TOKSYKOLOGIA
Program nauczania
I. Losy trucizn w organizmie
1. Transport ksenobiotyków przez błony biologiczne
2. Wchłanianie trucizn ze szczególnym uwzględnieniem drogi pokarmowej, wziewnej
i przez skórę
3. Dystrybucja trucizn (wiązanie z białkami osocza, z białkami narządów, przechodzenie
trucizn przez bariery wewnątrzustrojowe, kumulacja w tkankach).
4. Biotransformacja trucizn (reakcje I i II fazy).
5. Wydalanie trucizn (z moczem, żółcią, powietrzem wydychanym i innymi drogami).
Czynniki warunkujące toksyczność
1. Właściwości fizykochemiczne substancji toksycznej (rozpuszczalność, dysocjacja,
temperatura wrzenia i parowania, wielkość cząsteczek, budowa chemiczna związku).
2. Czynniki biologiczne (genetyczne i fizjologiczne).
3. Czynniki środowiskowe (natury fizycznej i chemicznej),
Mechanizmy działania trucizn
1. Mechanizm receptorowy działania ksenobiotyków.
2. Poza recepterowe mechanizmy działania toksycznego.
3. Działania odległe trucizn (mutagenne, rakotwórcze, teratogenne).
Podstawowe problemy toksykometrii
1. Cele badań toksykometrycznych.
2. Ilość trucizny, a działanie toksyczne
3. Kryteria decydujące o podjęciu badań.
4. Zakres badań.
5. Potencjalne drogi narażenia.
6. Etapy badań toksykometrycznych.
Interakcje toksykologiczne
1. Termin "interakcja toksykologiczna".
2. Podział interakcji toksykologicznych.
3. Synergizm (podział, przykłady).
4. Antagonizm (podział, przykłady).
5. Interakcje pomiędzy metalami.
6. Interakcje pomiędzy substancjami toksycznymi a lekami.
Toksykologia rozpuszczalników organicznych
1. Ogólna charakterystyka rozpuszczalników organicznych.
- właściwości fizykochemiczne i toksykologiczne,
- klasyfikacja rozpuszczalników pod względem toksyczności,
- rodzaje zatruć i główne z
ródła narażenia,
- skażenie środowiska i skutki narażenia.
2. Omówienie wybranych rozpuszczalników aromatycznych, alifatycznych i alkoholi, ze
szczególnym uwzględnieniem wpływu na zdrowie (z
ródła narażenia, narażenie
środowiskowe, metabolizm, mechanizm działania toksycznego, odległe skutki działania,
rodzaje i objawy zatruć, ich diagnostyka i leczenie).
- rozpuszczalniki aromatyczne (benzen, fenol, toluen, ksylen i anilina),
- rozpuszczalniki alifatyczne (węglowodory alifatyczne, benzyna),
- chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych (chloroform, czterochlorek węgla,
trójchloretylen),
- alkohole (ogólna charakterystyka alkoholi alifatycznych - metanol, glikol etylenowy,
etanol),
- interakcje alkoholu etylowego z lekami i innymi substancjami toksycznymi,
- ekologiczne znaczenie skażenia środowiska rozpuszczalnikami organicznymi.
3. Inne rozpuszczalniki (dwusiarczek węgla, aceton).
Toksyczność metali: Pb, Cd, Hg, Cr, As, Ni, Tl, Zn, Cu
1. Drogi wchłaniania, kumulacja, wydalanie.
2. Mechanizmy działania toksycznego.
3. Objawy zatrucia przewlekłego i ostrego.
4. Skażenia środowiska metalami ciężkimi i skutki ekologiczne.
5. Konsekwencje zdrowotne wynikające ze skażenia środowiska metalami ciężkimi dla
populacji generalnej z uwzględnieniem populacji polskiej.
Toksyczność środków ochrony roślin
1. Podział pestycydów ze względu na stosowanie, budowę chemiczną, stopień toksyczności.
2. Wpływ pestycydów na środowisko.
3. Mechanizm toksycznego działania, objawy zatrucia pestycydami: chloroorganicznymi,
fosforoorganicznymi, karbaminianowymi, pyretroidami, pochodnymi kwasu
chlorofenoksyoctowego, dwunitroalkilofenolami, dwupirydyliowymi.
4. Konsekwencje środowiskowe wynikające ze skażenia pestycydami.
Azotany, azotyny, N-nitrozoaminy
1. Azotany i azotyny.
- z
ródła narażenia,
- mechanizm methemoglobinotwórczego działania azotynów,
- toksyczność azotanów i azotynów,
- objawy zatrucia,
- leczenie zatruć.
