fizjologia, funkcje ciała, choroby i ich leczenie
c) akupresura i płytka akupunktura; igły akupunkturowe z brązu
3. Okres Trzech Królestw, tj. do III w n.e.
a) lekarz Hua To  zastosowanie ziół i nakłućw anaglezji
b) lekarz Zhang Zong-jing  znaczenie kombinacji w terapii ziołowej
i akupunkturze, oraz poszerzenie nauki o różnicowaniu syndromów
4. dynastie Sui i Tang (do X w n.e.)
lekarz Sun Simiao:
- Tysiąc złotych recept
- Zbiór terapii moxąw nagłych wypadkach
- Tablice meridianów i 650 punktów
� Marek Kalmus 5
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
NAJSTARSZE KSI
GI MEDYCZNE
1. traktat Shennong Ben Cao �P�[֊
�P�[֊
�P�[֊
�P�[֊
( Klasyfikacja korzeni i ziół )
2. Huang Di Nei Jing �ś^gQ�} ( Nauki o wnętrzu )
�ś^gQ�}
�ś^gQ�}
�ś^gQ�}
3. Shang Han Lun ^y
^yśQ,gI��~
^y
^y
(Traktat  O uderzeniach Zimna") początek III wieku n.e.
4. Yao Xing Lun �'`֊
�'`֊
�'`֊
�'`֊
( Rozprawa o naturze ziół leczniczych ), VII w n.e.
5. Ben Cao Yan Yi Bu Yi ,gI�M��܈z�
,gI�M��܈z�
,gI�M��܈z�
,gI�M��܈z�
( Dodatek do Rozszerzonej Materia Medica");
autor: Zhu Zhen-Heng (Zhu Dan-Xi), 1347 r.
6. Ben Cao Gang Mu ,gI�ą}�v ( Kompendium
,gI�ą}�v
,gI�ą}�v
,gI�ą}�v
Materia Medica ); autor: Li Shi Zhen, 1578 r.
NAJSTARSZE KSI
GI MEDYCZNE
1. Shennong Ben Cao �P�[֊
�P�[֊
�P�[֊
�P�[֊
( Klasyfikacja korzeni i ziół )
Traktat ten, opisujący 365 środków leczniczych,
przypisywany jest cesarzowi Shennongowi 
 Boskiemu Rolnikowi (2838-2698 r. p.n.e.).
Cesarz  wypróbowywał setki ziół i w ten sposób rozpoczął
farmakopeę [& ]  Próbował smaku setek ziół. Wtedy, jednego
dnia, natrafił na 70 trucizn [& ] Gdy książęjest chory, niech pije
lekarstwo, a najpierw niech wypróbowuje je minister.
(wg przekazu z epoki Han)
Traktat ten znany jest za pośrednictwem opisu z 1597
r. Shennong Gangmu:
Słynny lekarz Li Shizhen w zbiorze 52 tomów zebrał całą
tradycyjnąwiedzęo chińskich środkach leczniczych.
� Marek Kalmus 6
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
NAJSTARSZE KSI
GI MEDYCZNE
2. Huangdi Nei Jing �ś^gQ�}
�ś^gQ�}
�ś^gQ�}
�ś^gQ�}
( Nauki o wnętrzu )
" Traktat ten przypisywany jest Huangdi,
drugiemu z legendarnych cesarzy,
zwanego Żółtym Cesarzem (2698-2598 r.
p.n.e.).
" Spisany między IV a III w p.n.e.(?)  to
najstarszy kompletny tekst medyczny na
świecie.
" Sąto dialogi między cesarzem,
a Chi Bo  jednym z jego ministrów.
" Omawiająoni funkcje ciała,
jego choroby i leczenie.
" Traktat zawiera obszerne opisy fizjologii
człowieka.
Huangdi Nei Jing  fragment tekstu
� Marek Kalmus 7
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
3. Shang Han Lun
Shang Han Lun (Traktat  O uderzeniach Zimna")^yśQ,gI��~
^yśQ,gI��~
^yśQ,gI��~
^yśQ,gI��~
napisany na początku III wieku n.e. jest dla farmakoterapii
chińskiej tym, czym Huangdi Nei Jing dla teorii medycznej
i akupunktury.
Shang Han Lun obejmuje choroby tak zróżnicowane jak
przeziębienia, niektóre infekcje oddechowe, nieżyty
żołądkowe, niestrawności, żółtaczki, zimnice, cholerę,
pewne choroby zakaz
ne itp.
Autor: Zhang Zhong Jing (150-219) o imieniu Ji.
Jest on równieżautorem Spisu złotej szkatuły (Jinkui yaolue)
i Traktatu pięciu wnętrzności (Wuzang lun).
Każdy student medycyny chińskiej musi znaćto dzieło,
a od początku VII wieku n.e. jego znajomośćbyła
obowiązkowa, gdy przystępowało siędo egzaminów
medycznych.
6. Ben Cao Gang Mu
Compendium of Materia Medica
,gI�ą}�v
,gI�ą}�v
,gI�ą}�v
,gI�ą}�v
Traktat składa sięz 52 tomów
i ażtrzydzieści lat zajęło
autorowi jego skompletowanie.
Autorem traktatu jest Li Shi Zhen  największy przyrodnik,
jakiego Chiny kiedykolwiek posiadały.
Urodził sięw rodzinie lekarzy w 1518 roku w prowincji
Hu Bei. Stąd, w póz
niejszych latach, był zwany Bin Hu
od nazwy prowincji.
Napisał równieżkilka innych tekstów, zawartych w
książce Bin Hu Mai Xue (The Pulse Studies of Bin Hu)
� Marek Kalmus 8
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Ben Cao Gang Mu
Compendium of Materia Medica
mistrza Li Shi Zhen
Strona z wydania z 1672 r.
(coll. National Library of Medicine)
Pozycja lekarza TMC w Chinach
" Wysoka pozycja społeczna
(lekarz był jednąz najważniejszych
osób na dworze cesarskim)
" Profilaktyk
(lekarzom płacono za zachowanie
zdrowia)
" Farmakolog (doskonała,
praktyczna znajomośćfarmakologii)
" Wielka wiedza dietetyczna
(współpraca z kucharzem)
" Doradca zdrowego trybu życia
� Marek Kalmus 9
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
ENERGIA
Chińska energetyczna koncepcja wszechświata
i życia:
" Energie kosmiczne i ich związek z materią:
- energia Yang płynie z kosmosu (Niebiosa)
- energia Yin wypływa z Ziemi
" Jing Qi  energia przedurodzeniowa (wrodzona)
" Energia życiowa Qi (nabyta)
- energia z pożywienia
- energia z oddychania
" Wei Qi  energia ochronna
! Zachodnie naukowe koncepcje energetycznego
wszechświata i relacji energia-życie.
!  Wstydliwie ukrywane znaczenie energii w
zachodniej medycynie akademickiej.
TRZY KLEJNOTY
Wg starej chińskiej tradycji  Trzy Klejnoty (s

nb�
o)
czyli j%2łng-q�-sh�n to podstawowe energie
podtrzymujące ludzkie życie.
Określają je następujące pola znaczeniowe:
" Jing �| -  esencja odżywcza, podstawa;
�|
�|
�|
oczyszczone, udoskonalone, ekstrakt; duch,
demon; sperma, ziarno" Yuan Qi
" Qi #l - "vitality, energia, siła; powietrze, opar;
#l
#l
#l
oddech; duch, wigor; postawa"
" Shen ^y -  duch; dusza, umysł; bóg, bóstwo;
^y
^y
^y
nadnaturalna istota/byt"
� Marek Kalmus 10
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
ENERGIA
TAO (Dao)
Cokolwiek by o Nim nie mówić, istoty Tao nie da się opisać.
Można nadać Mu nazwę, ale to nie będzie właściwa nazwa.
Nicość to początek Nieba i Ziemi.
Byt zaś jest Matką wszystkiego stworzenia.
Poprzez Nicość można poznać jak subtelne jest Tao.
Dzięki Bytowi można ujrzeć Jego bezmiar.
Oba jednocześnie się wyłoniły, a potem odrębne przyjęły
nazwy.
Pozostały jednak równie tajemnicze. Tajemnicze a jeszcze
bardziej tajemnicze się stają.
Z nich się rodzi ogrom i subtelność.
&
Tao jest puste, ale zastosowań ma bez liku.
Jest ono jak otchłań morska.
Wydaje się być przodkiem wszystkiego stworzenia.
Przytępia to, co w nim ostre, a to, co zawiłe, rozsupłuje.
Blask swój przyćmiewa i łączy swój pył.
Niedostrzegalne, a jednak wiecznie trwa.
symbol TAO,
zawierającego w sobie
Nie wiem skąd się wzięło, ale wydaje mi się, że istniało
dynamiczną harmonię
wcześniej niz
li Stwórca.
przeciwieństw
Fragmenty z "TAO TE KING" - "WIELKA KSI
GA TAO"
medrca Lao-tsy
� Marek Kalmus 11
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
12 PRAW PRZEMIAN
nieskończonego Uniwersum - TAO
1. TAO manifestuje sięw
nieustających zmianach,
w tendencjach
uzupełniających się
i przeciwstawnych,
w YIN i YANG
2. YIN i YANG
YANG YIN
manifestująsięciągle
YANG YIN
z ruchu TAO
YANG
YIN
12 PRAW PRZEMIAN
nieskończonego Uniwersum - TAO
3. YIN stanowi siłędośrodkową, YANG stanowi siłęodśrodkową.
YIN i YANG wytwarzająrazem wszystkie zjawiska (fenomeny).
4. YIN przyciąga YANG, YANG przyciąga YIN.
5. YIN odrzuca YIN, YANG odrzuca YANG.
6. YIN I YANG zjednoczone w rozmaitych relacjach  wytwarzająróżnorakie
zjawiska. Przyciąganie i odpychanie zjawisk jest proporcjonalne wobec sił
YIN i YANG.
7. Wszystkie zjawiska sąprzemijające i ciągle zmieniająstan (budowęi
konstytucję, usposobienie, cechy) swych sił YIN i YANG.
YIN przemienia sięw YANG, a YANG przemienia sięw YIN.
8. Nic nie jest zupełnym YIN, albo zupełnym YANG. Wszystko złożone jest
z obydwu tych, w rozmaite wzajemne relacje wchodzących  tendencji.
9. Nie ma nijakości, względnie neutralności.
W każdym wydarzeniu przeważa albo YIN, albo YANG.
10. Wielkie YIN przyciąga małe YIN, wielkie YANG przyciąga małe YANG.
11. Ekstremalne YIN płodzi YANG, a ekstremalne YANG płodzi YIN.
12. Wszystkie zjawiska fizykalne sąna powierzchni YANG, zaśw centrum sąYIN.
� Marek Kalmus 12
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
WA
AŚCIWOŚCI YIN I YANG
YANG YIN
Charakterystyka jasność, ekspansja, ciepło, wszystko ciemność, kurczenie się, zimno,
ogólna niematerialne, duchowe, czego nie wszystko to, co stałe, materialne, czego
można dotknąć, podobne do gazu, można dotknąć, pasywne, ciche
energii, aktywne, głośne
Kierunek ruchu rozprzestrzenia się od środka na kurczy się, ruch do środka, skupianie,
zewnątrz, eksplozywność, peryferia centrum
Pory roku wiosna (ruch w górę), lato jesień (opadanie, ruch w dół),
(rozprzestrzenianie we wszystkich
zima (kurczenie, ściąganie do środka)
kierunkach)
Smak słodki (narastanie energii), ostry gorzki (obniża), słony (ruch z wnętrza w
(rozprzestrzenianie energii po dół) i kwaśny (ściąga, kurczy)
organizmie)
Właściwości termiczne właściwości ciepłe, ogrzewające, właściwości oziębiające, odświeżające
Narządy woreczek żółciowy, pęcherz moczowy, wątroba, serce, śledziona, płuca, nerki
jelito cienkie, żołądek, jelito grube
Charakterystyka warsztatowe, dużo pracują magazynują, zawierają aspekty
narządów duchowe organizmu i nie można ich
porównywać z analogicznymi
zachodnimi pojęciami
Osobowość ekstrawertyczna, zapalczywa introwertyczna, wytrwała
WA
AŚCIWOŚCI YIN I YANG  cd.
