HIPOTERAPIA - CO TO JEST ?
OPIS METODY. ANALIZA PRZYDATNOŚCI W PRACY Z DZIEĆMI
I MA
ODZIEÅ»
UPOÅšLEDZONYMI UMYSA
OWYM W STOPNIU
GA

BSZYM I GA

BOKIM
Hipoterapia to ogół działań terapeutycznych, do których wykorzystuje się konia.
Jest to metoda doskonale uzupełniająca wszystkie inne oddziaływania
rewalidacyjne i rehabilitacyjne a jej uniwersalność polega na jednoczesnym
oddziaływaniu na sferę ruchową, emocjonalną, społeczną, intelektualną i
sensorycznÄ….
Szczególne zastosowanie ma ona tam, gdzie inne metody nie przynoszą
zadowalających rezultatów: w terapii ciężkich dysfunkcji chodu, z
asymetrycznym naprężeniem tułowia i kręgosłupa oraz zaburzeniami
równowagi, gdzie klasyczna kinezyterapia jest bardzo utrudniona.
Hipoterapia oddziaływuje na:
" Kodowanie w mózgu prawidłowego wzorca ruchu miednicy
podczas chodu.
Poprzez ruchy konia w stępie na pacjenta przenoszony jest wzorzec
ruchowy odpowiadający ruchom człowieka w chodzie. Drgania
grzbietu końskiego przenoszone są na miednicę, tułów i kręgosłup
jadącego, przez co w mięśniach dochodzi do ich napinania i
rozluz
niania. Ćwiczona jest równowaga, koordynacja i wiele innych
czynności motorycznych. Ponieważ w siadzie jez
dzieckim nogi sÄ…
odciążone, jazda konna stwarza doskonałą okazję do treningu tułowia
w sytuacji typowej dla chodu.
" Normalizowanie napięcia mięśniowego.
Ciepło zwierzęcia i rytmika ruchów konia sprawiają, że napięte mięśnie
rozluz
niają się i dziecko może wykonywać ruchy, które przedtem
sprawiały mu trudność. Utrzymanie prawidłowego dosiadu zmusza do
prostowania się wzmacniając mięśnie grzbietu, brzucha, obręczy
barkowej, wpływa na korygowanie wad postawy. Rytmika ruchów
konia wpływa rozluz
niająco na spastykę mięśni u osób ze wzmożonym
napięciem mięśniowym oraz pobudzająco i wzmacniająco siłę mięśni
w przypadku obniżonego napięcia mięśniowego.
" Doskonalenie koordynacji wzrokowo-ruchowej, orientacji w
przestrzeni i w schemacie własnego ciała.
" Zwiększenie możliwości koncentracji uwagi i utrzymanie
zorganizowanej uwagi.
" Poprawę umiejętności komunikowania się.
" Zwiększenie motywacji do wykonywania ćwiczeń.
" Rozwój samodzielności.
" Zwiększenie poczucia własnej wartości.
" Zmniejszenie zaburzeń emocjonalnych, reakcji nerwicowych,
poprawę umiejętności relaksowania się.
" Umiejętność nawiązywania pozytywnych kontaktów społecznych.
" Dostarcza okazji do przebywania dziecka w kontakcie z przyrodÄ… i
zwierzęciem.
Na hipoterapię kieruje dziecko lekarz prowadzący, który, biorąc pod uwagę
wskazania i przeciwwskazania, wyraża zgodę na stosowanie metody i
wskazuje terapeutom wymagane kierunki oddziaływań. By hipoterapia mogła
włączyć się w kompleksową rehabilitację osoby niepełnosprawnej konieczna
jest współpraca lekarza, hipoterapeuty, pedagoga specjalnego, psychologa,
rehabilitanta ruchowego, logopedy oraz rodziców lub opiekunów,
posiadających ściśle określone, podobne i wzajemnie uzupełniajace się cele
terapeutyczne skierowane na podopiecznych. Zespół taki powinien
skonstruować indywidualny plan pracy terapeutycznej, by osiągnąć
maksymalnie możliwe dla danego dziecka efekty.
