Gazownictwo
Gazownictwo
LNG (Liquiefied Natural Gas)
LNG (Liquiefied Natural Gas)
Prof. dr hab. inż. Andrzej J. Osiadacz
Prof. dr hab. inż. Andrzej J. Osiadacz
Politechnika Warszawska
Politechnika Warszawska
Wydział Inżynierii Środowiska
Wydział Inżynierii Środowiska
Zakład Systemów Ciepłowniczych i Gazowniczych
Zakład Systemów Ciepłowniczych i Gazowniczych
1
1
Gazownictwo
Gazownictwo
LNG NA ÅšWIECIE
LNG NA ÅšWIECIE
W ciągu minionych lat powstały nowe technologie wykorzystujące i
W ciągu minionych lat powstały nowe technologie wykorzystujące i
przetwarzające gaz ziemny, umożliwiające jego szersze zastosowanie.
przetwarzające gaz ziemny, umożliwiające jego szersze zastosowanie.
Należą do nich przede wszystkim:
Należą do nich przede wszystkim:
GTL (Gas to Liquids),
GTL (Gas to Liquids),
CNG (Compressed Natural Gas),
CNG (Compressed Natural Gas),
LNG (Liquiefied Natural Gas).
LNG (Liquiefied Natural Gas).
a) Proces GTL (Gas to Liquids),
a) Proces GTL (Gas to Liquids),
Udoskonalony proces Fischera-Tropscha z 1920 r., umożliwia
Udoskonalony proces Fischera-Tropscha z 1920 r., umożliwia
przerabianie gazu ziemnego ze złóż normalnych i marginalnych
przerabianie gazu ziemnego ze złóż normalnych i marginalnych
na bardzo czyste i ekologiczne produkty naftowe :
na bardzo czyste i ekologiczne produkty naftowe :
olej napędowy,
olej napędowy,
paliwo lotnicze,
paliwo lotnicze,
lekki olej opałowy,
lekki olej opałowy,
a nawet wosk.
a nawet wosk.
Technologia ta zaczyna być coraz szerzej znana i co za tym idzie,
Technologia ta zaczyna być coraz szerzej znana i co za tym idzie,
popularna.
popularna.
2
2
Gazownictwo
Gazownictwo
LNG NA ÅšWIECIE
LNG NA ÅšWIECIE
b) CNG
b) CNG
Gaz ziemny w postaci sprężonej do ciśnienia
Gaz ziemny w postaci sprężonej do ciśnienia
20-25 MPa.
20-25 MPa.
Służy do napędu pojazdów silnikowych zarówno z
Służy do napędu pojazdów silnikowych zarówno z
zapłonem iskrowym jak i z samoczynnym.
zapłonem iskrowym jak i z samoczynnym.
Na świecie jez
dzi ponad 4 miliony samochodów
Na świecie jez
dzi ponad 4 miliony samochodów
zasilanych sprężonym gazem ziemnym.
zasilanych sprężonym gazem ziemnym.
Funkcjonuje ponad 8000 stacji zasilanych tym
Funkcjonuje ponad 8000 stacji zasilanych tym
paliwem.
paliwem.
3
3
Gazownictwo
Gazownictwo
LNG NA ÅšWIECIE
LNG NA ÅšWIECIE
c) LNG
c) LNG
To gaz ziemny w postaci ciekÅ‚ej o temperaturze -163ºC.
To gaz ziemny w postaci ciekÅ‚ej o temperaturze -163ºC.
W wyniku procesu skraplania objętość gazu redukuje się ok. 630
W wyniku procesu skraplania objętość gazu redukuje się ok. 630
razy.
razy.
Już jedna czwarta gazu ziemnego, którym handluje się na skalę
Już jedna czwarta gazu ziemnego, którym handluje się na skalę
światową, jest transportowana właśnie w tym stanie.
światową, jest transportowana właśnie w tym stanie.
Skraplanie gazu ziemnego wiąże się z bardzo dokładnym jego
Skraplanie gazu ziemnego wiąże się z bardzo dokładnym jego
oczyszczeniem z dwutlenku węgla, azotu, propanu - butanu,
oczyszczeniem z dwutlenku węgla, azotu, propanu - butanu,
wilgoci, helu, itp.
wilgoci, helu, itp.
Jest to bardzo czyste paliwo o liczbie oktanowej 130,
Jest to bardzo czyste paliwo o liczbie oktanowej 130,
po powtórnej zmianie na postać gazową zanieczyszczeń
po powtórnej zmianie na postać gazową zanieczyszczeń
pozostaje bardzo niewiele, gaz jest właściwie całkowicie
pozostaje bardzo niewiele, gaz jest właściwie całkowicie
pozbawiony wilgoci.
pozbawiony wilgoci.
4
4
Gazownictwo
Gazownictwo
LNG NA ÅšWIECIE
LNG NA ÅšWIECIE
c) LNG (c.d.)
c) LNG (c.d.)
Duże firmy o światowym zasięgu coraz częściej angażują się w
Duże firmy o światowym zasięgu coraz częściej angażują się w
rozwój technologii LNG.
rozwój technologii LNG.
Za przykład posłużyć może norweskie złoże Snohvit znajdujące
Za przykład posłużyć może norweskie złoże Snohvit znajdujące
siÄ™ na Morzu Barentsa.
siÄ™ na Morzu Barentsa.
Powstała tam instalacja do skraplania gazu o przepustowości
Powstała tam instalacja do skraplania gazu o przepustowości
ok. 4,4 mln t skroplonego gazu rocznie, co odpowiada
ok. 4,4 mln t skroplonego gazu rocznie, co odpowiada
ok. 6 mld m3 gazu ziemnego.
ok. 6 mld m3 gazu ziemnego.
W przedsięwzięciu uczestniczą tacy potentaci, jak norweski
W przedsięwzięciu uczestniczą tacy potentaci, jak norweski
Statoil, Francuzi z TotalFinaElf i Gaz de France, a także Norsk
Statoil, Francuzi z TotalFinaElf i Gaz de France, a także Norsk
Hydro, Svenska Petroleum i inne.
Hydro, Svenska Petroleum i inne.
Istotny udział ma również norweskie państwo z 30 proc.
Istotny udział ma również norweskie państwo z 30 proc.
udziałem w projekcie.
udziałem w projekcie.
5
5
Gazownictwo
Gazownictwo
6
6
Norweskie złoże Snohvit : 4,4 mln ton LNG  6 mld m3
Norweskie złoże Snohvit : 4,4 mln ton LNG  6 mld m3
Gazownictwo
Gazownictwo
LNG NA ÅšWIECIE
LNG NA ÅšWIECIE
Czynniki napędzające rozwój rynku LNG znajdują się
Czynniki napędzające rozwój rynku LNG znajdują się
zarówno po stronie podażowej jak i popytowej.
zarówno po stronie podażowej jak i popytowej.
Gigantyczne koszty zwiÄ…zane z budowÄ… stacji
Gigantyczne koszty zwiÄ…zane z budowÄ… stacji
skraplających, tankowców pozwalających na
skraplających, tankowców pozwalających na
transport zmrożonego gazu oraz terminali
transport zmrożonego gazu oraz terminali
regazyfikacyjnych dotychczas ograniczały rozmiar
regazyfikacyjnych dotychczas ograniczały rozmiar
handlu.
handlu.
7
7
Gazownictwo
Gazownictwo
LNG NA ÅšWIECIE
LNG NA ÅšWIECIE
W szybkim tempie przybywa państw zainteresowanych
W szybkim tempie przybywa państw zainteresowanych
udziałem w handlu LNG. W 1997r. tylko 9 państw
udziałem w handlu LNG. W 1997r. tylko 9 państw
eksportowało skroplony gaz. W 2002r. liczba
eksportowało skroplony gaz. W 2002r. liczba
eksporterów wzrosła do 12.
eksporterów wzrosła do 12.
Wielkość eksportu LNG wzrosła w okresie:
Wielkość eksportu LNG wzrosła w okresie:
1997-2002 o 35% do ok. 153 mld m3 rocznie.
1997-2002 o 35% do ok. 153 mld m3 rocznie.
Nowe terminale regazyfikacyjne sÄ… budowane m.in. w
Nowe terminale regazyfikacyjne sÄ… budowane m.in. w
Chinach, Indiach i Wielkiej Brytanii.
Chinach, Indiach i Wielkiej Brytanii.
Plany budowy terminali mają także Bahamy, Jamajka,
Plany budowy terminali mają także Bahamy, Jamajka,
Indonezja, Meksyk, Holandia, Nowa Zelandia i Filipiny.
Indonezja, Meksyk, Holandia, Nowa Zelandia i Filipiny.
Największe znaczenie dla rozwoju rynku ma
Największe znaczenie dla rozwoju rynku ma
wzrastajÄ…cy popyt na gaz ziemny w Stanach
wzrastajÄ…cy popyt na gaz ziemny w Stanach
Zjednoczonych.
Zjednoczonych.
8
8
Gazownictwo
Gazownictwo
Proces powstawania LNG
Proces powstawania LNG
LNG  ( z ang.: Liquefied Natural Gas) to naturalny gaz ziemny
LNG  ( z ang.: Liquefied Natural Gas) to naturalny gaz ziemny
przygotowany do transportu i dalszej dystrybucji poprzez
przygotowany do transportu i dalszej dystrybucji poprzez
usunięcie niepożądanych zanieczyszczeń oraz skroplenie.
usunięcie niepożądanych zanieczyszczeń oraz skroplenie.
Substancjami szkodliwymi sÄ…:
Substancjami szkodliwymi sÄ…:
dwutlenek węgla,
dwutlenek węgla,
azot,
azot,
siarkowodór,
siarkowodór,
dwusiarczek węgla,
dwusiarczek węgla,
oraz woda w postaci pary.
oraz woda w postaci pary.
Przeciętny skład procentowy LNG przedstawia się następująco:
Przeciętny skład procentowy LNG przedstawia się następująco:
91-92% metanu,
91-92% metanu,
6-7% propanu,
6-7% propanu,
do 2% wyższych frakcji węglowodorowych.
do 2% wyższych frakcji węglowodorowych.
W normalnym ciÅ›nieniu mieszanina ta wrze w temperaturze ( 163)°C
W normalnym ciÅ›nieniu mieszanina ta wrze w temperaturze ( 163)°C
i w takich warunkach jest transportowana.
i w takich warunkach jest transportowana.
9
9
Gazownictwo
Gazownictwo
Proces powstawania LNG
Proces powstawania LNG
Z regazyfikacji 1 mł LNG otrzymuje się 600mł bezwonnego
Z regazyfikacji 1 mł LNG otrzymuje się 600mł bezwonnego
gazu lżejszego od powietrza. Granica wybuchowości
gazu lżejszego od powietrza. Granica wybuchowości
tego gazu wynosi od 5 do 15% w powietrzu, gaz w
tego gazu wynosi od 5 do 15% w powietrzu, gaz w
postaci cieczy nie jest palny.
postaci cieczy nie jest palny.
Ze względu na zróżnicowany skład chemiczny oraz różną
Ze względu na zróżnicowany skład chemiczny oraz różną
zawartość metanu w LNG, jego gęstość waha się od
zawartość metanu w LNG, jego gęstość waha się od
420 do 490 [kg/mł].
420 do 490 [kg/mł].
Skroplony gaz ziemny LNG jest nazywany skoncentrowanÄ…
Skroplony gaz ziemny LNG jest nazywany skoncentrowanÄ…
energią, bowiem z 1 [t] ciekłego LNG otrzymuje się
energią, bowiem z 1 [t] ciekłego LNG otrzymuje się
około 1380 [mł] gazu sieciowego.
około 1380 [mł] gazu sieciowego.
W zbiorniku o pojemności 100.000 [mł]  mieści się w
W zbiorniku o pojemności 100.000 [mł]  mieści się w
przeliczeniu aż 60 mln [mł] gazu sieciowego.
przeliczeniu aż 60 mln [mł] gazu sieciowego.
10
10
Gazownictwo
Gazownictwo
Proces powstawania LNG
Proces powstawania LNG
Skraplanie
Skraplanie
Przed procesem skraplania gaz należy oczyścić z
Przed procesem skraplania gaz należy oczyścić z
dwutlenku węgla i pary wodnej, a także osuszyć.
dwutlenku węgla i pary wodnej, a także osuszyć.
Następnie, w zależności od pożądanej wydajności
Następnie, w zależności od pożądanej wydajności
instalacji, składu gazu oraz jego ciśnienia wybiera się
instalacji, składu gazu oraz jego ciśnienia wybiera się
jednÄ… z trzech metod skraplania:
jednÄ… z trzech metod skraplania:
klasyczny cykl kaskadowy,
klasyczny cykl kaskadowy,
autooziębiający cykl kaskadowy,
autooziębiający cykl kaskadowy,
cykl rozprężania z zastosowaniem turboekspandera.
cykl rozprężania z zastosowaniem turboekspandera.
11
11
Gazownictwo
Gazownictwo
Proces powstawania LNG
Proces powstawania LNG
Czynnikami schładzającymi są propan, etan i metan,
Czynnikami schładzającymi są propan, etan i metan,
natomiast gaz ziemny pod ciśnieniem 3 - 4 Mpa
natomiast gaz ziemny pod ciśnieniem 3 - 4 Mpa
przepływa przez wymienniki ciepła i ochładzany jest w
przepływa przez wymienniki ciepła i ochładzany jest w
kolejnych cyklach chłodniczych.
kolejnych cyklach chłodniczych.
Obniżenie kosztów skraplania następuje poprzez
Obniżenie kosztów skraplania następuje poprzez
zwiększenie wydajności ciągów produkcyjnych 
zwiększenie wydajności ciągów produkcyjnych 
wzrost z 60 tys./rok w 1964 r. do 2,6 mln ton obecnie
wzrost z 60 tys./rok w 1964 r. do 2,6 mln ton obecnie
i 3 mln ton w przyszłości.
i 3 mln ton w przyszłości.
Koszt skraplania można obniżyć nawet o 30% przez
Koszt skraplania można obniżyć nawet o 30% przez
wprowadzenie nowych turbin, a także podwyższenie
wprowadzenie nowych turbin, a także podwyższenie
ciśnienia roboczego w instalacji 5 - 15 Mpa.
ciśnienia roboczego w instalacji 5 - 15 Mpa.
