1
Prawo stanowione musi być zgodne z prawem pierwotnym jeśli
System ochrony prawnej UE
jest niezgodne może(?) zostać uznane za nieważne. Wyłączną
kompetencją do tego ma Trybunał Sprawiedliwości UE.
5 X 2011r.
Wszystkie akty prawa pierwotnego są tej samej hierarchii,
II wykład
wszystkie traktaty są równorzędne
Po wykładach są podawane pytania takie same jak na egzaminie.
Do traktatów mogą być dołączone protokoły, załączniki, które maja
ALE ALE
tą samą hierarchię co akty prawa pierwotnego.
Egzamin jest testowy
Protokoły wiążą a deklaracje nie!
Wszystkie te normy maja cechę : bezpośredniego obowiązywania,
Przed termin: zaliczenie z ćwiczeń, ale nie jest to termin zerowy
pierwszeństwa, bezpośredniego stosowania i skutku
Prawo UE to nie jest klasyczne prawo między narodowe ani nie jest to prawo
W prawie UE nie ma kodeksu regulującego uprawnienia jednostki (systemu
wewnętrzne państw członkowskich (pomimo tego że ma i tu i tu zastosowanie
ochrony prawnej), prawo UE jest takie, ze nie potrzebuje kodeksów
ale na odrębnych zasadach  odrębności: bezpośredniego obowiązywania,
postępowania! (ale jaja!)
pierwszeństwa, bezpośredniego stosowania i skutku).
Wspólna polityka gospodarcza nadal zachowuje pewną odrębność ???
Ducha DUUCHA CHUUCHA PRAWW wywołuje ETS podczas obrad!
Bla bla bla
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
19 X 2011r.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
IV wykład  w zastępstwie
12 X 2011r.
III Wykład
Akty prawne wiążące Akty
niewiążące
Akty prawodawcze Akty o charakterze nie prawodawczym
y
ródła prawa/rodzaje z
ródeł prawa w UE
�� Rozporządzenie Delegowane wykonawcze
I. Traktat o UE
�� Dyrektywa
�� Rozporządzeni �� Rozporządzanie
II. Traktat o funkcjonowaniu UE
�� Decyzja
�� Dyrektywa �� Dyrektywa
Na ich podstawie są unormowane ramy prawne, kompetencje UE
delegowana wykonawcza
Państwa członkowskie zawierają porozumienie na podstawie umowy między
narodowej. Tworzą cele, organy, wyposażają je w kompetencje itp.
Akty ustawodawcze to rozporządzenia, dyrektywy lub decyzje, a więc wiążące
Traktat o UE zawiera: akty prawne określające istotne elementy danej dziedziny przyjmowane w
drodze procedury ustawodawczej (zwykłej lub szczególnej)  art. 289 TUFE
1. Państwa członkowskie;
2. Umowa międzynarodowa;
Traktat z Lizbony wprowadza podział aktów prawa pochodnego oparte o
3. Cele;
4. Organy; kryterium formalne tzn. wyróżnia akty ustawodawcze i nie ustawodawcze na
podstawie tego w jakiej procedurze powstały.
5. Kompetencje.
Traktat UE zlikwidował termin: prawo wspólnot/prawo wspólnotowe,
wprowadzając w ich miejsce prawo unijne. Akty ustawodawcze wymagają:
1. Uzasadnienia i odnoszą się do propozycji, inicjatyw, zaleceń,
Traktat wyznacza granice, w których UE może działać, wprowadził wniosków lub opinii przewidzianych w traktatach;
2. Wymagają ogłoszenia w dzienniku rzędowym UE;
podmiotowość prawną UE, państwa wprowadziły w traktacie szczególne tryby
współpracy (?) 3. Wchodzą w życie z dniem w nich określonym lub w przypadku jego
braku 20dnia po ich publikacji;
UE jest (wg prawnika) UE nie może nic więcej jak to na co się państwa ją 4. Podlegają kontroli parlamentów narodowych co do zgodności z
zasadą pomocniczości;
tworzące się zgodziły. Traktat o UE konstytuuje UE  daje jej podstawy
działania itp. itd.
Art. 17 ust. 2 TUE  akty prawodawcze są wprowadzane na wniosek
komisji????
Art. 296 akapit 2 TUE;
Art. 48 ToUE  przewiduje zmianę traktatów:
1. W procedurze zwykłej Art. 297 ust. 1 TUE  co do obowiązku publikacji
RUE RE Konwent
�! Akty delegowane
Zalecenia dla konferencji �� to akty komisji wydawane na podstawie kompetencji, delegowanej
Międzynarodowej w niej, przez radę lub parlament europejski
�!
�� są to akty pochodne w stosunku do aktu delegującego
Ratyfikacja przez wszystkie kompetencję.
państwa członkowskie
�� Akty delegowane to akty nie ustawodawcze o zasięgu ogólnym,
�� uzupełniające lub zmieniające niektóre inne niż istotne elementy
 żadna zmiana nie wejdzie wbrew woli każdego z państw członkowskich
aktu ustawodawczego.
Akt delegujący kompetencje
2. W procedurze uproszczonej
�� jest aktem ustawodawczym;
�� wyraz
nie określa warunki przekazania uprawnień, które mogą być
następujące:
y
ródła prawa UE  zespół norma prawnych regulujących relacje pomiędzy
a) parlament europejski lub rada może
podmiotami prawa UE.
zdecydować o odwołaniu przekazanych
uprawnień;
Hierarchia ważności/wzorzec ważności prawa UE
b) akt delegowany może wejść w życie tylko
Jest spójny i zhierarchizowany
wtedy, gdy parlament europejski lub rada nie
wyrażą sprzeciwu, w terminie przewidzianym
przez aktu ustawodawczy  art. 290 TFUE
1
instytucjonalne
między
Porozumienia
zalecenia
opinie
2
norma wygasa to wywołuje skutki ex nunc (od momentu wygaśnięcia,
akty wykonawczy  art. 291 TFUE Stosowanie normy polega na wyłonienia sensu (interpretacja normy) następnie
dochodzi do stosowania normy. Natomiast jeżeli norma jest wadliwa, to nie
�� wydawany jest, gdy konieczne są jednolite warunki wykonywania
może być stosowana, może ona wygasnąć lub ją usunąć. ETS rozwiewa
praw wiążących je aktów UE;
wszelkie wątpliwości co do interpretacji i ważności norm. Traktat z Lizbony
�� jest aktem Komisji EU lub Rady;
wprowadził szyk porządek w aktach prawnych
�� wymaga upoważnienia w akcie, który wykonuje;
akty niewiążące (zalecenia i opinie  art. 288 TfUE). Są to akty które noszą
nazwę, ale nie obligują nikogo do określonego zachowania, nie rodzą
akty nieustawodawcze przyjęte w formie rozporządzeń, dyrektyw, decyzji
roszczenia.
wymagają:
1. uzasadnienia i odnoszą się do propozycji, inicjatyw, zaleceń,
akty wiążące: ustawodawcze  stanowione w procedurze ustawodawczej i
wniosków lub opinii przewidzianych w traktatach;
nieustawodawcze. Jedne, jak i drugie wiążą, istnieje tu kryterium formalno-
2. Wymagają ogłoszenia w dzienniku urzędowym UE i wchodzą w
proceduralne
życie tak jak akty ustawodawcze  dotyczy to rozporządzeń,
Akty ustawodawcze zawierają element demokratyzacji  udział
dyrektyw, które są skierowane do wszystkich państw
parlamentarzystów w tworzeniu tego prawa. Wzmocnieniem procedury
członkowskich i decyzji które nie wskazują adresata
ustawodawczej jest nadzór organów krajowych (np. polski parlament).
3. Wymagają notyfikacji adresatów (stają się skuteczne wraz z tą
notyfikacją), a dotyczy to dyrektyw, które wskazują adresata i
I. Z. pomocniczości  dotyczy kompetencji dzielonych między UE i
decyzji, które wskazują adresata  art. 297 TFUE
państwa członkowskie. Wszystkie akty muszą mieć nazwę  celem
Lizbony było ujednolicenie (nazwanie). Traktat przewiduje również
Akty nieustawodawcze to wiążące akty prawne, które nie podlegają kontroli
porozumienia międzyinstytucjonalne (nie mają charakteru ani
pomocniczości dokonywanej przez parlamenty narodowe, a proces ich
ustawodawczego ani nieustawodawczego). Akty bez przymiotnika
uchwalania w radzie musi być jawny.