YANG YIN
Inne właściwości: niezorganizowanie, dzikość zorganizowanie,
posiada strukturę
wojna, Mars pokój, Wenus
dzień, światło noc, cień
słońce księżyc
suchość wilgoć
ogień woda
luz
ne stałe
młodość starość
impulsywność, rozrzutność hamowanie, gromadzenie
ogólność, synteza konkretność, analiza
pytanie odpowiedz

energia materia
Energia fizyczna kinetyczna potencjalna
Układ współczulny przywspółczulny
� Marek Kalmus 13
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
PI
Ć PRZEMIAN
w relacji do yin/yang
" Drewno (małe jang)
 wiosna; poranek; ciepło; ruch wstępujący, ku górze
" Ogień (wielkie yang)
 lato; południe; gorąco; rozpraszanie
" Ziemia (centrum)
 póz
ne lato, lub 4 pory przejściowe czyli doyo;
popołudnie; neutralnie; środek
" Metal (małe yin)
 jesień, zmierzch; chłodno; ruch zstępujący
" Woda (wielkie yin)
 zima; północ; zimno; ruch skupiający
PI
Ć PRZEMIAN - cykle
skaleczenie
karmienie
Ogień
Drewno Ziemia
wyczerpanie
kontrola
Woda Metal
� Marek Kalmus 14
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
PI
Ć PRZEMIAN - 5 CYKLI
1. Cykl odżywczy
2. Cykl kontrolny
3. Cykl wyczerpujący
4. Cykl raniący
5. Cykl  Brat  Siostra
Cykl I - odżywiania
Drewno płonie i płodzi Ogień
Ogień(popiół) płodzi Ziemię
Ziemia skrywa Minerały i Metal
Metal płynie stopiony i płodzi Wodę
Woda odżywia Drewno (rośliny)
(wiersz ze starożytnej księgi Huang Di Nei Jing)
� Marek Kalmus 15
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Cykl II - cykl kontroli
Drewno przenika Ziemię
Ziemięwchłania Wodę
Woda gasi Ogień
Ogieńtopi Metal
Metal tnie Drewno
Cykl III - cykl wyczerpania
Drewno wchłania Wodę
Woda przemienia Metal w rdzę
Metal odciąga Ziemi minerały
Ziemia zadusza Ogień
Ogieńspala Drewno
� Marek Kalmus 16
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Cykl IV - cykl raniący
Drewno tępi Metal
Metal odbiera gorąco Ogniowi
Ogieńodparowuje Wodę
Woda rozmiękcza Ziemię
Ziemia zadusza Drewno
Cykl V - cykl  brat-siostra
Każdy element może pomagać sobie sam
tzn. stosować antidota należące do tego samego
elementu
ale z przeciwnym  znakiem :
np. w przypadku gniewu (drewno yang)
antidotum jest refleksja, cierpliwość, tolerancja
(drewno yin)
� Marek Kalmus 17
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
KONCEPCJA CZA
OWIEKA wg TMC
" Jedność psychofizyczna
" Człowiek  między Niebiosami a Ziemią
" Mikro i makrokosmos
" Nierozłączny związek z naturą
" Znaczenie relacji z innymi istotami
" Ciągła zmienność i przemijanie
" Zależność od cykli zewnętrznych i wewnętrznych
" Życie to ruch
PRZYCZYNY CHORÓB wg TMC
1. Sześć złych przyczyn zewnętrznych (syndrom BI):
wiatr, zimno, upał, wilgoć, suchość, ogień
2. Zarazy [ szczepionki na ospę, leczenie trądu, malarii]
3. Siedem stanów uczuciowych: radość, gniew, zatroskanie,
nadmierne myślenie, zmartwienie, obawa, strach
4. Żywnośći napoje: nadmiar, zła jakość, stan wyczerpania
z głodu i odwodnienia
5. Bujne, wyczerpujące życie seksualne
6. Zranienia, ukąszenia
7. Pasożyty
8. Zatrucia, także z przedawkowania narkotyków
9. Czynniki dziedziczne
� Marek Kalmus 18
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
ANATOMIA
" Kult przodków zabrania rozkawałkowywania
zwłok.
" Brak rozwiniętej chirurgii.
" Wiedza na podstawie obserwacji pośrednich.
" 1145 r. n.e.  prawdopodobnie pierwsza sekcja
(zmarły jeniec).
" Prawdziwe badania anatomiczne  czasy
nowożytne.
NARZ
DY CIAA
A wg TMC
" Narządy anatomiczne (11 głównych)
- 5 narządów yin ( wewnętrzne ,  pełne )
- 6 narządów yang ( zewnętrzne ,  puste )
" Funkcja narządowa:  Potrójny Ogrzewacz ( )
" Narządy anatomiczne pozostałe
" Obiegi funkcjonalne 12 narządów
- oddziaływania fizjologiczne
- oddziaływania energetyczne (meridiany)
" Narządy  cudowne
� Marek Kalmus 19
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
ZANG-FU:
12 głównych  narządów w relacji
do 5 elementów oraz yin i yang
" [Ziemia] Żołądek (yang), Śledziona/Trzustka (yin)
" [Metal] Jelito Grube (yang), Płuca (yin),
" [Woda] Pęcherz moczowy (yang), Nerki (yin)
" [Drewno] Pęcherzyk żółciowy (yang), Wątroba
(yin)
" [Ogień] Osierdzie (czasem: Krążenie/Sex), Jelito
cienkie (yang), Potrójny Ogrzewacz, Serce (yin)
ZANG-FU
" Narządy Zang:
- związane z meridianami yin są:
miąższowe ( pełne ) i bardziej yin,
powoli przyswajająi wspomagajątrawienie pokarmu,
przechowująsubstancje odżywcze i energie.
- Sąto: Serce, Płuca, Śledziona/Trzustka, Wątroba, Nerki
" Narządy Fu:
- związane z meridianami yang są:
puste i bardziej yang, funkcjonalnie aktywne,
trawiąi wchłaniająjedzenie,
kumulująlub wydalająpłyny z organizmu.
- Sąto: Żołądek, Jelito Cienkie, Jelito Grube, Pęcherzyk
Żółciowy, Pęcherz moczowy
� Marek Kalmus 20
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
OBIEGI ZANG-FU
" Obieg Nerek magazynuje Jing (esencję)
i wpływa na zachowanie się płynów
wewnętrznych Jin-Ye.
" Obieg Śledziony/trzustki zarządza produkcją
i transportem Qi pokarmowego, utrzymuje Xue
w naczyniach i wpływa na płyny Jin-Ye.
" Obieg Wątroby jest zbiornikiem Xue.
" Obieg Serca zarządza gospodarką Xue
" Obieg Płuc zarządza Qi i ma wpływ na płyny
Jin-Ye
Obieg Nerek
" Nerki
" Nadnercza
" Kontrola nad tkanka kostną
" Owłosienie głowy
" Uszy
" Strach, lęk
" y
ródło Wody i Ognia i ich równoważenie
" Gospodarka płynami wewnętrznymi Jin-Ye
" Usuwanie nieczystych płynów z organizmu
" Narządy płciowe
" Mózg, szpik i kości (narządy  nadzwyczajne )
� Marek Kalmus 21
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Obieg Pęcherza moczowego
" Pęcherz moczowy
" Gromadzenie płynów Jin-Ye
" Wydalanie moczu
" Nerki jako narząd anatomiczny, fizyczny
Obieg Śledziony i Trzustki
" Śledziona i Trzustka
" Kontrola nad tkankąmięśniową
" Usta i przewód pokarmowy
" Zmysł smaku
" Ślina i jej konsystencja
" Dociekliwość, obsesyjne myślenie, zamartwianie się
" Wpływ na zdolności intelektualne: nauka, koncentracja,
analityczny sposób myślenia, wyobraz
nia, spostrzegawczość
" Odpowiada za przyjmowanie, przemianę, rozdział pożywienia
i transport substancji podstawowych z tego rozdziału
" y
ródło powstawania Qi pokarmowego
" Unoszenie Qi pokarmowego do obiegu Płuc  zapobiega
opadaniu i wypadaniu narządów
" Utrzymywanie Xue w naczyniach  zapobieganie
krwawieniom
" y
ródło płynów i udział w produkcji Xue (wraz z Nerkami)
� Marek Kalmus 22
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Obieg Żołądka
" Żołądek
" Wargi
" Dziąsła
" Psychiczne stany Ognia i Śluzu
" Przyjmowanie i trawienie pokarmów
" Transport esencji pokarmowej po ciele,
szczególnie do kończyn
" Opadanie Qi do jelit
Obieg Wątroby
" Wątroba
" Ścięgna i wiązadła
" Paznokcie
" Oczy i wzrok
" Gniew, charakter choleryczny
" Odwaga i  siła przebicia , umiejętnośćplanowanie
" Emocje Hun (dusza)
" Magazynowanie Xue i regulacja jej objętości
" Miesiączki i krwawienia maciczne
" Prawidłowy i harmonijny przepływ Qi w całym
organizmie
� Marek Kalmus 23
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Obieg Pęcherzyka żółciowego
" Pęcherzyk żółciowy
" Gromadzenie żółci (Jing Zhi)
" Spichlerz Jing w środkowym Ogrzewaczu
" Umiejętność rozstrzygania sytuacji życiowych
i podejmowanie decyzji
" Nieustraszoność
Obieg serca
" Serce  bardziej w znaczeniu: Umysł (ideogram Sh�n nie
zawiera znaku  narząd !)
" Produkcja i zarządzanie Xue:
- kontrola nad naczyniami krwionośnymi
- kontrola nad krążeniem Xue w naczyniach krwionośnych
i meridianach
" Wygląd twarzy
" Mowa:
- struny głosowe
- język jako narząd mowy
" Radość
" Wpływ na psychikę, na ducha (Shen)
" Jakość snu
" Pocenie się
� Marek Kalmus 24
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Obieg Jelita cienkiego
" Jelito cienkie
" Rozdział płynów na  czyste i  mętne
" Wpływ na jasność myśli i zdolność oceny
oraz osądzania zdarzeń
" Ustalanie priorytetów
Obieg płuc
" Płuca
" Skóra (trzecie płuco) i tkanka podskórna
" Nozdrza i nos
" Oddychanie
" Zmysł węchu
" Owłosienie skóry
" Depresyjnośći smutek
" Ciało-dusza (Po)  najbardziej materialny aspekt duszy -
psychika
" Udział w tworzeniu Qi obronne (Wei Qi) i rozprowadzanie go
po skórze
" Zarządzanie Qi ( morze Qi )
" Dynamiczne  rozpylanie Qi i innych substancji podstawowych
po całym ciele
" Sprowadzanie Qi i płynów ciała do dołu
" Regulacja dróg wodnych
� Marek Kalmus 25
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Obieg Jelita Grubego
" Jelito grube
" Okrężnica i odbyt
" Reabsorbcja  czystych płynów
i odprowadzanie resztek na zewnątrz
Obieg Osierdzia
" Osierdzie i serce (jako narząd)
" Funkcje narządowe serca
" Krążenie/sex
" Ochrona obiegu Serca
" Odpowiedzialność meridianu Osierdzia za stan
centrum klatki piersiowej
� Marek Kalmus 26
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Potrójny Ogrzewacz
" Potrójny Ogrzewacz (San Jiao) to zespół funkcyjny,
w TMC traktowany jako odrębny specyficzny  narząd .
" Opisuje czynności narządów klatki piersiowej i jamy
brzusznej.
" Reguluje ruch wody w organizmie.
" Funkcja ogrzewająca  najważniejsze działanie San
Jiao
" Górny Ogrzewacz kieruje oddychaniem.
" Środkowy Ogrzewacz odpowiada za przemianę
i transport pożywienia oraz produktów powstałych
w procesie tych przemian.
" Dolny Ogrzewacz oddziela czyste składniki płynów od
odpadów i odprowadza je. Odpowiada teżza
ogrzewanie narządów i ich energetycznąodbudowę.
Narządy nadzwyczajne
" Sześćnarządów nadzwyczajnych Yang:
- Macica
- Mózg
- Szpik
- Kości
- Naczynia krwionośne
- Pęcherzyk żółciowy
" Zwane sąparaobiegami czynnościowymi
" Fizjologia tych narządów taka sama jak w medycynie
zachodniej
" Narządy sątypu Yang, bo mającharakter jamisty.
" PonieważmagazynująJing  mająteżcechy Yin
" Mająbezpośredni kontakt funkcjonalny z obiegiem
Nerek
� Marek Kalmus 27
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Shen (duch/duchy/umysł/bóg)
" Shen jest trzecim Skarbem (obok esencji Jing i Qi)
" Chińczycy wyróżniajądwa podstawowe rodzaje Shen:
-świadomość, którąokreślająjako ekspresjęstanu
neurotycznego umysłu czyli zaburzony stan umysłu
- Yuan Shen  prawdziwy potencjał umysłu, duch.
" Shen jest jak ekran, na którym projektowane są
wrażenia umysłu.
" Shen jest ściśle związany z Sercem i z systemem
krwionośnym z elementem Ognia.
Pięć przejawów Yuan Shen (bytów duchowych)
Drewno Ogień Ziemia Metal Woda
Hun Shen (duchy) Yi (intelekt) Po (intuicja) Zhe (siła woli)
(podświadomość)
Hun  podświadomość
" Oprócz osi duchowej określanej jako Trzy Skarby wyróżnia sięjeszcze dwie
funkcje, które związane sąz naszym podświadomym zachowaniem i z instynktem.
" HUN jest ściśle związana z wątrobą i z podświadomością. Hun powstaje zanim
zostaliśmy wcieleni w nasze ciało. Jest to informacja przedurodzeniowa,
karmiczna. Sąto doświadczenia karmiczne, które wyrażająsiępoprzez Hun. Jest
bezpośredni związek między Hun a Wątrobą. Funkcjąwątroby jest utrzymywanie
Krwi (Xue) a Krew ma za zadanie utrzymywaćHun. Całąinformacja, jaka
przenoszona jest z jednego życia do następnego, jest utrzymywana w Wątrobie
przez Krew. Ta potencja informacji Hun to yang. Potrzeba yin Krwi, aby to utrzymać.