12
12
13
13
Rys.2 Schemat procesu skraplania gazu. y
ródło: www.statoil.pl
Rys.2 Schemat procesu skraplania gazu. y
ródło: www.statoil.pl
Gazownictwo
Gazownictwo
Proces powstawania LNG
Proces powstawania LNG
Gaz w formie ciekłej opuszcza obieg
Gaz w formie ciekłej opuszcza obieg
skraplania majÄ…c temperaturÄ™ -77°C, która
skraplania majÄ…c temperaturÄ™ -77°C, która
następnie w chłodnicy redukowana jest
następnie w chłodnicy redukowana jest
do -155°C, dziÄ™ki czemu gaz pozostaje pÅ‚ynny,
do -155°C, dziÄ™ki czemu gaz pozostaje pÅ‚ynny,
pozostając pod niższym ciśnieniem.
pozostając pod niższym ciśnieniem.
Ostateczne schłodzenie płynnego gazu
Ostateczne schłodzenie płynnego gazu
naturalnego do temperatury -163°C nastÄ™puje
naturalnego do temperatury -163°C nastÄ™puje
w turbinie rozprężania, zmniejszającej
w turbinie rozprężania, zmniejszającej
ciśnienie gazu z 55 do 1,2 bara.
ciśnienie gazu z 55 do 1,2 bara.
14
14
Gazownictwo
Gazownictwo
Proces powstawania LNG
Proces powstawania LNG
W drodze do magazynów gazu część azotu
W drodze do magazynów gazu część azotu
jest usuwana i umieszczana w oddzielnym
jest usuwana i umieszczana w oddzielnym
zbiorniku, celem zapewnienia LNG optymalnej
zbiorniku, celem zapewnienia LNG optymalnej
specyfikacji, wymaganej podczas sprzedaży.
specyfikacji, wymaganej podczas sprzedaży.
Skraplający się gaz zmniejsza swoją objętość
Skraplający się gaz zmniejsza swoją objętość
o 600%, dzięki czemu może być
o 600%, dzięki czemu może być
transportowany do terminali regazyfikacji,
transportowany do terminali regazyfikacji,
gdzie LNG z powrotem zmieniany jest w gaz
gdzie LNG z powrotem zmieniany jest w gaz
gotowy do rozprowadzenia gazociÄ…gami.
gotowy do rozprowadzenia gazociÄ…gami.
15
15
Gazownictwo
Gazownictwo
Proces powstawania LNG
Proces powstawania LNG
Proces regazyfikacji polega na ogrzaniu LNG w
Proces regazyfikacji polega na ogrzaniu LNG w
odparowalnikach i w zależności od sposobu
odparowalnikach i w zależności od sposobu
ogrzania odparowalniki dzieli siÄ™ na:
ogrzania odparowalniki dzieli siÄ™ na:
odparowalniki z ogrzewaniem do temperatury
odparowalniki z ogrzewaniem do temperatury
równej temperaturze otoczenia (np.
równej temperaturze otoczenia (np.
ogrzewanie wodÄ… morskÄ… lub powietrzem)
ogrzewanie wodÄ… morskÄ… lub powietrzem)
odparowalniki z ogrzewaniem do temperatury
odparowalniki z ogrzewaniem do temperatury
wyższej od temperatury otoczenia (ogrzewanie
wyższej od temperatury otoczenia (ogrzewanie
palnikami gazowymi lub energiÄ… elektrycznÄ…
palnikami gazowymi lub energiÄ… elektrycznÄ…
bÄ…dz
parÄ… wodnÄ…).
bÄ…dz
parÄ… wodnÄ…).
16
16
Gazownictwo
Gazownictwo
Proces powstawania LNG
Proces powstawania LNG
Ciśnienie gazu ziemnego odbieranego z
Ciśnienie gazu ziemnego odbieranego z
odparowalników wynosi 1-1,5 Mpa.
odparowalników wynosi 1-1,5 Mpa.
Na światowym rynku funkcjonuje 46 terminali
Na światowym rynku funkcjonuje 46 terminali
regazyfikacyjnych, w tym w samej Japonii aż 25.
regazyfikacyjnych, w tym w samej Japonii aż 25.
Instalacje regazyfikacyjne dobiera siÄ™ w
Instalacje regazyfikacyjne dobiera siÄ™ w
zależności od charakteru pracy:
zależności od charakteru pracy:
ciągłej
ciągłej
lub tylko dla pokrywania zapotrzebowań
lub tylko dla pokrywania zapotrzebowań
szczytowych.
szczytowych.
17
17
Gazownictwo
Gazownictwo
A
ańcuch LNG
A
ańcuch LNG
Handel skroplonym gazem odbywa siÄ™ w ramach
Handel skroplonym gazem odbywa siÄ™ w ramach
projektów LNG, zwanych również łańcuchami
projektów LNG, zwanych również łańcuchami
LNG.
LNG.
A
ańcuch LNG powstaje wówczas, gdy transport
A
ańcuch LNG powstaje wówczas, gdy transport
gazociągowy jest niemożliwy lub nieopłacalny,
gazociągowy jest niemożliwy lub nieopłacalny,
tzn. gdy przekroczona zostanie graniczna
tzn. gdy przekroczona zostanie graniczna
odległość hipotetycznego gazociągu określana
odległość hipotetycznego gazociągu określana
na:
na:
około 3 tys. km przy gazociągu podmorskim,
około 3 tys. km przy gazociągu podmorskim,
5 tys. km przy gazociÄ…gu lÄ…dowym.
5 tys. km przy gazociÄ…gu lÄ…dowym.
18
18
Gazownictwo
Gazownictwo
A
ańcuch LNG
A
ańcuch LNG
Instalacja skraplania gazu
Instalacja skraplania gazu
Szacuje się, że koszt budowanego od podstaw łańcucha
Szacuje się, że koszt budowanego od podstaw łańcucha
LNG (od wydobycia gazu do załadunku na
LNG (od wydobycia gazu do załadunku na
metanowiec) wynosi ok. 700 mln USD na 1 mln t
metanowiec) wynosi ok. 700 mln USD na 1 mln t
rocznej wydajności instalacji.
rocznej wydajności instalacji.
Na system dostawczy składają się gazociągi
Na system dostawczy składają się gazociągi
poprowadzone ze złoża gazowego do instalacji
poprowadzone ze złoża gazowego do instalacji
skraplania gazu. Instalacje te stanowią najważniejszą
skraplania gazu. Instalacje te stanowią najważniejszą
część systemu.
część systemu.
Wybór instalacji skraplania uzależniony jest od wymaganej
Wybór instalacji skraplania uzależniony jest od wymaganej
wydajności, zawartości CO2, H2S, N2, węglowodorów
wydajności, zawartości CO2, H2S, N2, węglowodorów
cięższych oraz jego ciśnienia.
cięższych oraz jego ciśnienia.
19
19
Gazownictwo
Gazownictwo
A
ańcuch LNG
A
ańcuch LNG
Transport
Transport
Skroplony już gaz transportowany jest specjalnie
Skroplony już gaz transportowany jest specjalnie
zaprojektowanymi statkami zwany gazowcami.
zaprojektowanymi statkami zwany gazowcami.
Gazowiec służący wyłącznie do przewożenia LNG nosi
Gazowiec służący wyłącznie do przewożenia LNG nosi
nazwę metanowiec, a temperatura schłodzonego
nazwę metanowiec, a temperatura schłodzonego
ciekłego gazu LNG osiąga przy normalnym ciśnieniu
ciekłego gazu LNG osiąga przy normalnym ciśnieniu
atmosferycznym aż -165°C.
atmosferycznym aż -165°C.
Gazowce LNG (metanowce) budowane sÄ… zwykle o
Gazowce LNG (metanowce) budowane sÄ… zwykle o
nośności powyżej 50.000 DWT.
nośności powyżej 50.000 DWT.
20
20
Gazownictwo
Gazownictwo
A
ańcuch LNG
A
ańcuch LNG
Transport
Transport
Metanowiec, po zacumowaniu do pirsu lub
Metanowiec, po zacumowaniu do pirsu lub
nabrzeża w terminalu importowym
nabrzeża w terminalu importowym
(rozładunkowym), za pośrednictwem stałych
(rozładunkowym), za pośrednictwem stałych
ramion przeładunkowych (tzw. nalewaków
ramion przeładunkowych (tzw. nalewaków
morskich) tłoczy skroplony (ciekły) gaz
morskich) tłoczy skroplony (ciekły) gaz
naturalny LNG do zbiorników magazynowych
naturalny LNG do zbiorników magazynowych
o pojemności ok. 35 000 do 100 000 [m3]
o pojemności ok. 35 000 do 100 000 [m3]
każdy, gdzie jest przechowywany.
każdy, gdzie jest przechowywany.
21
21
Gazownictwo
Gazownictwo
A
ańcuch LNG
A
ańcuch LNG
Transport
Transport
Następnie przez instalację regazyfikacji (gdzie gaz
Następnie przez instalację regazyfikacji (gdzie gaz
z postaci cieczy, przez odparowanie, zamieniany
z postaci cieczy, przez odparowanie, zamieniany
jest w fazę gazową), rurociągami tłoczony jest do
jest w fazę gazową), rurociągami tłoczony jest do
odbiorców w sposób tradycyjny jako gaz
odbiorców w sposób tradycyjny jako gaz
sieciowy.
sieciowy.
22
22
Gazownictwo
Gazownictwo
A
ańcuch LNG
A
ańcuch LNG
Transport
Transport
Bezpieczeństwo przewozu gwarantuje szereg
Bezpieczeństwo przewozu gwarantuje szereg
urządzeń zabezpieczających i kontrolnych,
urządzeń zabezpieczających i kontrolnych,
np. zbiorniki ze skroplonym azotem.
np. zbiorniki ze skroplonym azotem.
W przypadku wzrostu ciśnienia w zbiornikach
W przypadku wzrostu ciśnienia w zbiornikach
LNG, jest on do nich wprowadzany
LNG, jest on do nich wprowadzany
automatycznie.
automatycznie.
Gdy w parowej przestrzeni zbiornika zawartość
Gdy w parowej przestrzeni zbiornika zawartość
azotu wzrośnie do 30%, zapalenie gazu staje
azotu wzrośnie do 30%, zapalenie gazu staje
się niemożliwe.
się niemożliwe.
23
23
Gazownictwo
Gazownictwo
A
ańcuch LNG
A
ańcuch LNG
LNG można też transportować drogą lądową  w
LNG można też transportować drogą lądową  w
cysternach samochodowych, kolejowych lub
cysternach samochodowych, kolejowych lub
rurociÄ…gami.
rurociÄ…gami.
Zbiorniki cystern samochodowych majÄ… dwie
Zbiorniki cystern samochodowych majÄ… dwie
ścianki, pomiędzy którymi znajduje się próżnia
ścianki, pomiędzy którymi znajduje się próżnia
zapewniajÄ…ca izolacjÄ™ cieplnÄ….
zapewniajÄ…ca izolacjÄ™ cieplnÄ….
Ciśnienie robocze wynosi 0,35 MPa.
Ciśnienie robocze wynosi 0,35 MPa.
Dla utrzymania tego ciśnienia część LNG jest
Dla utrzymania tego ciśnienia część LNG jest
celowo odparowana.
celowo odparowana.
Pojemność tych zbiorników wynosi 22,3 m3.
Pojemność tych zbiorników wynosi 22,3 m3.
24
24
Gazownictwo
Gazownictwo
A
ańcuch LNG
A
ańcuch LNG
Transport LNG rurociągami stosowany jest na krótkich
Transport LNG rurociągami stosowany jest na krótkich
odcinkach, głównie w obrębie terminali odbiorczych i
odcinkach, głównie w obrębie terminali odbiorczych i
wysyłkowych, urządzeń skraplających i
wysyłkowych, urządzeń skraplających i
regazyfikujących oraz do załadunku i rozładunku
regazyfikujących oraz do załadunku i rozładunku
metanowców.
metanowców.
Zastosowanie tej metody na dłuższych dystansach jest
Zastosowanie tej metody na dłuższych dystansach jest
możliwe pod warunkiem zbudowania instalacji stacji
możliwe pod warunkiem zbudowania instalacji stacji
ochładzających.
ochładzających.
Do budowy rurociągów wymagane jest zastosowanie
Do budowy rurociągów wymagane jest zastosowanie
drogich metali lub stopów odpornych na niską
drogich metali lub stopów odpornych na niską
temperaturę (aluminium lub stal z zawartością do 9%
temperaturę (aluminium lub stal z zawartością do 9%
niklu).
niklu).
Próby transportowania LNG rurociągami prowadzone są w
Próby transportowania LNG rurociągami prowadzone są w
Rosji, Kanadzie i USA.
Rosji, Kanadzie i USA.
25
25
26
26
Rys 3. Rysunek schematyczny portalu odbiorczego LNG. y
ródło: www.statoil.pl
Rys 3. Rysunek schematyczny portalu odbiorczego LNG. y
ródło: www.statoil.pl
27
27
Terminal odbiorczy LNG
Terminal odbiorczy LNG
Gazownictwo
Gazownictwo
A
ańcuch LNG
A
ańcuch LNG
Terminal odbiorczy
Terminal odbiorczy
Typowy terminal importowy (rozładunkowy, odbiorczy) gazu
Typowy terminal importowy (rozładunkowy, odbiorczy) gazu
skroplonego LNG składa się zwykle z następujących obiektów
skroplonego LNG składa się zwykle z następujących obiektów
budowlanych i urządzeń technicznych:
budowlanych i urządzeń technicznych:
przystani przeładunkowej gazu skroplonego LNG,
przystani przeładunkowej gazu skroplonego LNG,
systemu rurociągów przesyłowych LNG,
systemu rurociągów przesyłowych LNG,
naziemnych lub częściowo podziemnych kriogenicznych
naziemnych lub częściowo podziemnych kriogenicznych
zbiorników magazynowych LNG,
zbiorników magazynowych LNG,
instalacji odparowania (regazyfikacji) skroplonego gazu LNG,
instalacji odparowania (regazyfikacji) skroplonego gazu LNG,
stacji sprężarek,
stacji sprężarek,
systemu nawaniania gazu i pomiaru przepływu,
systemu nawaniania gazu i pomiaru przepływu,
systemu sterowania terminalem i systemu monitorowania,
systemu sterowania terminalem i systemu monitorowania,
systemu zabezpieczania przeciwpożarowego terminalu,
systemu zabezpieczania przeciwpożarowego terminalu,
gazociągu przesyłowego gazu naturalnego (w fazie gazowej) z
gazociągu przesyłowego gazu naturalnego (w fazie gazowej) z
terminalu do sieci odbiorczej.
terminalu do sieci odbiorczej.
28
28
Gazownictwo
Gazownictwo
A
ańcuch LNG
A
ańcuch LNG
Magazynowanie
Magazynowanie
W łańcuchu dostaw skroplonego gazu ziemnego LNG
W łańcuchu dostaw skroplonego gazu ziemnego LNG
jednym z najważniejszych i najtrudniejszych do
jednym z najważniejszych i najtrudniejszych do
wykonania obiektów budowlanych są naziemne tzw.
wykonania obiektów budowlanych są naziemne tzw.
kriogeniczne zbiorniki magazynowe.
kriogeniczne zbiorniki magazynowe.