(niedookreślone)   na podstawie procedury ustawodawczej 
gdy brak tej klauzuli to mamy do czynienia z aktem bez
W zakresie WPZiB1 traktat wyodrębnia jedynie akty nieustawodawcze o
przymiotnika. Każdy akt Rady bez udziału Parlamentu, decyzje
charakterze wykonawczym. Są to decyzje Rady.
Rady i Rady Europejskiej w zakresie wspólnej polityki zagr. i bezp.
Kryterium materialne  wyróżnianie normy ze względu na jej treść
(zakres).
Charakterystyka rozporządzenia, dyrektyw i decyzji art. 288 TFUE
Akty stanowione przez UE mogą być aktami wiążącymi bądz
nie (zalecenia i
Rozporządzenie
opinie).
�� Ma zasięg ogólny;
�� jest adresowane do wszystkich możliwych podmiotów do których
Akt regulacyjny  pojawia się tylko raz w traktacie (art. 263 ust. 4 TfUE). Może
może być adresowane prawo UE;
być zaskarżany przez osoby fizyczne i prawne do ETS-u. Jest to tzw. skarga
�� jest bezpośrednio stosowane  nie wymaga implementacji ani
na legalność (obowiązywanie) jednostka może podważyć obowiązywanie. ETS
wdrożenia;
wypowie się czy dana norma obowiązuje, czy nie. Żeby skorzystać z tej
�� ETS w sowich konsekwentnie zabrania wdrażania postanowień do
procedury należy mieć silne prawo (powód). Ciężko udowodnić że
prawa krajowego  zakaz implementacji;
rozporządzenie było indywidualne i konkretne. Traktat z Lizbony wzmocnił
�� Mogą wywierać skutek bezpośredni  zarówno w układzie
legitymację jednostek do podważania aktów prawa wtórnego:
horyzontalnym jak i wertykalnym (po spełnieniu odpowiednich
akt którego jest adresatem ą� decyzja, akty regulacyjne, które dotyczą jej
przesłanek  tzw. warunek skutku bezpośredniego, oznacza to
bezpośrednio i nie wymaga środków wykonawczych, czyli wdrożenia przez
możliwość powołania się na przepis rozporządzenia przed sądem
państwo członkowskie.
krajowym pod warunkiem, że przepis ten jest jasny i precyzyjny i
mogą mieć charakter abstrakcyjny i generalny, nie są decyzją, skutek normy
bezwarunkowy);
bezpośrednio na prawa jednostki Dzięki temu można teraz zaskarżyć np.
�� Rozporządzenie jest przejawem najgłębszej ingerencji
dyrektywę co kiedyś nie było możliwe.
ustawodawcy europejskiego w porządek krajowy;
�� Jest instrumentem unifikacji prawa
Mechanizmy obowiązywania prawa unijnego
Dyrektywa
a) Prawo UE obowiązuje bez potrzeby jakichkolwiek działań państwa
�� Adresatem dyrektywy są tylko państwa członkowskie  jedno lub
członkowskiego:
kilka;
b) bezpośredniość obowiązywania  natychmiastowo i
�� Ma charakter wiążący (moc prawną) od momentu jej wydania;
automatycznie, każda norma prawna UE, która nie jest dotknięta
�� Wchodzi w życie po implementacji (jest stosowana ?????
wadą
�� Obowiązuje tylko w układzie pionowym ;
c) stosowanie  istnieją normy które mogą być stosowane
�� W okresie miedzy jej wydaniem a implementowanie państwa
bezpośrednio lub pośrednio
członkowskie (zgodnie z zasadą lojalności) państwa członkowskie
d) bezpośredni skutek - bezpośrednio norma może być stosowana
stosują wykładnię przyjazną dyrektywie;
wobec jednostek
�� Po upłynięciu czasu na implementacje po stronie państw
członkowskich powstaje obowiązek odszkodowawczy w razie Dyrektywa wymaga stosowania przez środki krajowe (np. dyrektywa nakazuje
gdyby implementacja była wadliwa bądz
przeprowadzona po w ciągu 2 lat zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza). Z. pierwszeństwa 
terminie; gdy 2 normy pozostają w sprzeczności, zawsze pierwszeństwo ma prawo
unijne (obowiązywanie wobec wszystkich). Dyrektywa jest aktem pośrednio
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & stosowanym, prawo krajowe będzie stosowane tak żeby było zgodne z
dyrektywą, stan prawa krajowego będzie stosowany tak żeby osiągnąć skutek
26 X 2011r. zawarty w dyrektywie (tzw. interpretacja zgodna  interpretacja prawa
V wykład /przepisane od Andrzeja/ krajowego w zgodzie z prawem unijnym).
Jeżeli norma jest pozbawiona charakteru wiążącego nie mamy odczyniania z II. Zasada odpowiedzialności  państwa członkowskiego za
normą prawną. naruszenie prawa UE, łącznie z możliwością odszkodowawczą na
�� Prawo pierwotne ą� TUE, TfUE rzecz jednostki
�� Prawo wtórne
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Wyłączność do badania ważności (obowiązywania) normy prawa wtórnego
(stanowionego) ma ETS, żaden inny sąd nie ma do tego kompetencji. Jeżeli
1
Wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa
2
3
02 XI 2011r. obowiązuje czy nie. Dyrektywa jest zobowiązaniem o charakterze unijnym
VI wykład /przepisane od Andrzeja/ podstawa jest w prawie unijnym a wykonanie należy do prawa krajowego.
Obowiązywanie bezpośrednie niesie obowiązek do pełnego wykonania
Bezpośrednie obowiązywanie  cecha każdej normy pr. UE zobowiązania. Każda norma prawa unijnego musi być w pełni zrealizowana za
W zależności od treści normy może ona bezpośrednio obowiązywać, rodzić pomocą wszystkich dostępnych w prawie krajowym środków (mówi o tym
bezpośrednie skutki i być w zgodzie z wykładnią zasada lojalności). Musi się to jeszcze stać jednakowo we wszystkich
państwach członkowskich, bez względu na to, jakie podejście wobec prawa
Art. 48 TfUE  każde z państw musi się zgodzić na całość Traktatu (ratyfikacja międzynarodowego mają te państwa. Prawo unijne nie podlega stopniowaniu
porozumienia międzynarodowego i przyjęcie jego postanowień) (gradacji)! Zawsze prawo UE zachowuje odrębność względem prawa
krajowego (zawsze jest to inne prawo). Konsekwencje bezpośredniego
Art. 4 ust. 3 TUE  zasada lojalnej współpracy (jest to zasada prawna i ma na obowiązywania:
celu zapewnienie, żeby państwa współdziałały między sobą i UE żeby Jest spór na podstawie dyrektywy, istnieje z
ródło w postaci dyrektywy i sąd
realizowały wszystkie założenia z Traktatu, czyli robiły to, co trzeba robić i może stwierdzić, że ona obowiązuje (ale nie może stwierdzić, że nie
powstrzymywały się od tego, co nie należy robić). obowiązuje, to może stwierdzić tylko ETS!). Państwo musi zgłosić UE środki
implementujące. Sąd stwierdza, że jest prawo krajowe stosuje to prawo (jest to
Ratyfikacja na podstawie konstytucji jest pierwszym punktem który umocowuje pośrednie stosowanie prawa UE).
skutki Traktatu. Państwo nie musiało się godzić, ale się zgodziło (konstytucja
mu na to pozwoliła). Stosując pośrednio może uruchomić instrument interpretacji prawa krajowego.
Interpretacja danego pojęcia nie ogranicza się tylko do interpretacji krajowej,
Zasada lojalności została dodana, wzmacnia ona skutek tej umowy w stosunku ale też interpretacji prawa unijnego (np.  pidżama ). Sąd krajowy musi spojrzeć
do każdej innej umowy międzynarodowej. Kluczowym pojęciem w prawie na dane pojęcie w kontekście prawa unijnego (zaczerpnięcie definicji
międzynarodowym jest  wzajemność . Jest to zarówno wzajemność pozytywna  pidżamy z prawa unijnego, a nie oparcie się na prawie krajowym). Jest to
i negatywna. W prawie unijnym nie ma wzajemności, jest lojalność, nawet interpretacja prawa krajowego, w zgodzie z prawem unijnym (interpretacja
jeżeli jedno z państw się wyłamuje, to inne państwa nie mogą wziąć z niego pośrednia). Gdy sąd stwierdza, że nie ma implementacji, to winne jest państwo
przykładu tylko muszą się odwołać do tego co zawiera Traktat. Cały i jednostka może wystąpić przeciw państwu na podstawie dyrektywy,
mechanizm funkcjonowania opiera się na lojalności, o powstrzymywaniu się od uruchamia się bezpośredni skutek  norma prawna której treść pozwala na to,
wszelkich działań, które mogłyby unicestwić cele Unii wynikające z Traktatu. żeby jej skutek dosięgał jednostki i jednostka może dochodzić swoich praw.