Jakośći ilośćKrwi ma bezpośredni związek z jakościąHun. Jeśli zmienia sięjakość
i ilośćkrwi to Hun staje sięniestabilne.
" W czasie poczęcia Wątroba kontroluje wszystkie narządy zmysłów, tj słuch, węch
itd. W chińskich dziełach czytamy, że Wątroba kontroluje oczy, ale tak naprawdę
Wątroba kontroluje wszystkie pięćzmysłów. W czasie ciąży dziecko może widzieć,
może słyszeć, odżywia swoje Hun. Czuje to, co czuje jego matka, słyszy to, co
ona słyszy i poprzez swoje zmysły zbiera całątąinformacjęi gromadzi w swoim
Hun. Po porodzie zmysły sięuaktywniają.
" Dziecko od urodzenia do 3 lat jest bardzo aktywne w zbieraniu informacji z
zewnątrz, będzie patrzeć, słuchaći odczuwać. Potem podczas całego życia będzie
pielęgnowaćswoje Hun poprzez edukację, poprzez zbieranie dalszych informacji i
życiowych doświadczeń. Ta funkcja ma związek z przeszłością.
" Hun nie ma możliwości rozróżniania rzeczy czy wydarzeń(czy sądobre czy złe,
czy je warto zapamiętaćczy nie, jest obojętne na nasze odczucia i ich
interpretacje). Zbierana jest cała informacja bez możliwości jej różnicowania
(funkcjęrozróżniania ma Śledziona i Żołądek, czyli element ziemi).
� Marek Kalmus 28
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Hun i sen
" Hun jest odpowiedzialne za yang, Krew odpowiada za yin, a zadaniem
Wątroby jest utrzymywanie tego yin i yang. Funkcją krwi jest
utrzymywanie Hun. Jeśli ta funkcja pomiędzy krwią i Hun nie jest
realizowana to może być przyczyną złych snów i koszmarów nocnych.
Jest bezpośredni związek pomiędzy jakością snu, głębokością snu
a Hun i Krwią. Niedobór krwi może powodować bezsenność i mary
nocne. Jest to bardzo ważny punkt w relacji pomiędzy duchem
a substancją. Sam sen związany jest z Sercem, a treść snu z Hun.
" Płyny ciała, a zwłaszcza Krew mają cztery funkcje. Krew
przeciwdziała efektom ubocznym emocji. Niezależnie, jaki rodzaj
emocji przytrafia się będzie produkować toksyczne gorąco. Jeśli
będzie naruszona jakość i ilość krwi poprzez emocje wtedy potencjał
podświadomości uzewnętrzni się. Wtedy w ciągu dnia może się pojawić
wiele myśli; podobnie w czasie snu pojawi się wiele marzeń sennych.
Myśli się cały czas podczas nocy i w ciągu dnia. Jeśli ta nierównowaga
narasta wtedy pacjent będzie się skarżył na to, że nie może
kontrolować swoich myśli i uczuć.
" Sen jest bardzo ważny. Główną funkcją snu w medycynie chińskiej
jest zwiększenie ilości płynów w organizmie. Jeśli sen jest dobry i
głęboki to na drugi dzień czuje się bardzo dobrze i umysł jest spokojny.
Wtedy wszystko jest łatwe, można sprostać każdej sytuacji. W
medycynie chińskiej uważa się, że płyny ciała chronią świadomość.
Po - instynkt
" Po to druga z funkcji psychicznych  instynkt.
" PO to spontaniczna zdolnośćdo utrzymywania wszystkich naszych
życiowych funkcji. Narodziny Po następujątużpo naszym fizycznym
narodzeniu i mająbezpośredni związek z Płucami. Objawia sięto
poprzez rozpoczęcie procesu oddychania, jedzenia oraz wydalania. Po jest
związane bezpośrednio z naszymi funkcjami fizjologicznymi. Wydarza się
to poza nasząświadomością.
" Po jest jak architekt: odpowiada za formowanie sięnaszego ciała, jego
wzrost, ukształtowanie się. Ma wpływ na formowanie sięfunkcji organizmu.
Odpowiedzialne jest za harmonijny rozwój naszego ciała.
To odpowiednik DNA.
" Działanie poprzez Po to działanie bez kontroli umysłu, instynktowne.
" Gdy Po jest zrównoważone to system odpornościowy jest mocny. Jest
bardzo silny związek między Po a odpornościąorganizmu, czyli energią
ochronnąWei Qi. Mocne Po to przeczuwanie niebezpieczeństw. Po chroni
nas, wychodzi poza nasząfizycznośći ochrania nas dając nam przeczucie.
" Po ma związek z przyszłością, bo myśli sięo tym jak utrzymaćswoje ciało
w dobrej formie poprzez jedzenie i picie. Jeśli Po jest zbyt mocne to jest się
skoncentrowanym głównie na sobie. W sytuacjach skrajnych mocny typ Po
jest w stanie nawet zabić.
" Relacja między PO, płucami i skórąjest bardzo ważna. Ścisły związek z Po
mająnp. łuszczyca, stwardnienie rozsiane, częste przeziębienia u dzieci.
� Marek Kalmus 29
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
ZEGAR BIOLOGICZNY TMC
ZEGAR BIOLOGICZNY TMC
� Marek Kalmus 30
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
ZEGAR BIOLOGICZNY TMC
MAKSIMA ENERGETYCZNE NARZ
DÓW:
" Woreczek żółciowy: szczyt od 23 - 1 godziny
" Wątroba: szczyt od 1 - 3 godziny
" Płuca: szczyt od 3 - 5 godziny
" Jelito grube: szczyt od 5 - 7 godziny
" Żołądek: szczyt od 7 - 9 godziny
" Śledziona i trzustka: szczyt od 9 - 11 godziny
" Serce: szczyt od 11 - 13 godziny
" Jelito cienkie: szczyt od 13 - 15 godziny
" Pęcherz moczowy: szczyt od 15 -17 godziny
" Nerki: szczyt od 17 - 19 godziny
" Osierdzie: szczyt od 19 - 21 godziny
" Potrójny ogrzewacz: szczyt od 21 -23 godziny.
!!! Nakłuwanie meridianu, podczas jego największej aktywności,
działa uspakajająco, a przez następne dwie godziny pobudzająco.
Szkodliwe czynniki klimatyczne
Sześć szkodliwych czynników klimatycznych czyli Sześć Demonów należy do kategorii
zewnętrznych czynników patogennych.
" Wiatr
" Ogień/Gorąco
" Zimno
" Gorąco póz
nego lata (Gorąca Wilgoć)
" Wilgoć
" Suchość
Powyższe czynniki klimatyczne reprezentują naturalne warunki, w jakich wszelkie żywe
organizmy egzystują, dlatego też nie powinny mieć na ludzi szkodliwego wpływu.
 Ludzie żyją pośród tego, co jest wytwarzane przez niebo i ziemię; żyją, wzrastają i rozwijają
się zgodnie z prawem kolejnych pór roku [Rozdział 25  Prostych Pytań ]
Trzeba uczyć się, jak współżyć z sezonowymi zmianami poprzez własne doświadczenie
życiowe oraz zdobywać określone zdolności adaptacyjne. Wtedy sześć naturalnych
czynników klimatycznych nie powinno powodować dolegliwości chorobowych.
Każdy rodzaj klimatu może przekształcić się w czynnik patogenny pod wpływem ściśle
określonych okoliczności; np. gdy klimat zmienia się nienaturalnie (anomalie pogodowe),
natężenie sześciu czynników klimatycznych staje się zbyt wysokie lub zbyt niskie i nie
korespondują z porą właściwie sobie przypisaną; dotyczy to również gwałtownych zmian
klimatycznych.
W takich wypadkach będą one dokonywać inwazji na organizm ludzki i powodować
dolegliwości, jeżeli energetyczny poziom przynależnego ciału Qi jest niski i jeśli zdolność
organizmu do przeciwstawiania się chorobie jest słaba (słabe Wei Qi).
� Marek Kalmus 31
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Patogenne właściwości
Sześciu Demonów Klimatycznych
" Dolegliwości wywołane przez SześćDemonów Klimatycznych są
zazwyczaj powiązane z porami roku i środowiskiem życia lub pracy
np.: choroby Wiatru majązwiązek z wiosną, choroby letniego Gorąca  z
latem, choroby wynikające z Wilgoci  z póz
nym latem i wczesną
jesienią, choroby związane z Suchością z jesienią, a choroby Zimna z
zimą.
" Każdy z Sześciu Demonów może działaćzarówno samodzielnie, jak i w
połączeniu z jednym lub więcej podczas ataku na ludzki organizm np.:
zwykłe przeziębienie w typie kombinacji Wiatru i Zimna, biegunka
łącząca czynniki wilgoci i gorąca, zablokowanie spowodowane zimnym
wiatrem.
" Podczas wywoływania dolegliwości, którykolwiek z Sześciu Demonów
może nie tylko znalez
ćsiępod wpływem drugiego, ale teżmoże ulec
transformacji w inny rodzaj czynnika patogennego w ściśle określonych
warunkach np.: demon Zimna, który wniknie do wnętrza organizmu
może ulec przekształceniu w demona Gorąca, a długo utrzymujące się
Gorąco lata połączone z Wilgociąmoże przemienićsięw Suchośći
powodowaćwyniszczenie Yin.
" W większości przypadków, SześćDemonów klimatycznych dostaje się
do organizmu i powoduje dolegliwości poprzez skóręi mięśnie albo usta
i nos, lub teżprzy użyciu obu tych dróg; z tego powodu nazywane bywają
też Sześcioma Demonami Wewnętrznymi .
Wiatr
Mimo że występuje w każdej porze roku, wiatr przyporządkowany jest głównie wiośnie.
Patogenny wiatr uznawany jest za najważniejszy czynnik wywołujący dolegliwości
zewnętrzne. Ten demon dostaje siędo organizmu głównie poprzez skóręi
śródmiąższowąprzestrzeńtkanki miękkiej.
Objawy i oznaki Wiatru można podsumowaćjako:
" Swędzenie, uczucie kłucia skóry
" Wędrujące bóle, które pojawiająsięi znikająnagle i nieprzewidywalnie
" Zawroty głowy
" Swędzące, bolące uszy, oczy, nos, kichanie, ból głowy, bolące lub drżące mięśnie,
jeśli zostanąwystawione na działanie wiatru lub przeciągu
" Kichanie, cieknący nos lub łzawiące oczy
" Paraliżtwarzy
" Sztywnośćkarku albo skurcz
" Pogorszenie z powodu przeciągów lub zmiany temperatur.
Objawy i oznaki Wewnętrznego Wiatru
" Spazmy, drgawki, skurcze skóry, nerwów, mięśni i trzewi
" Brak równowagi, brak koordynacji
" Drżenie lub drgawki języka
" Zawroty głowy
" Ból głowy połączony z zawrotami głowy
" Ataki (padaczki)
" Pogorszenie z powodu gorąca, wiatru, zmiany ciśnienia barometrycznego albo
zmiany pozycji z leżącej na stojącą.
� Marek Kalmus 32
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Gorąco/Ogień
Ogieńpowstaje, kiedy Yang zaczyna dominować. W pojęciu  ogień zawierająsię
ciepło i gorąco.
Gorąco to ekstremalna postaćciepła, a Ogieńto ekstremalna postaćGorąca.
Gorąco działa głównie jako czynnik zewnętrzny, przejawiający sięw różnych
postaciach, np. - Gorący Wiatr
- Gorąco Lata
- Wilgotne Gorąco
Ogień działa głównie jako czynnik wewnętrzny, powodując wiele różnego rodzaju
syndromów, takich jak wzniecanie (wybuchy) Ognia Serca, czy niekontrolowane
rozprzestrzenianie sięOgnia Pęcherzyka Żółciowego.
Syndromy wywoływane przez Ogieńi Gorąco mogąbyćrównieżpodzielone na
zewnętrzne i wewnętrzne: Zewnętrzne sąpierwotnie powodowane przez
bezpośredniąinwazjęDemonów ciepła i gorąca, a wewnętrzne pojawiająsięze
względu na osłabienie organów Zang Fu, Yin i Yang, Qi i Krwi, a także w
przypadku nadmiaru Yang Qi.
Objawy i oznaki można podsumowaćnastępująco:
" Gorączka, połączona z infekcjąlub stanem zapalnym
" Ból, zranienie, opuchlizna lub suchośćw połączeniu z odczuciem gorąca lub
palenia
" Stany zapalne lub infekcje z obecnościązielonej lub żółtej ropy
" Zielona lub żółta śluzowata wydzielina z uszu, nosa, gardła, odbytu, waginy lub
cewki moczowej
" Bardzo silne pragnienie z pożądaniem zimnego pożywienia lub płynów
" Zaczerwienienie oczu, uszu, nosa, ust, twarzy, skóry, błon śluzowych lub języka.
Zimno
1. Zimno jest głównym czynnikiem związanym z zimą.
" Kiedy ludzie znajdująsięw czasie mroz
nej zimy albo cierpiąz powodu
nagłego spadku temperatury otoczenia, sąpodatni na atak Demona
Zimna, jeśli nie zadbająo stosownąochronę. Jeśli równieżzdarzy się
nam byćzmoczonymi przez deszcz, przemoczyćnogi, być
wystawionymi na działanie wiatru, kiedy jesteśmy spoceni  czynniki te
mogąprzyczynićsiędo sytuacji, w której zostaniemy zaatakowani przez
Demona Zimna.