Konstrukcja zbiornika przypomina termos posadowiony
Konstrukcja zbiornika przypomina termos posadowiony
na płycie fundamentowej (zwykle na palach),
na płycie fundamentowej (zwykle na palach),
odpowiednio zaizolowanej i podgrzewanej.
odpowiednio zaizolowanej i podgrzewanej.
Niebagatelne znaczenie ma tutaj dobór gatunku stali (o
Niebagatelne znaczenie ma tutaj dobór gatunku stali (o
udarnoÅ›ci te-stowanej w temperaturze -196°C), dobór
udarnoÅ›ci te-stowanej w temperaturze -196°C), dobór
elektrod i jakość spawania (100% kontroli
elektrod i jakość spawania (100% kontroli
radiograficznej).
radiograficznej).
Większość zbiorników LNG budowana jest w oparciu o
Większość zbiorników LNG budowana jest w oparciu o
normy amerykańskie (API, ASME, ASTM i NFPA).
normy amerykańskie (API, ASME, ASTM i NFPA).
29
29
Gazownictwo
Gazownictwo
A
ańcuch LNG
A
ańcuch LNG
Magazynowanie
Magazynowanie
Magazynowanie LNG stanowi ważną część infrastruktury.
Magazynowanie LNG stanowi ważną część infrastruktury.
Wielkość parku magazynowego w terminalach
Wielkość parku magazynowego w terminalach
odbiorczych szacuje siÄ™ na 16 mln m3, z czego 65,5%
odbiorczych szacuje siÄ™ na 16 mln m3, z czego 65,5%
przypada na JaponiÄ™.
przypada na JaponiÄ™.
Zbiorniki do magazynowania LNG (metalowe, żelbetowe
Zbiorniki do magazynowania LNG (metalowe, żelbetowe
lub podziemne  w zamrożonym gruncie bądz
w
lub podziemne  w zamrożonym gruncie bądz
w
kawernach podziemnych) w terminalach odbiorczych
kawernach podziemnych) w terminalach odbiorczych
osiągają pojemność 35 tys. m3 do 200 tys. m3.
osiągają pojemność 35 tys. m3 do 200 tys. m3.
Największe zbiorniki zbudowano w Japonii i są typu
Największe zbiorniki zbudowano w Japonii i są typu
podziemnego. Gaz pozostaje w nich w stanie ciągłego
podziemnego. Gaz pozostaje w nich w stanie ciągłego
wrzenia, przez co dochodzi do strat pewnej ilości LNG.
wrzenia, przez co dochodzi do strat pewnej ilości LNG.
30
30
Gazownictwo
Gazownictwo
RosnÄ…ce znaczenie LNG na rynku energetycznym - rys historyczny
RosnÄ…ce znaczenie LNG na rynku energetycznym - rys historyczny
Koszt LNG
15%
25%
wydobycie i przesył gazu
ziemnego do terminalu LNG
obróbka gazu, skraplanie,
załadunek i magazynowanie
30%
transport morski
30%
terminal odbiorczy:
wyładowanie, magazynowanie,
regazyfikacja i dystrybucja
31
31
Gazownictwo
Gazownictwo
RosnÄ…ce znaczenie LNG na rynku energetycznym - rys historyczny
RosnÄ…ce znaczenie LNG na rynku energetycznym - rys historyczny
Koszt LNG
Koszt LNG
Na koszt LNG składają się 4 czynniki:
Na koszt LNG składają się 4 czynniki:
wydobycie gazu,
wydobycie gazu,
proces skroplenia i magazynowania,
proces skroplenia i magazynowania,
transport morski,
transport morski,
terminal odbiorczy.
terminal odbiorczy.
Obecnie koszt budowy terminala na świecie waha się
Obecnie koszt budowy terminala na świecie waha się
od 100 mln USD (tj. terminal o małej mocy przerobowej
od 100 mln USD (tj. terminal o małej mocy przerobowej
LNG, czyli ok. 1,5 mln ton rocznie),
LNG, czyli ok. 1,5 mln ton rocznie),
do 2 mld USD (terminal o dużej mocy przerobowej
do 2 mld USD (terminal o dużej mocy przerobowej
ponad 15 mln ton rocznie).
ponad 15 mln ton rocznie).
32
32
Gazownictwo
Gazownictwo
RosnÄ…ce znaczenie LNG na rynku energetycznym - rys historyczny
RosnÄ…ce znaczenie LNG na rynku energetycznym - rys historyczny
Koszt LNG
Koszt LNG
Od 2001 r. widoczny jest wyraz
ny trend spadkowy cen
Od 2001 r. widoczny jest wyraz
ny trend spadkowy cen
LNG na wszystkich rynkach światowych tego
LNG na wszystkich rynkach światowych tego
surowca.
surowca.
Co więcej, można prognozować dalszy spadek cen LNG w
Co więcej, można prognozować dalszy spadek cen LNG w
przypadku zwiększenia się udziału i znaczenia
przypadku zwiększenia się udziału i znaczenia
kontraktów krótkoterminowych oraz wprowadzenia
kontraktów krótkoterminowych oraz wprowadzenia
indeksacji cen gazu ziemnego w oparciu o indeksacjÄ™
indeksacji cen gazu ziemnego w oparciu o indeksacjÄ™
ceny energii elektrycznej, a nie ropy naftowej, której
ceny energii elektrycznej, a nie ropy naftowej, której
wartość ulega większym zmianom.
wartość ulega większym zmianom.
33
33
Gazownictwo
Gazownictwo
RosnÄ…ce znaczenie LNG na rynku energetycznym - rys historyczny
RosnÄ…ce znaczenie LNG na rynku energetycznym - rys historyczny
Koszt LNG
Koszt LNG
Postęp technologiczny ostatnich lat zmniejszyły koszty
Postęp technologiczny ostatnich lat zmniejszyły koszty
handlu LNG o 30%, co pozwala na rozwój prawdziwie
handlu LNG o 30%, co pozwala na rozwój prawdziwie
międzynarodowego rynku skroplonego gazu.
międzynarodowego rynku skroplonego gazu.
Według ocen ekspertów, transport gazu w formie
Według ocen ekspertów, transport gazu w formie
skroplonej na tankowcach zaczyna się opłacać przy
skroplonej na tankowcach zaczyna się opłacać przy
dystansie większym niż 2000 km drogą morską i 3800
dystansie większym niż 2000 km drogą morską i 3800
km lÄ…dem.
km lÄ…dem.
Jest on zatem opłacalny szczególnie na trasach
Jest on zatem opłacalny szczególnie na trasach
transoceanicznych, choć i transport gazu z odległych
transoceanicznych, choć i transport gazu z odległych
obszarów Rosji do Europy Zachodniej mógłby się
obszarów Rosji do Europy Zachodniej mógłby się
odbywać w postaci LNG.
odbywać w postaci LNG.
34
34
LNG chain costs
LNG chain costs
700
Note: Standard configuration
Including Investment Remuneration
600
4.000 km shipping route
500
400
300
200
100
0
Mid-1990s 2002 2010 2030
Liquefaction Shipping Regasification
Source: World Energy Investment Outlook 2003 Insights
5th March 2004, FLAME Amsterdam 5
Rys 5. Koszt LNG w latach 1990 do 2030. y
ródło: Word Energy Investment
Rys 5. Koszt LNG w latach 1990 do 2030. y
ródło: Word Energy Investment
35
35
Dollars per tonne of capacity
Gazownictwo
Gazownictwo
Transakcje doraz
ne (spot)
Transakcje doraz
ne (spot)
W 2003 roku pojawił się rynek transakcji
W 2003 roku pojawił się rynek transakcji
doraz
nych (spot) który w krótkim czasie stał
doraz
nych (spot) który w krótkim czasie stał
się bardzo aktywny, a transakcje wg umów
się bardzo aktywny, a transakcje wg umów
długoterminowych przestały być jedynym
długoterminowych przestały być jedynym
gwarantem ciągłości dostaw, co w efekcie
gwarantem ciągłości dostaw, co w efekcie
pozwoliło na dywersyfikację dostaw
pozwoliło na dywersyfikację dostaw
(zróżnicowanie z
ródeł).
(zróżnicowanie z
ródeł).
Jednocześnie uformował się rynek LNG po obu
Jednocześnie uformował się rynek LNG po obu
stronach Atlantyku (handel arbitrażowy).
stronach Atlantyku (handel arbitrażowy).
36
36
Gazownictwo
Gazownictwo
Transakcje doraz
ne (spot)
Transakcje doraz
ne (spot)
Mianowicie 7 wielkich firm:
Mianowicie 7 wielkich firm:
1. Tractebel,
1. Tractebel,
2. BG,
2. BG,
3. Repsol,
3. Repsol,
4. Gaz de France wraz z Sonatrach,
4. Gaz de France wraz z Sonatrach,
5. Statoil,
5. Statoil,
6. BP,
6. BP,
7. Stell.
7. Stell.
stworzyło swego rodzaju imperium, gdyż każda z nich jest w
stworzyło swego rodzaju imperium, gdyż każda z nich jest w
posiadaniu mocy produkcyjnych LNG na polach gazowych, ale
posiadaniu mocy produkcyjnych LNG na polach gazowych, ale
także terminali importowych zarówno w USA jak i w Europie.
także terminali importowych zarówno w USA jak i w Europie.
Inne imperium to firmy japońskie i koreańskie (30 terminali
Inne imperium to firmy japońskie i koreańskie (30 terminali
importowych oraz olbrzymie inwestycje w krajach
importowych oraz olbrzymie inwestycje w krajach
eksportujÄ…cych LNG).
eksportujÄ…cych LNG).
37
37
Gazownictwo
Gazownictwo
Transakcje doraz
ne (spot)
Transakcje doraz
ne (spot)
Rozwój rynku transakcji doraz
nych (spot) powoduje, że
Rozwój rynku transakcji doraz
nych (spot) powoduje, że
ceny LNG coraz mniej sÄ… zwiÄ…zane z cenami ropy
ceny LNG coraz mniej sÄ… zwiÄ…zane z cenami ropy
naftowej.
naftowej.
Przy zawieraniu kontraktów na dostawy LNG pojawiają się
Przy zawieraniu kontraktów na dostawy LNG pojawiają się
sygnały o potrzebie większej elastyczności warunków
sygnały o potrzebie większej elastyczności warunków
kontraktu, np. kontrakt Trynidad i Tobago z Gas
kontraktu, np. kontrakt Trynidad i Tobago z Gas
Natural of Spain zawiera indeksacjÄ™ od cen energii
Natural of Spain zawiera indeksacjÄ™ od cen energii
elektrycznej.
elektrycznej.
38
38
Znaczenie LNG na rynku energetycznym
Znaczenie LNG na rynku energetycznym
39
39
Gazownictwo
Gazownictwo
Transakcje doraz
ne (spot)
Transakcje doraz
ne (spot)
Obecnie funkcjonuje ponad 40 terminali
Obecnie funkcjonuje ponad 40 terminali
odbiorczych LNG, rozmieszczonych na trzech
odbiorczych LNG, rozmieszczonych na trzech
kontynentach (Ameryka Północna, Europa,
kontynentach (Ameryka Północna, Europa,
Azja).
Azja).
W najbliższych 10 latach liczba terminali ma
W najbliższych 10 latach liczba terminali ma
wzrosnąć do ok. 60.
wzrosnąć do ok. 60.
Wydajność magazynowa może osiągnąć 24 mln m3.
Wydajność magazynowa może osiągnąć 24 mln m3
40
40
Gazownictwo
Gazownictwo
Powody stosowania LNG
Powody stosowania LNG
Rynek LNG jest najbardziej dynamicznie rozwijajÄ…cÄ… siÄ™
Rynek LNG jest najbardziej dynamicznie rozwijajÄ…cÄ… siÄ™
częścią światowego sektora gazowego.
częścią światowego sektora gazowego.
W ciÄ…gu ostatnich kilku lat obserwuje siÄ™ proces
W ciÄ…gu ostatnich kilku lat obserwuje siÄ™ proces
transformacji LNG z pozycji egzotycznego paliwa,
transformacji LNG z pozycji egzotycznego paliwa,
kupowanego głównie przez azjatyckie
kupowanego głównie przez azjatyckie
przedsiębiorstwa energetyczne do podstawowego
przedsiębiorstwa energetyczne do podstawowego
elementu bezpieczeństwa energetycznego w Europie i
elementu bezpieczeństwa energetycznego w Europie i
Ameryce Północnej.
Ameryce Północnej.
41
41
Gazownictwo
Gazownictwo
Powody stosowania LNG
Powody stosowania LNG
Początkowo technologia skraplania była
Początkowo technologia skraplania była
wykorzystywana głównie do magazynowania
wykorzystywana głównie do magazynowania
gazu.
gazu.
Pierwsza komercyjna dostawa LNG została
Pierwsza komercyjna dostawa LNG została
zrealizowana z Algierii na wyspÄ™ Sheppey w
zrealizowana z Algierii na wyspÄ™ Sheppey w
hrabstwie Essex (Wielka Bytania) w 1964 r.
hrabstwie Essex (Wielka Bytania) w 1964 r.
Jednakże idea dostaw LNG nie wytrzymała
Jednakże idea dostaw LNG nie wytrzymała
konkurencji z nowo odkrytymi w latach 60.
konkurencji z nowo odkrytymi w latach 60.
złożami gazu ziemnego pod dnem Morza
złożami gazu ziemnego pod dnem Morza
Północnego.
Północnego.
42
42
Gazownictwo
Gazownictwo
Powody stosowania LNG
Powody stosowania LNG
Dopiero wykorzystanie LNG na rynkach
Dopiero wykorzystanie LNG na rynkach
azjatyckich w latach 70. i 80. stworzyło
azjatyckich w latach 70. i 80. stworzyło
na nowo dobrÄ… koniunkturÄ™ na ten produkt.
na nowo dobrÄ… koniunkturÄ™ na ten produkt.
W Japonii oraz Korei Południowej rozpoczęto
W Japonii oraz Korei Południowej rozpoczęto
budowę nowych elektrowni, których paliwem
budowę nowych elektrowni, których paliwem
miał być gaz ziemny.
miał być gaz ziemny.
Obecnie obroty handlowe Japonii oraz Korei
Obecnie obroty handlowe Japonii oraz Korei
Południowej stanowią ok. 67% światowego
Południowej stanowią ok. 67% światowego
handlu LNG.
handlu LNG.
43
43
Gazownictwo
Gazownictwo
Powody stosowania LNG
Powody stosowania LNG
Sektor gazu skroplonego w Europie przeżywa
Sektor gazu skroplonego w Europie przeżywa
obecnie intensywny rozwój.
obecnie intensywny rozwój.