Całe prawo unijne staje się porządkiem odrębnym (autonomicznym).
Aby zapewnić skutek prawny sąd musi zbadać formę i treść, ustalić skutek po
Prawo UE nie jest prawem międzynarodowym, mimo że ma swoje z
ródło w stronie jednostek. Jest to brak bezpośredniego skutku horyzontalnego
prawie międzynarodowym. Od momentu ratyfikacji i obowiązywania zasady (jednostka skarży państwo, a nie może zaskarżyć innej jednostki).
lojalności prawo UE wchodzi automatycznie, samodzielnie i natychmiastowo
do krajowego porządku prawnego. Konsekwencją automatycznego Bezpośredni skutek i stosowanie są stopniowalne, mogą występować na
obowiązywania normy jest również jej pierwszeństwo (bez badania jej treści). różnych poziomach  przeciwko państwu, a z wyłączeniem skarg przeciwko
Każda norma obowiązuje bezpośrednio (wchodzi w życie), ale trzeba je innym jednostkom. Orzeczenie Van Gend en Loos  państwa ograniczyły
uporządkować. Funkcję porządkującą pełni zasada pierwszeństwa (każda swoje prawa suwerenne (przez ratyfikację, same zadecydowały o , że ktoś inny
norma prawa UE ma pierwszeństwo przed normą prawa krajowego). Jest to będzie za nie decydował). Stworzyły system prawny (zespół norm) na
zasada pierwszeństwa stosowania norm prawa unijnego przed normami prawa podstawie traktatów założycielskich, który jest wiążący nie tylko dla samych
krajowego. tych państw ale także ich obywateli (bezpośredni skutek i bezpośrednie
stosowanie), autonomiczny odrębny od prawa krajowego, który nie wymaga
Kolizja między prawem UE a prawem krajowym zawsze jest przesądzona na publikacji (odrębny materialnie i formalnie). Punkt wyjścia i z
ródło stanowi
rzecz tej pierwszej! Bezpośrednie obowiązywanie polega na zdolności do prawo międzynarodowe. O obowiązywaniu prawa unijnego stanowi samo
wywołania skutku prawnego przez przyjęcie odpowiednich środków (jest to prawo unijne, ocena obowiązywania ą� tylko na podstawie prawa unijnego i
zadanie państwa). Zobowiązanie dla państwa powstaje już na etapie tylko przez ETS. Prawo krajowe nie może służyć ocenie obowiązywania normy
pierwszym (przyjęcia Traktatu) i rodzi to odpowiedzialność dla państwa. Brak prawa unijnego!
implementacji dyrektywy w określonym terminie jest naruszeniem prawa UE
rodzącym odpowiedzialność. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
9 XI 2011r.
Bezpośrednie obowiązywanie jest niezależne od stosowania i to z niego VII wykład
wynikają kolejne, a nie na odwrót! Podstawa bezpośredniego obowiązywania
leży tylko w prawie UE, norma prawa krajowego implementująca nie może c.d. zasad skuteczności prawa unijnego w jego wykonaniu  zasad roszczeń
stanowić podstawy prawnej dla obowiązywania normy prawa unijnego unijnych
(ustawodawca krajowy nie ma tu nic do powiedzenia).
pierwszeństwo to reguła stosowania prawa unijnego, to nie to
Prawo krajowe może być podstawą do warunków implementacji, do samo co obowiązywanie.
praktycznej realizacji zobowiązania. Normy prawa unijnego muszą mieć
zapewnione środki realizacji w prawie krajowym (bo w normach prawa Tylko ETS ma kompetencje do badania czy dana norma prawa unijnego
unijnego nie ma KPA i KPC, pomocne zatem będą kodeksy krajowe). obowiązuje! Pozostałe instytucje krajów członkowskich musza domniemywać o
Implementacja  środki służące skuteczności norm prawa unijnego. obowiązywaniu normy unijnej  w przypadku czy są wątpliwości czy
obowiązuje czy też nie można się wówczas zgłosić do ETS.
Dyrektywy wymagają przyjęcia środków krajowych (implementacji). ETS
wypowiada się o interpretacji i ważności prawa Unii, ale nie wypowiada się po
tym, jak powinno być rozumiane prawo krajowe, badanie środków Bezpośredni skutek stosowania  oznacza to skuteczność normy względem
implementacyjnych, należy do sądów krajowych. ETS na podstawie prawa indywidualnych osób.
unijnego a sądy krajowe na podstawie prawa krajowego. Takiego charakteru nie ma np. Dyrektywa  gdyż wymaga implementacji do
prawa krajowego  dyrektywa jest stosowana pośrednio  za pośrednictwem
prawa krajowego, które musi być uzgodnione co do znaczenia z normą unijną
Obowiązywanie dotyczy każdej normy prawa unijnego, a implementacja po przez czynność interpretacji w zgodzie z normą unijną. Gdy zachodzi
dotyczy tylko tych norm które wymagają implementacji obowiązywanie dotyczy konflikt pomiędzy prawem krajowym  brak skutku interpretacji zgodnej  w
tylko aktów prawnych, a implementować można również akty które nie mają takiej sytuacji należy przyznać prymat w stosowaniu prawa krajowego (to nie to
waloru wiążącego. Obowiązywanie jest cechą kategoryczną i niezmienną samo co obowiązywanie!, bo noma krajowa nadal obowiązuje ale jest ona
(obowiązuje albo nie). Natomiast implementacja jest kategorią zmienną pominięta w stosowaniu).
uwarunkowaną od uznania państw (państwo nie musi implementować w formie
ustawy, jest to kategoria zmienna w zależności od potrzeb). Odpowiedzialność za naruszenie prawa  sytuacja gdy organ krajowy nie
Implementacja nie jest etapem który może warunkować obowiązywanie, przyjmie powyższego  do siebie - za odmowę przyznania skutku prawnego
wydanie środków krajowych nie może mieć wpływu na to, czy dyrektywa
3
4
normie prawa unijnego, które obowiązuje grozi odpowiedzialność natury Kwestia podziału kompetencji na państwa członkowskie
Obecnie jest podział na:
deliktowej (poza umownej).
�� Wyłączne;
Powyższe odbywa się wg zasady autonomii proceduralnej
�� Dzielone;
W UE nie ma żadnego kodeksu postępowania w przypadku takiej sytuacji j.w. Prawo
�� Wspierające;
unijne nie ma żadnego kodeksu postępowania.
Dochodzenie tych roszczeń odbywa się na zasadzie proceduralnej państw
Doczytać: doktryna zajętego pola
członkowskich  zwanej wg prof. Kornobis-Romanowskiej  autonomii
proceduralnej.
Wcześniej przed t. z Maastricht powyższego podziału nie było  wówczas to
unia rozszerzała w sposób niekontrolowany swoje kompetencje.
Powyższe zasady mają służyć zapewnieniu jednolitości, spójności i
efektywności prawa UE.
Obecnie to Trybunały Konstytucyjne państw członkowskich badają czy dana
dziedzina podlega pod kompetencje UE.
Wszystko to się wywodzi z zasady lojalnej współpracy  art. 4 ust. 3 TUE 
wyłączającej wzajemność.
Była próba wprowadzenia pierwszeństwa w Konstytucji UE, w Lizbonie tego
zaniechano. Traktat z Lizbony, miękko i płynnie przejął status quo, w deklaracji
nr 17  stanowiącą, że prawo UE ma pierwszeństwo przed prawem krajowym,
zgodnie z utrwalonym orzecznictwem.
Zasada pierwszeństwa  reguluje stosowanie prawa UE w prawie krajowym.
Umożliwia stosowanie w każdym wypadku, bez względu na treść, normy prawa
unijnego w prawie krajowym (oznacza to że nie stosuje się tutaj reguł
kolizyjnych jak lex retro non agit itp.  bo reguły te dotyczą norm o tej samej
Zasada Bezpośredniego skutku  jednostki mają prawo dochodzenia roszczeń
wartości, a norma UE ma  wyższą wartość).
przed sądami.
Nie ma w traktacie UE przepisu, że prawo UE stanowi przed prawem
Jest to cecha zależna od treści  wiąże się z materialnymi cechami (treścią) tej
krajowym.
normy. Innymi słowy norma musi się do  tego nadawać by być bezpośrednio
skuteczna.