2. Jako Demon Yin, Zimno prowadzi do osłabienia Yang Qi.
3. W naturze zimna leży stagnacja i zastyganie/krzepnięcie.
4. Naturązimna jest nawarstwianie i kurczenie.
Objawy i oznaki można podsumowaćnastępująco:
" Uczucie zimna w kończynach, głowie, klatce piersiowej i brzuchu
" Inercja lub słabośćoraz blada, zimna lub wilgotna twarz, dłonie lub stopy
" Luz
ne stolce po zjedzeniu surowego lub zimnego pożywienia
" Częste oddawanie moczu albo opuchnięta twarz lub kończyny w czasie
przebywania w zimnym klimacie albo po wypiciu zimnych płynów
" Pożądanie ciepłego, gotowanego pożywienia i ciepłych napojów
" Ból w obrębie głowy, klatki piersiowej, kończyn lub stawów, podczas
ekspozycji na zimne powietrze
" Blada skóra, łożyska paznokci, kończyny, błony śluzowe lub język.
� Marek Kalmus 33
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Gorąca Wilgoć
Letnie Gorąco pod postaciąOgnia i Gorąca jest głównym elementem czasu letniego.
"  Energia cieplna (zorientowana na południu) nazywana jest Gorącem, kiedy
egzystuje na poziomie nieba, ogniem zaśnazywana jest kiedy egzystuje na poziomie
ziemi [Rozdział 67  Prostych Pytań ].
" Dolegliwości powodowane przez Letnie Gorąco sąsezonowe w swojej naturze
i pojawiająsięgłównie w okresie od przesilenia letniego do czasu przed
rozpoczęciem jesieni.
" W lecie jemy dużo pokarmów surowych, nawilżających, a pojawia sięjużruch w dół
(związany ze zbliżającąsięjesienią), co powoduje powstanie wewnętrznej wilgoci.
" Letnie gorąco jest wyłącznie czynnikiem zewnętrznym; nie istnieje cośtakiego jak
wewnętrzny Demon Letniego Gorąca
Objawy i oznaki można podsumowaćnastępująco:
" Suchośćlub pragnienie bez ochoty lub możliwości picia
" Nudności z uczuciem mdłości w ustach
" Lepki żółty śluz w nosie, gardle i oskrzelach
" Gorączka i uczucie gorąca, które nie ustępuje na skutek pocenia się, ani
przyjmowania płynów
" Luz
ny lub lepki stolec zawierający krew, śluz lub ropę
" Palące, sączące sięrany, czyraki, pryszcze, pęcherze lub wysypki
" Ciężkie, tępe uczucie rozpierania w głowie, klatce piersiowej, brzuchu lub
kończynach
" Pogorszenie stanu za sprawągorąca, wilgoci oraz słodkiego, ostrego lub oleistego
pożywienia.
Wilgoć
Wilgoćjest głównym czynnikiem klimatycznym w okresie póz
nego
lata. Czas ten jest najwilgotniejszym okresem w ciągu roku, kiedy
to lato zaczyna stopniowo przechodzićw jesień, a intensywność
Yang zaczyna spadać, wszędzie pojawiająsięopary i mgły,
odparowywanie intensyfikuje się, a w powietrzu przeważa wilgoć.
Dolegliwości spowodowane przez demona wilgoci równieżmożna
podzielićze względu na syndromy zewnętrzne i wewnętrzne.
" Zewnętrzny syndrom najczęściej pojawia sięw nawiązaniu do
pogody, chodzi tu wpływy środowiska związane z deszczem,
wilgocią, błotem.
" Wewnętrzny syndrom następuje wtedy, gdy Śledziona
niedostatecznie wypełnia swoje funkcje transformacji i transportu.
W dalszej kolejności będzie to powodem pojawienia się
dolegliwości związanych ze śluzem.
Cechy charakterystyczne i patogenne czynniki Wilgoci:
1. Demon wilgoci pozostaje w związku z ociężałościąi mętnością.
2. Wilgoćnależy do demonów typ Yin, ma tendencjędo zaburzania
funkcjonalnych aktywności Qi oraz uszkadzania Yang.
3. Wilgoćjest charakteryzowana poprzez lepkośći stagnację.
4. Wilgoćma tendencje do opadania i atakuje częśćciała Yin.
� Marek Kalmus 34
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Suchość
Suchość jest głównym czynnikiem patologicznym w czasie jesieni. Jesienią pogoda staje się
chłodniejsza i sucha, ponieważ powietrze ściąga się i brakuje w nim wilgoci. Demon suchości
obiera najczęściej usta i nos za swoje ścieżki, poprzez które atakuje system obronny płuc.
Suchość możemy podzielić na dwie grupy: (1) ciepła suchość i (2) zimna suchość
" Pozostałości letniego gorąca istnieją w okresie wczesnej jesieni  wtedy to suchość atakuje ciało
razem z gorącem.
" Z drugiej strony, ponieważ zimno zwiastujące nadejście zimy pojawia się póz
ną jesienią, w okresie
tym pojawi się syndrom zimnej suchości.
Cechy charakterystyczne i patogenne czynniki Suchości:
1. Suchość ze swej natury wysusza i marszczy, ma też tendencje do osłabiania i niszczenia płynów,
wywoływania syndromów zarówno niedoboru płynów Yin, jak i płynów ciała, z towarzyszącymi
temu objawami suchości w nosie i ustach, suchego gardła, uczucia pragnienia, suchej i szorstkiej
lub spierzchniętej skóry, nieodżywionych włosów , a także skąpomoczem i zaparciami.
2. Suchość prowadzi do osłabienia Płuc. Płuca są delikatnym organem, który funkcjonuje normalnie,
kiedy jest nawilżony, a przestaje funkcjonować, jeśli zostanie zaatakowany przez suchość. Płuca
zarządzają Qi, kontrolują proces oddychania i są otwarte na powietrze z zewnątrz.
Z Suchością związany jest Śluz dający następujące objawy:
" Zawroty głowy lub uczucie przepełnienia głowy śluzem
" Przeciążenie lub mdłości
" mdłości lub trudności z oddychaniem połączone z uczuciem przepełnienia w nadbrzuszu lub
klatce piersiowej
" Gęste, lepkie wydzieliny ze skóry, błon śluzowych, uszu, oczu, nosa, gardła, odbytu, waginy lub
cewki moczowej
" Miękkie ruchome guzki lub powiększone węzły chłonne
" Pogorszenie w wilgotnym środowisku albo z powodu jedzenia lepkiego, tłustego pożywienia,
produktów mlecznych, jaj i cukru.
Siedem Emocji a zdrowie
Siedem emocji to stany emocjonalne, do których zalicza się:
1. Radość Ogień
2. Gniew [złość] Drewno
3. Smutek [żal] Metal
4. Rozmyślanie Ziemia
5. Martwienie się Metal
6. Lęk [strach] Woda
7. Przerażenie Woda
Odzwierciedlająone stan umysłu istot ludzkich.
Siedem emocji reprezentuje różne reakcje ludzkie na
rzeczywistośćobiektywnąi nie powodująone dolegliwości ani
chorób w normalnych warunkach.
Choroby pojawiająsięw wypadku mocnych lub długotrwałych
stymulacji uczuciowych, które przerastająwytrzymałość
psychologicznączłowieka oraz zaburzająfunkcje Qi i
współpracęmiędzy Yin i Yang, Qi i Krwią, a także narządami
Zang-Fu.
Wtedy to siedem emocji zamienia sięw siedem demonów
powodujących szkody wewnątrz organizmu.
� Marek Kalmus 35
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Relacje siedmiu emocji z Qi, Krwią
i narządami wewnętrznymi
" Emocjonalne aktywności ludzkie pozostająw bliskiej relacji
z narządami, których to funkcje z kolei zależąod funkcji
ogrzewającej i siły napędowej Qi oraz właściwego
odżywienia, za które odpowiedzialna jest Krew.
"  PięćNarządów Zang ciała ludzkiego produkuje pięć
rodzajów esencjalnego Qi, które dająsiłęradości, gniewowi,
smutkowi, martwieniu sięi lękowi [Rozdział 62  Prostych Pytań ]
1. Serce pozostaje w relacji z uczuciowąmanifestacją
radości,
2. Wątroba ma związek z gniewem oraz złością,
3. Śledziona z rozmyślaniem,
4. Płuca z martwieniem się,
5. Nerki z lękiem.
" Emocjonalne przejawy radości, gniewu, zadumy,
zmartwienia i lęku kryjąsięwspólnie pod terminem  pięciu
emocji .
Relacje siedmiu emocji z Qi, Krwią
i narządami wewnętrznymi
" Zmiany na poziomie uczućpowodująróżnego rodzaju
zmiany w narządach.
" Z drugiej strony, patologiczne zmiany w narządach oraz Qi
i Krwi mająokreślony wpływ na aktywności uczuciowe:
 NadaktywnośćKrwi powoduje w pierwszej kolejności złość,
podczas gdy zmniejszona aktywnośćKrwi powoduje na
początku lęk [Rozdział 62  Prostych Pytań ]
"  Niedoborowe Qi Wątroby wywołuje strach, podczas gdy
nadmiarowe Qi wątroby prowadzi do gniewu. Niedoborowe
Qi serca powoduje smutek, natomiast nadmiarowe Qi serca
jest przyczynąniepowstrzymanego śmiechu [Rozdział 8  Duchowej
Osi ]
" Na tej właśnie podstawie należy twierdzić, że siedem emocji
pozostaje w bliskim związku z narządami, Qi i Krwią.
� Marek Kalmus 36
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Patogenne cechy siedmiu emocji
" Sposoby, za pomocąktórych siedem emocji wywołuje
dolegliwości różniąsięod sposobów, poprzez które
następująschorzenia spowodowane patogennymi
czynnikami klimatycznymi.
" Sześćdemonów (inaczej: patogennych wpływów)
klimatycznych wnika do ciała ludzkiego poprzez skórę, usta
i nos. Powodująone najpierw objawy zewnętrzne, podczas
gdy siedem patogennych emocji dociera swoim działaniem
bezpośrednio do powiązanych z nimi organów, co prowadzi
do zaburzeńfunkcjonalnych Qi i Krwi narządów oraz
powoduje pojawianie sięrozmaitych dolegliwości.
" Zapis przyporządkowany trzem kategoriom mówi:  Siedem
emocji mieści sięw kategoriach normalnych reakcji
psychologicznych. Jeśli występująone w zbyt dużym
natężeniu, najpierw mająwpływ na narządy wewnętrzne,
a potem oddziałująna całe ciało .
Bezpośrednie uszkodzenie narządów
wewnętrznych
"  Gniew uszkadza wątrobę.
Radośćuszkadza serce.
Długotrwałe rozmyślanie uszkadza śledzionę.
Zamartwianie sięuszkadza płuca.
Lęk uszkadza nerki [Rozdział 5  Prostych Pytań ]
" W praktyce klinicznej, różnorakie pobudzenia emocjonalne mogą
wywoływaćróżnego rodzaju wpływy na Zhang (narządy Yin). Jednakże
nie zawsze przebiega to według określonego wyżej schematu, ponieważ
ciało ludzkie stanowi organicznącałość.
"  Serce jest najważniejszym władcąpięciu Zhang (narządów Yin) i sześciu
Fu (narządów Yang). Dlatego teżsmutek i martwienie sięwywołują
drżenie serca, co z kolei powoduje drżenie odpowiednio w innych Zhang
[Rozdział 28  Duchowej Osi ] wszelkiego rodzaju pobudzenia emocjonalne
pozostająw związku z sercem. Kiedy normalny, funkcjonalny stan serca
zostaje zaburzony, będzie miało to wpływ na inne Zhang, ponieważSerce
jest cesarzem pozostałych Zhang.
" Uszkodzenie Wątroby, wywołane poprzez stłumienie i gniew sprawia, że
Qi Wątroby staje sięnadaktywne. Owo nadaktywne Qi Wątroby często
atakuje Śledzionęi Żołądek oraz wywołuje określone objawy, jak np.
zaburzenie współpracy między Wątrobąa Śledzionąoraz dysharmonię
między Wątrobąa Żołądkiem.
� Marek Kalmus 37
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Oddziaływanie emocji na funkcje Qi narządów
"  Gniew sprawia, że Qi sięwznosi; radośćpowoduje rozpraszanie sięQi;
smutek (rozgoryczenie) przyczynia siędo zaniku Qi; lęk sprawia, że Qi
opada; przerażenie powoduje, że Qi rozbiega sięna wszystkie strony;
rozmyślanie sprawia, że Qi pozostaje w stagnacji .
 Wielki gniew powoduje oddzielenie Qi od ciała, wtedy to krew
zatrzymuje sięw górnej części ciała, co prowadzi do nagłej śpiączki .
"  Radośćpowoduje rozpraszanie sięQi dwa aspekty: (1) rozluz
nienie
napięcia emocjonalnego oraz (2) rozproszenie Qi serca.
