2. System ochrony pracy w Polsce
Mówiąc o systemie ochrony pracy w Polsce, należy rozróżnić system prawny i system
organizacyjny
System prawny opiera się na z
ródłach prawa wskazanych w Konstytucji RP i art. 9 Kodeksu pracy.
System prawny stanowi integralną część gałęzi prawa, jaką jest prawo pracy, mówi nam o normach
prawnych i ich usytuowaniu w hierarchii z
ródeł prawa dotyczących bezpieczeństwa i ochrony zdrowia.
System organizacyjny - obrazuje system organizacji ochrony pracy na szczeblu państwa, zakładu
oraz organów uczestniczących w tworzeniu, a także kontrolowaniu bezpieczeństwa i higieny pracy w
Polsce.
2.1 Państwowy nadzór nad warunkami pracy w Polsce
Strategia i kierunki działania organów nadzoru i kontroli warunków pracy w Polsce, powinny zapewnić
optymalną efektywność inspekcji, poprzez systematyczne doskonalenie i intensyfikowanie działalności kontrolnej
w przedsiębiorstwach.
Państwowy nadzór nad warunkami pracy sprawują:
1. Państwowa Inspekcja Pracy
2. Państwowa Inspekcja Sanitarna
3. Urząd Dozoru technicznego
4. Państwowa Straż Pożarna
5. Państwowa Inspekcja ochrony Środowiska
6. urzędy górnicze i inne państwowe organy nadzoru
Kontrola warunków pracy w zakładzie pracy
Kontrola wewnętrzna w zakładzie jest instrumentem działania, mającym na celu wyegzekwowanie
respektowania prawa pracy. Jest to również środek o charakterze organizacyjnym, który powinien
wpływać na poprawę stanu bhp w zakładzie.
Ważna rolę odgrywają w tym zakresie związki zawodowe, których jednym z istotnych zadań jest
dbałość o interesy pracownicze, w tym o właściwy stan bezpieczeństwa i higieny pracy. Działania w
tym zakresie prowadzi także utworzona przez pracodawcę służba bhp, pełniąca funkcje doradcze i
kontrolne.
Podmioty objęte ochroną
Mimo że przepisy w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy są częścią Kodeksu pracy, który
reguluje podstawowe prawa i obowiązki pracowników, to na mocy przepisów szczególnych zawartych
w Kodeksie zostały one rozciągnięte na inne podmioty (w zakresie ustalonym w Kodeksie)
wykonujące pracę na rzecz określonego pracodawcy, bądz
realizujące obowiązki w zakresie bhp na
rzecz pracodawcy.
Do pierwszej grupy należą osoby wykonujące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w
zakładzie pracy lub miejscu wyznaczonym przez pracodawcę i osoby fizyczne prowadzące prace na
własny rachunek, członkowie spółdzielni produkcyjnych i współpracujący z nimi członkowie ich rodzin
oraz członkowie spółdzielni kółek rolniczych.
Obowiązki pracodawcy ustalone w Kodeksie pracy odnoszą się też do podmiotów nie będących
pracownikami i zostały rozciągnięte na: uczniów i studentów odbywających zajęcia na terenie zakładu
pracy; inne osoby, jeżeli pracodawca prowadzi prace w miejscu, do którego mają dostęp osoby nie
biorące udziału w procesie pracy.
Do grupy osób realizujących obowiązki w dziedzinie bhp na rzecz pracodawcy, nie będących
stronami stosunku pracy, należy zaliczyć przede wszystkim lekarza sprawującego opiekę zdrowotną
nad pracownikami oraz jednostki spoza zakładu wykonujące zadania służby bhp.
2.2 Ochrona pracy
Ochrona pracy to całokształt norm prawnych oraz środków badawczych, organizacyjnych i
technicznych, mających na celu ochronę praw pracownika oraz ochronę jego życia i zdrowia przed
czynnikami niebezpiecznymi i szkodliwymi w środowisku pracy, a także stworzenie mu optymalnych
warunków pracy z punktu widzenia ergonomii, fizjologii i psychologii
Stworzenie sprawnie funkcjonującego systemu zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
pracowników w procesie pracy jest podstawowym warunkiem realizacji zobowiązań państwa w
zakresie zapobiegania wypadkom i zagrożeniom dla zdrowia, związanym z praca lub występującym w
trakcie prac.
Ekonomiczne aspekty systemu ochrony pracy
Obszary działalności państwa, pracodawców i pracowników dotyczące bezpieczeństwa i ochrony
zdrowia człowieka w procesie pracy, ujęte są w ramach systemu ochrony pracy, które można
sprowadzić do dwóch zagadnień:
1. Narzędzi ekonomicznych, takich jak np.:
- system ubezpieczeń społecznych,
- system ulg podatkowych,
- system preferowanych kredytów bankowych,
- system restrykcji ekonomicznych i finansowych pracodawców.
2. Instytucji zarządzających systemem i inicjujących stanowienie jego praw.
System restrykcji ekonomicznych i finansowych pracodawców został uregulowany w ustawie z
dnia 30 paz
dziernika 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych. Wprowadzono zasady różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie
wypadkowe z tytułu wypadków pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i
ich skutków.
Podstawy prawne różnicowania składki na ubezpieczenie wypadkowe
1. Ustawa z dnia 13 paz
dziernika 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Dz. U. nr 137, poz.
887 z p.zm.)
2. Ustawa z dnia 30 paz
dziernika 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i
chorób zawodowych. Dz. U. nr 199, poz.1673.
3. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie
różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i
chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków [Dz. U. nr 200, poz. 1692].
Kryteria określania kategorii ryzyka dla grupy działalności
Wysokość stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe dla grupy działalności ustala
się w zależności od kategorii ryzyka ustalonej dla tej grupy. Kategorię ryzyka dla grupy działalności
ustala się w zależności od wskaz
ników częstości (na 1000 ubezpieczonych):
" wypadków ogółem
" wypadków śmiertelnych i ciężkich
" stwierdzonych chorób zawodowych
" liczby zatrudnionych w warunkach zagrożenia
�
Kategorię ryzyka dla grupy działalności ustala się w oparciu o dane GUS za trzy ostatnie lata
kalendarzowe, dostępne w dniu 31 stycznia danego roku. Kategorię ryzyka dla grup działalności
ustala się na okres nie dłuższy niż 3 lata składkowe.