Pierwszeństwo jest konsekwencja bezpośredniego obowiązywania 
charakteru umownego, ratyfikacji (co sprawia, że jest to umowa
Norma ta musi być:
międzynarodowa) + lojalności (co sprawia, że jest to szczególna umowa
�� Jasna i precyzyjna;
międzynarodowa szczególnie wzmocniona własnymi postanowieniami).
�� Bezwarunkowa;
�� Nadawać uprawnienia jednostką.
Pierwszeństwo jest dziełem interpretacyjnym ETS, jest  zakodowana w
traktacie  wynika z ducha prawa UE, w oparciu o orzeczenia ETS.
Co do zasady każda norma może być bezpośrednio skuteczna.
Zasada pierwszeństwa odnosi się do stosowania normy, a nie jest
Bezpośrednia skuteczność normy jest cechą stopniowalną.
obowiązywania, i reguluje obowiązek sięgania do prawa unijnego e celu
rozstrzygania na płaszczyz
nie prawa krajowego.
Jednostka contra jednostka  skutek horyzontalny;
Jednostka contra państwo  skutek wertykalny;
Każdy organ ma obowiązek stosowania prawa unijnego i obowiązek omowy
stosowania prawa krajowego! Ten, że sąd (organ) nie może badać czy dana
Bezpośredni skutek dyrektywy wertykalny jest co do zasady wyjątkiem od zasady.
norma prawa unijnego obowiązuje  może jedynie wystąpić z pytaniem
Skutek horyzontalny dyrektywy jest wyłączony.
prejudencjalnym do ETS (obowiązek odmowy zastosowania prawa unijnego w
tym wypadku nadal go obowiązuje).
Następstwa bezpośredniego skutku:
Żaden przepis prawa krajowego nie może przeważyć (mieć pierwszeństwo)
a) Obowiązek uznania i zabezpieczenia określonego skutku (zasada
przed normą prawa unijnego.
autonomii proceduralnej);
b) Obowiązek zwrotu opłat pobranych niezgodnie z prawem UE;
Pierwszeństwo zmusza państwa do:
c) Odpowiedzialność odszkodowawcza za brak zapewnienia
�� Obowiązku zastosowania prawa UE;
bezpośredniego skutku (np. za brak implementacji dyrektywy ?itp)
�� Obowiązku odrzucenia stosowania prawa krajowego;
�� Obowiązku implementacji prawa UE  wypełnienia norm
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
pośrednich skutecznymi regulacjami krajowymi;
16 XI 2011r.
�� Braku możliwości stosowania nowego prawa które mogłoby być
VIII wykład
sprzeczne z prawem unijnym;
�� Obowiązkiem zapewnienia natychmiastowego wykonania decyzji Odbywały się tego dnia zajęcia czwartkowe
Rady lub Komisji;
�� Zakazu transformacji do prawa krajowego, publikacji w krajowym & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Dz.U., modyfikacji rozporządzeń uzupełnień, bo rozporządzenia 23 XI 2011r.
obowiązują w całości.????? IX wykład /częściowo przepisane/
Sąd krajowy nie ma uprawnień do unieważnienia norm, może jedynie je c.d. zasad rządzących mechanizmu żądania roszczeń prawa UE
odsunąć. To państwo ma obowiązek, w dalszej perspektywie, wyeliminować egzamin testowy
taką normę z obrotu. przedtermin dal wszystkich zainteresowanych!
Nie jest to termin zerowy!
Treść wszystkich zasad prawa unijnego jest efektem działalności ETS. To ETS Forma zależna od ilości chętnych
przedstawia swoja  wizję relacji prawa UE i prawa krajowego. Np. 4 pytania z listy pytań egzaminacyjnych (jeśli
będzie forma opisowa/ustna)
Granica zasady pierwszeństwa  zasada pierwszeństwa nie jest absolutna i
Krótkie Resime:
bezwzględna,
System Ochrony Prawnej  to pewien zespół norm, który zapewnia ochronę. Jakie
prawa obywatelskie/ prawa podstawowe  gdy z prawa unijnego wynika miej
podstawy prawne czynią możliwym dochodzenie roszczeń na poziomie krajowym, bo to
niż z konstytucji krajowej, wówczas to stosuje się konstytucję a nie prawo jest odrębny system niż autonomiczny system UE. Jednostce chodzi o zaspokojenie
roszczenia. Zasady wynikające głównie z zasady lojalności i spójności.
unijne.
Powyższe wynika m.in. z orzeczeniem niemieckiego Trybunału
Zasady:
Konstytucyjnego - Solange2 I i Solange II. 1. Bezpośrednie stosowanie;
2. Bezpośredni skutek (horyzontalny i wertykalny) jest uzależniony jest od cech
normy;
2
Z nim tak długo.
4
5
Wszystko musi się dziać wg reguł proceduralnych zgodnie z procedurą krajową  zasada
unijne są gorzej stosowane, to nie mogą być one stosowane. I wtedy wchodzi
autonomii proceduralnej! Prawo UE w ramach KPA, KPC, bo prawo UE nie posiada
w grę zasada efektywności. Nie można blokować efektu. Gdy środek krajowy
swoich kompleksowych reguł proceduralnych. Nie ma osobnych reguł służących
wykonaniu prawa UE. Ono korzysta z procedury krajowej. czyni niemożliwym lub nadmiernie utrudnionym realizację roszczeń, to wtedy
wchodzi w grę stosowanie przepisów traktatowych.
Granice:
W UE wszystko ma swoje granice. Ona nie przejmuje kompetencji państwa. Państwa
dały jej ograniczone kompetencje. If UE działałaby poza kompetencjami  to działanie Np. gdy nie ma przepisów. Obowiązek tworzenia specjalnych środków, gdy
bezprawne. Pierwszeństwo działa tylko w granicach kompetencji, a państwa te
brak jest krajowych  EFFET UTILE  NADAĆ SKUTEK! Musi być skutek
kompetencje kontrolują. Kompetenz-kompetenz (niem.). Państwa mają kompetencje do
prawny. Zastosować procedurę krajową, w sposób niedyskryminujący i nadać
decydowania o kompetencjach UE. TYLKO! ETS bada kompetencje, bo one są zawarte
im efektywność. Jeśli mamy effet utile, to mamy zapewnioną efektywność.
w taktatach. Ale spoza traktatu  to EST nie ma już do tego kompetencji, tylko ew.
organy krajowe, czyli TK. Zasada pierwszeństwa nie będzie działać. Przepisy wadliwe
Mamy sprzężenie PUE (co) i prawa krajowego (jak  tryb).
nie mają pierwszeństwa.
EST twierdzi, że pierwszeństwo jest bezwzględne, ale nie państwa. Niemcy, Włosi,
Minimalny efekt interpretacja zgodna. A gdy się tego nie da zrobić, to
Polacy itp. - stwierdzili, że państwo zachowuje kontrolę nad kompetencjami
odsunięcie prawa krajowego od stosowania.
powierzonymi. Pierwszeństwo nie jest absolutne. Wyznacza to:
�� kompetencje
�� prawa podstawowe Maksymalny efekt przyznanie środków zaskarżania na poziomie prawa
kontrola budżetu państwa  bo to jest element suwerenności, UE tego nie może przejąć i
krajowego + przyznanie odszkodowania. Odszkodowanie to już ostatnia
kontrolować poza kontrolą organów krajowych jak np. parlament.
kropka. Więcej nie da się zrobić.
Autonomia jest gdy wszystko działa OK. A gdy coś jest nie tak, to uruchamia
Marleasing/Von Colsen
się zasada efektywności co często zmusza do zmiany procedury.
Co jeśli norma nie jest bezpośrednio stosowana  np. dyrektywa.
Autonomia proceduralna nie jest pełna, jeśli jest procedura unijna, to się ją
Ona określa tylko rezultat.
stosuje. AP działa, gdy nie ma procedury unijnej.
Stosowana jest pośrednio. Ona musi być implementowana.
Gdy państwo nie implementuje? To nie zwalnia państwa z obowiązku
Państwo nie może się zwolnić z obowiązku, powołując się na brak procedury.
stosowania PUE. Wtedy trzeba stosować prawo krajowe. Stosujemy
pośrednio, a więc i mamy skutek pośredni w postaci nadania prawu krajowemu
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
jakie jest zgodne z brzmieniem tej dyrektywy, a jeśli z dyrektywy to nie wynika
30 XI 2011r.
to musi to być też zgodne z przedmiotem i celem dyrektywy.
X wykład /przepisane/
Jak daleko?
Jakie instytucje sprawują wymiar sprawiedliwości w UE?