W 2002 r. łączny eksport do Europy wyniósł 31,2
W 2002 r. łączny eksport do Europy wyniósł 31,2
mln ton LNG (41,5 mld m3 gazu), co stanowi
mln ton LNG (41,5 mld m3 gazu), co stanowi
ok. 27% światowego handlu LNG.
ok. 27% światowego handlu LNG.
Rosnący popyt na gaz w Europie sprawia, iż coraz
Rosnący popyt na gaz w Europie sprawia, iż coraz
więcej firm gazowniczych zwiększa swoje
więcej firm gazowniczych zwiększa swoje
zaangażowanie w sektorze LNG.
zaangażowanie w sektorze LNG.
44
44
Gazownictwo
Gazownictwo
Powody stosowania LNG
Powody stosowania LNG
Przyczyny - ekologiczne paliwo, globalny wzrost
Przyczyny - ekologiczne paliwo, globalny wzrost
gospodarczy, a co za tym idzie coraz większe
gospodarczy, a co za tym idzie coraz większe
zapotrzebowanie na surowce energetyczne.
zapotrzebowanie na surowce energetyczne.
Wiele państw pragnie dywersyfikować dostawy tego
Wiele państw pragnie dywersyfikować dostawy tego
surowca, aby nie uzależniać się od jednego
surowca, aby nie uzależniać się od jednego
kontrahenta.
kontrahenta.
Zastosowanie nowoczesnych technologii spowodowało,
Zastosowanie nowoczesnych technologii spowodowało,
że zmniejszyły się koszty skraplania i regazyfikacji
że zmniejszyły się koszty skraplania i regazyfikacji
oraz obniżyły się koszty budowy metanowców.
oraz obniżyły się koszty budowy metanowców.
45
45
Gazownictwo
Gazownictwo
Powody stosowania LNG
Powody stosowania LNG
elastyczność dostaw  dywersyfikacja dostaw może być
elastyczność dostaw  dywersyfikacja dostaw może być
regulowana w czasie wg potrzeb,
regulowana w czasie wg potrzeb,
wydajność  po regazyfikacji ze 100 m3 LNG otrzymujemy 60
wydajność  po regazyfikacji ze 100 m3 LNG otrzymujemy 60
tysięcy metrów sześciennych gazu ziemnego,
tysięcy metrów sześciennych gazu ziemnego,
duże zapasy  Według danych Międzynarodowej Unii Gazowej
duże zapasy  Według danych Międzynarodowej Unii Gazowej
(IGU), światowe rezerwy gazu kwalifikujące się do gospodar-
(IGU), światowe rezerwy gazu kwalifikujące się do gospodar-
-czego wykorzystania wynoszÄ… od 256 bln m3 do 494 bln m3
-czego wykorzystania wynoszÄ… od 256 bln m3 do 494 bln m3
ekonomia  koszty transportu i magazynowania LNG są niższe
ekonomia  koszty transportu i magazynowania LNG są niższe
niż gazu ziemnego.
niż gazu ziemnego.
Postępy technologiczne ostatnich lat zmniejszyły koszty handlu
Postępy technologiczne ostatnich lat zmniejszyły koszty handlu
LNG o 30%, co pozwala na rozwój prawdziwie
LNG o 30%, co pozwala na rozwój prawdziwie
międzynarodowego rynku skroplonego gazu.
międzynarodowego rynku skroplonego gazu.
ekologia  skroplony gaz ziemny jest dodatkowo oczyszczany 
ekologia  skroplony gaz ziemny jest dodatkowo oczyszczany 
95 proc. metanu
95 proc. metanu
bezpieczeństwo  LNG odparowuje i rozcieńcza się w powietrzu.
bezpieczeństwo  LNG odparowuje i rozcieńcza się w powietrzu.
Zdaniem specjalistów amerykańskich, gaz ziemny jest
Zdaniem specjalistów amerykańskich, gaz ziemny jest
najbezpieczniejszym paliwem silnikowym.
najbezpieczniejszym paliwem silnikowym.
46
46
Znaczenie LNG na rynku energetycznym
Znaczenie LNG na rynku energetycznym
47
47
Gazownictwo
Gazownictwo
Powody stosowania LNG
Powody stosowania LNG
Ponad 40-letnie doświadczenia z eksploatacji
Ponad 40-letnie doświadczenia z eksploatacji
gazowców wskazują, że transport ciekłych
gazowców wskazują, że transport ciekłych
paliw gazowych jest jak dotÄ…d
paliw gazowych jest jak dotÄ…d
przedsięwzięciem bezpiecznym.
przedsięwzięciem bezpiecznym.
Do roku 2006 nie zanotowano żadnych
Do roku 2006 nie zanotowano żadnych
poważniejszych wypadków, czy katastrof
poważniejszych wypadków, czy katastrof
spowodowanych przez ten typ statków.
spowodowanych przez ten typ statków.
Potencjalna katastrofa gazowca z Å‚adunkiem
Potencjalna katastrofa gazowca z Å‚adunkiem
mogłaby, w ocenie amerykańskich
mogłaby, w ocenie amerykańskich
specjalistów, przynieść skutki równe
specjalistów, przynieść skutki równe
wybuchowi jÄ…drowemu.
wybuchowi jÄ…drowemu.
48
48
Gazownictwo
Gazownictwo
Powody stosowania LNG
Powody stosowania LNG
Szybko ulatniajÄ…cy siÄ™ gaz z rozbitego zbiornika
Szybko ulatniajÄ…cy siÄ™ gaz z rozbitego zbiornika
mógłby doprowadzić do powstania mieszanki
mógłby doprowadzić do powstania mieszanki
paliwowo-powietrznej o potężnej sile
paliwowo-powietrznej o potężnej sile
niszczÄ…cej.
niszczÄ…cej.
Szacunki amerykańskie mówią, że rozproszone w
Szacunki amerykańskie mówią, że rozproszone w
powietrzu 125 000 mł LNG stanowi ekwiwalent
powietrzu 125 000 mł LNG stanowi ekwiwalent
700 000 ton trotylu lub 40 bomb atomowych o
700 000 ton trotylu lub 40 bomb atomowych o
mocy zbliżonej do tych zrzuconych na
mocy zbliżonej do tych zrzuconych na
HiroszimÄ™.
HiroszimÄ™.
49
49
Gazownictwo
Gazownictwo
Powody stosowania LNG
Powody stosowania LNG
Strefa całkowitych zniszczeń wynosiłaby 5,6 km,
Strefa całkowitych zniszczeń wynosiłaby 5,6 km,
ciężkie poparzenia dotknęłyby ludzi
ciężkie poparzenia dotknęłyby ludzi
znajdujÄ…cych siÄ™ w promieniu 10 km.
znajdujÄ…cych siÄ™ w promieniu 10 km.
Jest to oczywiście rozważanie czysto teoretyczne,
Jest to oczywiście rozważanie czysto teoretyczne,
ulatniający się gaz powstały z LNG tworzy
ulatniający się gaz powstały z LNG tworzy
mieszankę wybuchową przy zawartości w
mieszankę wybuchową przy zawartości w
powietrzu od 5 do 15%, jest mało
powietrzu od 5 do 15%, jest mało
prawdopodobne aby zaistniały tego typu
prawdopodobne aby zaistniały tego typu
warunki.
warunki.
50
50
Gazownictwo
Gazownictwo
Zastosowanie LNG
Zastosowanie LNG
Gaz w postaci ciekłej to bezbarwny płyn, który
Gaz w postaci ciekłej to bezbarwny płyn, który
składa się głównie z:
składa się głównie z:
" metanu (75%),
" metanu (75%),
" azotu (5%),
" azotu (5%),
" oraz domieszek innych węglowodorów.
" oraz domieszek innych węglowodorów.
Z 1 m3 LNG można uzyskać 584 m3 gazu
Z 1 m3 LNG można uzyskać 584 m3 gazu
sieciowego, a z 1 t  ok. 1380 m3 gazu.
sieciowego, a z 1 t  ok. 1380 m3 gazu.
W zbiorniku LNG o pojemności 80 tys. m3 mieści
W zbiorniku LNG o pojemności 80 tys. m3 mieści
siÄ™ ok. 48 mln m3 gazu sieciowego.
siÄ™ ok. 48 mln m3 gazu sieciowego.
51
51
Gazownictwo
Gazownictwo
Powody stosowania LNG
Powody stosowania LNG
LNG ma szereg zastosowań, a sposobów jego
LNG ma szereg zastosowań, a sposobów jego
użytkowania przybywa:
użytkowania przybywa:
Po regazyfikacji stanowi z
ródło gazu
Po regazyfikacji stanowi z
ródło gazu
ziemnego rozprowadzanego sieciÄ….
ziemnego rozprowadzanego sieciÄ….
Nadaje siÄ™ do sezonowego magazynowania, a
Nadaje siÄ™ do sezonowego magazynowania, a
zwłaszcza pokrywania odbiorów szczytowych
zwłaszcza pokrywania odbiorów szczytowych
z podziemnych zbiorników.
z podziemnych zbiorników.
Zastosowanie LNG do pokrywania
Zastosowanie LNG do pokrywania
krótkoterminowych szczytowych
krótkoterminowych szczytowych
zapotrzebowań na gaz w czasie od 3 do 4
zapotrzebowań na gaz w czasie od 3 do 4
tygodni w ciÄ…gu roku.
tygodni w ciÄ…gu roku.
52
52
Gazownictwo
Gazownictwo
Powody stosowania LNG
Powody stosowania LNG
" Może być stosowany jako paliwo silnikowe w
" Może być stosowany jako paliwo silnikowe w
samochodach z silnikami wysokoprężnymi,
samochodach z silnikami wysokoprężnymi,
autobusach, lokomotywach, helikopterach i
autobusach, lokomotywach, helikopterach i
samolotach ponaddz
więkowych.
samolotach ponaddz
więkowych.
Ponieważ jego objętość jest mniejsza od
Ponieważ jego objętość jest mniejsza od
objętości sprężonego gazu ziemnego (CNG), w
objętości sprężonego gazu ziemnego (CNG), w
zbiornikach można zgromadzić znacznie
zbiornikach można zgromadzić znacznie
więcej paliwa.
więcej paliwa.
Jest to szczególne korzystne w przypadku
Jest to szczególne korzystne w przypadku
silników zużywających duże ilości paliwa
silników zużywających duże ilości paliwa
53
53
Gazownictwo
Gazownictwo
Powody stosowania LNG
Powody stosowania LNG
" LNG służy do zaopatrywania odbiorców nie
" LNG służy do zaopatrywania odbiorców nie
posiadających połączeń gazociągowych.
posiadających połączeń gazociągowych.
Jest wówczas magazynowany, a następnie
Jest wówczas magazynowany, a następnie
regazyfikowany i przesyłany do użytkowników.
regazyfikowany i przesyłany do użytkowników.
Pozwala to na zwiększenie liczby użytkowników
Pozwala to na zwiększenie liczby użytkowników
gazu ziemnego.
gazu ziemnego.
Gazyfikacja małych i średnich miejscowości,
Gazyfikacja małych i średnich miejscowości,
zaopatrywanych z tzw. instalacji satelitarnych
zaopatrywanych z tzw. instalacji satelitarnych
LNG z kolei zaopatrywanych z większych
LNG z kolei zaopatrywanych z większych
instalacji skraplajÄ…cych gaz ziemny.
instalacji skraplajÄ…cych gaz ziemny.
54
54
Gazownictwo
Gazownictwo
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
Rynek LNG należy do najszybciej rozwijających
Rynek LNG należy do najszybciej rozwijających
się. W 2004 r. LNG drogą morską był
się. W 2004 r. LNG drogą morską był
dostarczany do zaledwie 14 państw na
dostarczany do zaledwie 14 państw na
świecie. Obecnie jest ich już 20.
świecie. Obecnie jest ich już 20.
Według analityków, za kilka lat liczba
Według analityków, za kilka lat liczba
potencjalnych odbiorców skroplonego paliwa
potencjalnych odbiorców skroplonego paliwa
sięgnie 40 krajów.
sięgnie 40 krajów.
55
55
Gazownictwo
Gazownictwo
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
Udział LNG w światowym obrocie gazem ziemnym
Udział LNG w światowym obrocie gazem ziemnym
będzie szybko rósł: z obecnych 25 proc. do
będzie szybko rósł: z obecnych 25 proc. do
35-38 proc. za nieco ponad dekadÄ™ i prawie do
35-38 proc. za nieco ponad dekadÄ™ i prawie do
50 proc. w 2030 r., przy założeniu, że wzrost
50 proc. w 2030 r., przy założeniu, że wzrost
dostaw gazu metanowcami utrzyma siÄ™ na
dostaw gazu metanowcami utrzyma siÄ™ na
poziomie 7 proc. rocznie.
poziomie 7 proc. rocznie.
Nic więc dziwnego, że już teraz podpisywane są
Nic więc dziwnego, że już teraz podpisywane są
kontrakty długoterminowe, które zaczną
kontrakty długoterminowe, które zaczną
obowiązywać w latach 2011-2013.
obowiązywać w latach 2011-2013.
Buduje się znacznie więcej instalacji do odbioru
Buduje się znacznie więcej instalacji do odbioru
tego rodzaju gazu, niż do jego skraplania.
tego rodzaju gazu, niż do jego skraplania.
56
56
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
57
57
Gazownictwo
Gazownictwo
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
Najwięksi producenci LNG, dostarczający 49%
Najwięksi producenci LNG, dostarczający 49%
światowego eksportu tego surowca, znajdują się w
światowego eksportu tego surowca, znajdują się w
 Basenie Pacyfiku :
 Basenie Pacyfiku :
Przoduje wśród nich Indonezja, która sama zapewnia
Przoduje wśród nich Indonezja, która sama zapewnia
21%eksportu.
21%eksportu.
Drugi ośrodek produkcji LNG, z 23% udziałem w
Drugi ośrodek produkcji LNG, z 23% udziałem w
światowym eksporcie, jest zlokalizowany w rejonie
światowym eksporcie, jest zlokalizowany w rejonie
Zatoki Perskiej. Największym eksporterem tego
Zatoki Perskiej. Największym eksporterem tego
regionu jest Katar.
regionu jest Katar.
Trzeci i ostatni ośrodek, to  Basen Atlantyku , z
Trzeci i ostatni ośrodek, to  Basen Atlantyku , z
AlgieriÄ… na czele. Dostarcza on 29% eksportu.
AlgieriÄ… na czele. Dostarcza on 29% eksportu.
