2008-12-30
Organizacja pracy,
Organizacja pracy,
sposoby pojmowania kwalifikacji
sposoby pojmowania kwalifikacji
a zagadnienia
a zagadnienia
poradnictwa zawodowego
poradnictwa zawodowego
Opracowanie dr Violetta Podgórna
Opracowanie dr Violetta Podgórna
Na podstawie J.Guichard, M. Huteau,
Na podstawie J.Guichard, M. Huteau,
Psychologia orientacji i poradnictwa zawodowego, Kraków 2005
Psychologia orientacji i poradnictwa zawodowego, Kraków 2005
Profesjonalny system pracy i poradnictwo
Profesjonalny system pracy i poradnictwo
zawodowe skupione na zawodach
zawodowe skupione na zawodach
sposób produkcji zbli\
ony do rzemiosła
sposób produkcji zbli\
ony do rzemiosła
pracownik musiał wykazać się zręcznością, musiał
pracownik musiał wykazać się zręcznością, musiał
 znać swój fach
 znać swój fach
1
2008-12-30
dysponował kapitałem wiedzy i umiejętności, który
dysponował kapitałem wiedzy i umiejętności, który
mógł zdobyć dzięki metodycznemu przyuczaniu się,
mógł zdobyć dzięki metodycznemu przyuczaniu się,
które z reguły było procesem długotrwałym
które z reguły było procesem długotrwałym
kapitał umiejętności określa samą istotę człowieka: jest
kapitał umiejętności określa samą istotę człowieka: jest
on mechanikiem, stolarzem, adwokatem lub lekarzem
on mechanikiem, stolarzem, adwokatem lub lekarzem
Zawód pozwala określić to\
samość jednostki i
Zawód pozwala określić to\
samość jednostki i
często stanowi jeden z jej zasadniczych elementów
często stanowi jeden z jej zasadniczych elementów
Profesjonalny system pracy i poradnictwo
Profesjonalny system pracy i poradnictwo
zawodowe skupione na zawodach
zawodowe skupione na zawodach
Jeśli kształcenie jest długotrwałe, jest tym samym kosztowne
Jeśli kształcenie jest długotrwałe, jest tym samym kosztowne
Wybór drogi zawodowej jest sprawą powa\
ną, wymagającą
Wybór drogi zawodowej jest sprawą powa\
ną, wymagającą
zastosowania sprawdzonych, pewnych technik (udziela się rad,
zastosowania sprawdzonych, pewnych technik (udziela się rad,
doradca - ekspert z dziedziny psychotechniki)
doradca - ekspert z dziedziny psychotechniki)
najwa\
niejszym pojęciem jest pojęcie zdolności
najwa\
niejszym pojęciem jest pojęcie zdolności
jednostkowych
jednostkowych
nale\
y w sposób jak najbardziej obiektywny określić zawód, do
nale\
y w sposób jak najbardziej obiektywny określić zawód, do
wykonywania którego młoda osoba powinna się przyuczyć, a
wykonywania którego młoda osoba powinna się przyuczyć, a
następnie wykonywać go przez całą resztę swojego \
ycia
następnie wykonywać go przez całą resztę swojego \
ycia
 Psychologiczne badanie w poradnictwie zawodowym jest pierwotną formą działania doradców
 Psychologiczne badanie w poradnictwie zawodowym jest pierwotną formą działania doradców
zawodu.
zawodu.