To co jest niemożliwe to jest działanie contra lege. Tak daleko jak to jest
możliwe zgodnie z prawem krajowym. Tam gdzie już jest niezgodne z prawem
www.curia.eu
krajowym, tam wygasa interpretacja zgodna. �! pierwsza granica
TSUE:
druga granica cała machina służy temu, aby jednostka mogła skorzystać ze
�� TS (ETS  kiedyś tak się nazywał przed, choć formalnie nie, ale
swoich uprawnień unijnych. Zmienianie przepisów krajowych, przy interpretacji
można tak mówić)
zgodnej, nie może nakładać nowej odpowiedzialności ani zaostrzać jej. To np.
�� Sąd (General Court)  dawny Sąd I Instancji
w przypadku prawa karnego. Sprawa Avaro.
Prawo UE nie może diametralnie zmieniać prawa krajowego. Są, jak wcześniej �� Sądy wyspecjalizowane  Sąd ds. Służby Publicznej  rozpatruje
pierwszeństwa, tak i są granice interpretacji zgodnej. Nie można zmieniać, spory szczególnego rodzaju, tutaj spory pracownicze (była próba
przeinaczać. Można robić tyle ile jest dozwolone w granicach luzu utworzenia sądu patentowego, ale to się nie udało, bo TS
decyzyjnego. stwierdził że byłoby to niezgodne z PUE); przed traktatem z Nicei
te sądy wyspecjalizowane nazywały się izbami
Pośrednie zastosowanie prawa krajowego (wg wykładni zgodniej) pozwala
uniknąć konfrontacji do którego prowadzi zasada pierwszeństwa. Są to instytucje jurysdykcyjne.
Wykładani zgodna jest stosowana przed zasadą pierwszeństwa, gdyż
pierwszeństwo prawa UE wiąże się z odmową zastosowania prawa krajowego, TSUE  podstawa prawna
zasada pierwszeństwa ma zastosowanie wyłącznie w przypadku gdy norma art. 13  ramy instytucjonalne
prawa UE jest niemożliwa do pogodzenia z normą prawa krajowego. art. 19  wyjaśnia co to jest TSUE -
zapewnia poszanowanie PRAWA w WYKA
ADNI i STOSOWANIU traktatu
Autonomia proceduralna [obowiązywanie i ważność] TS
W prawie UE jest brak prawa procesowego. Prawo UE jest wykonywane na
podstawie 27 porządków krajowych. 27 systemów proceduralnych. Musi więc �� sądy krajowe �! dopełnienie układanki, one ustanawiają środki
być zapewniona spójność i jednolitość. Trzeba jest zgrać, aby one zapewniały skutecznej ochrony prawnej na podstawie prawa krajowego i PUE,
efektywność PUE. bo ono może być stosowane bezpośrednio
Musi być jednolitość i efektywność. sąd krajowy:
Ale efektywność może być mniejsza lub większa. Ona jest względna,
�� stosuje prawo krajowe  zapewnia skuteczność ochrony prawa UE
stopniowalna.
na poziomie krajowym  wykładnia zgodna, dopiero potem sięga
Skuteczność  z założenia PUE musi tak działać, że ma być efektywne i żeby
po pierwszeństwo i stosuje PUE (wątpliwości do co prawa
skutek był taki sam we wszystkich państwach.
krajowego rozstrzyga TK lub ew np. SN w ramach pytań
prawnych)  TS nie ma nic do powiedzenia w kwestii ważności i
Jednolicie znaczy wszędzie tak samo, a efektywnie nie wszędzie z takim
interpretacji prawa krajowego, on zajmuje się tylko PUE; TS
samym skutkiem.
stosuje tylko PUE oraz orzeka o jego obowiązywaniu i interpretacji
�� stosuje PUE  ale ma pewne ograniczenia  nie może
Jednolicie  nie może być różnie w państwach członkowskich. Wymogiem dla
rozstrzygać co do wykładni i stosowania, bo tym zajmuje się
procedury krajowej jest niedyskryminacyjne
TSUE. On stosuje PUE, które nie rodzi wątpliwości (co do
interpretacji i ważności, bo jak jest wątpliwość to musi
zasada ekwiwalentności  obowiązek zapewnienia uprawnieniom
kierować pytania prejudycjalne do ETS.
wynikającym z PUE zasad porównywalnych z zasadami proceduralnymi z
roszczeń krajowych. Dla roszczeń krajowych nie mogą obowiązywać mniej
TS działa na zasadzie kompetencji powierzonych. On nie ma domniemania
korzystne zasady niż te, które dotyczą roszczeń krajowych.
kompetencji.
Zasada niedyskryminacji roszczeń unijnych  nie mogą być one gorzej
Sądy krajowe  działają z wyłączeniem wątpliwości oraz procedur i środków
traktowane niż roszczenia krajowe. To ogranicza autonomię. Jeśli roszczenia
proceduralnych przed TS. Tym sądom niczego nie trzeba powierzać. Jeżeli
5
6
traktat czegoś nie nadaje TS, to te sądy te mają. To są sądy pierwszego I. Postępowania w sprawach związane ze skargami bezpośrednimi
kontaktu. Istnieje domniemanie kompetencji sądów krajowych. 100% (procedury skargowe)
kompetencji jest po stronie państw członkowskich i sądów
�� Art. 258 i 259 ToFUE  postępowania przeciwko
państwu członkowskiemu, wszczęte przez
Kto w większym stopniu przyczynia się do ochrony praw w UE: Komisji lub państwo członkowskie w sprawie
sądy krajowe
naruszenia prawa UE, przez państwo
członkowskie;
Sąd jest instytucją odwoławczą od SSP, a od sądu do ETS. A gdy w I instancji
�� Art. 283 ToFUE  Postępowanie w sprawie
rozpatruje ETS, to Instancja wyższa może przekazać sprawę do ponownego
legalności aktów prawnych UE;
rozpatrzenia przez niższą instancję.
�� Art. 265 ToFUE  skarga na bezczynność (co
oznacza, ze traktat można naruszyć nie tylko
Zawsze jest 2-instancyjność: od orzeczenia ETS można się odwołać do innej
działaniem ale również przez brak działania 
izby ETS. (Nie do Strasburga, bo to inny system!!!) odwoływać można się tylko
zaniechanie);
co do kwestii prawnych w terminie 2 miesięcy od wydania orzeczenia.
�� Art. 268 ToFUE  skargi odszkodowawcze;
�� Apelacje, odwołania orzeczeń wydanych przez
niższą instancję.
Ten system ochrony prawnej w UE jest kompletny i zapewnia ochronę każdego
Dla sądu do spraw służby publicznej:
roszczenia opartego na PUE. Jest zupełny, kompletny i skuteczny, oparty na
�� Skargi o charakterze pracowniczym między UE
instytucjach wymiaru sprawiedliwości przewidzianych w traktacie (kompetencje
a jej pracownikami
powierzone) i na sądach krajowych (z domniemaniem kompetencji).
Dla Sądu:
�� Procedury locus standi  art. 263 ToFUE
Podstawa prawna dla funkcjonowania i podstaw działania TSUE:
�� Sprawy administracyjne;
1. TUE i TFUE
�� sprawy o nieuczciwą konkurencję;
2. statut (protokół nr 3 z 2010 r. w sprawie statutu Trybunału
�� sprawy o własność intelektualną;
Sprawiedliwości Unii Europejskiej)  statut ma status prawa
�� Sprawy o znaki towarowe;
pierwotnego, bo jest to załącznik czyli integralna część traktatu
�� Jako II instancja spraw sądu do spraw służby
3. regulamin proceduralny
publicznej;
Poza trzema powyższymi nie ma nic!!! A to oznacza, że jest to po stronie
II. Postępowania nie mające charakteru skargowego  postępowania
środków krajowych.
w sprawie wydania opinii (opinia ta jest wyrokiem  o tytule opinia
 i jest ona wiążąca)
Gdzie jest prawo tam musi być środek  ubi ius ibi remedium
�� w sprawie zgodności umowy zawieranej przez
Te środki skuteczne są najczęściej po stronie sądów krajowych.
