Trucizny i zatrucia
TruciznÄ™ od lekarstwa dzieli tylko dawka
Arystoteles uwa\
ał za trucizny wszystkie
substancje nie przyswajane przez organizm.
lekarz Nerona - Dioskordies podał pierwszą klasyfikację
trucizn, dzieląc je na roślinne, zwierzęce i mineralne.
"Lex Cornelia  zbiór praw, podejrzenie o trucicielstwo
Średniowiecze to "złoty wiek " dla trucicieli.
"sławy" jak Cezar i Lukrecja Borgia, Katarzynę de Medici
MariÄ™ Lafarge.
W rozumieniu ustawy Ministerstwa Zdrowia i opieki Społecznej
truciznami nazywamy substancje które w razie przedostania się
do organizmu lub stykają się z powierzchnią ciała zagra\
ajÄ…
zdrowiu lub \
yciu ludzi i zwierzÄ…t.
Definicja toksykologiczna- trucizna substancja naturalna lub
sztuczna która wprowadzona do organizmu w małych ilościach
powoduje rozstrój zdrowia, uszkodzenie organizmu lub śmierć.
Efekt toksykologiczny 
rodzaju trucizny rozpuszczalność stan skupienia,
dawki
współdziałania efekt synergetyczny, lub osłabienie
drogi i szybkości wprowadzenia pary rtęci a rtęć metaliczna
lub rozdrobniona
stanu organizmu wiek wra\
liwość osobnicza, płeć
Chcąc przedstawić kryminalistyczną klasyfikację trucizn, nie
mo\
na posłu\
yć się jednolitym kryterium podziału, gdy\

prowadziło to by do stworzenia klasyfikacji poprawnej
teoretycznie ale nie odzwierciedlającej praktyki organów ścigania
Toksykologia teoretyczna - dzieli siÄ™ na:
ogólną - zajmującą się definiowaniem podstawowych pojęć,
takich jak trucizna, zatrucie itd.
szczegółową - bada i opisuje trucizny
doświadczalną - opracowuje modele badawcze i zajmuje się
śledzeniem losu trucizn w organizmie
Toksykologia stosowana (praktyczna) obejmuje:
toksykologiÄ™ klinicznÄ… - dyscyplina medyczna diagnozujÄ…ca i
leczÄ…ca zatrucia
sÄ…dowo-lekarskÄ™ - czyli ekspertyza i opiniowane
dawka toksyczna
określana w gramach na kilogram
ciÄ™\
aru ciała jest najmniejszą
ilością substancji mogącą
wywołać objawy toksyczne
dawka śmiertelna
jest to dawka, której podanie
powoduje jednorazowo
śmierć 50% u\
ytych w
doświadczeniu zwierząt.
 Medycyna sÄ…dowa . S.Raszel.
WyjÄ…tkowo toksyczne szczypta kilka kropel
Silnie toksyczne Å‚y\
eczka od herbaty
Åšrednio toksyczne 30 g lub 30 ml
SÅ‚abo toksyczne 250-500g
Praktycznie nietoksyczne 1dcm3 lub 1 kg
Praktycznie nieszkodliwe powy\
ej
Trucizny wywołujące zmiany barwy krwi
Trucizny o działaniu
Tlenek węgla, Związki nitrowe, aminy
zwłaszcza miejscowym.
Alkohol etylowy
Kwasy nieorganiczne, Kwasy organiczne
A
ugi, Fenole, Chlorowce i ich sole, Gazy \
rÄ…ce
Środki wywołujące uzale\
nienie
Formaldehyd.
Opium, alkaloidy opium oraz pochodne
Marihuana haszysz
Pochodne kw. Barbiturowego
Substancje ska\
ajÄ…ce
Amfetaminy
środowisko naturalne
Kokaina
Åšrodki halucynogenne
Catha edulis
Åšrodki zamienne.