2
2008-12-30
 Fordyzm i poradnictwo zawodowe
 Fordyzm i poradnictwo zawodowe
skupione na zatrudnieniu
skupione na zatrudnieniu
2 wynalazki H. Forda
2 wynalazki H. Forda
a/ monta\
(podział zło\
onych produktów na
a/ monta\
(podział zło\
onych produktów na
proste części, które mo\
na by produkować
proste części, które mo\
na by produkować
w sposób standardowy, a póz
niej ju\
tylko
w sposób standardowy, a póz
niej ju\
tylko
zmontować w całość)
zmontować w całość)
b/ taśma produkcyjna (taki sposób
b/ taśma produkcyjna (taki sposób
produkcji, w którym praca pracownika
produkcji, w którym praca pracownika
ogranicza się do wykonywania serii
ogranicza się do wykonywania serii
podstawowych czynności w takim tempie,
podstawowych czynności w takim tempie,
jakie narzuca mu prędkość taśmy
jakie narzuca mu prędkość taśmy
produkcyjnej)
produkcyjnej)
Fordyzm - skutki
Fordyzm - skutki
utrata przydatności wielu dotychczasowych zawodów  fachów
utrata przydatności wielu dotychczasowych zawodów  fachów
kluczowym pojęciem nie jest ju\
 zawód ( fach ), lecz  praca ,
kluczowym pojęciem nie jest ju\
 zawód ( fach ), lecz  praca ,
 zatrudnienie
 zatrudnienie
kwalifikacje nie są ju\
 związane z robotnikiem , nie są określane w
kwalifikacje nie są ju\
 związane z robotnikiem , nie są określane w
odniesieniu do umiejętności, jakie przyswoili sobie pracownicy
odniesieniu do umiejętności, jakie przyswoili sobie pracownicy
pojęcie kwalifikacji odnoszone jest bezpośrednio do danego stanowiska
pojęcie kwalifikacji odnoszone jest bezpośrednio do danego stanowiska
pracy (Dubar, 1996, s. 182)
pracy (Dubar, 1996, s. 182)
na podstawie parametrów technicznych urządzeń przeprowadza się dokładną
na podstawie parametrów technicznych urządzeń przeprowadza się dokładną
ocenę stanowiska pracy (czy stanowisko jest męczące? czy praca jest
ocenę stanowiska pracy (czy stanowisko jest męczące? czy praca jest
skomplikowana?)
skomplikowana?)
kwalifikacje definiowane są jako  zło\
ona zale\
ność społeczna między
kwalifikacje definiowane są jako  zło\
ona zale\
ność społeczna między
operacjami technicznymi a oceną ich wartości społecznej (Naville, 1956).
operacjami technicznymi a oceną ich wartości społecznej (Naville, 1956).
3
2008-12-30
Fordyzm
Fordyzm
rdzeniem umiejętności jest kształcenie na miejscu -
rdzeniem umiejętności jest kształcenie na miejscu -
pracownik nie mo\
e ju\
budować swej to\
samości w
pracownik nie mo\
e ju\
budować swej to\
samości w
oparciu o zawód, który w znaczący sposób by go
oparciu o zawód, który w znaczący sposób by go
określał, jest on co najwy\
ej  pracownikiem
określał, jest on co najwy\
ej  pracownikiem
produkcyjnym ,  operatorem
produkcyjnym ,  operatorem
jeśli zmieni miejsce zatrudnienia, jego kwalifikacje mogą
jeśli zmieni miejsce zatrudnienia, jego kwalifikacje mogą
zostać poddane w wątpliwość
zostać poddane w wątpliwość
główną to\
samością jest ta, która łączy jednostkę z
główną to\
samością jest ta, która łączy jednostkę z
jej kolektywem pracy
jej kolektywem pracy
Poradnictwo skupione na zatrudnieniu
Poradnictwo skupione na zatrudnieniu
wa\
ne jest ustalenie, czy młoda osoba mo\
e
wa\
ne jest ustalenie, czy młoda osoba mo\
e
dostosować się do warunków pracy, czy odnajdzie
dostosować się do warunków pracy, czy odnajdzie
się w zespołach ludzi pracujących przy produkcji,
się w zespołach ludzi pracujących przy produkcji,
czy ju\
teraz podziela (lub będzie w stanie
czy ju\
teraz podziela (lub będzie w stanie
podzielać) wartości wyznawane przez taką czy
podzielać) wartości wyznawane przez taką czy
inną grupę pracowników itp.
inną grupę pracowników itp.