Hipoterapia może mieć różne formy:
" Terapia ruchem konia- pacjent, bez wykonywania jakichkolwiek
ćwiczeń poddawany jest ruchom konia podczas jazdy.
" Fizjoterapia na koniu- poza terapeutycznym oddziaływaniem ruchu
konia wykonywana jest gimnastyka lecznicza na koniu, prowadzona
przez fizjoterapeutÄ™:
1. model neurofizjologiczny- najważniejsza jest prawidłowa
pozycja siedząca i prawidłowy ruch, ich jakość, szczególnie
wskazana dla dzieci w wieku przedszkolnym;
model funkcjonalny- gdzie najważniejsza jest a na
drugim planie postrzeganie prawidłowej pozycji i ruchu;
szczególnie polecana dla dzieci starszych.
" Terapia kontaktem z koniem  której istotą jest emocjonalny kontakt
pacjenta z koniem, tworzenie sytuacji terapeutycznej w obecności
konia, podczas której pacjent może w ogóle nie siedzieć na koniu.
" Psychopedagogiczna jazda konna i woltyżerka- zespół działań
podejmowanych w celu usprawnienia intelektualnego, poznawczego,
emocjonalnego i fizycznego. Może odbywać się na lub przy koniu
 Ponadto wyróżnia się jazdę konną dla osób niepełnosprawnych (sportową
i rekreacyjną), która nie stanowi części hipoterapii, ale jest z nią ściśle związana
i może mieć aspekt terapeutyczny.
WSKAZANIA do prowadzenia terapii na koniu:
U dzieci
I. zespoły neurologiczne
1. Mózgowe porażenie dziecięce ( dzieci z kontrolą głowy i czynną pozycją
siedzÄ…cÄ…);
2. stany po urazach czaszkowo- mózgowych;
3. ADHD
4. choroby mięśni (min. 3 pkt w skali Lovetta);
5. Dzieci niedowidzÄ…ce i niewidome;
choroby psychiczne.
II. zespoły ortopedyczne:
1. wady postawy;
2. skoliozy I stopnia wg Coba;
stany po amputacji i wady rozwojowe kończyn.
III. inne:
1. zespoły genetyczne np. zespół Downa (konieczne jest wykonanie
zdjęcia rtg  bocznego i czynnościowego  odcinka szyjnego kręgosłupa);
2. przepukliny oponowo- rdzeniowe  w zależności od wysokości
uszkodzenia, obrazu klinicznego i współwystępowania wodogłowia
3. zespoły psychologiczne: zaburzenia emocjonalne, upośledzenia
umysłowe, niedostosowanie społeczne.
Dorośli:
1. Stwardnienie rozsiane;
2. Stany po urazach czaszkowo- mózgowych;
3. Stany po udarze;
4. Uzależnienia
5. Patologie społeczne
PRZECIWWSKAZANIA:
Przeciwwskazania bezwzględne:
1. Uczulenie na sierść, pot lub zapach konia;
2. Nie wygojone rany
3. Nietolerancja formy leczenia przez pacjenta, np. niepohamowany lęk;
4. Schorzenia okulistyczne- wymagana konsultacja;
5. pogorszenie stanu zdrowia w zespołach neurologicznych, stanach po
urazach czaszkowo-mózgowych, ADHD, chorobach mięśni;
6. brak kontroli głowy w rozwoju motorycznym;
7. podwyższona temperatura;
8. ostre choroby infekcyjne.
Przeciwwskazania względne:
1. Padaczka;
2. Upośledzenie umysłowe w stopniu głębokim;
3. Zaburzenia mineralizacji kości;
4. Utrwalone deformacje i zniekształcenia, przykurcze, ograniczenia zakresu
ruchu układu kostno stawowego, np. zwichnięcia w stawach biodrowych.
Rasa konia do hipoterapii nie jest ściśle określona, choć niektóre rasy
charakteryzują się większymi predyspozycjami do pracy hipoterapeutycznej
niż inne. Najczęściej spotyka się konie rasy huculskiej, koniki polskie,
ślązaki, fiordingi, kuce felińskie oraz potomstwo różnych krzyżówek z
udziałem kucy lub koni małych i przedstawicielami innych, dostępnych ras.