Trucizna
Trucizna
Trucizny o działaniu zwłaszcza ogólnym
Cyjanowodór
Leki
Trucizny lotne
Metale i ich zwiÄ…zki
Pestycydy
Kadm, rtęć, ołów, tal,
Rozpuszczalniki
bar, arsen, chrom
Jady roślinne i zwierzęce
Węglowodory aromatyczne
Alkaloidy, glikozydy, jady zwierzęce
Glikol etylowy
Węglowodory chlorowane
Trucizny wywołujące zatrucia pokarmowe
Gazy nie działające \
rÄ…co
na tle bakteryjnym
Dwutlenek węgla
siarkowodór
Substancje promieniotwórcze
Bojowe środki trujące
Droga oddechowa
Droga pokarmowa
Przez skórę
Trucizny o działaniu zwłaszcza miejscowym.
Kwasy nieorganiczne
Często obraz sekcyjny zgonu jest bardzo
charakterystyczny dla lekarza
Kwasy organiczne
śrące ługi
A
ugi w przeciwieństwie do kwasów rozpuszczają
białko powodując tzw. martwicę rozpływowi.
Fenole
Dawka śmiertelna 8 g, fenol, krezol,
kreonina, działanie \
rÄ…ce
Chlorowce i ich sole
Bóle brzucha wymioty, dawka śmiertelna: 4-5 g fluorków
2-5 g jodu, 30 ml jodyny
Ga\
y \
rÄ…ce
HCl, NH3, F2, Cl2, SO2, fosgen.
Trucizny wywołujące zmianę zabarwienia krwi.
Tlenek węgla
CO jest dwukrotnie szybciej wchłaniany u człowieka
chodzÄ…cego i trzykrotnie szybciej u pracujÄ…cego ni\
siedzÄ…cego
Wysoka zawartość 1% i więcej. Bóle głowy, zawroty, brak
zdolności do działania.
Ze względu na swe cechy bywa nazywany "milczącym mordercą".
Wchłania się przez płuca i wią\
e z hemoglobiną (wykazuje około
250 razy większe powinowactwo z hemoglobiną ni\
tlen). Czyni hemoglobinÄ™
niezdolnÄ… do przenoszenia tlenu. StÄ™\
enie CO w powietrzu około 0,5 %
powoduje natychmiastową utratę przytomności, 1% - mo\
e spowodować
natychmiastowy zgon. Objawy zatrucia to: zawroty i bóle głowy, mroczki
przed oczami, szum w uszach i ból w klatce piersiowej. CO powodować
mo\
e tak\
e osłabienie, które nie pozwala uratować się ofierze przez
wyjście "na świe\
e powietrze".
ZwiÄ…zki nitrowe i azotyny
Nitrowe zwłaszcza aromatyczne, Krew brunatno czekoladowa
bóle głowy, sztywność karku, alkohol wzmacnia działanie,
nitrobenzen. Osłabienie duszności
Azotyny (do peklowanie mięsa) 4 g dawka śmiertelna.
Aminy
Aminy aromatyczne, fenylohydrazyna. Brawa krwi
czekoladowa od niedotlenienia Pobudzenie bule zawroty głowy
Trucizny o działaniu zwłaszcza ogólnym
Kadm, ołów,
Pb na zęba szara obwódka,
Rtęć
Wchłaniane przez skórę, układ oddechowy, błony śluzowe układu
pokarmowego,  rtęci doustnie - pary rtęci i silnie rozdrobniona
Sublimat, sole rtęci toksyczne 0.1-0.2 dawka śmiertelna dla Hg2Cl2
 As mad as a hatter - szalony jak kapelusznik - osoba zwariowana 
Metaliczna rtęć jest dobrze wchłaniana przez płuca a \
le przez przewód
pokarmowy. Gromadzi się w ośrodkowym układzie nerwowym.
Tal
Charakterystyczny rąbek na dziąsłach, czerń na włosach, dawka
śmiertelna 0.8-1g.