Zazwyczaj radośćsprawia, że napięcie umysłowe ulega rozluz
nieniu, a
Qi odżywcze oraz Qi obronne przepływająbez przeszkód, wzmacniając
radosny nastrój.  Radośćprowadzi do stanu relaksu i dobrego nastroju,
a także sprawia, że Qi odżywcze oraz Qi obronne poruszająsiępłynnie,
powodując, że Qi znajduje sięw stanie relaksu .
" Natomiast nadmierna radośćmoże przyczynićsiędo rozproszenia Qi
serca, jak równieżsprawia, że witalnośćumysłowa opuszcza swoją
siedzibę, co powoduje spadek koncentracji, a w krytycznych
przypadkach, pomieszanie umysłowe.
"  Smutek sprawia, że Qi zanika , oznacza iżwielkie rozżalenie prowadzi
do zduszenia Qi płuc, przygnębienia, a co za tym idzie  zużycia Qi płuc.
 Smutek prowadzi do napięcia w połączeniach serca, rozszerzenia płuc
oraz zablokowania w rejonie górnego Jiao, co powoduje stagnacjęQi
odżywczego i Qi obronnego, które następnie ulegająprzekształceniu w
gorąco oraz jest przyczynąprzygasania Qi .
Oddziaływanie emocji na funkcje Qi narządów
"  Lęk sprawia, że Qi opada wielki lęk powoduje, iżQi nerek przestaje
byćwłaściwie osadzone i zaczyna poruszaćsięw dół, co klinicznie objawia
siępoprzez nietrzymanie moczu oraz stolca, może teżpowodować
osłabienie esencji z towarzyszącymi temu objawami bolących, miękkich lub
zimnych kości oraz mimowolnym wypływem nasienia.
"  Przerażenie sprawia, że Qi rozbiega sięna wszystkie strony nagły
przestrach prowadzi do dezorganizacji umysłowej, pomieszania myśli i
niewłaściwych reakcji na rzeczywistość.
"  Rozmyślanie prowadzi do zastoju Qi gdy ktośza dużo myśli, funkcja
Qi zostaje zablokowana. Starożytni Chińczycy utrzymywali, że  myślenie
ma swój początek w śledzionie i dojrzewa w sercu; dlatego teżnadmierne
myślenie nie tylko szkodzi duchowi Serca, ale teżwpływa na Qi Śledziony.
 Rozmyślanie pogłębia osłabienie ducha Serca oraz otępienie umysłowe,
co powoduje zastój Qi . Kiedy mamy do czynienia z sytuacjąwewnętrznego
wyniszczenia Yin/Krwi, duch Serca nie będzie dostatecznie odżywiony, co
spowoduje takie objawy, jak: palpitacje, amnezja, bezsennośći uczucie
senności. Zablokowanie funkcji Qi może prowadzićdo niedostatecznego
wypełniania funkcji transportowania i transformowania przez Śledzionę, a
także zaburzenia wchłaniania pożywienia i trawienia, które to przyczyniają
siędo występowania takich objawów, jak: osłabiony apetyt, uczucie
rozpierania w brzuchu i biegunka.
� Marek Kalmus 38
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Wyniszczające skutki
niestabilności emocjonalnej
" W praktyce klinicznej dosyćczęsto można zaobserwować,
że jeśli emocje pacjenta stająsięniestabilne, jego kondycja
ulega pogorszeniu.
" Przykładowo, jeśli osoba, która w historii chorobowej ma
zdiagnozowane nadciśnienie, rozzłości się( wścieknie
się ), jej Yang Wątroby nagle podniesie się, wzrośnie też
gwałtownie ciśnienie krwi, co przyczyni siędo powstania
zawrotów głowy, a w krytycznych przypadkach spowoduje
nagłąśpiączkę, afazjęapoplektyczną(bezmowę
poudarową), porażenie połowiczne oraz wykrzywione usta
i zniekształcone oczy.
" Ponadto w przypadku pacjentów z chorobami serca,
ich stan szybko ulegnie pogorszeniu, jeśli ich emocje są
niestabilne.
AKUPUNKTURA
 LEGENDARNE POCZ
TKI
Odkrycie akupunktury:
- wojna (strzały)
- ukłucia (kolce itp.)
- punktowe uderzenia
(w walce kijem,
przy pracy itp.)
� Marek Kalmus 39
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
AKUPUNKTURA
Zastosowania akupunktury:
1. Leczenie faktycznych przyczyn choroby
 klasyczna akupunktura medycyny
chińskiej.
2. Leczenie doraz
ne, objawowe, najczęściej
polegające na usuwaniu bólu 
akupunktura  bosonogich lekarzy oraz
akupunktura medycyny zachodniej.
3. Znieczulenia miejscowe
Meridiany i punkty akupunkturowe
 Na przykład Serce  południk, który zaczyna sięwe wnętrzu
małego palca, przechodzi następnie przez dłoń, przedramię,
ramię, pachęi prowadzi do serca, następnie schodzi na dół
do pępka i wraca do gardła i ust i stąd wprost do serca.
Serce tylko wtedy funkcjonuje, gdy witalna energia  Qi"
pozwoli mu funkcjonować. Wzdłużtej "ścieżki" znajdująsię
punkty, które sąwłaśnie punktami akupunktury. Możemy
przez te punkty wpłynąćna energię Qi", żeby ją
zrównoważyćtak, by serce znów mogło prawidłowo
pracować.
Na niektórych południkach leży tylko parępunktów np. 9, na
innych aż67. Na całym ciele znajduje sięokoło 360 tych
podstawowych punktów, przez które możemy wpłynąćna
energię, która płynie do każdego z tych dwunastu organów.
Wysiłek nasz koncentruje sięna przywróceniu stanu
najbliższego równowagi, na ile jest to możliwe. Nieważne
jest wtedy, czy pacjent cierpi na raka, czy na kaszel. Jeżeli
jesteśmy w stanie zrównoważyćte wszystkie organy 
każda choroba zniknie
Prof. Jack R. Worsley
� Marek Kalmus 40
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
FIZJOLOGIA ENERGETYCZNA
" Kanały energetyczne (meridiany)
- meridiany ścięgnisto-mięśniowe (na powierzchni)
- meridiany dywergentne podłużne i (kolateralne)
- 12 meridianów narządowych
- meridiany  cudowne
" Punkty akupunkturowe:
- Punkty z
ródłowe
- Punkty przepustowe
- Punkty kluczowe
- Punkty zgodności przedniej i tylnej
- Punkty kardynalne
- Punkty mistrzowskie
- Punkty  dolnego morza
- Punkty antyczne Shu
- Punkty Pięciu Przemian
- Punkty spotkania
"  Warstwy wnikania choroby
- wnikanie wpływów zimnych (6 warstw)
- wnikanie wpływów gorących (4 warstwy)
MERIDIANY  CUDOWNE
" Znanych jest 8 kanałów dodatkowych zwanych
 cudownymi :
1. Chong Mai (witalności, powstaje najwcześniej)
2. Ren Mai (Główny Regulator Przedni)
3. Du Mai (Główny Regulator Tylni)
4. Dai Mai (opasujący, łączy pozostałe 7.)
5. Yang Qiao Mai
6. Yin Qiao Mai
7. Yang Wei Mai
8. Yin Wei Mai
" Nie łącząsięone ściśle z konkretnymi narządami.
" Wiążąsięone z energiąYang lub Yin.
" Sączynne okresowo, w sytuacjach krytycznych.
" Sązbiornikiem energii Qi przedurodzeniowej (wrodzonej).
" Chroniąorganizm przed gwałtownym załamaniem się
stanu zdrowia, przejmując w sytuacjach krytycznych
nadmiar energii z meridianów głównych.
� Marek Kalmus 41
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Tradycyjna nauka
akupunktury
Przebieg meridianu Jelita grubego
� Marek Kalmus 42
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
PUNKTY KARDYNALNE
" Znanych jest 8 punktów kardynalnych:
- Jelito cienkie 3 (otwiera kanał Dumai)
- Woreczek żółciowy 41 (otwiera kanał Daimai)
- Pęcherz moczowy 62 (otwiera kanał Yangkiaomai)
- Potrójny ogrzewacz 5 (otwiera kanał Yangweimai)
- Płuco 7 (otwiera kanał Renmai)
-Śledziona 4 (otwiera kanał Chongmai)
- Nerka 6 (otwiera kanał Yinkiaomai)
- Osierdzie 6 (otwiera kanał Yinweimai)
" Nakłucie punktów kardynalnych uaktywnia
meridiany dodatkowe ( cudowne ) i pozwala
zaczerpnąć z nich energię (wrodzoną !)
w przypadku niedoborów
ostrożnie z nadmiernym korzystaniem z nich!
PUNKTY AKUPUNKTUROWE
" Punkty aktywności wzdłuż każdego z meridianów
" Występują na różnej głębokości w ciele
(analogicznie jak przebieg meridianów).
Ich głębokośćnie jest stała
- zależy od cech osobniczych
- zależy od pór roku (cykli Pięciu Przemian)
" To swoiste  śluzy energetyczne
- przepływ energii może ulegaćzablokowaniu
- punkty dostępu do meridianów
" Ze względu na odległość od obszaru choroby
dzielą się na:
- lokalne (blisko danego narządu)
- przyległe (blisko okolicy danego narządu)
- dystalne (na kończynach, odległe od narządu)
� Marek Kalmus 43
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Rodzaje punktów akupunkturowych
" Punkty z
ródłowe:
- Gromadzi sięw nich większa ilośćenergii (na m. Yin to III pkt. od
końca; na m. yang to IV pkt. od końca meridianu)
- ich stymulacjęstosuje sięw stanach nadmiaru i niedoboru
energetycznego
" Punkty przepustowe:
- Na 12 głównych meridianach, na meridianach GRT i GRP oraz
dodatkowy punkt przepustowy meridianu Śledziony/Trzustki.
- za pośrednictwem kolaterali dochodzi do wyrównywania energii, której
nierównowaga jest przyczyna zaburzeńenergetycznych pomiędzy
meridianami, należącymi do tego samego elementu.
- wyróżnia siętakże 4 grupowe punkty przepustowe, pozwalające na
wyrównywanie poziomów energii miedzy meridianami typu Yin i Yang
danej kończyny.
" Punkty kluczowe
- znajdująsięna 12 głównych meridianach i na meridianach cudownych.
- ich nakłucie powoduje odblokowanie krążenia Qi w meridianie.
- stosuje sięje w schorzeniach o ostrym przebiegu.
Rodzaje punktów akupunkturowych
" Punkty zgodności przedniej i tylnej
- gdy związane z nimi narządy chorują, stająsięwyraz
nie bolesne przy
stymulacji. - znajdująsięodpowiednio na przedniej i tylnej powierzchni
tułowia.
" Punkty kardynalne
- łącząmeridiany główne z meridianami dodatkowymi,
- wyrównująpoziomy energii pomiędzy nimi.
" Punkty mistrzowskie
- punkty położone na niektórych meridianach głównych
- regulująprace określonych tkanek lub narządów
" Punkty  dolnego morza
- 6 punktów na meridianach typu Yang,
- wywierająkorzystny wpływ na narządy typu Fu znajdujące sięponiżej
przepony
� Marek Kalmus 44
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Rodzaje punktów akupunkturowych
" Punkty antyczne (Shu):
Punkty położone na meridianach głównych, wyznaczone kolejno wg
rosnącej siły terapeutycznej, licząc od palców koniczyny.
- punkty "Jing - studnia" położone na palcach, skuteczne są w dolegliwościach bólowych
klatki piersiowej i pobudzeniu psychicznym;
- punkty "Ying  mały strumień" w chorobach gorączkowych;
- punkty "Shu - strumień" w chorobach gośćcowych;
- punkty "Jing - rzeka" w chorobach górnych dróg oddechowych i astmie oskrzelowej;
- punkty "He - " w chorobach żołądka i schorzeniach innych narządów Fu.
" Punkty pięciu przemian:
Punkty na meridianach głównych położone w kolejności, silnie
powiązane z punktami Shu, odnoszące siędo pięciu przemian.
- na meridianach typu Yang pierwszy punkt na końcach palców należy do elementu
metalu, natomiast na meridianach typu Yin do elementu drewna.
- używa się ich w odpowiednich kombinacjach do leczenia stanów nadmiaru lub
niedoborów w narządach.
" Punkty spotkania:
Punkty skrzyżowania przebiegów meridianów. Za ich pomocąmożna
leczyćdolegliwości związane z tymi meridianami.
Punkty akupunkturowe  głowa
� Marek Kalmus 45
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Punkty akupunkturowe  dłoń
IGA
Y AKUPUNKTUROWE
" Igły kamienne
i kamienie bian
(neolit; 10-4 tys. lat p.n.e.)
" Igły z brązu
(ok. 3 tys. lat p.n.e.)
" Igły z żelaza
(ok. XII wiek p.n.e.)