58
58
Gazownictwo
Gazownictwo
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
Sytuacja na rynku może ulec istotnym zmianom,
Sytuacja na rynku może ulec istotnym zmianom,
po uruchomieniu w 2007 r. wartej 10 mld USD
po uruchomieniu w 2007 r. wartej 10 mld USD
pierwszej rosyjskiej stacji skraplajÄ…cej na
pierwszej rosyjskiej stacji skraplajÄ…cej na
wyspie Sachalin, o mocy przerobowej
wyspie Sachalin, o mocy przerobowej
ok. 12,6 mld m3 rocznie.
ok. 12,6 mld m3 rocznie.
Odpowiada to ok. 8,6% światowego eksportu
Odpowiada to ok. 8,6% światowego eksportu
LNG z 2002 r.
LNG z 2002 r.
Dysponująca największymi na świecie zasobami
Dysponująca największymi na świecie zasobami
gazu ziemnego Rosja ma szansÄ™ na zostanie
gazu ziemnego Rosja ma szansÄ™ na zostanie
największym eksporterem LNG.
największym eksporterem LNG.
59
59
Gazownictwo
Gazownictwo
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
Liczba terminali importowych (regazyfikujÄ…cych)
Liczba terminali importowych (regazyfikujÄ…cych)
na całym świecie przekroczyła już 50 (w tym
na całym świecie przekroczyła już 50 (w tym
24 w Japonii i 4 w Korei oraz 12 w Europie i 5
24 w Japonii i 4 w Korei oraz 12 w Europie i 5
w USA).
w USA).
Nowe terminale LNG powstały ostatnio w
Nowe terminale LNG powstały ostatnio w
Chinach, Meksyku, Nowej Zelandii, na
Chinach, Meksyku, Nowej Zelandii, na
Filipinach i USA.
Filipinach i USA.
Do eksploatacji wchodzÄ… instalacje skraplajÄ…ce
Do eksploatacji wchodzÄ… instalacje skraplajÄ…ce
gaz, np. w Norwegii, w Rosji (Sachalin,
gaz, np. w Norwegii, w Rosji (Sachalin,
Murmańsk, Ust-A
uga).
Murmańsk, Ust-A
uga).
60
60
Gazownictwo
Gazownictwo
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
Niedawno podpisano algiersko-rosyjskie
Niedawno podpisano algiersko-rosyjskie
porozumienie o strategicznym partnerstwie
porozumienie o strategicznym partnerstwie
(m.in.w zakresie dostaw gazu dla USA i
(m.in.w zakresie dostaw gazu dla USA i
Europy Zachodniej oraz budowy fabryki LNG
Europy Zachodniej oraz budowy fabryki LNG
w Rosji).
w Rosji).
Niemcy w paz
dzierniku 2005 r. ogłosiły, że
Niemcy w paz
dzierniku 2005 r. ogłosiły, że
przystępują do budowy terminalu gazowego
przystępują do budowy terminalu gazowego
kosztem 500 mln euro. Firma Deutsche
kosztem 500 mln euro. Firma Deutsche
Flussigerdgasterminal Geselschaft z Essen na
Flussigerdgasterminal Geselschaft z Essen na
84 ha działce w Wilhelmshaven zbuduje
84 ha działce w Wilhelmshaven zbuduje
terminal mogący przyjmować 10 mld m3 gazu
terminal mogący przyjmować 10 mld m3 gazu
ziemnego rocznie już od 2010 roku.
ziemnego rocznie już od 2010 roku.
61
61
62
62
Gazownictwo
Gazownictwo
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
W 2002 r., Stany Zjednoczone sprowadziły 6,5 mld m3 LNG,
W 2002 r., Stany Zjednoczone sprowadziły 6,5 mld m3 LNG,
co odpowiada ok. 4% światowego eksportu.
co odpowiada ok. 4% światowego eksportu.
Amerykański import ma w 2010 r. zwiększyć się do 62,3
Amerykański import ma w 2010 r. zwiększyć się do 62,3
mld m3, co będzie stanowić 8% zużywanego w
mld m3, co będzie stanowić 8% zużywanego w
Stanach Zjednoczonych gazu.
Stanach Zjednoczonych gazu.
Czynnikiem napędzającym zapotrzebowanie na LNG w
Czynnikiem napędzającym zapotrzebowanie na LNG w
USA jest rosnący popyt na  czystą elektryczność,
USA jest rosnący popyt na  czystą elektryczność,
która może być efektywnie i w sposób mało szkodliwy
która może być efektywnie i w sposób mało szkodliwy
dla środowiska produkowana z wykorzystaniem
dla środowiska produkowana z wykorzystaniem
gazowej technologii CCGT (Combined Cycle Gas
gazowej technologii CCGT (Combined Cycle Gas
Turbine).
Turbine).
63
63
Gazownictwo
Gazownictwo
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
Już 90% nowych elektrowni budowanych w
Już 90% nowych elektrowni budowanych w
Stanach Zjednoczonych korzysta z tego
Stanach Zjednoczonych korzysta z tego
rozwiÄ…zania.
rozwiÄ…zania.
Przyszłe zapotrzebowanie na gaz Stanów
Przyszłe zapotrzebowanie na gaz Stanów
Zjednoczonych przekracza ich własne zasoby
Zjednoczonych przekracza ich własne zasoby
oraz możliwy import z Kanady.
oraz możliwy import z Kanady.
Jedynym rozwiÄ…zaniem staje siÄ™ w takiej sytuacji
Jedynym rozwiÄ…zaniem staje siÄ™ w takiej sytuacji
import LNG.
import LNG.
Skala zapotrzebowania sprawi, że Stany
Skala zapotrzebowania sprawi, że Stany
Zjednoczone w ciÄ…gu dekady stanÄ… siÄ™
Zjednoczone w ciÄ…gu dekady stanÄ… siÄ™
największym na świecie importerem LNG.
największym na świecie importerem LNG.
64
64
Gazownictwo
Gazownictwo
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
O gwałtownym rozwoju rynku LNG świadczy rozwój
O gwałtownym rozwoju rynku LNG świadczy rozwój
floty do przesyłu gazu skroplonego (na świecie w
floty do przesyłu gazu skroplonego (na świecie w
2005 r. pływały 203 metanowce).
2005 r. pływały 203 metanowce).
W kolejnych latach zostanie przekazanych do
W kolejnych latach zostanie przekazanych do
użytkowania 127 statków o takim profilu.
użytkowania 127 statków o takim profilu.
Cena metanowców sukcesywnie malała do 2004 r.,
Cena metanowców sukcesywnie malała do 2004 r.,
w którym nastąpił wzrost cen stali i popytu na nie.
w którym nastąpił wzrost cen stali i popytu na nie.
Zbudowanie metanowca jest dużym wyzwaniem
Zbudowanie metanowca jest dużym wyzwaniem
technicznym, stąd też tylko dziesięć krajów posiada
technicznym, stąd też tylko dziesięć krajów posiada
odpowiednie technologie, bazę i doświadczenie w
odpowiednie technologie, bazę i doświadczenie w
ich produkcji.
ich produkcji.
65
65
Gazownictwo
Gazownictwo
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
1. Finlandia,
1. Finlandia,
2. Francja,
2. Francja,
3. Niemcy,
3. Niemcy,
4. WÅ‚ochy,
4. WÅ‚ochy,
5. Japonia,
5. Japonia,
6. Korea Południowa,
6. Korea Południowa,
7. Holandia,
7. Holandia,
8. Norwegia,
8. Norwegia,
9. Hiszpania,
9. Hiszpania,
10. USA.
10. USA.
Państwa te, sprzedają licencje na technologie do
Państwa te, sprzedają licencje na technologie do
wytwarzania odpowiednich materiałów do konstrukcji
wytwarzania odpowiednich materiałów do konstrukcji
metanowców.
metanowców.
66
66
Gazownictwo
Gazownictwo
Transport- charakterystyka gazowców
Transport- charakterystyka gazowców
Gazowiec  statek przeznaczony do transportu
Gazowiec  statek przeznaczony do transportu
skroplonego naturalnego gazu ziemnego  LNG.
skroplonego naturalnego gazu ziemnego  LNG.
Statki tego typu są w krajach anglojęzycznych nazywane
Statki tego typu są w krajach anglojęzycznych nazywane
LNG Carrier.
LNG Carrier.
Zwane są one również zbiornikowcami kriogenicznymi.
Zwane są one również zbiornikowcami kriogenicznymi.
A
adownie tego typu statków są olbrzymimi termosami
A
adownie tego typu statków są olbrzymimi termosami
na wrzÄ…cÄ… ciecz o temperaturze  163°C.
na wrzÄ…cÄ… ciecz o temperaturze  163°C.
Zbiorniki na ciekły gaz muszą zachować swoją szczelność,
Zbiorniki na ciekły gaz muszą zachować swoją szczelność,
mieć niską rozszerzalność cieplną, chronić
mieć niską rozszerzalność cieplną, chronić
przewożony ładunek przed nagrzewaniem oraz
przewożony ładunek przed nagrzewaniem oraz
zachowywać odpowiednią wytrzymałość w bardzo
zachowywać odpowiednią wytrzymałość w bardzo
niskiej temperaturze.
niskiej temperaturze.
67
67
Gazownictwo
Gazownictwo
Transport- charakterystyka gazowców
Transport- charakterystyka gazowców
Kategorie zbiornikowców LNG:
Kategorie zbiornikowców LNG:
PosiadajÄ…cych zbiorniki kuliste wykonane w
PosiadajÄ…cych zbiorniki kuliste wykonane w
technologii norweskiej firmy Kvaerner  Moss.
technologii norweskiej firmy Kvaerner  Moss.
Zbiorniki te nie są częścią konstrukcji kadłuba statku.
Zbiorniki te nie są częścią konstrukcji kadłuba statku.
Ustawiane są i mocowane do specjalnych elementów
Ustawiane są i mocowane do specjalnych elementów
przytwierdzonych do kadłuba wewnętrznego.
przytwierdzonych do kadłuba wewnętrznego.
Wewnętrzna warstwa zbiornika zbudowana jest z
Wewnętrzna warstwa zbiornika zbudowana jest z
aluminium lub jego stopu, obłożona jest zewnątrz
aluminium lub jego stopu, obłożona jest zewnątrz
warstwą izolacji zamkniętej w stalowej sferycznej
warstwą izolacji zamkniętej w stalowej sferycznej
skorupie.
skorupie.
Pomiędzy tą kulą a burtami znajdują się zbiorniki
Pomiędzy tą kulą a burtami znajdują się zbiorniki
balastowe. W 2003 r. 51% całego tonażu gazowców
balastowe. W 2003 r. 51% całego tonażu gazowców
wykonana była w tej technologii.
wykonana była w tej technologii.
68
68
Rys 10. Gazowiec LNG ze zbiornikami kulistymi
Rys 10. Gazowiec LNG ze zbiornikami kulistymi
69
69
Gazownictwo
Gazownictwo
Transport- charakterystyka gazowców
Transport- charakterystyka gazowców
" PosiadajÄ…cych zbiorniki membranowe wykonane wg
" PosiadajÄ…cych zbiorniki membranowe wykonane wg
francuskiej technologii nazwanej: Gas Transport,
francuskiej technologii nazwanej: Gas Transport,
Technigas.
Technigas.
Wewnętrzna ściana zbiornika jest cienką membraną
Wewnętrzna ściana zbiornika jest cienką membraną
wykonaną z niskowęglowej stali nierdzewnej lub stopu
wykonaną z niskowęglowej stali nierdzewnej lub stopu
(inwar) z wysoką zawartością niklu spoczywającą na
(inwar) z wysoką zawartością niklu spoczywającą na
mocnej izolacji, która oparta jest z kolei na konstrukcji
mocnej izolacji, która oparta jest z kolei na konstrukcji
statku.
statku.
Różnice w tej technologii polegają przede wszystkim
Różnice w tej technologii polegają przede wszystkim
na sposobie łączenia z kadłubem oraz strukturze
na sposobie łączenia z kadłubem oraz strukturze
podwójnych okładzin izolacyjnych z membranami.
podwójnych okładzin izolacyjnych z membranami.
70
70
Gazownictwo
Gazownictwo
Transport- charakterystyka gazowców- Gazowiec LNG typu membranowego
Transport- charakterystyka gazowców- Gazowiec LNG typu membranowego
71
71
Gazownictwo
Gazownictwo
Transport- charakterystyka gazowców
Transport- charakterystyka gazowców
Cechą wspólną wszystkich gazowców LNG jest posiadanie
Cechą wspólną wszystkich gazowców LNG jest posiadanie
własnych instalacji wyładunkowych wyposażonych w
własnych instalacji wyładunkowych wyposażonych w
wysokowydajne pompy.
wysokowydajne pompy.
Umożliwiają one przetłaczanie płynnego gazu w ilościach
Umożliwiają one przetłaczanie płynnego gazu w ilościach
do 10 000 mł/godzinę.
do 10 000 mł/godzinę.
Każdy gazowiec musi posiadać instalacje balastowe
Każdy gazowiec musi posiadać instalacje balastowe
wspomagane komputerowo, pozwalające zachować
wspomagane komputerowo, pozwalające zachować
odpowiednią stateczność podczas załadunku i
odpowiednią stateczność podczas załadunku i
wyładunku.
wyładunku.
72
72
Gazownictwo
Gazownictwo
Transport- charakterystyka gazowców
Transport- charakterystyka gazowców
Najpopularniejszy silnik główny stosowany na
Najpopularniejszy silnik główny stosowany na
zbiornikowcu kriogenicznym jest turbina parowa.
zbiornikowcu kriogenicznym jest turbina parowa.
Stale wrzÄ…cy Å‚adunek (ang. BOG  Boil Off Gas)
Stale wrzÄ…cy Å‚adunek (ang. BOG  Boil Off Gas)
dostarczał nadmiaru par metanu, który nie był
dostarczał nadmiaru par metanu, który nie był
poddawany ponownemu skropleniu.
poddawany ponownemu skropleniu.
Logicznym zastosowaniem BOG stało się napędzanie tego
Logicznym zastosowaniem BOG stało się napędzanie tego
typu tankowca.
typu tankowca.
Specyfika przewozu polegająca na stałej utracie ładunku
Specyfika przewozu polegająca na stałej utracie ładunku
podczas podróży morskiej wymuszała skrócenia jej
podczas podróży morskiej wymuszała skrócenia jej
czasu do minimum.
czasu do minimum.
Należało więc wyposażyć frachtowiec w napęd o dużej
Należało więc wyposażyć frachtowiec w napęd o dużej
mocy gwarantujący wysoką prędkość.
mocy gwarantujący wysoką prędkość.
Te dwie przesłanki spowodowały, że idealnym
Te dwie przesłanki spowodowały, że idealnym
rozwiązaniem w tym przypadku stała się siłownia
rozwiązaniem w tym przypadku stała się siłownia
73
73
turboparowa.
turboparowa.