Arsen
Arszenik bez smaku zapachu, utrata przytomności, pora\
enie
mięśnia sercowego, przyzwyczajenie a dawka śmiertelna, wyraz
na
tendencja do kumulacji wątroba włosy paznokcie. 0.3 g dawka
śmiertelna
Trucizny lotne o specyficznej woni
Rozpuszczalniki
Benzyny węglowodory alifatyczne, glikol etylenowy,
Trucizny nie działające \
rÄ…co
1400 mg/m3, toksyczne działanie polega na wypieraniu
H2S
tlenu lub hamowaniu w ustroju człowieka procesów red/ox
HCN i jego sole
Chemicznie kąpiele galwaniczne, dezynfekcja, dezratywacja Pestki owoców
50-60 gorzkich migdałów ;& Zatrucie: drgawki (charakterystyczne)
sztywność, nie kumuluje się, 150-300 mg/dcm3, KCN 0,15-0,25 g. nasila się
działaniem alkoholu, niektóre osoby wykazują czułość osobniczą, jasno
czerwona krew Gnijące zwłoki mogą wydzielać HCN. Nie kumuluje się. Po
dodaniu du\
ej dawki KCN osoba otruta wydaje charakterystyczny okrzyk,
pada i traci przytomność.
Leki jako trucizny
Mo\
e być podawany w niewłaściwy sposób, zbyt du\
ej
dawce, niewłaściwą drogą, w połączeniu z niewłaściwymi lekami.
W przypadku śmierci analizuje się czy
jest to czynem zbrodniczym (celowe podanie leku w zbyt
du\
ej dawce lub leku niewskazanego danej osobie)
samobójstwem (celowe przedawkowanie)
nieszczęśliwy wypadek
Pestycydy
insektycydy, herbicydy, fungicydy
Rozpoznanie przyczyn zgonu bywa trudne ze względu
na brak charakterystycznych anatomopatologicznych zmian.
Jady roślinne i zwierzęce
Alkaloidy, glikozydy, toksyalbuminy, olejki \
ywiczne,
fukokumaryny. W kryminalistyce najwa\
niejsze sÄ… alkaloidy
Jady to substancje pochodzenie zwierzęcego, równie\

roślinnego
Alkaloidy to: akonityna, atropona, efedryna, emetyna,
fizostygmina, kolchicyna, koniina, nikotyna, pilokarpina,
strychnina, burcyna, weratyna, kurara,
efedryna
strychnina
akonityna
W Polsce występuje tojad mocny,
pokrzyk, wilcza jagoda, bieluń
dziędzierzawa (ogonek liścia), lulka czarny,
ziemowit jesienny, pietrasznik plamiasty
Dawki śmiertelne 0,01 - 0,7 g.
Glikozydy (pochodne węglowodanowe)
Nale\
ą do bardzo silnych trucizn rośliny to,
naparstnica, naparstnicy wełnistej, strofancie, cebula morska, miłek
wiosenny, konwalia.
Dawka śmiertelna dogitoksyny 0,002 g strofantyny 0,001.
Jady zwierzęce
Wytwarzane przez owady płazy gady i ryby.
Najczęściej spotykane jady to kantarydryna w chrząszczu
pryszczawki \
yjącego w europie południowej.
Najni\
sza dawka śmiertelna wynosi 0,03 g czystej
kantarydryny lub około 1g suszonych pryszczawek.
\
mije
Jad pszczeli 50 ukąszeń.  przeciętny człowiek
Główne z
ródła zatruć
Próbowanie mało znanych roślin owoców.
Spo\
ywanie niedojrzałych owoców roślin
pomidory, bakła\
any,
przejrzałych banany,
zestarzałych czosnek
Uczulenia (bób, świe\
a fasola)
Domowego sporzÄ…dzania lekarstw \
ołdowych (napary nalewki)
Przedawkowania leków (niewłaściwe u\
ycie)
Celowe zatrucia roslinami
Zatrucia grzybami
Du\
a trudność w wykryciu i oznaczeniu trucizn w płynach
ustrojowych.
