Anna Filipczak
Prawna Ochrona Pracy
BHP I semestr
Ochrona pracy młodocianych
Poniższe opracowanie przygotowano na podstawie:
" Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku - Kodeks Pracy (art. 190  art. 206)
" Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 5 grudnia 2002 roku w sprawie
przypadków, w których wyjątkowo jest dopuszczalne zatrudnianie młodocianych, którzy nie
ukończyli gimnazjum, osób niemających 16 lat, które ukończyły gimnazjum, oraz osób
niemających 16 lat, które nie ukończyły gimnazjum
" Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 roku w sprawie wykazu prac
wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudnienia przy niektórych z tych prac
" Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 roku w sprawie przygotowania
zawodowego młodocianych i ich wynagradzania
1. Definicja  osoba młodociana
2. Dopuszczalność zatrudnienia młodocianych
3. Obowiązek opieki i pomocy
4. Rodzaje umów zawieranych z młodocianymi oraz ich rozwiązywanie
5. Badania lekarskie
6. Dokształcanie
7. Czas pracy i nauki
8. Prace wzbronione
9. Urlopy wypoczynkowe
10. Rzemieślnicze przygotowanie zawodowe
AD 1. Kodeks pracy określa młodocianego jako osobę, która ukończyła 16, a nie przekroczyła 18 lat.
AD 2. Pracodawca może zatrudnić tylko tych młodocianych, którzy:
" ukończyli co najmniej gimnazjum
" przedstawią świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża ich
zdrowiu
Zabronione jest zatrudnianie osób, które nie ukończyły 16 roku życia. W drodze rozporządzenia
Minister Pracy i Polityki Socjalnej w porozumieniu z Ministrem Edukacji Narodowej może określić
przypadki w których wyjątkowo dopuszczalne jest:
" zatrudnienie młodocianych , którzy nie ukończyli gimnazjum
" zwolnienie młodocianych nie posiadających kwalifikacji zawodowych od odbycia
przygotowania zawodowego
" zatrudnianie osób niemających 16 lat, które ukończyły gimnazjum
" zatrudnianie osób niemających 16 lat, które nie ukończyły gimnazjum
1
Zatrudnienie osób poniżej 16 roku życia może nastąpić zgodnie z postanowieniami zawartymi
w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 5 grudnia 2002 roku (w sprawie
przypadków, w których wyjątkowo jest dopuszczalne zatrudnianie młodocianych, którzy nie ukończyli
gimnazjum, osób niemających 16 lat, które ukończyły gimnazjum, oraz osób niemających 16 lat, które
nie ukończyły gimnazjum). Potencjalny pracodawca z osobą nie mającą 16 lat, która ukończyła
gimnazjum, może zawrzeć umowę o pracę, jeśli praca ma na celu przygotowanie zawodowe, czyli
naukę zawodu. Natomiast z osobą nie mającą 16 lat, która jeszcze nie ukończyła gimnazjum, umowa
może być zawarta w celu przygotowania zawodowego  w formie przyuczenia do wykonywania
określonej pracy. Aby zawarcie jednej z wyżej wymienionych umów było skuteczne, konieczne jest
wyrażenie zgody ustawowego przedstawiciela młodocianego (matka, ojciec, opiekun),
przedstawienie zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego brak zagrożeń w wykonywaniu określonej
pracy oraz przedstawienie pozytywnej opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej. Jeżeli
młodociany nie ukończył gimnazjum, wymagana jest dodatkowo zgoda dyrektora szkoły na spełnianie
obowiązku szkolnego poza szkołą.
W przypadku braku kwalifikacji zawodowych pracodawca ma prawo zatrudnić młodocianego jedynie
w celu przygotowania zawodowego. Zasady i warunki na jakich młodociany ma odbywać
przygotowanie zawodowe oraz zasady jego wynagradzania określa Rozporządzenie Rady Ministrów
z dnia 28 maja 1996 roku w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania.
AD 3. Pracodawca zatrudniający osoby młodociane jest zobowiązany zapewnić im opiekę i pomoc
niezbędną dla ich przystosowania się do właściwego wykonywania pracy. Ponad to jest
on zobowiązany do prowadzenia ewidencji pracowników młodocianych.