Gazownictwo
Gazownictwo
74
74
Gazownictwo
Gazownictwo
Trasy i szlaki przewozowe
Trasy i szlaki przewozowe
Pierwszymi historycznymi szlakami były od
Pierwszymi historycznymi szlakami były od
poczÄ…tku lat 60. XX w. z Algierii do Francji i
poczÄ…tku lat 60. XX w. z Algierii do Francji i
Wielkiej Brytanii oraz uruchomiona w 1969 r.
Wielkiej Brytanii oraz uruchomiona w 1969 r.
linia pomiędzy Alaską a Japonią.
linia pomiędzy Alaską a Japonią.
75
75
Gazownictwo
Gazownictwo
Trasy i szlaki przewozowe
Trasy i szlaki przewozowe
W obecnej chwili istnieją cztery główne kierunki przewozowe dla
W obecnej chwili istnieją cztery główne kierunki przewozowe dla
ładunków LNG.
ładunków LNG.
1. Z Bliskiego Wschodu, środkowo-wschodniej i północnej Afryki,
1. Z Bliskiego Wschodu, środkowo-wschodniej i północnej Afryki,
Trynidadu i Tobago do wschodnich wybrzeży Ameryki Północnej
Trynidadu i Tobago do wschodnich wybrzeży Ameryki Północnej
oraz Wysp Morza Karaibskiego. Żegluga ta odbywa się szlakami
oraz Wysp Morza Karaibskiego. Żegluga ta odbywa się szlakami
przebiegajÄ…cymi przez Ocean Indyjski oraz Ocean Atlantycki.
przebiegajÄ…cymi przez Ocean Indyjski oraz Ocean Atlantycki.
2. Z środkowo-wschodniej i północnej Afryki oraz Bliskiego
2. Z środkowo-wschodniej i północnej Afryki oraz Bliskiego
Wschodu przez Atlantyk, Morze Śródziemne do krajów Europy
Wschodu przez Atlantyk, Morze Śródziemne do krajów Europy
Zachodniej i Południowej.
Zachodniej i Południowej.
3. Z Bliskiego Wschodu, Archipelagu Malajskiego, Australii do
3. Z Bliskiego Wschodu, Archipelagu Malajskiego, Australii do
wysokouprzemysłowionych państw Dalekiego Wschodu poprzez
wysokouprzemysłowionych państw Dalekiego Wschodu poprzez
Ocean Indyjski, morza Azji Południowo Wschodniej.
Ocean Indyjski, morza Azji Południowo Wschodniej.
4. Z Alaski do Japonii Oceanem Spokojnym.
4. Z Alaski do Japonii Oceanem Spokojnym.
76
76
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
I. Eksport
I. Eksport
Obecnie LNG wytwarzane jest w 13 krajach na świecie, ale już niebawem lista
Obecnie LNG wytwarzane jest w 13 krajach na świecie, ale już niebawem lista
producentów poszerzy się o kolejne kraje. Jednak tylko czwórka krajów
producentów poszerzy się o kolejne kraje. Jednak tylko czwórka krajów
(Indonezja, Malezja, Algieria i Katar) sprzedaje 62% całej światowej produkcji LNG
(Indonezja, Malezja, Algieria i Katar) sprzedaje 62% całej światowej produkcji LNG
77
77
Gazownictwo
Gazownictwo
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
II. Import
II. Import
Największym importerem LNG jest Japonia, zresztą innego
Największym importerem LNG jest Japonia, zresztą innego
gazu tam nie używa się, a ciągłość dostaw zapewniają
gazu tam nie używa się, a ciągłość dostaw zapewniają
22 terminale rozmieszczone we wszystkich
22 terminale rozmieszczone we wszystkich
strategicznych punktach archipelagu, zaÅ› gaz
strategicznych punktach archipelagu, zaÅ› gaz
sprowadzany jest aż od 9 dostawców.
sprowadzany jest aż od 9 dostawców.
Wobec nikłych własnych zasobów, importowany gaz
Wobec nikłych własnych zasobów, importowany gaz
pokrywa 97 proc. całkowitej konsumpcji Japonii.
pokrywa 97 proc. całkowitej konsumpcji Japonii.
Największym europejskim konsumentem LNG jest
Największym europejskim konsumentem LNG jest
Hiszpania, która podobnie jak Japonia, ma
Hiszpania, która podobnie jak Japonia, ma
zdywersyfikowane kierunki zaopatrzenia i skroplony
zdywersyfikowane kierunki zaopatrzenia i skroplony
gaz sprowadza aż od 7 dostawców, w tym także z
gaz sprowadza aż od 7 dostawców, w tym także z
Australii.
Australii.
78
78
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
79
79
Gazownictwo
Gazownictwo
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
W 2004 roku łączne obroty wyniosły 177,95 mld m3 gazu
W 2004 roku łączne obroty wyniosły 177,95 mld m3 gazu
ziemnego.
ziemnego.
W następnych latach tj. 2005, 2006 transport LNG drogą
W następnych latach tj. 2005, 2006 transport LNG drogą
morską wzrastał odpowiednio o 8% i 12%.
morską wzrastał odpowiednio o 8% i 12%.
Do 2008 eksporterami staną się: Gwinea Równikowa,
Do 2008 eksporterami staną się: Gwinea Równikowa,
Norwegia, Rosja budująca swój terminal na Sachalinie
Norwegia, Rosja budująca swój terminal na Sachalinie
oraz duże gazowce za granicą.
oraz duże gazowce za granicą.
Również w 2008 powinien być gotowy Canaport LNG w
Również w 2008 powinien być gotowy Canaport LNG w
kanadyjskim Saint John. Do grona importerów dołączą
kanadyjskim Saint John. Do grona importerów dołączą
Chiny, posiadające już terminal w Guangdong
Chiny, posiadające już terminal w Guangdong
Dapeng.
Dapeng.
80
80
Gazownictwo
Gazownictwo
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
Francja jest krajem najdłużej, bo od 40 lat i w sposób
Francja jest krajem najdłużej, bo od 40 lat i w sposób
ciągły importującym LNG poprzez dwa terminale:
ciągły importującym LNG poprzez dwa terminale:
Fos k/Marsylii ,
Fos k/Marsylii ,
Montoir w Bretanii.
Montoir w Bretanii.
W tym czasie rozładowano tam ok. 7 tys. metanowców,
W tym czasie rozładowano tam ok. 7 tys. metanowców,
przy zachowaniu pełnego bezpieczeństwa operacji
przy zachowaniu pełnego bezpieczeństwa operacji
przeładunkowych LNG.
przeładunkowych LNG.
Import LNG pokrywa ok. 25% krajowego zapotrzebowania
Import LNG pokrywa ok. 25% krajowego zapotrzebowania
na gaz ziemny.
na gaz ziemny.
81
81
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
Wymiana handlowa
Wymiana handlowa
82
82
Gazownictwo
Gazownictwo
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
Hiszpania jest najszybciej rozwijajÄ…cym siÄ™ rynkiem
Hiszpania jest najszybciej rozwijajÄ…cym siÄ™ rynkiem
LNG w Europie i na świecie. W 2002 r import LNG
LNG w Europie i na świecie. W 2002 r import LNG
wzrósł o 30% i wyniósł prawie 12 mld m3 gazu.
wzrósł o 30% i wyniósł prawie 12 mld m3 gazu.
Główne kierunki dostaw to Algieria oraz pozostałe
Główne kierunki dostaw to Algieria oraz pozostałe
kraje arabskie (Katar, Zjednoczone Emiraty
kraje arabskie (Katar, Zjednoczone Emiraty
Arabskie, Oman, Libia), jak również Nigeria,
Arabskie, Oman, Libia), jak również Nigeria,
Trynidad i Tobago, Australia oraz Brunei.
Trynidad i Tobago, Australia oraz Brunei.
Państwowe przedsiębiorstwo gazowe Enagas jest
Państwowe przedsiębiorstwo gazowe Enagas jest
operatorem trzech terminali w: Barcelonie,
operatorem trzech terminali w: Barcelonie,
Cartagenie oraz Huelvie.
Cartagenie oraz Huelvie.
Ponadto konsorcjum firm BP, Iberdrola oraz Repsol
Ponadto konsorcjum firm BP, Iberdrola oraz Repsol
korzysta od sierpnia 2003 r. z terminalu w Bilbao,
korzysta od sierpnia 2003 r. z terminalu w Bilbao,
który rocznie może przyjąć 2,7 mln ton LNG (3,6
który rocznie może przyjąć 2,7 mln ton LNG (3,6
mld m3 gazu).
mld m3 gazu).
83
83
Gazownictwo
Gazownictwo
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
Wymiana handlowa
Wymiana handlowa
Podobnie jak w przypadku gazu dostarczanego sieciami, w
Podobnie jak w przypadku gazu dostarczanego sieciami, w
handlu LNG najbardziej popularnÄ… formÄ… zawierania
handlu LNG najbardziej popularnÄ… formÄ… zawierania
umów są kontrakty długoterminowe (20-25 letnie)
umów są kontrakty długoterminowe (20-25 letnie)
typu take-or-pay.
typu take-or-pay.
Wraz z rozwojem rynku pojawiła się możliwość zawierania
Wraz z rozwojem rynku pojawiła się możliwość zawierania
umów krótkoterminowych, które obecnie stanowią ok.
umów krótkoterminowych, które obecnie stanowią ok.
10% wszystkich kontraktów handlowych.
10% wszystkich kontraktów handlowych.
Prognozowany jest dalszy wzrost liczby umów tego typu z
Prognozowany jest dalszy wzrost liczby umów tego typu z
uwagi na ich większą finansową elastyczność oraz
uwagi na ich większą finansową elastyczność oraz
zwiększające się moce terminali odbiorczych LNG.
zwiększające się moce terminali odbiorczych LNG.
84
84
Rys 11. IstniejÄ…ce i planowane terminale importowe LNG.
Rys 11. IstniejÄ…ce i planowane terminale importowe LNG.
85
85
y
ródło: Energy Information Administration, December 2007
y
ródło: Energy Information Administration, December 2007
Gazownictwo
Gazownictwo
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
Prognozy na przyszłość
Prognozy na przyszłość
Od szeregu lat stale wzrasta zapotrzebowanie na gaz
Od szeregu lat stale wzrasta zapotrzebowanie na gaz
ziemny w Stanach Zjednoczonych i innych
ziemny w Stanach Zjednoczonych i innych
wysoko rozwiniętych krajach.
wysoko rozwiniętych krajach.
Powszechnie uważa się, że ten trend utrzyma się w
Powszechnie uważa się, że ten trend utrzyma się w
dającej się przewidzieć przyszłości.
dającej się przewidzieć przyszłości.
Według amerykańskiego Departamentu Energetyki, w
Według amerykańskiego Departamentu Energetyki, w
2020 r. USA będą zużywały o 60 proc. więcej gazu
2020 r. USA będą zużywały o 60 proc. więcej gazu
ziemnego niż obecnie.
ziemnego niż obecnie.
86
86
Gazownictwo
Gazownictwo
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
Prognozy na przyszłość
Prognozy na przyszłość
W ostatnich latach wybudowano w USA ponad 90
W ostatnich latach wybudowano w USA ponad 90
tysięcy MW nowych mocy w elektrowniach
tysięcy MW nowych mocy w elektrowniach
opalanych gazem, a ich udział w bilansie
opalanych gazem, a ich udział w bilansie
elektroenergetycznym tego kraju
elektroenergetycznym tego kraju
systematycznie wzrasta kosztem ciÄ…gle
systematycznie wzrasta kosztem ciÄ…gle
jeszcze dominującej energetyki węglowej.
jeszcze dominującej energetyki węglowej.
Skala zapotrzebowania sprawi, że Stany
Skala zapotrzebowania sprawi, że Stany
Zjednoczone w ciÄ…gu dekady stanÄ… siÄ™
Zjednoczone w ciÄ…gu dekady stanÄ… siÄ™
największym na świecie importerem LNG.
największym na świecie importerem LNG.
87
87
Gazownictwo
Gazownictwo
Koszty transportu i opłacalność
Koszty transportu i opłacalność
Przewiduje się, że koszt pozyskania LNG będzie
Przewiduje się, że koszt pozyskania LNG będzie
stopniowo zbliżał się do kosztów gazu dostarczanego
stopniowo zbliżał się do kosztów gazu dostarczanego
gazociągiem tranzytowym, głównie dzięki postępowi
gazociągiem tranzytowym, głównie dzięki postępowi
technologii.
technologii.
Obniżanie kosztów następuje poprzez zwiększanie
Obniżanie kosztów następuje poprzez zwiększanie
wydajności ciągów produkcyjnych (wzrosła ona z 60
wydajności ciągów produkcyjnych (wzrosła ona z 60
tys. t/rok w 1964 r. do 2,6 mln ton obecnie i 3 mln ton
tys. t/rok w 1964 r. do 2,6 mln ton obecnie i 3 mln ton
w przyszłości).
w przyszłości).
Koszt skraplania można obniżyć nawet o 30% przez
Koszt skraplania można obniżyć nawet o 30% przez
wprowadzenie nowych turbin , a także podwyższenie
wprowadzenie nowych turbin , a także podwyższenie
ciśnienia roboczego w instalacji 5-15 MPa.
ciśnienia roboczego w instalacji 5-15 MPa.
88
88
Gazownictwo
Gazownictwo
Koszty transportu i opłacalność
Koszty transportu i opłacalność
Koszt budowy metanowca jest dwukrotnie większy od
Koszt budowy metanowca jest dwukrotnie większy od
kosztu budowy tankowca do przewozu ropy naftowej
kosztu budowy tankowca do przewozu ropy naftowej
lub produktów ropopochodnych.
lub produktów ropopochodnych.
Wynika to nie tylko z konieczności utrzymania przez cały
Wynika to nie tylko z konieczności utrzymania przez cały
okres transportu niskiej temperatury, co wymaga
okres transportu niskiej temperatury, co wymaga
specjalnych urządzeń, lecz także z faktu, iż gęstość
specjalnych urządzeń, lecz także z faktu, iż gęstość
LNG jest mniejsza niż 0,5 g/cm3.
LNG jest mniejsza niż 0,5 g/cm3.
A zatem 1 tona LNG zajmuje większą objętość niż 1 tona
A zatem 1 tona LNG zajmuje większą objętość niż 1 tona
ropy o typowej gęstości ok. 0,85 g/cm3.
ropy o typowej gęstości ok. 0,85 g/cm3.
89
89
Gazownictwo
Gazownictwo
Koszty transportu i opłacalność
Koszty transportu i opłacalność
Jedyną możliwością obniżenia kosztów transportu
Jedyną możliwością obniżenia kosztów transportu
morskiego jest zwiększenie wielkości statków
morskiego jest zwiększenie wielkości statków
do 200 tys. m3 i zwiększenie ich prędkości
do 200 tys. m3 i zwiększenie ich prędkości
podróżnych.
podróżnych.