" Igły srebrne i złote
" Igły jednorazowe
� Marek Kalmus 46
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Typowa igła do akupunktury
NAKA
UWANIE
" Rodzaje nakłuć:
- proste wkłucia
- tonizacja (wzmacnianie)
- sedacja (osłabianie)
- nakłucia wzdłużmeridianów
" Rodzaje manipulacji igłą:
- obracanie
- ruch posuwisto-zwrotny
- drgania
- igła z moxą
� Marek Kalmus 47
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Techniki wkłuwania igły akupunkturowej
� Marek Kalmus 48
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Skuteczność akupunktury
nie zależy
od ilości wkłutych igieł
;-)
Reakcja tkanek po akupunkturze
na zdjęciach w podczerwieni
� Marek Kalmus 49
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
POCHODNE AKUPUNKTURY
" Metody klasyczne:
- Akupresura
- Moxa lub moksa (przyżeganie, przypieczki)
- Akupunktura tzw. igłątaoistyczną
- Bańki
- Masażchiński Tui-na
" Inne techniki wschodnie:
- Shiatsu (Japonia)
- Akupunktura Czaszki wg dr Yamamoto (Japonia)
- Su Dżok (Korea)
" Techniki zachodnie:
- Masażakupunkturowy wg Penzla
- Elektropunktura
- Laseropunktura
MOXA  TERMOPUNKTURA
" Stożki, cygara lub  wata wykonane ze specjalnie
spreparowanej suszonej bylicy (Artemisia) lub innych ziół o
charakterze rozgrzewającym.
" Dawniej w metodzie bezpośredniej stożki z moxy
ustawiano na skórze na danych punktach akupunkturowych.
W zależności od stopnia spalenia wywoływano przypalenie
lub tylko oparzenie.
" Współcześnie w metodzie bezpośredniej za pomocą
cygar z moxy wykonuje sięogrzewanie punktów z pewnej
odległości. W trakcie zabiegu pacjent powinien odczuwać
wrażenie przyjemnego ciepła rozchodzącego sięwzdłuż
meridianu.
" W metodzie pośredniej stosowane sącygara moxy lub
stożki moxy ustawiane na skórze izolowane plastrem imbiru,
czosnku lub warstwąsoli. Izolacja taka ma zapewnićochronę
przed oparzeniem oraz wywrzećdodatkowe działanie
terapeutyczne:
� Marek Kalmus 50
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
MOXA  TERMOPUNKTURA
- metody pośrednie i inne
" Metody pośrednie:
 Podkładkęz imbiru stosuje sięw przypadku słabości żołądka i
śledziony, przy wzdęciach brzucha, w bólach stawów i niedoborze Yang.
 Podkładka z czosnku  w przypadku czyraków i owrzodzeńskóry,
ukąszeńowadów i w gruz
licy.
 Przygrzewanie przez warstwęz soli stosuje sięna punkt Ren
Mai 8 w przypadkach bólu brzucha, biegunki, zabezpieczając Yang przed
zapadaniem się.
" Moxa na wkłutej igle  połączenie termo- i akupunktury. Po uzyskaniu
odczucia przepływu Qi po wkłuciu igły, zapala sięnałożony na koniec
rękojeści zwitek moxy. Technikętąstosuje sięw zespołach zimna.
" Specjalne pudełka prostokątne z dnem z siatki metalowej służądo
jednorazowego ogrzewania większej ilości punktów (np. na meridianie
pęcherza moczowego). Po odwróceniu pudełka układa sięna siatce watę
moxy i zapala. Przeciwwskazaniem do tej metody sąchoroby
przebiegające z gorączkąi zespoły nadmiaru.
UWAGA: Ostrożnie stosowaćmoxęw okolicach dużych naczyń, twarzy
i owłosionej skóry głowy.
Najczęstszym powikłaniem sąoparzenia, które należy leczyćaseptycznie.
DIAGNOSTYKA TMC
" Diagnoza z tętna
" Diagnoza z języka
" Diagnostyka wizualna (twarz, ruchy, postawy ciała,
paznokcie itp.)
" Wywiad
" Zapach
" Diagnostyka astrologiczna
Nie ma leczenia w TMC bez rzetelnej diagnozy!
Akupunkturzysta musi przed każdym (!) zabiegiem
wykonaćprzynajmniej diagnozęz pulsu!
Objawowe leczenie nie jest prawdziwym leczeniem!
� Marek Kalmus 51
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Diagnoza z tętna
" Jużw odległej starożytności lekarze chińscy dokładnie
analizowali tętno mierzone w różnych częściach ciała (na
tętnicach głowy, nóg, a przede wszystkim na rękach) i
poprzez jego analizępoznawali stan narządów i procesów
wewnętrznych.
" Bardzo wcześnie poznano, że puls zmieniał sięw cyklu
dobowym oraz w cyklu rocznym (np. na jesieni puls był  jak
włos ).
" Wg lekarza Bian Que (ok. I w. p.n.e.), praojca słynnego
dzieła Neijing  Puls jest jak rozsypane liście drzew, jak
paląca siętrawa [& ] jak napięta nić[& ] jak tryskające
z
ródło  .
" W Neijing mowa jest o  pulsie bębniącym oraz o  pulsie bez
tchu .
" Z bicia pulsu u ciężarnych określano płećdziecka:  jeśli puls
lewej ręki jest szybki, nie znika  brzemienna wyda chłopca
na świat .
Cyt. za: J. Thorwald, Dawna medycyna, jej tajemnice i potęga, s. 240-241
Diagnoza z tętna
� Marek Kalmus 52
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Diagnoza z tętna
Diagnoza z języka
� Marek Kalmus 53
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Diagnoza z języka
" Kształt (długi, krótki)
" Grubość
" Odciski zębów po bokach
" Kolor całości; zabarwienie stref
" Nalot, jego barwa i grubość, brak nalotu
" Plamy (język  geograficzny )
" Pęknięcia i bruzdy
" Zdolność do pełnego wysunięcia
" Stabilność / drżenie
METODY TERAPEUTYCZNE
Tradycyjnie w TMC rozróżnia sięosiem
podstawowych metod terapeutycznych,
które mogąsiękrzyżowaćmiędzy sobą.
Sąto: (1) wypacanie, (2) wymioty,
(3) przeczyszczanie, (4) harmonizacja,
(5) oziębianie lub oczyszczanie,
(6) ogrzewanie, (7) tonizacja i
(8) rozpraszanie.
W Shanghanlun szczególnie używane jest
wypacanie, przeczyszczanie, oziębianie
i ogrzewanie.
� Marek Kalmus 54
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Wypacanie
Wypacanie używane jest przede wszystkim w celu
pozbycia się elementów patologicznych
z warstwy wierzchniej ciała (biao) takich jak wiatr
i zimno; zasadniczo stosowane jest więc
w pierwszym stadium choroby.
Metody tej nie należy stosować w przypadku,
gdy pacjent ma objawy złożone, np. warstwy
powierzchniowej i wewnętrznej ciała, lub też
równoczesne objawy gorąca i zimna.
Metoda ta nie jest wskazana również u pacjentów,
którzy mają niedobór płynów organicznych lub
też utracili krew.
FARMAKOLOGIA TMC
" Zioła chińskie posiadają własną farmakologię, która jest
inna i nieznana w nowoczesnej zachodniej fitoterapii.
" Zastosowania lub wskazania do zastosowania chińskich
ziół sączęsto nieznane w nowoczesnej medycynie.
" Fitoterapia chińska jest najważniejszą metodą leczniczą
medycyny chińskiej!
" Chiński opis ziół opiera się na:
- obserwacji reakcji organizmu po przyjęciu leku
- charakterystyce względem Yin-Yang, Pięciu przemian
i smakach z nimi związanych,
- związków z narządami i meridianami
- właściwościach termicznych
- toksyczności, nietolerancji i przeciwwskazań.
" Ważna jest pokrewność pewnych ziół i ich lokalizacja
w recepturze (np. kierunek działania).
" Wszystkie właściwości farmakologiczne danego TLCh
musządokładnie odpowiadaćklinicznemu obrazowi
choroby i zgadzaćsięz diagnoząchińską.
� Marek Kalmus 55
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
WA
AŚCIWOŚCI FARMAKOLOGICZNE
Tradycyjnego Leku Chińskiego
1. Smak (ostry, słodki, neutralny, kwaśny, gorzki, słony) to aspekt yin
2. Charakter termiczny (zimny, chłodny neutralny, ciepły, gorący) to
aspekt yang wskazujący na dynamikęenergetyczną.
3. Przynależnośćdo obiegu czynnościowego i meridianu.
4. Zioła kierunkowe: ukierunkowanie innych składników receptury na
dany obieg.
5. Kierunek działania zioła: do góry, w dół, na zewnątrz, do wewnątrz.
6. Ośrodek działania zioła.
7. Działanie/Wskazania.
8. Działanie fizjologiczno  farmakologiczne.
9. Toksyczność(Du Xing)  własnośćfarmakologiczna siły działania.
10. Dawka dzienna.
11. Czas gotowania ziół (najczęściej 15-20 min, odwar).
12. Kombinacje ziół  silniejsze działanie, synergia.
13. Tolerancja (compatibilitatio).
14. Nietolerancja (incompatibilitatio).
15. Przeciwwskazania.
16. Zioła zabronione w ciąży.
SKUTECZNOŚĆ LEKU CHIC
SKIEGO
Precyzja i skuteczność działania określonego leku
chińskiego zależy od tego, czy terapeuta
w wystarczającym stopniu poznał dane zioło,
lub inaczej: czy zestaw jego właściwości
farmakologicznych specyficzny w chińskim
ziołolecznictwie został w wystarczającym stopniu
opanowany?
� Marek Kalmus 56
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
PODSTAWOWE ZASADY
STOSOWANIA ZIÓA
CHIC
SKICH
" Wzmacnianie organizmu ma pierwszeństwo
przed zwalczaniem choroby,
" Usuwanie czynników chorobotwórczych jest
ważniejsze, niż leczenie symptomów choroby,
" Leczenie Wnętrza (Li) ma priorytet przed
leczeniem Powierzchni (Biao), czy też meridianu
(Mai).
PRZYGOTOWANIE LEKU
" Wybór receptury:
- receptury klasyczne i zmodyfikowane
- receptury indywidualnie zestawiane
" Dawka dzienna
" Okres zażywania
" Techniki komponowania i kolejność dodawania
" Czas i sposób gotowania
" Moczenie (minerały, niektóre korzenie)
" Napary (zioła aromatyczne)
" Tynktury
" Proszki i tabletki
� Marek Kalmus 57
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
SKA
AD RECEPTUR
Skład formuł fitoterapii jużw epoce Shanghanlun był bardzo
rozwinięty, co obserwujemy do dzisiaj.
Każda recepta zawiera:
- zioło zwane "cesarz", środek podstawowy formuły;
- zioło (-a)  minister" wspomaga  cesarza wzmacniając jego
efekt terapeutyczny;
- zioło (-a)  pomocnik, asystent łagodzi mniej ważne lub
drugoplanowe objawy, ewentualnie osłabia toksyczność
 cesarza
- zioło  przewodnik kieruje działanie receptury do
odpowiednich meridianów lub narządów oraz łagodzi zbyt
drastyczne działanie innych ziół.
Cała sztuka fitoterapii polega na harmonizowaniu
i kombinowaniu wielu efektów terapeutycznych.
To w ten sposób lekarze zdefiniowali stopniowo pewną
liczbębraku odpowiedniości w kombinacjach roślin,
lub teżcałkiem przeciwnie: uzyskali i wzmocnili kombinacje
korzystne.
ZIOA
A KIERUNKOWE
" Pojęcie ziół kierunkowych znane jest tylko
w chińskim ziołolecznictwie.
" Sąto takie zioła, które majązdolnośćnadania kierunku
działania pozostałym składnikom receptury na określony
obieg czynnościowy.
" Na przykład obecnośćrhizoma Coptidis ( złote nici )
w jakiejkolwiek recepturze ukierunkowuje działanie
pozostałych składników na obieg serca  niezależnie od
ich przynależności do któregokolwiek z obiegów.
" Każdy obieg czynnościowy, jak równieżgórny, środkowy
i dolny ogrzewacz posiadająjedno lub więcej ziół
kierunkowych.
� Marek Kalmus 58
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
KIERUNEK DZIAA
ANIA ZIOA
A
" Kierunek działania zioła jest trzeciąnajważniejszą
właściwościąfarmakologicznązioła, która wspólnie z jego
przynależnościądo określonego obiegu czynnościowego
rozstrzyga o działaniu leczniczym leku. Jednocześnie
kierunek działania leku jest wynikiem jego charakteru
termicznego i smaku.
" Odpowiednio do kierunku działania klasyfikuje siętradycyjne
leki chińskie (TLCh) jako:
- leki unoszące (medicamenta elevantia) o słabym Qi, ciepłe,
które unoszą Qi do góry i kierują na zewnątrz. Zioła te są najczęściej
ostre, słodkie i ciepłe.
- leki działające na powierzchni (medicamenta superficialia)
o silnym Qi, tzn. zioła gorące i o kierunku jak poprzednio  do góry
i na zewnątrz, ale ich miejsce działania jest powierzchnia ciała.
- leki obniżające (medicamenta demittentia) o charakterze
termicznym chłodnym lub neutralnym i o smaku kwaśnym lub
gorzkim. Leki te działają do dołu i do środka (do wnętrza), skupiają
energię i wzmacniają ją poprzez jej koncentrację.
- leki działające w głębi (medicamenta mersa) o charakterze
termicznym zimnym lub chłodnym i o smaku gorzkim lub słonym.