Niedostatecznie poznanie przyczyn powstawania
i rozwijania się zmian chorobowych oraz niepełna znajomość
objawów pozwala zaliczyć zatrucia roślinami i i ich składnikami
do najtrudniej wykrywalnych.
Trucizny wywołujące zatrucia pokarmowe na tle bakteryjnym
Pałeczka jadu kiełbasianego, gronkowce,
pałeczka rzekomodurowa.
Alkohole (podra\
nienie oczu i górnych dróg oddechowych)
StÄ™\
enie a wchłanianie, szybkość spalania 10-20 ml/godz.
Zwiększa działanie innych toksyn.
y
ródła pozyskiwania a zanieczyszczania.
º% poziom do 0.2 promila alkoholu we krwi to tzw. "poziom fizjologiczny"
i nie wskazuje na spo\
ycie alkoholu.
º% Od 0.2 promila do 0.5 promila to sÅ‚awny "stan wskazujÄ…cy na
spo\
ycie".
º% Powy\
ej 0.5 promila to ju\
"stan nietrzez
wości".
0.10-0.12 gram alkoholu na ka\
dy kilogram masy ciała w ciągu godziny
Metylowy Alkohol metylowy gromadzi siÄ™ w tkankach proporcjonalnie
do ich uwodnienia, stąd np. bardzo silne działanie na gałki oczne.
Propylowy dwa razy bardziej toksyczny ni\
EtOH
15 - 20 g/dm3 mo\
e wystąpić śpiączka.
Butylowy
Amylowy
Zatrucia bakteryjne
Substancje promieniotwórcze
Widoczne sÄ… na niej trzy fazy alkoholowe:
faza wchłaniania (oznaczona cyfra "1")-
trwajÄ…ca od 30 minut do 1.5 h, gdy stÄ™\
enie
alkoholu we krwi szybko narasta;
faza wyrównywania stę\
enia
(oznaczona cyfrą "2") - krótka - od 5 do 20 minut;
faza eliminacji alkoholu z organizmu
(oznaczona cyfrÄ… "3")- obrazuje proces
pozbywania siÄ™ niemetabolizowanego
alkoholu z organizmu.
"Krzywa alkoholowa - w międzyczasie zjedzenie obiadu
-z
ródło: T. Marcinkowski "Medycyna sądowa dla prawników" 
-wg. Jacobsena
"Krzywa alkoholowa - bez jedzenia"- z
ródło:
T. Marcinkowski "Medycyna sądowa dla prawników" - wg. Jacobsena
O toksykologicznych badaniach przesiewowych
Na obecność alkoholi drobnocząsteczkowych:
Za pomocÄ… chromatografii gazowej szuka siÄ™ acetonu
oraz alkoholi: etylowego, metylowego, izopropylowego.
Na obecność substancji zasadowych: Za pomocą
chromatografii gazowej szuka się leków uspakajających,
przeciwdepresyjnych i przeciwhistaminowych, syntetycznych
narkotyków, środków znieczulających oraz innych, które
mo\
na wydzielić z roztworu wodnego o odczynie zasadowym;
Na obecność narkotyków: przeprowadzane głównie za
pomocą testów immunochemicznych.
Niektóre trucizny mo\
na rozpoznać dopiero po zmianach
anatomicznych jakie powodują (np. rtęć, tal, ołów), inne
zaś po zmianie zabarwienia krwi i narządów (np. tlenek
węgla  \
ywoczerwony kolor krwi i plam opadowych)
lub charakterystycznym zapachu ( np. alkohole,
formalina oraz  klasyczny cyjanek pachnÄ…cy
 gorzkimi migdałami )
Alkohole
leki
pestycydy
CO
Grzyby
Metale i ich zwiÄ…zki
Inne
nieznane
Bojowe środki trujące
Najczęściej po kradzie\
y lub zagubieniu mogą być
wykorzystane w celu otrucie wymuszenia lub celach
terrorystycznych.