Koszty transportu stanowiące 10-50% ogólnych kosztów
Koszty transportu stanowiące 10-50% ogólnych kosztów
pozyskania LNG, stale rosnÄ….
pozyskania LNG, stale rosnÄ….
Przyczyną tego jest zwiększenie kosztów budowy
Przyczyną tego jest zwiększenie kosztów budowy
metanowców  w ciągu ostatnich 20 lat wzrosły one
metanowców  w ciągu ostatnich 20 lat wzrosły one
dwukrotnie i dziÅ› nowo zbudowany metanowiec o
dwukrotnie i dziÅ› nowo zbudowany metanowiec o
pojemności 125 tys. m3 kosztuje ok. 300 mln USD.
pojemności 125 tys. m3 kosztuje ok. 300 mln USD.
90
90
Gazownictwo
Gazownictwo
Rozwój technologii i redukcja kosztów
Rozwój technologii i redukcja kosztów
Wzrost zainteresowania LNG jest przede wszystkim
Wzrost zainteresowania LNG jest przede wszystkim
wynikiem znacznej redukcji cen tego surowca. Inna była
wynikiem znacznej redukcji cen tego surowca. Inna była
sytuacja, kiedy LNG był znacznie droższy niż gaz ziemny
sytuacja, kiedy LNG był znacznie droższy niż gaz ziemny
dostarczany gazociągami, a inna, kiedy postęp
dostarczany gazociągami, a inna, kiedy postęp
technologiczny oraz efekt skali przyniosły:
technologiczny oraz efekt skali przyniosły:
1. Spadek kosztów produkcji LNG: z 550 dol./tonę LNG
1. Spadek kosztów produkcji LNG: z 550 dol./tonę LNG
w latach 60. do 350 dol./tonÄ™ w latach 70. i 80. oraz do
w latach 60. do 350 dol./tonÄ™ w latach 70. i 80. oraz do
250 dol./tonÄ™ w latach 90.
250 dol./tonÄ™ w latach 90.
Dla aktualnie uruchamianych instalacji przewiduje siÄ™
Dla aktualnie uruchamianych instalacji przewiduje siÄ™
cenę poniżej 200 dol./tonę LNG;
cenę poniżej 200 dol./tonę LNG;
91
91
Gazownictwo
Gazownictwo
Rozwój technologii i redukcja kosztów
Rozwój technologii i redukcja kosztów
& .kiedy postęp technologiczny oraz efekt skali przyniosły: & (c.d.)
& .kiedy postęp technologiczny oraz efekt skali przyniosły: & (c.d.)
2. Spadek kosztów transportu: zdobyte doświadczenia
2. Spadek kosztów transportu: zdobyte doświadczenia
przy budowie pierwszych metanowców pozwoliły
przy budowie pierwszych metanowców pozwoliły
przejść od budowy statków o pojemności 40 tys. m3
przejść od budowy statków o pojemności 40 tys. m3
LNG do 160 tys. m3, a nawet ponad 200.
LNG do 160 tys. m3, a nawet ponad 200.
3. Spadek cen tankowców do przewozu LNG.
3. Spadek cen tankowców do przewozu LNG.
Cena 260 mln dol. opiewała za statek o poj. 130 tys. m3
Cena 260 mln dol. opiewała za statek o poj. 130 tys. m3
w 1980 r., a 180 mln dol. za statek o poj. 145 tys. m3 w
w 1980 r., a 180 mln dol. za statek o poj. 145 tys. m3 w
2000 roku.
2000 roku.
92
92
93
93
Gazownictwo
Gazownictwo
Rozwój technologii i redukcja kosztów
Rozwój technologii i redukcja kosztów
Powyższe zestawienie prowadzi do interesujących
Powyższe zestawienie prowadzi do interesujących
wniosków.
wniosków.
Na przestrzeni kilkunastu lat importowe ceny LNG
Na przestrzeni kilkunastu lat importowe ceny LNG
utrzymywały się na mniej korzystnym poziomie.
utrzymywały się na mniej korzystnym poziomie.
Jednak na skutek m.in. ciągłego doskonalenia technologii
Jednak na skutek m.in. ciągłego doskonalenia technologii
skraplania, obniżania kosztów transportu oraz
skraplania, obniżania kosztów transportu oraz
pojawienia się rynku spot, w 2003 r. nastąpił przełom.
pojawienia się rynku spot, w 2003 r. nastąpił przełom.
94
94
Gazownictwo
Gazownictwo
Rozwój technologii i redukcja kosztów
Rozwój technologii i redukcja kosztów
Średnia cena LNG spadła poniżej poziomu średniej stawki
Średnia cena LNG spadła poniżej poziomu średniej stawki
w transporcie gazociÄ…gowym.
w transporcie gazociÄ…gowym.
W 2004r. średnia cena gazu przesyłanego gazociągami
W 2004r. średnia cena gazu przesyłanego gazociągami
(156,4 USD/1 000 mł) była już o prawie 9% wyższa od
(156,4 USD/1 000 mł) była już o prawie 9% wyższa od
średniej ceny LNG (143,6 USD/1 000mł).
średniej ceny LNG (143,6 USD/1 000mł).
Dla dwóch wybranych państw UE różnice były
Dla dwóch wybranych państw UE różnice były
następujące:
następujące:
Belgia 147,8 USD/1 000 mł, za LNG,
Belgia 147,8 USD/1 000 mł, za LNG,
ver 153,9 USD/1 000 mł gazu z gazociągu;
ver 153,9 USD/1 000 mł gazu z gazociągu;
Hiszpania  139,6 USD/1 000 mł za LNG,
Hiszpania  139,6 USD/1 000 mł za LNG,
ver 157,8 USD/1 000 mł gazu z gazociągu.
ver 157,8 USD/1 000 mł gazu z gazociągu.
95
95
Gazownictwo
Gazownictwo
Rozwój technologii i redukcja kosztów
Rozwój technologii i redukcja kosztów
Również w Polsce, chociaż na bardzo małą skalę, odbywa
Również w Polsce, chociaż na bardzo małą skalę, odbywa
się produkcja LNG. W 2004 r. Oddział PGNiG SA KRIO
się produkcja LNG. W 2004 r. Oddział PGNiG SA KRIO
w Odolanowie sprzedał ok. 7 tys. ton LNG dla ok. 10
w Odolanowie sprzedał ok. 7 tys. ton LNG dla ok. 10
odbiorców.
odbiorców.
Plany produkcyjne do 2010 r. to sprzedaż w wysokości
Plany produkcyjne do 2010 r. to sprzedaż w wysokości
100 000 ton. Åšrednia cena EXW, czyli gdy sprzedajÄ…cy
100 000 ton. Åšrednia cena EXW, czyli gdy sprzedajÄ…cy
jest zobowiÄ…zany do postawienia towaru kupujÄ…cemu
jest zobowiÄ…zany do postawienia towaru kupujÄ…cemu
do dyspozycji na swoim terenie, bez ponoszenia
do dyspozycji na swoim terenie, bez ponoszenia
jakichkolwiek ryzyk, dodatkowych kosztów transportu
jakichkolwiek ryzyk, dodatkowych kosztów transportu
czy załadunku, wyniosła w 2004 r. ok. 650 zł/t.
czy załadunku, wyniosła w 2004 r. ok. 650 zł/t.
96
96
Gazownictwo
Gazownictwo
Rozwój technologii i redukcja kosztów
Rozwój technologii i redukcja kosztów
Nakłady transportowe  średnia cena długoterminowego
Nakłady transportowe  średnia cena długoterminowego
wynajęcia statku oscyluje między 55 65 tys. USD/dzień.
wynajęcia statku oscyluje między 55 65 tys. USD/dzień.
Budowa tankowca kosztuje zaÅ› obecnie ok. 155 mln USD.
Budowa tankowca kosztuje zaÅ› obecnie ok. 155 mln USD.
Warto jednak wspomnieć, że w ciągu ostatnich 10 15 lat
Warto jednak wspomnieć, że w ciągu ostatnich 10 15 lat
koszty realizacji projektów LNG znacznie się obniżyły.
koszty realizacji projektów LNG znacznie się obniżyły.
W porównaniu z przełomem lat 80. i 90.:
W porównaniu z przełomem lat 80. i 90.:
nakłady na budowę terminala eksportowego spadły o
nakłady na budowę terminala eksportowego spadły o
ok. 40%,
ok. 40%,
koszty budowy statku transportowego obniżyły się o
koszty budowy statku transportowego obniżyły się o
ok. 55% (w połowie lat 80. koszt budowy statku
ok. 55% (w połowie lat 80. koszt budowy statku
wynosił ok. 280 mln USD),
wynosił ok. 280 mln USD),
wydatki na budowę terminala importowego spadły  w
wydatki na budowę terminala importowego spadły  w
zależności od jego mocy produkcyjnej  o ok. 20 30%.
zależności od jego mocy produkcyjnej  o ok. 20 30%.
97
97
Gazownictwo
Gazownictwo
LNG w Polsce
LNG w Polsce
O projekcie i pomyśle wybudowania w Polsce terminala
O projekcie i pomyśle wybudowania w Polsce terminala
LNG mówi się już od dawna.
LNG mówi się już od dawna.
Ma on przede wszystkim zapewnić dywersyfikację dostaw
Ma on przede wszystkim zapewnić dywersyfikację dostaw
gazu ziemnego do Polski.
gazu ziemnego do Polski.
Dzięki temu będzie zwiększone bezpieczeństwo
Dzięki temu będzie zwiększone bezpieczeństwo
energetyczne kraju polegajÄ…ce na zapewnieniu
energetyczne kraju polegajÄ…ce na zapewnieniu
ciągłości dostaw gazu.
ciągłości dostaw gazu.
Jednocześnie przewiduje się wzrost zużycia gazu
Jednocześnie przewiduje się wzrost zużycia gazu
ziemnego, co będzie idealnym rozwiązaniem do
ziemnego, co będzie idealnym rozwiązaniem do
zaspokajania rosnÄ…cego zapotrzebowania na ten
zaspokajania rosnÄ…cego zapotrzebowania na ten
surowiec.
surowiec.
Koszt budowy terminala szacuje siÄ™ na ok. 400 mln USD.
Koszt budowy terminala szacuje siÄ™ na ok. 400 mln USD.
98
98
LNG w Polsce
LNG w Polsce
Zużycie gazu w Polsce w latach 2000-2015
Zużycie gazu w Polsce w latach 2000-2015
99
99
100
100
Gazownictwo
Gazownictwo
LNG w Polsce
LNG w Polsce
Dodatkowym atutem dla lokalizacji terminalu LNG
Dodatkowym atutem dla lokalizacji terminalu LNG
w rejonie Zatoki Gdańskiej jest projektowany
w rejonie Zatoki Gdańskiej jest projektowany
Podziemny Magazyn Gazu (PMG)
Podziemny Magazyn Gazu (PMG)
w rejonie Kosakowa, poprzez wykorzystanie istniejÄ…cych
w rejonie Kosakowa, poprzez wykorzystanie istniejÄ…cych
struktur solnych, który w znaczący sposób obniżyłby koszty
struktur solnych, który w znaczący sposób obniżyłby koszty
dywersyfikacji dostaw gazu do północno-wschodniej części
dywersyfikacji dostaw gazu do północno-wschodniej części
Polski i zwiększyłby elastyczność dostaw gazu sieciowego
Polski i zwiększyłby elastyczność dostaw gazu sieciowego
w okresach szczytowego zapotrzebowania gazu.
w okresach szczytowego zapotrzebowania gazu.
101
101
Gazownictwo
Gazownictwo
Typy zbiorników na LNG
Typy zbiorników na LNG
102
102
Gazownictwo
Gazownictwo
Typy zbiorników na LNG
Typy zbiorników na LNG
Do magazynowania LNG można stosować różnego typu
Do magazynowania LNG można stosować różnego typu
zbiorniki.
zbiorniki.
Ich technologia na przestrzeni kilkudziesięciu lat stale
Ich technologia na przestrzeni kilkudziesięciu lat stale
zmieniała się, ulegając kolejnym udoskonaleniom.
zmieniała się, ulegając kolejnym udoskonaleniom.
W zbiornikach LNG konieczne jest usuwanie powstajÄ…cej
W zbiornikach LNG konieczne jest usuwanie powstajÄ…cej
nad powierzchniÄ… skroplonego gazu pary.
nad powierzchniÄ… skroplonego gazu pary.
Jeśli nie będzie ona regularnie upuszczana, ciśnienie i
Jeśli nie będzie ona regularnie upuszczana, ciśnienie i
temperatura panujące wewnątrz zbiornika będą stale
temperatura panujące wewnątrz zbiornika będą stale
wzrastać.
wzrastać.
103
103
Gazownictwo
Gazownictwo
Typy zbiorników na LNG
Typy zbiorników na LNG
Zbiorniki LNG muszą być zatem kriostatami.
Zbiorniki LNG muszą być zatem kriostatami.
Ich zadaniem jest utrzymywanie stałej, niskiej temperatury
Ich zadaniem jest utrzymywanie stałej, niskiej temperatury
tak aby skroplony gaz wciąż pozostawał w fazie
tak aby skroplony gaz wciąż pozostawał w fazie
ciekłej.
ciekłej.
Temperatura w zbiorniku pozostanie stała, jeżeli będziemy
Temperatura w zbiorniku pozostanie stała, jeżeli będziemy
utrzymywać stałe ciśnienie.
utrzymywać stałe ciśnienie.
Zdołano to osiągnąć właśnie poprzez nieustanne
Zdołano to osiągnąć właśnie poprzez nieustanne
usuwanie oparów ze zbiornika powstających na
usuwanie oparów ze zbiornika powstających na
skutek ciągłego wrzenia gazu. Jest to tak zwane auto-
skutek ciągłego wrzenia gazu. Jest to tak zwane auto-
chłodzenie.
chłodzenie.
104
104
Gazownictwo
Gazownictwo
Typy zbiorników na LNG
Typy zbiorników na LNG
W nowoczesnych zbiornikach dzięki zastosowaniu
W nowoczesnych zbiornikach dzięki zastosowaniu
dodatkowych technologii, tak odparowany gaz jest
dodatkowych technologii, tak odparowany gaz jest
gromadzony a następnie używany jako paliwo
gromadzony a następnie używany jako paliwo
napędowe do innych urządzeń.
napędowe do innych urządzeń.