SPOSOBY PODAWANIA LEKARSTW
Najczęstsze sposoby podawania lekarstw w całej
historii medycyny chińskiej to:
1. odwary (najpierw moczenie, potem gotowanie)
2. proszek
3. pigułki (zwykłe lub duże okrągłe pigułki miodowe)
4. tabletki
5. ekstrakty (po długotrwałym gotowaniu w wodzie lub oleju)
6. nalewka na alkoholu (wino!)
7. herbaty lecznicze
8. stosowanie zewnętrzne (plastry, nici lecznicze, papier
leczniczy)
9. syropy (wywar ziołowy + syrop trzcinowy lub sacharoza)
W Shanghanlun najczęstszym sposobem podawania leku jest
odwar, podczas gdy
w manuskrypcie Mawangdui 52 recepty najczęściej stosuje
sięproszek.
� Marek Kalmus 59
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Zastosowanie różnych form leków
wg Zhang Zhong Jinga (Shanhanlun)
"Aby wyleczyć chorych należy przede wszystkim oczyścić pięć organów
zang i sześć organów fu za pomocą odwaru, otworzyć i odblokować
różne meridiany, wyregulować yin i yang, rozwiązać i rozproszyć
podmuchy patologiczne, podlać to co jest wysuszone, nawilżyć skórę,
wzmocnić oddech i krew ludzką. Woda ma właściwości
oczyszczające, dlatego też używa się odwarów.
Jeśli cztery kończyny są zaatakowane przez chorobę chroniczną, jeśli
pojawia się ruchomy wiatr i zimno należy zastosować proszek, który
potrafi przegonić podmuchy i wiatry patologiczne, wilgotność
i reumatyzm, przeprowadzić je z wewnątrz ciała na powierzchnię.
W przypadku, gdy element patologiczny nie jest umiejscowiony na
stałe w jakiejś części ciała, proszek ma działanie łagodzące.
Na trzecim miejscu należy stosować tabletki. Środki pod postacią
tabletek mają zdolność do przegonienia wiatru i zimna, rozproszenia
zastojów i nagromadzeń, potrafią rozpuścić stwardnienia i obrzęki,
wzmocnić apetyt i pragnienie, regulują i harmonizują powiewy
obronne i odżywcze.
Ten kto potrafi połączyć i rozważnie zaaplikować te trzy sposoby
przyjmowania lekarstw, jest lekarzem o nieprzeciętnej zręczności".
WNIKANIE WPA
YWÓW ZIMNYCH
Wg Shanhanlun zimno wnika na 6 kolejnych, coraz głębszych warstw:
BIAO Tai Yang Jelito cienkie
Aspekt yang, zewnętrzny
Pęcherz moczowy
j.w.
Yang Ming Żołądek
Jelito Grube
j.w.
Shao Yang Woreczek Żółciowy
Potrójny Ogrzewacz
LI Tai Yin Śledziona/Trzustka
Aspekt yin, wewnętrzny
Płuca
j.w.
Shao Yin Serce
Nerki
j.w.
Yue Yin Osierdzie
Wątroba
� Marek Kalmus 60
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
WNIKANIE WPA
YWÓW GOR
CYCH
Np. grypy, choroby zakaz
ne
Odpowiada warstwie Zaatakowane: skóra,
Wei Fen
Tai Yang błony śluzowe
Odpowiada warstwom: Zaatakowane: meridiany
Chi Fen
Yang Ming, Shao Yang dywergentne i główne
i Taiyin narządy
Odpowiada warstwie Zaatakowane: narządy
Jing Fen
Shao Yin
Odpowiada warstwie Zaatakowane: Krew
Xue Fen
Yue Yin (Xue), esencja (Jing),
substancja
CHOROBY TAI YANG ( powierzchni )
W chorobach Tai Yang obserwuje sięobjawy warstwy
powierzchniowej ciała (biao). Terapią, która powinna być
stosowana jest wypacanie pozwalające na pozbycie się
elementów patologicznych z warstwy powierzchniowej
ciała.
Należy rozróżnićdwa rodzaje choroby Tai Yang:
" Shang-han: występuje nadmiar warstwy powierzchniowej ciała
i obserwuje sięnastępujące objawy: bóle głowy, sztywny kark,
gorączka, lęk przed zimnem, brak pocenia, puls powierzchniowy
i napięty. W takim przypadku należy otworzyćpory i usunąć
patologiczne zimno przez wypacanie za pomocą odwaru z herba
ephedrae (Ma Huang).
" Zhong-feng: występuje niedobór warstwy powierzchniowej
oraz następujące objawy: bóle głowy, sztywny kark, gorączka, lęk
przed wiatrem, pocenie się, puls powierzchniowy i spokojny.
Należy rozluz
nićmięśnie, harmonizowaći uregulowaćpowiewy
obronne i odżywcze, spowodowaćwypacanie np. przez  odwar
z cinnamomum .
� Marek Kalmus 61
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
ODWAR Z CINNAMOMUM
" Cinnamomum cassia Presl.: 3 liang (usunąćskórkę)
" Glycyrrhiza uralensis Fischer: 2 liang (opiec)
" Paeonia lactiflora Pallas: 3 liang
" Zizyphus jujuba Mill: 12 owoców bez pestek
Dawkowanie:
Po ugotowaniu na wolnym ogniu (odparowanie z 7 sheng wody do 3 sheng), zlaniu
znad osadu i wystudzeniu, wypićjeden sheng, chwilępo tym wypićtrochęwięcej
niżjeden sheng wymieszany z kleikiem ryżowym w celu wzmocnienia działania
lekarstwa i dobrze okryćciało. Po mniej więcej dwóch godzinach całe ciało
ogrzewa sięi zaczyna siępocić.
Nie należy pozwolić, aby chory pocił sięzbyt obficie, gdyżw takim przypadku
choroba nie zostanie wyeliminowana. Jeśli chory spocił się
i wyzdrowiał, kontynuacja leczenia nie jest konieczna.
Przeciwnie, jeśli chory spocił siępo pierwszym zażyciu lekarstwa, powinien wypić
go po raz drugi postępując analogicznie.
Jeśli chory nadal sięnie poci, powinien wypićtrzeciąporcjęw krótszym czasie:
należy przyjąćtrzy dawki lekarstwa w kilku godzin (1/2 dnia).
CHOROBY YANG MING
W chorobach Yang Ming obserwuje sięobjawy gorączki
warstwy wewnętrznej ciała (li).
Generalnie występuje nadmiar w układzie trawiennym.
Terapia, którąnależy zastosowaćbędzie różna w zależności
od tego, czy chodzi o zaburzenie przepływu energii czy
zaburzenia na poziomie narządów:
" Zaburzenie przepływu energii ( powiewu )  kiedy
patologiczne gorąco zaburzyło poprawne krążenie energii,
obserwuje sięnastępujące objawy: wysoka gorączka,
pocenie, złe samopoczucie, pragnienie i rozległy puls.
Należy więc stosowaćoziębianie w celu rozproszenia
gorąca, przede wszystkim stosując odwar z białego tygrysa.
" Jeśli tąchorobądotknięte są narządy, to występują
następujące objawy: brzuch obrzęknięty i bolesny,
zatwardzenie, skoki gorączki, majaczenie, rozległy puls.
W takim przypadku stosuje sięprzeczyszczenie za
pomocąróżnych środków.
� Marek Kalmus 62
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
CHOROBY YANG MING (cd.)
Jeśli chorobą Yang Ming dotknięte są narządy to występują
następujące objawy: brzuch obrzęknięty i bolesny,
zatwardzenie, skoki gorączki, majaczenie, rozległy puls.
W takim przypadku stosuje sięprzeczyszczenie za pomocą
różnych środków:
" Wielki odwar wspierający energię. Należy go stosować
w przypadku następujących objawów: brzuch obrzmiały, pełny
i bolesny, zatwardzenie, gorący mocz, pobudzenie, majaki, skoki
gorączki, czasami omdlenia. Puls jest pełny, duży, ślizgający
i szybki.
" Mały odwar wspierający energię. Stosowany jest w przypadku
następujących objawów: brzuch pełny, silne pocenie, wysuszenie
stolca, majaki, skoki gorączki, złe samopoczucie, obrzęk
nadbrzusza. Puls jest pełny, ślizgający i gwałtowny.
" Odwar regulujący żołądek i wspierający energię. Stosowany
w przypadku: obrzmiałego brzucha, pobudzonego umysłu, pocenia
i gorączki. Puls jest powierzchniowy, szybki ale słabszy niż
w przypadku stosowania małego odwaru.
DIETETYKA TMC
" Klasyfikacja produktów
" Gotowanie, a pory roku
" Sposób krojenia
" Naczynia i rodzaj paliwa/pieca
" Techniki gotowania
" Kolejność dodawania składników
" Alchemia kulinarna  zmiana właściwości
" Rola i pozycja socjalna kucharza
� Marek Kalmus 63
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
KLASYFIKACJA PRODUKTÓW
Ze względu na:
" Przynależnośćdo Pięciu Przemian
" Smak
" Kierunek działania
" Charakter termiczny
" Powinowactwo z narządami i meridianami
" Wzajemne relacje z innymi produktami
" Wpływ na organizm
" Działanie lecznicze
ZNACZENIE RUCHU
" Nauka i harmonizacja oddechu
" Poruszanie energii w meridianach
" Wzmacnianie energii
" Usuwanie zastojów
" Masaż narządów
" Oddziaływanie na psychikę
" Style miękkie i twarde
" Ćwiczenia lecznicze (np. 8 Brokatów)
� Marek Kalmus 64
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
TECHNIKI RUCHOWE
" QIGONG:
- chińskie ćwiczenia oddechowe  regulacja
ciała, umysłu i oddechu,
- qigong ruchomy (Zhan Shanfeng) 
ćwiczenie oddechowe wykonywane w ruchu,
- qigong dz
więkowy  lecznicze działanie
różnych dz
więków.
" Poranne ćwiczenia Bodhidharmy
" TAICHI (Zhan Shanfeng: walka węża i żurawia +
ćwiczenia oddechowe)
" JIJINJING  ćwiczenia rozgrzewające ścięgna
QIGONG  sztuka oddychania
" Oddech  zwyczajna stała czynność, o której wielkim
znaczeniu zapominamy
" Powietrze  cenna substancja zawierająca energię: musi być
świeże, czyste, najlepiej górskie.
" Długowieczność  zwierzęta długowieczne (np. żółw) to długo
i powoli oddychające. To samo dotyczy ludzi.
Oddychanie to głęboka i doskonała sztuka profilaktyki
zdrowotnej i leczenia. Długowiecznośćciała i nieśmiertelność
(shen) sąosiągane poprzez odpowiedniąregulacjęoddychania.
Etapy treningu Qigong a oddechowe Obiegi Niebiańskie:
1. Gromadzenie qi w dantian (półobieg Mniejszego Obiegu
Niebiańskiego)
2. Mniejszy Obieg Niebiański
3. Większy Obieg Niebiański.
� Marek Kalmus 65
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
QIGONG I UMYSA

" Koncentracja umysłu podczas qigong  oddychanie
płynne, powolne, głębokie, długie, spokojne
i naturalne.
" Koncentracja i oddech wzmacniają się nawzajem
w pozytywnym cyklu  spokojny, płynny, głęboki,
długi oddech uspokaja umysł, wycisza emocje
i przywraca równowagę yin-yang w ciele
" Wg badań klinicznych regulowane, długie i głębokie
oddychanie wprowadza centralny układ nerwowy
w stan dynamicznej równowagi pomaga w terapii
i leczy liczne choroby wywołane stresem (również
nowotwory!)
Dantien
Dantien = Brama Życia i  morze Qi (ok. 7cm poniżej pępka)
 nie istnieje anatomicznie (!), ale da sięodczućpo latach praktyki:
" z
ródło i zbiornik życiowej Qi,
" środek ciężkości całego organizmu
" rządzi 12. głównymi meridianami narządowymi,
" punkt zbiegu wszystkich meridianów i kolaterali,
" determinuje równowagęyin-yang, wydolnośćoddechowąoraz
ciepło i odżywianie ciała.
Koncentrowanie uwagi na dantien podczas prowadzenia powietrza
w dół (wdech) to ćwiczenie umysłowe i fizyczne, równocześnie
zapewniające:
" rozpędzenie rozpraszających myśli, wyciszające i dające spokój
umysłu
" pobudzenie energii yang i budowanie strategicznych zapasów
energii życiowej Qi
" masujące narządy wewnętrzne i pobudzające perystaltykęjelit
" zwiększenie zdolności utrzymywania równowagi.
� Marek Kalmus 66
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Dantien
Funkcje biologiczne i terapeutyczne:
" y
ródło i magazyn życiowej energii Qi
" Wzmacnia pierwotną Qi
" Wzmacnia narządy Zang-Fu
" Pobudza krążenie Krwi (Xue)
" Sprawia, że oddech staje się łagodny i spokojny
" Zwiększa wytrzymałość fizyczną i moc
" Utrzymuje równowagę ciała podczas
skomplikowanych ruchów
Im silniejsze z
ródło Qi w dantien, tym krótsze
leczenie i szybszy powrót do zdrowia.
Obiegi Niebiańskie
Dwa pełne Obiegi  główne drogi, którymi płynie energia qi
i krąży wewnątrz ciała.
" Mniejszy Obieg Niebiański składa sięz dwóch półobiegów
związanych z kanałami: Ren Mai (główny regulator przedni -
yin) i Du Mai (główny regulator tylny  yang).