metody poradnictwa zawodowego, jakie rozwinęły się
metody poradnictwa zawodowego, jakie rozwinęły się
w tym czasie co ekspansja fordowskiej organizacji
w tym czasie co ekspansja fordowskiej organizacji
pracy, były metodami bazującymi na kryteriach wartości,
pracy, były metodami bazującymi na kryteriach wartości,
zainteresowań (korzyści) i typologii zawodowych
zainteresowań (korzyści) i typologii zawodowych
4
2008-12-30
Poradnictwo zawodowe skupione na
Poradnictwo zawodowe skupione na
wyborze stanowiska pracy
wyborze stanowiska pracy
opiera się na rozwa\
aniach dotyczących
opiera się na rozwa\
aniach dotyczących
osobowości społecznej pracownika
osobowości społecznej pracownika
Opracowany pod koniec lat 20. przez Edwarda
Opracowany pod koniec lat 20. przez Edwarda
Stronga kwestionariusz dotyczący zainteresowań
Stronga kwestionariusz dotyczący zainteresowań
mo\
e być traktowany jako pierwowzór takiego
mo\
e być traktowany jako pierwowzór takiego
podejścia
podejścia
Model umiejętności (techniczny)
Model umiejętności (techniczny)
i poradnictwo zawodowe
i poradnictwo zawodowe
skupione na funkcjach zawodowych
skupione na funkcjach zawodowych
rozwój informatyki jednym z
rozwój informatyki jednym z
istotnych czynników
istotnych czynników
rozwoju procesu produkcji
rozwoju procesu produkcji
automatyzacja procesów
automatyzacja procesów
produkcyjnych odpowiada
produkcyjnych odpowiada
nowemu systemowi pracy 
nowemu systemowi pracy 
technicznemu
technicznemu
5
2008-12-30
Model umiejętności
Model umiejętności
pojęcie kwalifikacji odpowiada określonemu
pojęcie kwalifikacji odpowiada określonemu
statusowi uznanemu w społecznym systemie
statusowi uznanemu w społecznym systemie
produkcji.
produkcji.
 techniczny system pracy wymaga od
 techniczny system pracy wymaga od
pracowników ró\
nych specyficznych
pracowników ró\
nych specyficznych
umiejętności (uzdolnień), innych ni\
te,
umiejętności (uzdolnień), innych ni\
te,
których wymagał  zawód w  profesjonalnym
których wymagał  zawód w  profesjonalnym
systemie pracy
systemie pracy
Model techniczny  cd.
Model techniczny  cd.
Umiejętności są związane z
Umiejętności są związane z
interakcjami, które odtąd tworzy
interakcjami, które odtąd tworzy
sytuacja pracy.
sytuacja pracy.
działalność (aktywność) w miejscu pracy
działalność (aktywność) w miejscu pracy
przybiera kształt funkcji zawodowej,
przybiera kształt funkcji zawodowej,
która staje się elementem sieci.
która staje się elementem sieci.
pewne umiejętności nabierają istotnego
pewne umiejętności nabierają istotnego
znaczenia: umiejętność współ\
ycia z innymi
znaczenia: umiejętność współ\
ycia z innymi
ludz
mi oraz komunikatywność, zdolność
ludz
mi oraz komunikatywność, zdolność
elastycznego dostosowywania się umiejętność
elastycznego dostosowywania się umiejętność
stawiania czoła niespodziewanym sytuacjom
stawiania czoła niespodziewanym sytuacjom
podczas zdobywania nowych umiejętności
podczas zdobywania nowych umiejętności
praktycznych, umiejętność ponoszenia
praktycznych, umiejętność ponoszenia
odpowiedzialności za wyniki itd.
odpowiedzialności za wyniki itd.
6
2008-12-30
Pracownik w systemie technicznym
Pracownik w systemie technicznym
postrzegany jako osoba
postrzegany jako osoba
dysponująca określonym
dysponująca określonym
kapitałem (potencjałem)
kapitałem (potencjałem)
umiejętności, w odró\
nieniu
umiejętności, w odró\
nieniu
od operatora w organizacji
od operatora w organizacji
pracy stworzonej przez Forda
pracy stworzonej przez Forda
postrzegany jako osoba
postrzegany jako osoba
zdolna do poszerzania
zdolna do poszerzania
tych\
e umiejętności o
tych\
e umiejętności o
nowe elementy, zwłaszcza
nowe elementy, zwłaszcza
w miarę rozwoju sytuacji
w miarę rozwoju sytuacji
zawodowych, w których
zawodowych, w których
sam się znajduje
sam się znajduje
Cało\
yciowe uczenie się
Cało\
yciowe uczenie się
organizacja podnosząca kwalifikacje pracownika
organizacja podnosząca kwalifikacje pracownika
kształcenie trwające przez całe \
ycie
kształcenie trwające przez całe \
ycie
umiejętności wydają się być ściśle związane z okolicznościami, w jakich się
umiejętności wydają się być ściśle związane z okolicznościami, w jakich się
przejawiają
przejawiają
najwa\
niejszym elementem nie jest ju\
zawodowy pracownik sam w
najwa\
niejszym elementem nie jest ju\
zawodowy pracownik sam w
sobie, ile raczej interakcje występujące w środowisku zawodowym
sobie, ile raczej interakcje występujące w środowisku zawodowym
(działania, rozmowy, role itp.)