UE z prawem UE  art. 218 ż11 ToFUE w tym
miejscu ETS pełni taką samą role jak Trybunały
Jednostka ma bardzo ograniczoną legitymację do działania samodzielnie przed
Konstytucje państw członkowskich  trybunał
ETS. Ma większe możliwości przed sądem krajowym.
wydaje Opinie, która jest faktycznie wyrokiem;
�� odesłanie prejudycjalne  kończące się
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
wyrokiem prejudycjalnym
7 XII 2011r.
powyższe są dwiema procedurami niespornymi przez
XI wykład
ETS (będzie na egzaminie)
Jeśli jest norma unijna musi znalez
ć ochronę  i nie jest ona ubezpieczona w 1szej
kolejności przez ETS lecz przez Sądy Krajowe (gdyż na ich rzecz domniemywa się
kompetencje). Trybunał składa się z 27 sędziów i 8 rzeczników generalnych
Sąd składa się z 27 sędziów;
W orzecznictwie ETS sprawa Weber 314/91  Trybunał stwierdził tam, że system oparty
Sąd do spraw służby publicznej składa się 7.
na traktatach jest całościowy.
Orzeczenie w sprawie Les Verts 291/93  Trybunał stwierdził tam, że państwa
członkowskie ani instytucje unie jen nie mogą uchylić się spod jurysdykcji ETS, pod & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
kontem zgodności ich działania z prawem UE.
14 XII 2011r.
Oznacza to, że ETS kontroluje także sądy krajowe  w zakresie stosowania prawa UE.
XII wykład /częściowo przepisane/
System  kompletny, całościowy, bez luk
Sądy krajowe korzystają z domniemania kompetencji.
Europejski Trybunał Sprawiedliwości  znajduje się na szczycie
systemu ochrony prawa UE (co wynika z ww. orzeczeń)
Jeśli nie ma procedury w traktacie, to znaczy że TSUE nią nie dysponuje i
wykonanie roszczenia jest przeniesione na stronę krajową.
Postępowanie regulujące sposób funkcjonowania sądów unijnych  jest
częściowo uregulowane w traktacie, głownie w statucie (w formie protokołu 
protokół nr 3 w sprawie statutu Trybunału Unii Europejskiej3), ewent. Postępowania niekontradyktoryjne:
regulaminie sądu. �� w sprawie zbadania zgodności przewidywalnej umowy
międzynarodowej co do zgodności z traktatami;
Przesłanki wniesienia odwołania do ETS:
�� pytania prejudycjalne;
�� Brak kompetencji, TS kończy sprawę opinią, ale jest to wyrok i ma moc wiążącą.
�� Naruszeni procedury przed sadem (np. prawa skarżącego);
�� naruszenie prawa UE
Między TSUE a sądami krajowymi nie ma hierarchii. Nie ma
zastrzeżone co do kwestii prawnej  np. nie można się odwołać od kosztów sądowych.
podporządkowania hierarchicznego. Każdy robi swoje. Jedynie efekt orzekania
przez sądy krajowe musi być zgodny z linią orzeczniczą ETS. To jest inaczej
Odwołanie można wnieść w terminie 2 miesięcy od daty wydania wyroku.
niż z Trybunałem w Strasburgu, bo on jest instancją wyższą, jednostka może
się odwołać tam jeśli jest niezadowolona z wyroku sądu krajowego. Co do
Odwołanie można wnieść od orzeczeń wydanych w kwestii
TSUE (trybunały Luksemburskie) nie ma takiej możliwości!!! Jest jedynie
prejudencjalnych, wydanych przez Sąd, jeśli wpłynęło by to
roszczenie odszkodowawcze do TSUE, gdyby wyrok okazałby się sprzeczny z
orzeczenie na dotychczasowe zasady prawa UE  art. 52 ToFUE.
prawem unijnym. Ale to się dzieje w procedurze krajowej. Od wyroków
krajowych nie ma odniesienia do trybunałów unijnych w Luksemburgu.
Postępowanie o charakterze odszkodowawczym od wyroku nawet Sądu
Procedury, przewidziane traktatem dla Trybunału Sprawiedliwości UE
apelacyjnego, wnosimy do sądu rejonowego.
Współpraca z sądami unijnymi nie czyni ich wyższymi i ważniejszymi.
3
czyli jest to prawo pierwotne bo protokół wchodzi w skład traktatu.
6
7
Gdy jest to osoba fizyczna  adwokat, lub inna osoba do uprawniona
Zasady funkcjonowania Trybunału reprezentowania podmiotu w kraju (nawet gdy strona sama jest adwokatem);
Trybunał nie jest nad sądami krajowymi  nie ma on swojego Gdy jest to osoba prawna  jej agent
miejsca w krajowej hierarchii sądowniczej;
Trybunał nie zajmuje się procedurą odszkodowawczą; Procedura składa się:
�� Wniesienie skargi;
Skład i metody pracy Trybunał (będzie na egzaminie):
�� Badanie dopuszczalności;
W Trybunał zasiada 27 sędziów i 8 rzeczników generalnych;
�� Rejestracja skargi  nadanie sprawie numeru
W Sądzie zasiada 27 sędziów;
(X v. KE C/T - nr sprawy/rok, Dz. Urz. UE C 2000 (numer dziennika);
Sąd do spraw służby publicznej składa się 7.
�� Postępowanie wyjaśniające  zebranie dowodów;
Rzecznicy generalni wchodzą w skład Europejskiego Trybunału Cz. ustana
Sprawiedliwości, ich status prawny jest taki sam jak sędziów. �� Rozprawa + Wniesienie opinii rzecznika generalnego (ale nie
zawsze)
Rzecznicy (adwokaci) generalni  mają taki sam status prawny jak sędziowie Wszystkie wyroki publikowane są w zbiorze orzeczeń, zazwyczaj póz
niej np.
TS. Oni nie są podporządkowani sędziom. Jest ich 8. Oni reprezentują [2014] Zb. Orz. 6334 [2011]
wybrane kraje. 5 jest stałych: Francja, Niemcy, Hiszpania, Włochy, Wielka
Brytania. 3 jest powoływanych w systemie rotacyjnym. Zbiór orzeczeń jest od 2004 i jest też w języku polskim.
Art. 253 tfue  kwalifikacje do zajmowania najwyższych stanowisk Dz. Urz. UE
sędziowskich w kraju (TK, SN, NSA) lub być prawnikiem o uznanej seria C  akty niewiążące (communication)
kompetencji (chodzi o profesorów prawa, mają kwalifikacje do zajmowania seria L  akty wiążące (legislation)
najwyższych stanowisk, ale np. zajmują się nauką). (bo członkowie sądu 
mogą zajmować wysokie stanowiska sądowe  sądy apelacyjne; SdsSP 
Trybunał sprawiedliwości wydaje (będzie na egzaminie):
kwalifikacje do zajmowania stanowisk sędziowskich w kraju członkowskim).
a) Wyroki (decisions);
b) Postanowienia (orders).
Prezes TS jest bardzo ważny, ale 1szy rzecznik generalny to  jak koronacja ;)
Sędziowie mogą łączyć swoje funkcje tylko z działalnością naukową.
Rozprawa jest jawna, na koniec rzecznik przedstawia opinię po części ustnej.
Następuje narada sędziowska.
Wydanie wyroku.
Rzecznik generalny  wydaje opinie (niewiążące) dla Sędziów dla danej
sprawy  dużo bardziej wnikliwie analizuje daną sprawę (dużo bardziej niż
W sądzie procedury są podobne z wyłączeniem roli rzecznika.
sąd), bierze m.in. pod uwagę kwestie naukowe. Rzecznicy Generalnie nie
reprezentują ani strony ani tez sądu  są Amicis curie  przyjacielami sądu.
Jeśli powodem jest jednostka to sprawa kierowana jest do sądu. Legitymację
procesową (locus standi) dla jednostek. Jednostka ma w zasadzie zerowe
Wszyscy rzecznicy są sobie równi, za wyjątkiem 1szego rzecznika
szanse żeby stanąć przed TS. A w ogóle w większości to do sądu krajowego
generalnego, ma to znaczenie dla tzw. precedencji (zasady pierwszeństwa 
jednostki idą.
wyższości protokolarnej), ustalanej wg zasad stażu, a gdy jest taki sam wg
wieku.
Locus standi dla jednostek w traktacie przewidziany jest (poza sprawami
Najwyższą precedencję posiada 1szy Rzecznik Generalny; Prezes Trybunału
pracowniczymi i odszkodowawczymi) w przypadku:
oraz Prezesi Izb.
�� skargi na legalność art. 263
+ akapit 4 ! (& )
Każdy zespół, każda izba składa się z osób z góry i z dołu listy, aby nie było
�� skargi na bezczynność  art. 265
np. izby tylko składającej się z najmłodszych i najmniej doświadczonych
sędziów. Więc nie ma izb najsłabszych.
W całej reszcie skarg jednostek właściwy jest sąd krajowy. TSUE nie jest już
właściwy.
Składy:
�� 5-osobowe
Kontrola legalności aktów prawa wtórnego z wzorcem prawa pierwotnego  art.