Kanony Polskiej Hipoterapii wskazują by był to najlepiej zdrowy wałach, w
wieku powyżej 5 lat, odpowiednio przygotowany do pracy w hipoterapii, o
wysokości umożliwiajacej skuteczną asekurację, zharmonizowaną z
wielkością uczestnika hipoterapii. Chód konia powinien być rytmiczny,
sprężysty i wydajny.
Powinien charakteryzować się spokojnym temperamentem, inteligencją,
cierpliwością i pracowitością. Musi być przygotowany do tolerowania
niespodziewanych bodz
ców słuchowych, wzrokowych i dotykowych, wolny
od narowów i nałogów. Należy przyzwyczaić go do wózków inwalidzkich,
kul, niespodziewanych ruchów osób niepełnosprawnych.
Koń zawsze powinien być odpowiednio dobrany dla konkretnej osoby.
Zajęcia hipoterapii powinny trwać średnio 30 minut.
Dla zachowania bezpieczeństwa z jednym pacjentem powinien pracować
jeden hipoterapeuta, Osoba prowadząca konia powinna mieć
doświadczenie w jego obsłudze.
ANALIZA PRZYDATNOŚCI HIPOTERAPII W PRACY Z DZIEĆMI I
MA
ODZIEÅ»
UPOÅšLEDZONYMI UMYSA
OWO W STOPNIU
GA

BSZYM I GA

BOKIM
U naszych podopiecznych, poza upośledzeniem umysłowym, występują
zazwyczaj również dysfunkcje w sferze ruchowej i sensorycznej a
niepełnosprawność intelektualna niesie za sobą zaburzenia emocjonalne,
poznawcze, w sferze społecznej i komunikowania się. Na wszystkie te
problemy wpływa pozytywnie hipoterapia. Nie należy jednak traktować
konia i samej metody jak lekarza i lekarstwo. Koń jest w tym wypadku tylko
narzędziem w ręku terapeuty i to od niego zależy w jaki sposób go
wykorzysta do nawiÄ…zania relacji z dzieckiem.
Hipoterapia może wpłynąć na poprawę chodzenia. Do odbioru
prawidłowego wzorca chodu niezbędne jest przybranie i zachowanie
prawidłowej pozycji na koniu. Do tego konieczne jest zrozumienie polecenia
i adekwatne zareagowanie na nie, a z tym osoby upośledzone umysłowo
mają trudności. Doświadczony hipoterapeuta ma jednak możliwości stałego
mobilizowania pewnych partii ciała prowokując jego odpowiednie
ustawienie. Warunkiem jest tu tylko umiejętność utrzymania się na koniu
przez jez
dz
ca i brak reakcji lękowych.
Hipoterapia wpłynie na stymulację aktywności ucznia. Rozwój
ruchowy i psychiczny są ze sobą ściśle powiązane. Oddziaływując
aktywizujaco na rozwój jednej ze sfer można wpłynąć na rozwój drugiej.
Ruch umożliwia człowiekowi nawiązanie fizycznego kontaktu z otaczającą
go rzeczywistością. Ograniczenie jego swobody zubaża doznania
sensoryczne. Poprzez ruch dziecko poznaje własne ciało, co prowadzi do
ukształtowania się własnej tożsamości i wyodrębnienia własnego JA z
otoczenia. Na koniu i w kontakcie z nim uczeń nieustannie przebywa w
ruchu.
Hipoterapia dostarczy niezliczonych, nowych bodz
ców do stymulacji
wszystkich zmysłów. Już sam fakt przebywania w bliskości konia
dostarcza nowych doznań: intensywne zapachy, dz
więki, obserwacja dużego,
żywego stworzenia, które może budzić i lęk i ciekawość. Kontakt z ciepłą,
przyjemną, gładką końską sierścią niesie nowe bodz
ce dotykowe. Podczas
głaskania, dotykania, grzebania zwierzęcia można natknąć się na
zróżnicowane doznania dotykowe: inna jest jego sierść, inny ogon, nozdrza,
metalowe kółka przy ogłowiu, twarde kopyta. Jazda dostarcza wrażeń
przedsionkowych: koń łagodnie kołysze, niesie, lekko huśta oraz
proprioceptywnych ( czucie głębokie, doznanie ruchów członków ciała).