AD 4. Osoby młodociane mogą zostać zatrudnione:
" w celu przygotowania zawodowego
" w celu innym niż przygotowanie zawodowe  rozumie się przez to zawieranie umowy o pracę
przy wykonywaniu prac lekkich
Zawieranie i rozwiązywanie umów o pracę w celu przygotowania zawodowego z osobami
młodocianymi odbywa się na zasadach dotyczących umów o pracę na czas nie określony z poniższymi
zmianami:
1. W treści umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego powinny zostać zawarte takie
informacje jak:
" rodzaj przygotowania zawodowego  nauka zawodu lub przyuczenie
do wykonywania określonej pracy
" czas trwania i miejsce odbywania przygotowania zawodowego
" sposób dokształcania teoretycznego
" wysokość wynagrodzenia
W rozporządzeniu z dnia 28 maja 1996 roku w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych
i ich wynagradzania określone zostały przypadki dla których dopuszczalne jest zawieranie umów na
czas określony o pracę w celu przygotowania zawodowego. Dlatego też pracodawca, który zatrudnia
w celu nauki zawodu większą liczbę młodocianych niż wynika to z jego potrzeb ma możliwość
2
zawierania z nimi umów na czas określony nie krótszy jednak niż czas przewidywany planem
nauczania dla danego zawodu.
2. Rozwiązanie za wypowiedzeniem umowy o pracę zawartej w celu przygotowania
zawodowego dopuszczalne jest tylko w razie:
" niewypełnianie przez młodocianego obowiązków wynikających z umowy o pracę
lub obowiązku dokształcania się, pomimo stosowania wobec niego środków wychowawczych
" ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy
" reorganizacji zakładu pracy uniemożliwiającej kontynuowanie przygotowania zawodowego
" stwierdzenia nieprzydatności młodocianego do pracy w zakresie której odbywa przygotowanie
zawodowe
3. Osoba młodociane może zostać zatrudniona na podstawie umowy o pracę
przy wykonywaniu prac lekkich. Praca ta jednak nie powinna powodować zagrożenia dla
życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego młodocianego. Ponad to nie może ona utrudniać
wykonywanie obowiązku szkolnego młodocianego. Pracodawca po uzyskaniu zgody lekarza
wykonującego zadania służby medycyny pracy, określa wykaz prac lekkich. Konieczne
jest zatwierdzenie tegoż wykazu przez właściwego inspektora pracy. W wyżej wymienionym
nie mogą znajdować się prace wzbronione młodocianym określone w Rozporządzeniu z dnia
24 sierpnia 2004 roku w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków
ich zatrudniania przy niektórych z tych prac. Dla przykładu w dwóch załącznikach ( wykaz
prac wzbronionych młodocianym oraz wykaz niektórych rodzajów prac wzbronionych
młodocianym przy których zezwala się na zatrudnienie młodocianych w wieku powyżej
16 lat) do wyżej wspomnianego dokumentu znajdują się takie prace jak:
" prace wymagające stale wymuszonej i niewygodnej pozycji ciała np. prace wykonywane w pozycji
pochylonej lub w przysiadzie
" prace zagrażające prawidłowemu rozwojowi psychicznemu np. prace związane z produkcją,
sprzedażą i konsumpcją wyrobów alkoholowych w tym obsługa konsumentów w zakładach
gastronomicznych
Jeśli pracodawca jest zobowiązany do wydania regulaminu wówczas zamieszcza w nim
wykaz prac lekkich, jeśli takowy wymóg nie występuje wówczas wykaz ten wydaje w formie
osobnego aktu. Pracodawca jest zobowiązany zapoznać osobę młodocianą z wykazem prac
lekkich przed rozpoczęciem przez nią pracy.
AD 5. Osoba młodociana podlega wstępnym badaniom lekarskim przed przyjęciem do pracy oraz
badaniom okresowym i kontrolnym w czasie zatrudnienia. Pracodawca jest zobowiązany zmienić
rodzaj pracy młodocianego w przypadku orzeczenia przez lekarza iż dana praca zagraża jego zdrowiu.
Jeśli nie ma możliwości zmiany wówczas bezzwłocznie rozwiązuje umowę o pracę z młodocianym
i wypłaca odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.
Pracodawca jest zobowiązany do informowania młodocianego oraz jego przedstawiciela o ryzyku
zawodowym, które wynika z wykonywanej pracy oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.
3
AD 6. Osoba młodociana pozostająca w stosunku pracy jest zobowiązana do dokształcania się
aż do czasu ukończenia 18 roku życia. W szczególności jest ona zobowiązana do:
" dokształcenia się w zakresie szkoły podstawowej i gimnazjum jeżeli szkoły takiej nie ukończył
" dokształcenia się w zakresie szkoły ponadgimnazjalnej lub w formach pozaszkolnych
W przypadku nie ukończenia przez młodocianego przygotowania zawodowego przed ukończeniem
18 roku życia, obowiązek dokształcania się może zostać przedłużony do czasu ukończenia tegoż
przygotowania. Istnieją również i takie przypadki w których młodociany może zostać zwolniony
z konieczności dokształcania się (określone w drodze rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej w porozumieniu z Ministrem Edukacji Narodowej).
Pracodawca ma obowiązek zwolnić młodocianego od pracy na czas potrzebny do wzięcia udziału
w zajęciach szkoleniowych związanych z dokształcaniem się.