W Du Mai  ruch qi w górępodczas wdechu (z punktu huiyin w
kroczu do punktu baihui na szczycie głowy)
W Ren Mai  ruch qi w dół podczas wydechu.
" Większy Obieg Niebiański składa sięz czterech kanałów:
Ren Mai, Du Mai, kanału Żołądka i kanału Pęcherzyka
Żółciowego.
Mimo wielu lat ćwiczenia qigong można nigdy nie
doświadczyć żadnego cyklu niebiańskiego. Jednak
pozytywne skutki praktyki qigong są odczuwane.
� Marek Kalmus 67
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
QIGONG
" Qigong to klucz do uruchomienia niezwykłych,
potężnych potencjałów (tkwiących w każdym z nas),
na co dzień uważanych za nadnaturalne.
" Qigong polega na regulowaniu za pomocą
świadomości przepływów życiowej energii qi w ciele.
" Celem treningu jest wytworzenie w ciele
praktykującego ogniwa łączącego Trzy Skarby
Życia: esencję (jing), energię (qi) i ducha (shen).
" Związek qigong z medytacją  stan pośredni między
snem, a całkowitą świadomością, całkowicie
zrelaksowany, ale nie w transie pojawia się
spokojny umysł.
QIGONG z umysłem w stanie medytacji
Badania kliniczne umysłu w stanie spokoju,
wyciszenia:
" O 16-34% mniejsze zużycie tlenu mistrzowie
qigong potrzebują dużo mniej snu i jedzenia
" Zwiększa się wydajność komórek nerwowych
m.in. profilaktyka chorób Alzheimera i Parkinsona
" Zmniejsza poziom fal mózgowych w korze
mózgowej, a zwiększa amplitudę wzrostu fal alfa
" Obniża poziom adrenaliny do ok. 60% stanu
normalnego
" Zmniejsza wydzielanie hormonów
" Wyraz
nie redukuje stężenie mleczanu we krwi.
Ograniczenie lub zwolnienie metabolizmu i
spadku zużycia energii
� Marek Kalmus 68
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
WSPÓA
CZESNA MEDYCYNA CHIC
SKA
" 1934  Mao Tse Tung uznaje znaczenie TMC
- udostępnienie leczenia dla ludności wiejskiej
" 1950  zwycięstwo KPCh z Mao na czele
- połączenie TMC z medycynązachodniąjako jeden z politycznych celów
do programów studiów medycznych
- TMC traktowana jest na równi z medycynąakademicką
" 1955  założenie Akademii TMC
- powstanie wyższych uczelni TMC: Pekin, Chengdu, Shanghaj, Nanjing, Guangzhou
" 1972  otwarcie relacji ChRL  USA
- początek otwarcia rynków międzynarodowych na leki chińskie
- wyjazdy studyjne i stażowe do Chin celem nauki TMC
- międzynarodowe kongresy TMC
" Światowa Federacja Towarzystw Akupunktury z siedzibąw Pekinie
- najliczniejsza organizacja akupunktury zrzeszająca kilkadziesiąt tysięcy członków
z całego świata
" Wielki rozwój medycyny chińskiej (od lat 90.)
- wpływ boomu gospodarczego
- rosnąca zamożnośćspołeczeństwa
- zintegrowanie TMC z medycynązachodniąw nauczaniu i w praktyce
" Zioła chińskie a międzynarodowy przemysł farmaceutyczny
- intensywne badania farmakologii chińskiej
- plantacje ziół chińskich i ograniczenia w eksporcie niektórych ziół
- tradycyjne leki chińskie stanowiąok. 40% globalnej produkcji leków w Chinach!
- wielka produkcja na eksport
Leczenie
Rozpoznanie
Znajomość akupunktury,
Badanie
Zang-Fu
Tradycyjna Medycyna Chińska
Zabezpieczenie edukacyjne zabiegów akupunktury:
Współczesna Medycyna Akademicka
Fizjologia Anatomia
Patologia
Ocena ciężkości stanu Postępowanie w
nagłych wypadkach
Skierowanie do specjalisty
� Marek Kalmus 69
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Skuteczność i bezpieczeństwo -
najczęstsze powikłania akupunktury:
Krwawienie / krwiak 3 %
Uczucie zmęczenia 3 %
Agrawacja objawów 2 %
Ból przy nakłuciu 1 %
Senność/ ospałość 0,7 %
Zawroty głowy 0,6 %
Nudności / wymioty 0,3 %
Złamanie igły 0,1 %
White A.  The safety of acupuncture  evidence from the UK ACUPUNCTURE IN MEDICINE 2006;24 (Suppl): S53-57.
Poważne działania niepożądane
akupunktury:
Autor, rok Ilość zabiegów Poważne działania niepożądane
Umlauf, 1988 139 988 odma  2, złamanie igły - 2
Chen, 1990 28 285 0
Melchart, 1994/5 15 763 0
Melchart, 1998 1 198 0
Yamashita, 1999 65 482 0
Yong, 1999 12 172 0
Ernst, 2000 3 535 0
Yamashita, 1999 1 441 0
MacPherson, 2001 34 407 0
White, 2001 31 822 0
Odsberg, 2001 9 277 0
Melchart, 2004 97 733 odma - 2
Linde, 2006 > 4 000 000 odma  3, atak astmy  1, depresja  1
W sumie 4 441 103 11
White A.  The safety of acupuncture  evidence from the UK ACUPUNCTURE IN MEDICINE 2006;24 (Suppl): S53-57.
� Marek Kalmus 70
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
AKUPUNKTURA EUROPEJSKA?
 Otzi , człowiek z alpejskiego
lodowca:
" żył ok. 3.300 lat p.n.e.
" szaman
" miał na ciele wytatuowane
punkty odpowiadające
punktom akupunkturowym
charakterystycznym
do leczenia jego dolegliwości
AKUPUNKTURA NA ZACHODZIE
" Polski misjonarz o. Michał Boym
(1612-1659)  9 lat spędza w Chinach
- w 1651 wydaje fitoterapięchińskią: Flora Sinensis
- w 1652 r. tłumaczy i opracowuje chińską Medycynę
WewnętrznąŻółtego Cesarza (Huangdi Neijing)
 w/w. tekst wydaje jako plagiat A. Cleyer pod tytułem:
Specimen Medicinae Sinicae.
" Początki szkoleńz akupunktury
" 2002 r.  Światowa Organizacja Zdrowia:
- raport podsumowujący wyniki kontrolowanych badań
klinicznych nad skutecznością, bezpieczeństwem
i ekonomicznąopłacalnością akupunktury
" Akupunktura medycyny zachodniej
- rozróżnienie w prawodawstwie brytyjskim
i amerykańskim
- prof. dr n. med. Zbigniew Garnuszewski w Polsce
" Akupunktura TMC i akupunkt. klasyczna
- nauczanie i praktyka
- wykładowcy i praktycy z Chin
oraz zachodni specjaliści TMC
- wyższe uczelnie TMC w Wielkiej Brytanii, USA,
- Szkoła Akupunktury Tradycyjnej w Bydgoszczy
� Marek Kalmus 71
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Tradycyjna medycyna chińska w Polsce
" Piotr Boym (XVII w.)  światowy prekursor TMC
" Antoni Baranowski i Józef Domaszewski (XIX w.) - UJ
" Kursy Tradycyjnej Medycyny Chińskiej w Krakowie
(od 1986 r.) Instytut Medycyny Chińskiej i Profilaktyki Zdrowia jako
placówka oświatowa (od 2011)
- regularne kursy 4.letnie TMC  od 1997 r. (Claude Diolosa, a od 2002 Matthias
Hunecke) oraz kursy dla zaawansowanych w TMC;
- kursy dietetyki TMC 4 i 3.letnie (Ina Diolosa) oraz krótsze;
- kursy farmakologii chińskiej (dr farm., lek. med. Tadeusz Błaszczyk).
" Kursy TMC dla lekarzy w Warszawie (dr Ferenc + Pekin ?)
" Instytut Medycyny Wschodu Wu Shi, Kraków (od 2002)
- specjalistyczna strona internetowa www.chinmed.com
- kwartalnik Zwierciadło Medycyny
" Trójmiejski Ośrodek Medycyny Orientalnej (od 2006 r.)
- kursy Jeremy Ross, Matthias Hunecke
" Szkoła Akupunktury Tradycyjnej w Bydgoszczy (od 2006 r.)  trzyletnia
nauka; aktualne wniosek o nadania statusu pomaturalnej szkoły publicznej.
" Centrum Medycyny Chińskiej w Warszawie
- kursy prof. Elisabeth Rochat de la Valee
" Kursy Akupunktury TMC ( Compleo , Katowice, Kraków) (od 2008)
" Polskie Towarzystwo Tradycyjnej Medycyny Chińskiej (od 2009)
" Lekarskie Towarzystwo Akupunktury Klasycznej (od 2010)
AKUPUNKTURA W POLSCE
Prof. dr hab. n. med. Zbigniew Garnuszewski
- nauka akupunktury: 1971 Japonia, 1975 ChRL
- założyciel PTA i jego pierwszy prezes (1987-1998)
- specjalista krajowy ds. akupunktury (od 1986 r.)
- wiceprezydent Światowej Federacji Towarzystw
Akupunktury z siedzibąw Pekinie (zrzesza 60 tys. lekarzy)
" Polskie Towarzystwo Akupunktury (od 1987)
" Poradnia Leczenia Akupunkturą Stołeczne
Centrum Akupunktury (1978-2008)
" Kursy akupunktury dla lekarzy PTA (od. 1979 r.)
UWAGA: Należy odróżniać Akupunkturę Medycyny
Zachodniej (leczenie objawowe) od Akupunktury
TMC (leczenie przyczynowe, kompleksowe)
� Marek Kalmus 72
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
ZALETY TMC
" Leczenie przyczyn chorób a nie objawów
" Kompleksowe leczenie wszystkich objawów
chorobowych (różnych chorób) i całości
problemów pacjenta
" Proste działania w przypadku chorób doraz
nych
" Skuteczne metody diagnostyczne
" Szybka i niezwykle tania diagnostyka
" Elastyczność akupunktury
" Bogactwo receptur i możliwości fitoterapii
" Znikome działania uboczne lub ich brak
" Znaczenie dietetyki w terapii i profilaktyce
" Zwrócenie uwagi na znaczenie ruchu i właściwego
oddychania
KORZYŚCI ZE WSPÓA
DZIAA
ANIA
" TMC jako metoda komplementarna z medycyna
zachodnią
" Wykorzystanie profilaktyki TMC
" Szybkość diagnozy
" Wcześniejsze zauważenie zagrożenia chorobą
" Obniżenie kosztów leczenia
" Efekt synergii
" Wzrost wyleczalności
" Zalecenia WHO
� Marek Kalmus 73
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Medycyna konwencjonalna i alternatywna.
Konflikt czy współpraca?
W Ameryce medycyna alternatywna staje sięrównoległą
metodąterapii względem medycyny konwencjonalnej.
Na 75 Wydziałach Lekarskich wprowadzono jużwykłady
z tej medycyny.
 Podstawy medycyny komplementarnej i alternatywnej
(Wydawnictwo Universitas , Kraków 1999), autorstwa
lekarzy: Wayne B. Jonas i Jeffrey S. Levin  adresatem
książki sąlekarze.
W wielkim streszczeniu autorzy w/wym. pracy przekazują
wiadomości o rozmaitych systemach medycyny
alternatywnej. Jest tu medycyna chińska, tybetańska,
indyjska, z obszaru Amazonii, jest medycyna tzw.
energetyczna i in.
Rozmowa z księdzem arcybiskupem Bolesławem Pylakiem
kwartalnik "ZWIERCIADA
O MEDYCYNY" Nr 3/2004
Bibliografia
" Tadeusz Błaszczyk, Podstawy teoretyczne tradycyjnej
medycyny chińskiej, Wydawnictwo Elko, Konskowola 2002.
" Cai Jingfeng and Zhen Yan, Medicine in Ancient China, w:
 Medicine Accross Cultures. History and Practice of Medicine in
Non-Western Cultures , editor Helaine Selin, Kluwer Academic
Publishers, New York 2003, s. 49-75.
" Henry B. Lin, Wielka księga medycyny chińskiej, tłum. dr U.A.
Chorzępa, Bauer-Weltbild Media, Klub dla Ciebie, Warszawa
2010.
" Medycyna chińska, red. dr. Duo Gao, tłum. E. Niegowska-
Drahal, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003
" Jeremy Ross, Zang Fu. Systemy narządów Tradycyjnej
Medycyny Chińskiej, tłum. A. Kowalski, Wyd. Agartha, Kraków
2011.
" Hugh Shapiro, Chinese and Western Medicine, w:  Medicine
Accross Cultures. History and Practice of Medicine in Non-
Western Cultures , editor Helaine Selin, Kluwer Academic
Publishers, New York 2003, s. 49-75, s. 351-272.
" Jq
rgen Thorwald, Dawna medycyna, jej tajemnice i potęga,
tłum. A. Bandurski, J. Sczaniecka, Ossolineum, Wrocław 1990.
� Marek Kalmus 74
Wprowadzenie do medycyny chińskiej
Dziękujęza uwagę
[e-mail]
� Marek Kalmus 75