2. N-nitrozoaminy.
- narażenie środowiskowe na nitrozoaminy,
- ogólna charakterystyka nitrozoamin i reakcje ich tworzenia,
- mechanizm działania kancerogennego,
- toksyczność ostra i przewlekła.
3. Konsekwencje zdrowotne wynikające ze skażenia środowiska azotanami, azotynami i
N-nitrozoaminami.
Toksykologia żywności
1. Substancje dodawane celowo do żywności.
- konserwanty,
- substancje smakowe i zapachowe,
- barwniki,
- substancje wzbogacające wartość odżywczą.
2. Skażenie żywności.
- skażenie nawozami sztucznymi,
- skażenie pestycydami,
- pierwiastki śladowe,
- antybiotyki, anaboliki.
3. Skutki zdrowotne wynikające ze skażenia żywności.
Toksyczność związków azotu, siarki i fluoru. Toksyczność gazów
1. Związki siarki (siarkowodór, dwutlenek siarki, kwas siarkowy).
- z
ródła narażenia,
- losy w organizmie,
- objawy zatrucia,
- leczenie zatruć.
2. Związki azotu (tlenek azotu, dwutlenek azotu, kwas azotowy).
- z
ródła narażenia,
- losy w organizmie,
- objawy zatrucia,
- leczenie zatruć.
3. Związki fluoru.
- występowanie,
- losy w organizmie,
- działanie korzystne na organizm,
- zatrucia ostre i przewlekłe,
- leczenie zatruć.
4. Gazy (tlenek węgla, dwutlenek węgla, metan, etan).
- podział ze względu na mechanizm działania,
- z
ródła narażenia,
- objawy zatrucia,
- leczenie zatruć.
5. Konsekwencje środowiskowe i zdrowotne wynikające ze skażenia powietrza związkami
siarki i azotu.
- kwaśne deszcze,
- smog fizyczny i fotochemiczny.
Toksyczność tworzyw sztucznych i materiałów budowlanych
1. Budowa, właściwości fizykochemiczne i klasyfikacja tworzyw sztucznych.
2. Możliwość toksycznego oddziaływania tworzyw sztucznych.
3. Kryteria zastosowania tworzyw sztucznych w medycynie.
4. Typy odpowiedzi ustrojowej na obecność tworzyw sztucznych.
5. Potencjalne działanie kancerogenne tworzyw sztucznych.
6. Metody oceny jakości tworzyw sztucznych i wpływu na ustrój.
7. Zagrożenie ekologiczne wywołane masowym stosowaniem tworzyw sztucznych.
8. Problemy z zanieczyszczeniem środowiska odpadami tworzyw sztucznych i problemy z
ich utylizacją.
Materiały budowlane
1. Możliwości i rodzaje zagrożenia stwarzanego przez niewłaściwe materiały budowlane.
2. Zagrożenie związkami chemicznymi.
3. Zagrożenie toksycznymi pyłami.
4. Zagrożenie wynikające ze zwiększonej radiacji.
5. Problemy dotyczące właściwego doboru i kontroli materiałów budowlanych.
ORGANIZACJA SA
UŻB TOKSYKOLOGICZNYCH W POLSCE, PRZEPISY PRAWNE I
POMOC W ZATRUCIACH
1. Organizacja służb toksykologicznych w Polsce - ośrodki toksykologiczne, ich cele
i zadania.
2. Przepisy prawne dotyczące dystrybucji i użytkowania substancji trujących.
3. Prawny podział substancji trujących na trucizny i środki szkodliwe dla zdrowia.
4. Podział substancji toksycznych (ze względu na stopień toksyczności, szybkość
działania).
5. Pomoc w zatruciach.
- zasady udzielania pierwszej pomocy w zależności od drogi wniknięcia trucizny
(przewód pokarmowy, drogi oddechowe, skórę, dospojówkowo).
6. Leczenie przyczynowe.
- sposoby usuwania z organizmu nie wchłoniętej trucizny i zapobiegania jej dalszego
wchłaniania.
- Zobojętnianie i unieczynnianie trucizn za pomocą odtrutek (odtrutki specyficzne
i niespecyficzne),
- sposoby przyspieszania eliminacji i usuwania z ustroju trucizn już wchłoniętych.
7. Leczenie objawowe.
- utrzymanie podstawowych czynności życiowych,
- zwalczanie objawów chorobowych powstałych w zatruciu.