Ze względu na przeznaczenie dzielimy
º%ObezwÅ‚adniajÄ…ce (BZ, LSD-25)
º% Åšmiertelne (XV, Sarin, soman, iperyt, luizyt, XR, kwas pruski,
chlorocyjanian, fosgen, fosgenoksym)
º% Policyjne nÄ™kajÄ…ce ( chloracetofenon, CS, CR, adamasyt)
º% Ćwiczebne
Podział toksykologiczny
Parali\
ujÄ…co drgawkowe
ParzÄ…ce
Ogólnotrujące
DuszÄ…ce
Dra\
niÄ…ce
Fitotoksyczne
Ogólne zasady ujawniania, zabezpieczania i
badania śladów w sprawach o zatrucie (A).
Rozwa\
my w zdarzeniu w którym podejrzewamy zatrucie
następujące przypadki
Otrucie
Przypadek
Samobójstwo lub celowe samouszkodzenia
Otrucia stanowią niewielką część ogólnej liczby zabójstw. Otrucia
przyjmowane bywają jako naturalne schorzenia a nawet zatrucia samobójcze
czy nieszczęśliwe wypadki. Sposób podawania to głownie \
ywność lub leki
Najczęściej zatrucia azotyny, związki talu, fluoru, arsenu bo brak
jest woni smaku itd.
Jedna dawka a systematyczne zatruwanie ?
(A).
Przypadkowe zatrucia sa najczęściej związane z
przechowywaniem trucizn z \
ywnością
łatwym dostępem do trucizn.
Pytania podczas badania czynu zwiÄ…zanego z
domniemanym zatruciem
Czy miejsce znalezienia denata jest miejscem spo\
ywania
trucizny.
Jeśli w pomieszczeniu wyczuwamy charakterystyczny zapach
migdałów (cyjanków) czosnku (pestycydy) nale\
y zaprotokółować i
pobieramy próbkę powietrza. Inny charakterystyczny zapach CO,
CO2, spalenizny, innych substancji organicznych gazu palnego itp.. .
(A).
" Zabezpieczamy wydzieliny (kał, mocz, wymiociny) sprawdzamy
czy znajdują się w nich fragmenty grzybów roślin czy leków
" Zabezpieczamy próbki płynów w ró\
nych naczyniach i
pojemnikach (syfon zlewowy, naczynia itd.)
" Spisujemy leki stosowane i znalezione w pomieszczeniu i
zabezpieczamy je wraz z opakowaniami (puste szczególnie) .
" Wszystkie informacje o denacie i otoczeniu: popielniczka, kosz na
śmieci, podejrzane substancje,
" Zabezpieczenie materiału sekcyjnego dokonuje medyk sądowy
ale & & często wykonuje ją anatomopatalog ??... Konieczność
właściwego zabezpieczenia !!.
" Do badań chemiczno-toksykologicznych nale\
y w toku
postępowania zabezpieczyć wycinki ; mózgu, płuc, nerek,
śledziony, \
ołądka i jelit z treścią pokarmową, próbki krwi, próbki
moczu. Nie zalewa siÄ™ ich \
adnymi środkami konserwującymi jak
formalina czy alkohol.
(A).
" Nieodpuszczalne jest dzielenie dowodów dotyczących
jednej sprawy pomiędzy dwie ró\
ne instytucje prowadzÄ…ce
badania. Np.; przesłanie krwi do badań i wycinków do róznych
instytucji
" Jeśli widoczne są ślady nakłuć nale\
y pobrać kawałek
mięśnia a okolicy.
" Jeśli pobieramy próbkę krwi na zawartość alkoholu to jej
badania nale\
y prowadzić w innej instytucji ni\
badania
toksykologiczne. Pobieramy dwie próbki krwi. Do badania krwi
nadaje się tylko próbka z obwodowych naczyń krwionośnych
(zyła udowa).