AD 7. Czas pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może przekroczyć 6 godzin na dobę.
W przypadku osób młodocianych powyżej 16 roku życia czas ten nie może być dłuższy niż 8 godzin
na dobę. Młodociany, którego dobowy wymiar czasu pracy jest dłuższy niż 4,5 godziny pracodawca
musi zapewnić mu przerwę w pracy trwającą nieprzerwanie 30 minut oraz wliczającą się do czasu
tejże pracy. Pamiętać należy iż do czasu pracy młodocianego wlicza się czas nauki w wymiarze
wynikającym z obowiązkowego programu zajęć szkolnych, bez względu na to czy odbywa się ona
w godzinach pracy.
Praca nadliczbowa czy też w porze nocnej w przypadku osób młodocianych jest zabroniona. Pora
nocna dla młodocianego przypada pomiędzy godzinami 22 00 a 6 00. W przypadku młodocianych,
którzy nie skończyli gimnazjum, młodocianych poniżej 16 roku życia którzy ukończyli lub nie
ukończyli gimnazjum pora ta przypada miedzy 20 00 a 6 00. Osobie młodocianej przysługuje przerwa
w pracy obejmująca porę nocną w wymiarze nie mniej niż 14 godzin oraz w każdym tygodniu pracy
prawo do co najmniej 48 godzin nieprzerwanego odpoczynku, który powinien obejmować niedzielę.
Wymiar i rozkład czasu pracy przy pracach lekkich osoby młodocianej ustala pracodawca.
Uwzględnia on wówczas tygodniową liczbę godzin nauki wynikającą z programu nauczania, a także
z rozkładu zajęć szkolnych młodocianego. Tygodniowy wymiar czasu pracy w czasie odbywania zajęć
szkolnych nie może przekroczyć 12 godzin natomiast w dniu uczestnictwa w zajęciach szkolnych
wymiar czasu pracy młodocianego nie może przekroczyć 2 godzin. W okresie trwania ferii szkolnych
młodocianemu przysługuje nie dłuższy niż 7 godzinny wymiar czasu pracy nie przekraczający jednak
35 godzin w tygodniu. Dla osoby młodocianej poniżej 16 roku życia dobowy wymiar czasu pracy nie
może przekraczać 6 godzin. Opisany powyżej wymiar pracy młodocianego stosowany jest również
w przypadkach zatrudnienie go u więcej niż jednego pracodawcy, dlatego też przed zatrudnieniem
pracodawca jest zobowiązany uzyskać od osoby młodocianej oświadczenia o zatrudnieniu
lub pozostawaniu w zatrudnieniu u innego pracodawcy.
AD 8. W drodze rozporządzenia Rada Ministrów (Rozporządzenie z dnia 24 sierpnia 2004 roku
w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudnienia przy niektórych
z tych prac) ustala wykaz prac wzbronionych przy których nie wolno zatrudniać młodocianych.
Dodatkowo może ona również zezwolić na zatrudnienie młodocianych w wieku 16 lat przy niektórych
4
rodzajach prac wzbronionych jeżeli jest to potrzebne do odbycia przygotowania zawodowego,
określając jednocześnie warunki zapewniające szczególną ochronę zdrowia młodocianym.
AD 9. Prawo do urlopu w wymiarze 12 dni roboczych młodociany uzyskuje z upływem 6 miesięcy od
rozpoczęcia pierwszej pracy. Z upływem roku pracy liczba dni wolnych od pracy wzrasta do 26 dni
roboczych. Istnieje jednak wyjątek, bowiem w roku kalendarzowym w którym młodociany kończy 18
lat przysługuje mu urlop w wymiarze 20 dni jeżeli prawo do urlopu uzyskał przed ukończeniem 18 lat.
Młodocianemu uczęszczającemu do szkoły należy udzielić urlopu w czasie trwania ferii szkolnych,
a przypadku gdy nie nabył on prawa do urlopu pracodawca może na jego wniosek udzielić zaliczkowo
urlopu w czasie trwania tychże ferii.
Pracodawca jest zobowiązany na wniosek osoby młodocianej, ucznia szkoły dla pracujących  udzielić
mu w okresie ferii szkolnych urlopu bezpłatnego w wymiarze nie przekraczającym łącznie z urlopem
wypoczynkowym 2 miesięcy. Okres urlopu bezpłatnego wlicza się do okresu pracy, od którego zależą
uprawnienia pracownicze.
W przypadku spraw nieuregulowanych w dziale 9 KP stosuje się przepisy zawarte w dziale 7 KP.
AD 10. Powyżej zasady i wytyczne stosuje się również w przypadku młodocianych zatrudnionych
na podstawie umowy o przygotowanie zawodowe u pracodawców będących rzemieślnikami.
5