�� 3-osobowe
263. To jest wyłączna kompetencja TSUE!
�� 13-osobowe (wielka izba)
�� pełny skład
Akt prawny inny niż zalecenie i opinia, który wywołuje skutki prawne względem
osób trzecich (akty ustawodawcze, inne akty nieustawodawcze i akty bez
Trybunał sprawiedliwości wydaje wyroki, jednomyślnie  nie ma tam
przymiotnika). Tu chodzi nie o kryterium procedury, ale o wywoływanie
głosowania, ani możliwości wydania wotym separatum, zdań odrębnych.
skutków wobec osób trzecich  erga omnes (charakter generalny i
Sędziowie debatują tak długo aż osiągną konsensus.
abstrakcyjny).
Podczas takiej debaty 1szy głos zabiera Sędzia o najmniejszej precedencji (w
Akty Rady i KE inne niż zalecenia i opinie
celu wyrażenia przez każdego z sędziów swojej opinii, i uniknięciu
Akty Rady i PE zmierzające do wywarcia skutków prawnych...
podciągnięcia się pod opinię któregoś z wysoką procedencją).
Nawet akty nie mające charakteru powszechnego, ale wywołujące skutek
wobec osób.
Postępowanie przez ETS ma charakter kontradyktoryjny, w formie pisemnej i
ustnej, z uprzywilejowaniem formy pisemnej.
Skargę przeciwko takiemu aktowi mogą:
Postępowanie toczy się w jednym z języków UE (ob. 27 języków), ale trybunał
państwo członkowskie;
wewnątrz obraduje w języku roboczym  francuskim.
�� PE, Rada, KE  podmioty uprzywilejowane
�� TO
Rzecznik generalny wydaje opinie w swoim języku.
�� EBC
�� Komitet Regionów
Pytania prejudencjalne są zadawane w języku Sądów krajowych (są one
�� (podmioty pół-uprzywilejowane mogą kwestionować tylko te akty
uprzednio tłumaczone przed Trybunałem).
które się do nich odnoszą)
Pisam mają być napisane językiem jak najprostszym (w celu poprawnego
�� adresat lub osoba, której akt dotyczy bezpośrednio  bez
tłumaczenia), długość pisma nie może przekroczyć 15 stron.
implementacji - i indywidualnie  dotyczą tak jak jej indywidualnie
test Plaumanna
Pismo w postępowaniu prejudencjalnym to memoriał.
�� (pomioty najmniej uprzywilejowane)
�� akty regulacyjne  mają moc wiążącą, dotyczą bezpośrednio, ale
Strona przed trybunałem musi mieć soje przedstawicielstwo:
już niekoniecznie indywidualnie (bez testu Plaumanna)
7
8
Wcześniejszy kompromis luksemburski  państwa zrywały głosowanie
Podstawy wniesienia skargi: powołując się na ważny interes i decyzje trzeba było podejmować
jednomyślnie.
�� brak kompetencji
�� naruszenie istotnych wymogów proceduralnych  np. brak
Te 2 kompromisy to przykłady zwyczaju międzynarodowego w PUE. Ale
publikacji lub uzasadnienia
ogólnie zwyczaj międzynarodowy w PUE nie występuje.
�� naruszenie traktatów lub jakiejkolwiek reguły prawnej związanej z
ich stosowaniem (czyli traktaty oraz ogólne zasady prawa, bo ich
np. zasada solidarności w ogóle nie może rodzić skutku bezpośredniego.
ranga jest taka sama jak traktatów)
�� nadużycie władzy
Tych zasad szukamy w TUE: art. 6 ust. 3 TUE
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Jako ogólne zasady prawa część prawa UE stanowią:
�� prawa podstawowe, zagwarantowane w Europejskiej Konwencji o
21 XII 2011r.
ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (to jest prawo
XIII wykład /przepisane/
międzynarodowe; Rada Europy) oraz wynikające z tradycji
konstytucyjnych wspólnym państwom członkowskim (nie dla
BADANIE WAŻNOŚCI AKTÓW PUE tylko ETS
wszystkich, bo traktat tak nie stanowi, tylko dla niektórych może
być; prawo krajowe).
Nieważność może być stwierdzona w procedurze:
�� z. art. 263
Artykuł 6
�� pytanie prejudycjalne  możliwe jest badanie legalności (ważności
(dawny artykuł 6 TUE)
 tego czy norma obowiązuje czy nie), ale nie prawa pierwotnego.
1. Unia uznaje prawa, wolności i zasady określone w Karcie praw
podstawowych Unii Europejskiej z 7 grudnia 2000 roku, w brzmieniu
Przesłanki legalności są takie same, ale procedura się różni. W PUE
dostosowanym 12 grudnia 2007 roku w Strasburgu, która ma taką samą moc
charakterystyczne jest to, że nie można mieszać procedur.
prawną jak Traktaty. Postanowienia Karty w żaden sposób nie rozszerzają
kompetencji Unii określonych w Traktatach. Prawa, wolności i zasady zawarte
W ramach art. 263 możemy dochodzić tylko tego, co tam jest w przepisie. W
w Karcie są interpretowane zgodnie z postanowieniami ogólnymi określonymi
pytaniu prejudycjalnym też badamy legalność, ale te 2 procedury łączy tylko
w tytule VII Karty regulującymi jej interpretację i stosowanie oraz z należytym
ważność. Procedury są odmienne!
uwzględnieniem wyjaśnień, o których mowa w Karcie, które określają z
ródła
tych postanowień.
Ważność z 267 i legalność z 263 to to samo. Chodzi o ty czy akt jest
2. Unia przystępuje do europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i
obowiązujący, czy może wywoływać jakiekolwiek skutki prawne.
podstawowych wolności. Przystąpienie do Konwencji nie ma wpływu na
kompetencje Unii określone w Traktatach.
Bezpośrednio obowiązująca norma PUE wywołuje skutek prawny, ale jest
3. Prawa podstawowe, zagwarantowane w europejskiej Konwencji o ochronie
uznana za nieważną to all skutki prawne wstecz są zniesione ex tunc
praw człowieka i podstawowych wolności oraz wynikające z tradycji
ex nunc gdy znosi się tylko skutki prawne
konstytucyjnych wspólnych Państwom Członkowskim, stanowią część prawa
Unii jako zasady ogólne prawa.
erga omnes TS może stwierdzić nieważność, ale zachować niektóre
skutki prawne, choć regułą jest że all skutki prawne z mocą wsteczną są
KPP  teraz ma taką samą moc jak traktaty. To jest karta unijna.
zniesione.
Jak wspólne porządki państw członkowskich, EKPCz i KPP UE przekładają się
Podmioty (uprzywilejowane, pół-uprzywilejowane, nieuprzywilejowane). -jakie
na PUE?
to są &
czy jednostka skarżąca może powołać się na EKPCz? Nie, bo to akt dla
PUE obcy. EKPCz nie obowiązuje w PUE. Tak samo częścią systemu PUE nie
Kiedy jednostka może kwestionować to czy norma jest wadliwa i ma możliwość
są porządki państw członkowskich. Bo TS może orzekać na podstawie zasad
wystąpienia do ETS skarżąc akt unijny.
ogólnych.
�� tylko w ramach procedury art. 263 (bo pytanie prejudycjalne nie
jest w ogóle dostępne dla jednostek)
Obecnie EKPCz to z
ródło zasad ogólnych, a dopiero zasady ogólne mogą być
�� jednostka musi mieć locus standi zaskarżany akt musi mieć
stosowane przez TS. TS ich nie tworzy, tylko stwierdza, które mają status praw
charakter decyzji skierowany do niej samej, lub do innej ale jej
podstawowych i są częścią zasad ogólnych.
dotyczący lub if nie decyzja to akt regulacyjny (może być aktem
ustawodawczym lub niustawodawczym) - musi dotyczyć jej
Przykład: sprawa niezgodności dyrektywy z zasadą ogólną prawa
bezpośrednio, ale nie indywidualnie (?))