" W przypadku ekshumacji zwłok do badań toksykologicznych
nale\
y pobrać wycinki narządów, odzie\
y przedmioty z
trumny, próbkę gleby z okolicy około 10-20cm.
(A).
" Kierunki badań chemiczno-toksykologicznych
" Identyfikacja substancji trującej wg jakości i ilości
" Ocena toksykologiczna wykrytych substancji
" Inne informacje które nale\
y uwzględnić
" Objawy kliniczne poprzedzajÄ…ce zatrucie
" dane ze śledztwa
" dane z sekcji zwłok
" z badań chemiczno toksykologicznych i innych badań
laboratoryjnych.
(A).
" W przypadku zatrucia nale\
y ustalić czy działania
trucizny uwidoczniły się ze strony:
" układu oddechowego (krwawienie z nosa, zapach wydychanego
powietrza, kaszel, zaburzenia częstotliwości oraz głębokości
oddechu)
" przewodu pokarmowego (zabarwienie błony śluzowej ust,
zabarwienia wokół ust, zaburzenia wydzielenia sliny, wymioty
biegunka,)
" Układu moczowego (bezmocz wielomocz, ból przy
dodawaniu moczu, zapach i zabarwienie moczu)
" Układu nerwowego (zaburzenia świadomości, koordynacja
wzrokowo- ruchowa, drgawki, odruchy patologiczne, rozszerzenie
lub zwÄ™\
enie z
renic, niedowidzenie itd.)
" Zmian skórnych (zaczerwienienie skóry, bladość szarość ,
\
ółknienie suchość , obrzęki wykwity)
"
" Wynik sekcji zwłok mo\
e być dodatni, ujemny lub pośredni.
" Wynik ujemny nie pozawala wykluczyć śmierć z otrucia. Efekt
działania trucizny zale\
y do ilości stosowanej trucizny jej
stÄ™\
enia, sposobu przyjęcia, czasu jaki upłynął od przyjęcia do
sekcji zwłok, a więc nie pozwala wykluczyć śmierci z powodu
zatrucia.
" Liczne trucizny nie dajÄ… zmian anatomopatologicznych w
tkankach i narządach. Pozwala to lepiej zdefiniować kierunek
poszukiwań dla chemika.
" Właściwa sekcja zwłok poprzedzona jest oględzinami
zewnętrznymi : ślady po działaniu trucizny \
rÄ…cej, kolor plam
opadowych, zapach z jamy ustnej, ślady po zastrzykach,
ukÄ…szeniach itd..
" Wynik analizy chemiczno-toksykologicznej ma decydujÄ…ce
znaczenia w ustalaniu przyczyn zatrucia
" Jednoznaczne stwierdzenie \
e osoba została otruta jest trudne
do jednoznacznej oceny ze względu;
 Trucizna wykryta z organizmie nie musi być przyczyną śmierci lub
te\
nie wykrycie jej dowędzić ze nie mamy do czynienie z otruciem.
 Istnieje szereg trucizn których nie jesteśmy w stanie wykryć:
glikozydy niektóre kwasy i zasady.
" Badania toksykologiczne trucizn w materiale biologicznym i ich
ocena toksykologiczna nie wykonuje policja a tylko Instytut
Ekspertyz Sądowych (w Krakowie) oraz zakłady medycyny
sadowej akademii medycznych. Policja wykonuje bania
identyfikacji trucizn nie zawartych w materiałach biologicznych.
Instytut Ekspertyz Sadowych nie wydaje opinii o przyczynie
zgonu. Nie prowadzi badań wycinków, badań serologicznych krwi
i innego materiału biologicznego. Badania powy\
sze prowadzÄ…
Zakłady Medycyny Sadowej.
Zatrucia przemysłowe, substancje w przemyśle
I trucizny
II środki szkodliwe
III środki praktycznie nieszkodliwe
Nie uwzględniono rakotwórczych, mutagennych,
antykoncepcyjnych,& & i innych.
(A).