(działania, rozmowy, role itp.)
pojęcie odpowiedniego  współdopasowania się osoby do okoliczności
pojęcie odpowiedniego  współdopasowania się osoby do okoliczności
(do kontekstów) - Vondracek, Lerner i Schulenberg
(do kontekstów) - Vondracek, Lerner i Schulenberg
Zgodnie z tą koncepcją pracownik jest czynnikiem, który w pewien sposób wpływa na
Zgodnie z tą koncepcją pracownik jest czynnikiem, który w pewien sposób wpływa na
kontekst zawodowy, który z kolei równie\
i na niego samego w określony sposób
kontekst zawodowy, który z kolei równie\
i na niego samego w określony sposób
oddziałuje.
oddziałuje.
7
2008-12-30
poradnictwo zawodowe skupione
poradnictwo zawodowe skupione
na funkcjach zawodowych
na funkcjach zawodowych
techniki ocen umiejętności
techniki ocen umiejętności
(sporządzania bilansu kompetencji)
(sporządzania bilansu kompetencji)
i procedury zatwierdzania
i procedury zatwierdzania
i oceny zdobytej wiedzy
i oceny zdobytej wiedzy
są paradygmatycznymi praktykami
są paradygmatycznymi praktykami
poradnictwa zawodowego
poradnictwa zawodowego
technicznego systemu pracy
technicznego systemu pracy
Globalizacja i  chaos wyboru dróg zawodowych -
Globalizacja i  chaos wyboru dróg zawodowych -
poradnictwo zawodowe jako pomoc w tranzycji
poradnictwo zawodowe jako pomoc w tranzycji
rozwój nowych technologii informatycznych i
rozwój nowych technologii informatycznych i
komunikacyjnych oraz globalizacja gospodarki
komunikacyjnych oraz globalizacja gospodarki
i rynku pracy doprowadziły do segmentacji
i rynku pracy doprowadziły do segmentacji
rynku pracy.
rynku pracy.
Według teorii segmentacji nie istnieje w
Według teorii segmentacji nie istnieje w
rzeczywistości jeden, lecz wiele wydzielonych
rzeczywistości jeden, lecz wiele wydzielonych
rynków pracy (Tanguy 1986)
rynków pracy (Tanguy 1986)
8
2008-12-30
Segmentacja rynku pracy
Segmentacja rynku pracy
Segment pierwotny obejmuje pracę interesującą i najlepiej płatną
Segment pierwotny obejmuje pracę interesującą i najlepiej płatną
a/ wy\
szy rynek pracy - stanowiska wymagające od pracownika
a/ wy\
szy rynek pracy - stanowiska wymagające od pracownika
wykształcenia wy\
szego o charakterze ogólnym, du\
ej
wykształcenia wy\
szego o charakterze ogólnym, du\
ej
mobilności z jednego stanowiska pracy na inne, z jednej firmy do
mobilności z jednego stanowiska pracy na inne, z jednej firmy do
innej.
innej.
b/ ni\
szy - odpowiada wykształceniu podstawowemu, raczej
b/ ni\
szy - odpowiada wykształceniu podstawowemu, raczej
technicznemu i dość ograniczonemu
technicznemu i dość ograniczonemu
Rynek wtórny -
Rynek wtórny -
Segment pierwotny
Segment pierwotny
obejmuje pracę interesującą i najlepiej płatną
obejmuje pracę interesującą i najlepiej płatną
a/ wy\
szy rynek pracy - stanowiska wymagające od
a/ wy\
szy rynek pracy - stanowiska wymagające od
pracownika wykształcenia wy\
szego o charakterze
pracownika wykształcenia wy\
szego o charakterze
ogólnym, du\
ej mobilności z jednego stanowiska pracy
ogólnym, du\
ej mobilności z jednego stanowiska pracy
na inne, z jednej firmy do innej.
na inne, z jednej firmy do innej.