Osoby upośledzone umysłowo z uwagi na brak samodzielności przez całe
życie potrzebują pomocy w zaspokojeniu zmysłów dotyku, przedsionkowego
i propriocepcji. Podczas gdy w pracy z małym i lekkim dzieckiem można
wykorzystać do tego inne metody, np. Ruchu Rozwijającego Weroniki
Scherborne, tak z dużym dzieckiem lub dorosłym niepełnosprawnym zadanie
to jest już poważnie utrudnione z uwagi na jego ciężar. Wtedy pomocnym
okaże się koń.
Otoczenie konia, takie jak: stodoła z sianem i słomą, stajnia ze skrzypiącą
bramą, trawa na padokach i pastwiskach, piach i trociny na ujeżdżalniach to
dla pedagoga doskonałe naturalne pomoce naukowe.
Hipoterapia ma również bogaty wymiar emocjonalny i społeczny.
Dziecko nawiązuje bliski kontakt z żywym stworzeniem. Kontakt ten
wymusza stosowanie się do określonych reguł zachowania: dziecko musi
liczyć się z zachowaniem i reakcjami konia. Czyści go, głaszcze, karmi 
odczuwa potrzebę troski o zwierzę. Nawiązuje kontakt z hipoterapeutą, który
pomaga nawiązać i rozwijać ten specyficzny dialog. Dzięki temu uczeń
przezwycięża lęk, nabiera poczucia bezpieczeństwa, zaufania do siebie,
podnosi się jego poczucie własnej wartości.
Sytuacje terapeutyczne w obecności konia mogą wpłynąć na
umiejętność komunikowania się. Kontakt z koniem wpływa zazwyczaj
bardzo emocjonująco na uczniów. To z kolei aktywizuje ich do wyrażania
swoich emocji i uczuć w sposób werbalny lub pozawerbalny. Często zdarza
się, że pierwsze słowo pada właśnie na koniu.
Forma zajęć powinna być dostosowana do potrzeb i możliwości
uczestników. Najkorzystniej, by treści zajęć były umiejętnie skorelowane z
Indywidualnymi Programami Edukacyjno-Terapeutycznymi.
Hipoterapia jest metodą, która może w znaczący sposób wspomóc pracę
z uczniami upośledzonymi umysłowo w stopniach głębszym i głębokim.
BIBLIOGRAFIA
Kanony Polskiej Hipoterapii  Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa
Hipoterapeutycznego
Heipertz- Hengst Christine - ,, Jazda konna dla osób niepełnosprawnych
PWRiL 1997 Warszawa
red. M. Borkowska ,, Dziecko niepełnosprawne ruchowo cz.2
,,Usprawnianie ruchowe WSiP 1997 Warszawa
Czownicka. E.,Dzwonkowska J., Gąsiorowska B., Górska J.,
Mokrzyszczak M., Paszkiewicz A., Strumińska A., Szymańska A.,
Åšlifirska M., Werpachowska R. , Wolff M - ,,Psychopedagogiczne aspekty
hipoterapii dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie
PWRiL 2003 Warszawa
red. Teichmann Engel B.  Terapeutyczne jazda konna II. Strategie
rehabilitacji. Fundacja Hipoterapia  na rzecz rehabilitacji dzieci
niepełnosprawnych 2004 Kraków
Strau² I. ,,Neurofizjologiczna gimnastyka lecznicza na koniu Fundacja na
Rzecz Rozwoju Rehabilitacji Konnej ,,Hipoterapia Kraków 1996
Kwartalniki ,,Hipoterapia
Referat opracowała : Alicja Charkiewicz- Wilczek