W wieloletniej już historii magazynowania LNG praktyczne
W wieloletniej już historii magazynowania LNG praktyczne
zastosowanie znalazły podane niżej typy zbiorników:
zastosowanie znalazły podane niżej typy zbiorników:
metalowe,
metalowe,
podziemne (w zamrożonym gruncie bądz
kawernowe),
podziemne (w zamrożonym gruncie bądz
kawernowe),
żelbetowe.
żelbetowe.
105
105
Gazownictwo
Gazownictwo
Typy zbiorników na LNG - Zbiorniki metalowe
Typy zbiorników na LNG - Zbiorniki metalowe
PoczÄ…tkowo magazynowanie LNG w zbiornikach
PoczÄ…tkowo magazynowanie LNG w zbiornikach
metalowych było najbardziej rozpowszechnione.
metalowych było najbardziej rozpowszechnione.
Pracowały one w każdym terminalu eksportowym i
Pracowały one w każdym terminalu eksportowym i
importowym oraz w instalacjach skraplania i
importowym oraz w instalacjach skraplania i
regazyfikacji gazu ziemnego eksploatowanych w celu
regazyfikacji gazu ziemnego eksploatowanych w celu
pokrywania zapotrzebowań szczytowych.
pokrywania zapotrzebowań szczytowych.
106
106
Gazownictwo
Gazownictwo
Typy zbiorników na LNG - Zbiorniki metalowe
Typy zbiorników na LNG - Zbiorniki metalowe
Zewnętrzny płaszcz zbiornika wykonywany był ze stali
Zewnętrzny płaszcz zbiornika wykonywany był ze stali
węglowej, natomiast płaszcz wewnętrzny z metalu,
węglowej, natomiast płaszcz wewnętrzny z metalu,
który nie zmienia swoich właściwości w niskiej
który nie zmienia swoich właściwości w niskiej
temperaturze magazynowania LNG.
temperaturze magazynowania LNG.
Najczęściej stosowano stal niklową oraz aluminium i jego
Najczęściej stosowano stal niklową oraz aluminium i jego
stopy.
stopy.
Zbiorniki te zazwyczaj posadawiano na specjalnych palach
Zbiorniki te zazwyczaj posadawiano na specjalnych palach
o długości kilkunastu metrów lub rurach stalowych
o długości kilkunastu metrów lub rurach stalowych
długości do 30 m.
długości do 30 m.
107
107
Gazownictwo
Gazownictwo
Typy zbiorników na LNG - Zbiorniki metalowe
Typy zbiorników na LNG - Zbiorniki metalowe
Amerykańska norma API 620 i
Amerykańska norma API 620 i
brytyjska BS 4741
brytyjska BS 4741
szczegółowo określają zasady projektowania i
szczegółowo określają zasady projektowania i
wykonywania zbiorników metalowych
wykonywania zbiorników metalowych
przeznaczonych do niskotemperaturowego
przeznaczonych do niskotemperaturowego
magazynowania gazów skroplonych.
magazynowania gazów skroplonych.
108
108
Gazownictwo
Gazownictwo
Typy zbiorników na LNG - Zbiorniki metalowe
Typy zbiorników na LNG - Zbiorniki metalowe
Ze zbiorników tego typu można pobierać duże ilości gazu
Ze zbiorników tego typu można pobierać duże ilości gazu
w porównaniu z ograniczonymi ilościami pobieranymi
w porównaniu z ograniczonymi ilościami pobieranymi
dobowo ze zbiorników podziemnych.
dobowo ze zbiorników podziemnych.
Pojemność takich zbiorników wynosi od kilku do
Pojemność takich zbiorników wynosi od kilku do
kilkudziesięciu tysięcy m3 gazu w postaci skroplonej.
kilkudziesięciu tysięcy m3 gazu w postaci skroplonej.
Budowano je na końcówkach gazociągów przesyłowych i
Budowano je na końcówkach gazociągów przesyłowych i
w rejonach największego zapotrzebowania gazu.
w rejonach największego zapotrzebowania gazu.
Obecnie rzadko stosowane.
Obecnie rzadko stosowane.
109
109
Typy zbiorników na LNG - Zbiorniki metalowe
Typy zbiorników na LNG - Zbiorniki metalowe
1. Obudowa zewnętrzna 
1. Obudowa zewnętrzna 
ochronna,
ochronna,
2. Zewnętrzny płaszcz ze
2. Zewnętrzny płaszcz ze
stali węglowej,
stali węglowej,
3. Izolacja specjalna,
3. Izolacja specjalna,
4. Wewnętrzny płaszcz ze
4. Wewnętrzny płaszcz ze
stopów aluminiowych
stopów aluminiowych
bÄ…dz
stali niklowej,
bÄ…dz
stali niklowej,
5. Rurociągi do zatłaczania
5. Rurociągi do zatłaczania
i odbioru LNG (górą
i odbioru LNG (górą
zbiornika),
zbiornika),
6. Dach wewnętrzny.
6. Dach wewnętrzny
.
Rys.2.1. Uproszczony schemat metalowego
Rys.2.1. Uproszczony schemat metalowego
zbiornika na LNG:
zbiornika na LNG:
110
110
Gazownictwo
Gazownictwo
Typy zbiorników na LNG - Zbiorniki podziemne
Typy zbiorników na LNG - Zbiorniki podziemne
Zbiorniki w zamrożonym gruncie buduje się
Zbiorniki w zamrożonym gruncie buduje się
zamrażając odpowiednią objętość gruntu przy
zamrażając odpowiednią objętość gruntu przy
użyciu zagłębionych w nim rur, przez które
użyciu zagłębionych w nim rur, przez które
przepływa płyn chłodzący, najczęściej wrzący
przepływa płyn chłodzący, najczęściej wrzący
propan.
propan.
Po zamrożeniu gruntu wykopuje się w nim jamę o
Po zamrożeniu gruntu wykopuje się w nim jamę o
kształcie cylindrycznym, którą przykrywa się
kształcie cylindrycznym, którą przykrywa się
szczelnie pokrywÄ…, wykonanÄ… z aluminium,
szczelnie pokrywÄ…, wykonanÄ… z aluminium,
wspartą na pierścieniowym fundamencie
wspartą na pierścieniowym fundamencie
betonowym.
betonowym.
Głębokość zbiornika wynosi około 50 m, a szerokość
Głębokość zbiornika wynosi około 50 m, a szerokość
35 m.
35 m.
Zbiorniki tego typu mogą pomieścić po kilkadziesiąt
Zbiorniki tego typu mogą pomieścić po kilkadziesiąt
tysięcy m3 LNG.
tysięcy m3 LNG.
111
111
Typy zbiorników na LNG - Zbiorniki podziemne
Typy zbiorników na LNG - Zbiorniki podziemne
1. Pokrywa,
1. Pokrywa,
2. Izolacja
2. Izolacja
pokrywy,
pokrywy,
3. Wał ziemny,
3. Wał ziemny
4. Poziom wód
4. Poziom wód
gruntowych
gruntowych
Rys.2.2. Schemat zbiornika podziemnego LNG w
Rys.2.2. Schemat zbiornika podziemnego LNG w
zamrożonym gruncie
zamrożonym gruncie
112
112
Gazownictwo
Gazownictwo
Typy zbiorników na LNG - Zbiorniki żelbetowe
Typy zbiorników na LNG - Zbiorniki żelbetowe
Nowoczesne konstrukcje zbiorników na LNG wykonywane
Nowoczesne konstrukcje zbiorników na LNG wykonywane
są obecnie wyłącznie z betonu sprężonego.
są obecnie wyłącznie z betonu sprężonego.
Korpus i dach w formie kopuły takiego zbiornika jest
Korpus i dach w formie kopuły takiego zbiornika jest
wykonany z wstępnie sprężonego betonu, natomiast
wykonany z wstępnie sprężonego betonu, natomiast
wewnętrzna powierzchnia korpusu wyłożona jest stalą
wewnętrzna powierzchnia korpusu wyłożona jest stalą
odporną na działania bardzo niskiej temperatury.
odporną na działania bardzo niskiej temperatury.
Pomiędzy stalą a betonem znajduje się warstwa izolacji
Pomiędzy stalą a betonem znajduje się warstwa izolacji
cieplnej, np. waty żużlowej, folii aluminiowej i
cieplnej, np. waty żużlowej, folii aluminiowej i
spienionych tworzyw.
spienionych tworzyw.
Dno zbiornika jest izolowane np. gÄ…bczastym tworzywem,
Dno zbiornika jest izolowane np. gÄ…bczastym tworzywem,
a kopuła perlitem.
a kopuła perlitem.
113
113
Gazownictwo
Gazownictwo
Typy zbiorników na LNG - Zbiorniki żelbetowe
Typy zbiorników na LNG - Zbiorniki żelbetowe
Systemy zbiorników z betonu sprężonego
Systemy zbiorników z betonu sprężonego
Betonowe zbiorniki LNG pod względem konstrukcji
Betonowe zbiorniki LNG pod względem konstrukcji
posiadają dwa zróżnicowane typy.
posiadają dwa zróżnicowane typy.
Zastosowanie konkretnego z nich zależy przede
Zastosowanie konkretnego z nich zależy przede
wszystkim od potrzeb społecznych oraz środowiska w
wszystkim od potrzeb społecznych oraz środowiska w
miejscu przyszłego posadowienia zbiornika.
miejscu przyszłego posadowienia zbiornika.
Podstawowa klasyfikacja zbiorników betonowych dzieli je
Podstawowa klasyfikacja zbiorników betonowych dzieli je
na dwie kategorie:
na dwie kategorie:
posadowione ponad ziemiÄ… (naziemne),
posadowione ponad ziemiÄ… (naziemne),
posadowione częściowo/całkowicie w ziemi
posadowione częściowo/całkowicie w ziemi
(podziemne).
(podziemne).
114
114
Gazownictwo
Gazownictwo
Typy zbiorników na LNG - Zbiorniki żelbetowe
Typy zbiorników na LNG - Zbiorniki żelbetowe
Zbiorniki betonowe naziemne
Zbiorniki betonowe naziemne
Schemat nowoczesnego zbiornika betonowego-
Schemat nowoczesnego zbiornika betonowego-
naziemnego, proponowanego przez firmÄ™ Mitsubishi.
naziemnego, proponowanego przez firmÄ™ Mitsubishi.
W nowoczesnej konstrukcji zbiorników LNG, ściana
W nowoczesnej konstrukcji zbiorników LNG, ściana
wewnętrzna jest w całości wykonana ze stali
wewnętrzna jest w całości wykonana ze stali
nierdzewnej, a nie jak wcześniej z betonu.
nierdzewnej, a nie jak wcześniej z betonu.
Zmieniła się również koncepcja wykonania kopuły dachu.
Zmieniła się również koncepcja wykonania kopuły dachu.
Reszta elementów pozostała niemal bez zmian.
Reszta elementów pozostała niemal bez zmian.
Ich budowa nieznacznie różni się od tej sprzed ponad 30
Ich budowa nieznacznie różni się od tej sprzed ponad 30
lat.
lat.
115
115
Typy zbiorników na LNG - Zbiorniki żelbetowe
Typy zbiorników na LNG - Zbiorniki żelbetowe
Zbiorniki betonowe naziemne
Zbiorniki betonowe naziemne
Przekrój przez zbiornik naziemny
Przekrój przez zbiornik naziemny
116
116
Gazownictwo
Gazownictwo
Typy zbiorników na LNG - Zbiorniki żelbetowe
Typy zbiorników na LNG - Zbiorniki żelbetowe
Zbiorniki betonowe podziemne
Zbiorniki betonowe podziemne
Betonowe zbiorniki podziemne to najnowocześniejsze
Betonowe zbiorniki podziemne to najnowocześniejsze
zbiorniki przystosowane do magazynowania
zbiorniki przystosowane do magazynowania
skroplonego gazu.
skroplonego gazu.
Nie sÄ… jeszcze tak rozpowszechnione jak zbiorniki
Nie sÄ… jeszcze tak rozpowszechnione jak zbiorniki
naziemne, ale ta sytuacja z pewnością będzie się
naziemne, ale ta sytuacja z pewnością będzie się
stopniowo zmieniać.
stopniowo zmieniać.
Obecnie możemy spotkać takie zbiorniki np. w Korei,
Obecnie możemy spotkać takie zbiorniki np. w Korei,
Tajwanie czy Japonii.
Tajwanie czy Japonii.
Ta ostatnia ma ich ponad 70 o łącznej pojemności
Ta ostatnia ma ich ponad 70 o łącznej pojemności
magazynowej 6,3 miliona m3.
magazynowej 6,3 miliona m3.
Obecnie jest konstruowany w Japonii największy na
Obecnie jest konstruowany w Japonii największy na
świecie zbiornik podziemny o pojemności 200.000m3.
świecie zbiornik podziemny o pojemności 200.000m3.
117
117
Gazownictwo
Gazownictwo
Typy zbiorników na LNG - Zbiorniki żelbetowe
Typy zbiorników na LNG - Zbiorniki żelbetowe
Zbiorniki betonowe podziemne
Zbiorniki betonowe podziemne
Zasadniczo konstrukcja zbiorników podziemnych nie różni
Zasadniczo konstrukcja zbiorników podziemnych nie różni
się wiele od zbiorników naziemnych.
się wiele od zbiorników naziemnych.
Jedną z głównych cech zbiornika podziemnego
Jedną z głównych cech zbiornika podziemnego
przemawiających na jego korzyść w porównaniu ze
przemawiających na jego korzyść w porównaniu ze
zbiornikiem naziemnym jest bezpieczeństwo.
zbiornikiem naziemnym jest bezpieczeństwo.
Posadowione w ziemi zbiorniki LNG są w bardzo małej
Posadowione w ziemi zbiorniki LNG są w bardzo małej
części widoczne od zewnątrz co sprawia iż są trudnym
części widoczne od zewnątrz co sprawia iż są trudnym
celem dla ewentualnych prób zamachów
celem dla ewentualnych prób zamachów
terrorystycznych.
terrorystycznych.
118
118
Typy zbiorników na LNG - Zbiorniki żelbetowe
Typy zbiorników na LNG - Zbiorniki żelbetowe
Zbiorniki betonowe podziemne
Zbiorniki betonowe podziemne
Schemat poglÄ…dowy zbiornika podziemnego w terminalu Ohgishima LNG w
Schemat poglÄ…dowy zbiornika podziemnego w terminalu Ohgishima LNG w
Yokohamie
Yokohamie
119
119
Typy zbiorników na LNG - Zbiorniki żelbetowe
Typy zbiorników na LNG - Zbiorniki żelbetowe
Zbiorniki betonowe podziemne
Zbiorniki betonowe podziemne
Przekrój przez zbiornik podziemny (z podwieszonym dachem)
Przekrój przez zbiornik podziemny (z podwieszonym dachem)
120
120
Gazownictwo
Gazownictwo
koniec
koniec
121
121