b/ ni\
szy - odpowiada wykształceniu podstawowemu,
b/ ni\
szy - odpowiada wykształceniu podstawowemu,
raczej technicznemu i dość ograniczonemu
raczej technicznemu i dość ograniczonemu
9
2008-12-30
Rynek wtórny
Rynek wtórny
rynek pracy słabo płatnej i wykonywanej w
rynek pracy słabo płatnej i wykonywanej w
warunkach czasem wręcz opłakanych
warunkach czasem wręcz opłakanych
- pracownicy nie potrzebują mieć
- pracownicy nie potrzebują mieć
wysokiego wykształcenia, lecz muszą
wysokiego wykształcenia, lecz muszą
być bardzo elastyczne
być bardzo elastyczne
- nale\
ą do grup dyskryminowanych:
- nale\
ą do grup dyskryminowanych:
kobiety, młodzie\
, obcokrajowcy.
kobiety, młodzie\
, obcokrajowcy.
Poradnictwo w tranzycji
Poradnictwo w tranzycji
coraz więcej pracowników doświadcza w swym
coraz więcej pracowników doświadcza w swym
\
yciu zawodowym  etapów przejściowych -
\
yciu zawodowym  etapów przejściowych -
tranzycji
tranzycji
cel poradnictwa zawodowego - pomóc stawiać
cel poradnictwa zawodowego - pomóc stawiać
czoło takim sytuacjom, które mogą być lub stać
czoło takim sytuacjom, które mogą być lub stać
się niezwykle trudne
się niezwykle trudne
10
2008-12-30
Działania eklektyczne
Działania eklektyczne
Globalizacja gospodarki (ze światowym podziałem rynku i
Globalizacja gospodarki (ze światowym podziałem rynku i
 delokalizacją pracy) nie oznacza kompletnego zaniku wszystkich
 delokalizacją pracy) nie oznacza kompletnego zaniku wszystkich
zawodów wymagających indywidualnych zdolności lub
zawodów wymagających indywidualnych zdolności lub
konkretnych umiejętności
konkretnych umiejętności
praca wykonywana zgodnie z systemem Forda współistnieje dziś
praca wykonywana zgodnie z systemem Forda współistnieje dziś
z zatrudnieniem związanym z modelem kompetencji
z zatrudnieniem związanym z modelem kompetencji
Jednocześnie istnieje liczna grupa osób, które doświadczają ciągle
Jednocześnie istnieje liczna grupa osób, które doświadczają ciągle
 powtarzających się etapów przejściowych, długich i bolesnych.
 powtarzających się etapów przejściowych, długich i bolesnych.
współczesne poradnictwo styka się z problemami ró\
norodnej
współczesne poradnictwo styka się z problemami ró\
norodnej
natury
natury
Formy organizacji pracy
Formy organizacji pracy
a zadania poradnictwa
a zadania poradnictwa
Kontekst Społeczne problemy
Kontekst Społeczne problemy
poradnictwa zawodowego
poradnictwa zawodowego
Jaki wybrać zawód (a wcześniej ście\
kę
Jaki wybrać zawód (a wcześniej ście\
kę
kształcenia), w którym miałbym największe
kształcenia), w którym miałbym największe
Profesjonalny system pracy
Profesjonalny system pracy
szanse odniesienia sukcesu?
szanse odniesienia sukcesu?
W jakich sytuacjach zawodowych mógłbym
W jakich sytuacjach zawodowych mógłbym
Fordyzm
Fordyzm
podjąć pracę?
podjąć pracę?
Jak dokonać bilansu ró\
nych doświadczeń i
Jak dokonać bilansu ró\
nych doświadczeń i
Techniczny system pracy
Techniczny system pracy
zdefiniować projekty osobiste i zawodowe?
zdefiniować projekty osobiste i zawodowe?
Jak mo\
liwie najlepiej stawiać czoło licznym
Jak mo\
liwie najlepiej stawiać czoło licznym
Globalizacja, chaos
Globalizacja, chaos
tranzycjom wyznaczającym bieg \
ycia?
tranzycjom wyznaczającym bieg \
ycia?
Jak dobrze ukierunkować swoje \
ycie w
Jak dobrze ukierunkować swoje \
ycie w
Wymiar etyczny i moralny
Wymiar etyczny i moralny
społeczeństwie?
społeczeństwie?
poradnictwa cało\
yciowego
poradnictwa cało\
yciowego
11