(dyskryminacja ze względu na wiek). TS stwierdził, że jest to zasada ogólna
�� spełnione muszą być przesłanki:
(pr. kr./EKPCz/KPP), TS jej nie stworzył, on ją odkrył. Teraz jak jest KPP to TS
�� brak kompetencji  jednostka nie bardzo może to zarzucić
ma łatwiej, bo tam są szerokie prawa. Jak ta znajdzie prawo, którego chroni, to
�� naruszenie istotnych warunków proceduralnych
dalej nie szuka, bo KPP ma obecnie rangę traktatów, bo nie trzeba szukać w
�� naruszenie traktatów lub jakiejkolwiek reguły prawnej związanej z
zasadach ogólnych niepisanych. Pod warunkiem, że się nie jest Polakiem, bo
ich stosowaniem
jest protokół polsko-brytyjski. Jak prawa nie ma w KPP, to zostaje EKPCz i
�� nadużycie władzy
wspólne dla państw członkowskich tradycje konstytucyjne.
zasady ogólne prawa  reguły prawne związane ze stosowaniem
legal expectations  zasada uprawnionych oczekiwań. Dla zasad, których TS
traktatów tu nie chodzi o zasady ogólne zawarte w traktacie bo jest  traktat
nie przywoływał, nie obowiązuje ona. Chyba, że raz już powiedział, że coś jest
lub...
zasadą prawa.
Kompromis z Janiny  dotyczył głosowania w Radzie Europejskiej -
y
ródło dla tych zasad jest dla PUE zewnętrzne. TS je potwierdza. Nie tworzy
ich! Bez tego stwierdzenia zasada ogólna pozostaje nierozpoznana. Dlatego
W UE przed Lizboną był system głosów ważonych  liczba głosów wg
np. KPP jest taka ważna, bo ona to spisuje. Tam nie ma wątpliwości. I
potencjału gospodarczego i wielkości państwa. Lizbona to zmieniła, ale jeszcze
nazwano to prawami podstawowymi.
jest okres przejściowy. Wtedy większe państwa mogły przegłosować mniejsze
państwa, ale czasami ta większość była ledwo co i te małe państwa im to
Termin 2 miesiące od wydania aktu. Po upływie terminu skarga na
wytknęły i blokowały większość. Joanina to możliwość powołania mniejszości
legalność z art. 263 jest niemożliwa.
blokującej. Zebranie odpowiedniej mniejszości powoduje skuteczne
zablokowanie głosowanie większościowego. To jest kompromis z Joaniny.
Locus standi jednostek przed ETS jest bardzo zawężona. A
atwiej jest dzięki
Taka się przyjęła praktyka, została uznana za zgodną z prawem. Przekształciło
pojęciu aktów regulacyjnych (nie ma wymogów testy Plaumana, nie musi być
się to w zwyczaj międzynarodowy.
indywidualny) i KPP. Lizbona ułatwiła trochę jednostkom dostęp do TS (ale
8
9
tylko skarga na legalność i skarga na bezczynność). Cała reszta postępowań hipotetycznie związana z PUE, choć toczy się wg procedury i na podstawie
bardzo redukuje możliwości jednostek dostępu. prawa krajowego i PUE.
Gdy sąd ma uzasadnioną wątpliwość co do ważności lub interpretacji PUE
Art. 263  TYLKO DO ETS! Nie ma żadnej procedury krajowej. sam nie może oceniać ważności. TS tylko i wyłącznie może rozwiać tą
wątpliwość i to nie tylko dla tego sądu ale dla wszystkich. Po wyjaśnieniu inne
NIE MOŻNA SKARŻYĆ AKTÓW PRAWA KRAJOWEGO, W TYM AKTÓW sądy już nie muszą pytać, bo sprawa została już wyjaśniona acte eclair�.
IMPLEMENTUJ
CYCH, BO TO JURYSDYKCJA S
DÓW KRAJOWYCH, ETS
ODRZUCI TAK
SKARG
. AKTÓW PRAWA PIERWOTNEGO TEŻ NIE Jak się ma doktryna acte eclaire do precedensu? Bo przeciez PUE nie ma
MOŻNA W TEJ PROCEDURZE SKARŻYĆ. TYLKO PRAWO WTÓRNE LUB charakteru precedensowego.
ZASADY OGÓLNE �! pytanie testowe! Doktryna acte eclaire pozostawia uznanie sądowi krajowemu. Jak nie ma
wątpliwości, to OK, a jeśli pomimo wydania wcześniejszego orzeczenia dalej
Decyzje, akty regulacyjne  jednostki. są jakieś wątpliwości, to sąd może dalej i jeszcze raz zapytać. Może ale nie
musi.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
4 I 2012r. Tylko sądy ostatniej instancji, od których orzeczeń nie można się odwołać,
XIV wykład /częściowo przepisane/ muszą, mają obowiązek wystąpienia z pytaniem prejudycjalnym w razie
wątpliwości co do ważności lub interpretacji PUE.
Skarga na legalność  dopuszczalność wniesienia takiej skargi (zasady
ogólne, oraz prawa podstawowe) Kasacja/wznowienie postępowania też wskazuje sąd ostatecznej instancji.
Karta praw podstawowych  ma ona rangę równą traktatu
Nawet sądy pierwszej instancji jeśli mają wątpliwość to muszą zapytać, bo nie
Jest to najsilniejszy środek prawny, gdyż prowadzi do unieważnienia skutków mogą wątpić co do podstawy prawnej na podstawie której rozstrzygają.
prawnych danej normy  z mocą prawną ex tunc (tj. z mocą wsteczną 
sankcja nieważności) Każdy sąd musi zapytać! Nie można czytać literalnie art. 267.
Art. 263 ToFUE  skarga na legalność (chodzi w nim o ważność) Sprawa Gaston Schul  nawet sąd niższej instancji musi pytać if kwestią
Art. 267 ToFUE  pytanie prejudycjalne (chodzi w nim o ważność i o wątpliwą jest obowiązywanie normy.
interpretację)
Przesłanki stwierdzenia nieważności z art. 263 ToFUE są stosowane również Acte clair - w ogóle sąd nie pytał, bo nie ma po co pytać.
w art. 267 ToFUE. Sąd może tylko potwierdzić/stwierdzić ważność aktu.
Sprawa Foto-Frost.
Art. 277 ToFUE  skarga incydentalna  incydentalna kontrola ważności
(stosuje się ją do rozporządzeń  bo jest to wtórny akt prawny o charakterze Kluczem do całej procedury prejudycjalnej jest wątpliwość sądu.
ogólnym). W art. 277 nie ma terminu do wniesienia takowej skargi.
Skutkiem takiego postępowania jest niemożność stosowania (wyłączenie
skutków stosowania) wyłącznie względem strony która się odwoływała  moc Dlaczego act eclaire to nie precedens? od actu eclaire można odstąpić, a
prawna rozporządzenia względem innych osób jest zachowana. precedens byłby wiążący. A tu nawet TS nie jest związany swoim
orzecznictwem. Jeśli sąd krajowy ma wątpliwość czy otrzymałby taką samą
Kwestionowanie obowiązywania aktu prawa UE dotyczy tylko i wyłącznie odpowiedz
, to też może zapytać.
aktów prawa wtórnego. Pozostałych nie dotyczy  bo są to umowy
międzynarodowe. Unijna definicja sądu - (& ) ona nie należy do interpretacji pojęcia sądu w
prawie krajowym.
Artykuł 277 np. sąd rejestrowy, sądy arbitrażowe - nie.
(dawny artykuł 241 TWE) TK  tak.
Bez względu na upływ terminu przewidzianego w artykule 263 akapit szósty, Sądy, które nie wykonują funkcji orzeczniczej  nie.
każda strona może, Sądy niebędące sądami krajowymi, ale mają kompetencje do zadawania pp 
w postępowaniu dotyczącym aktu o zasięgu ogólnym przyjętego przez tak.
instytucję, organ lub
Za tydzień przed termin
jednostkę organizacyjną Unii, podnieść zarzuty określone w artykule 263 akapit
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
drugi, w celu
powołania się przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej na
niemożność stosowania
tego aktu.
Nie ma tu nieważności erga omnes, tylko wyłączenie skutków danego
rozporządzenia względem danej strony. Skutki względem innych osób są
zachowane.
Kwestionowanie aktu PUE w tym trybie dotyczy tylko ważności prawa
wtórnego.
263- najszerszy zakres, bo zarówno nieważność aktów ustawodawczych jak i
nieustawodawczych, 4 przesłanki, termin 2 miesięcy; może wywierać skutki
erga omnes i ex tunc; ale TS może też zdecydować o pozostawieniu skutków
inter partes
267- wyjaśnianie wątpliwości związanych z ważnością lub interpretacją PUE; tu
nie ma erga omnes i ex tunc; ważność tylko traktatów, ważność i wykładnia
wszystkich aktów
277- incydentalna kontrola ważności  obejmuje tylko rozporządzenia i jej
zastosowanie wymaga powołania się w innym postępowaniu
sprawa unijna  sprawa w której zakres wchodzi jakiś akt prawa unijnego,
najczęściej sprawa o charakterze transgranicznym, musi być realnie a nie tylko
9