USZKODZENIA
CZASZKOWO-MÓZGOWE
Budowa ośrodkowego układu nerwowego
Charakterystyczną cechą tkanki nerwowej jest jej wrażliwość na ucisk i
niedotlenienie. Mózg i rdzeń kręgowy tworzą nadrzędny ośrodek
zlecający i sterujący układem nerwowym.
�% mózgowie (mózg+ móżdżek+ rdzeń przedłużony): magazyn informacji i
ośrodek sterujący wszystkimi czynnościami organizmu
[�% kora mózgowa: odczucia intelektualne i psychiczne, kierujące narządem
ruchu i odbierające wrażenia ze wszystkich narządów zmysłów.]
�% międzymózgowie: najważniejsze punkty przekaz
nikowe. Tutaj dochodzą
włóknami ze skórnych narządów zmysłów bodz
ce, które zostają dalej
przekazywane do mózgowia
�% podwzgórze: ośrodki regulacji środowiska wewnętrznego ciała,
(wchłaniania wody i substancji odżywczych, wydalania oraz temperatury
organizmu), reguluje wydzielanie hormonów przez przedni płat przysadki,
kontrola rytmów biologicznych.
�% śródmózgowie: przejmowanie informacji i regulowanie sfery wzrokowej,
rozdział napięcia mięsniowego.
�% móżdżek: sterowanie równowagą i uruchamianie odpowiednich czynności
dla jej zachowania.
�% rdzeń przedłużony: ośrodki licznych ważnych odruchów, a w
szczególności odruchów obronnych, oraz ośrodek oddychania.
Mózgowie podział
anatomiczny
(A, B, C, D) i ważniejsze
obszary
czynnościowe (1, 2, 3, 4,
5).
I-mózg, II-móżdżek, III-pień
mózgu,
A-płat czołowy, B- płat
ciemieniowy,
C-płat skroniowy, D-płat
potyliczny.
1-mowa, 2-ruchy dowolne, 3-
czucie bólu
i dotyku, 4-widzenie, 5-słuch
Przyczyny urazów czaszkowo-
mózgowych:
" wypadki drogowe (w tym rowerowe)
" upadki
" nieszczęśliwe zdarzenia w domu
" wypadki w pracy
" napady i bójki
" napady drgawki i inne przyczyny utraty
przytomności
" wypadki sportowe
Urazy głowy
" Podział:
- drążące i zamknięte.
- pierwotne i wtórne
" Główny objaw urazu mózgu zmiany stanu świadomości
" Ciś. perfuzyjne mózgu= średnie ciś. tęt.
ciś.śródczakowe
[norma ćiś. śródczaszkowego: <15mmHg]
Badanie fizykalne
" Ocena czynności życiowych
" Głowa, uszy, oczy, nos i gardło
" Szyja
" Badanie neurologiczne
Badania diagnostyczne
1. RTG czaszki
2. Tomografia komputerowa (TK)
3. Rezonans magnetyczny (MR)
4. RTG kręgosłupa szyjnego
5. Badania surowicy, leukocytozy, grupa
krwi i próba krzyżowa, stężenie
alkoholu i profil toksyn.
6. Gazometria krwi tętniczej
Ocena ryzyka
" Kryteria grupy niskiego ryzyka
" Kryteria grupy średniego ryzyka
" Kryteria grupy wysokiego ryzyka
Uwaga! Pacjenta, w którego oddechu wyczuwa się
alkohol, nigdy nie należy traktować jako wyłącznie
pijanego. Zawsze trzeba określić stężenie alkoholu we
krwi i wykluczyć patologię wewnątrzczaszkową.
Rodzaje urazów mózgowo-
czaszkowych
" Zranienia skalpu
" Rany drążące i postrzałowe
" Złamania podstawy czaszki
" Wgłobienia kości czaszki
" Wstrząśnienie mózgu
" Stłuczenie mózgu
" Rozsiane uszkodzenia aksonalne
" Krwiak nadtwardówkowy
" Krwiak podtwardówkowy
" Krwiak podpajęczynówkowy
" Krwiak śródmózgowy
Ucisk na mózg wywierany przez narastający krwiak
śródczaszkowy:
1 - krwiak, 2- mózgowie, 3- móżdżek, 4- czaszki, 5 - pień
mózgu.
Zależność między miejscem zadziałania siły na sklepienie czaszki a
lokalizacją i charakterem ognisk stłuczenia kory mózgowej wg Essera
lokalizacja ognisk stłuczenia w zakresie sklepienia mózgowia
przyłożenia
w okolicy miejsca urazu po przeciwnej stronie do
siły
miejsca urazu
częstość rozmiar częstość rozmiar
k. czołowa
często brak małe lub duże często brak małe
najczęściej
K. ciemieniowa tylko wyjątkowo brak danych
obecne małe
brak
k. skroniowa zawsze obecne tylko wyjątkowo średnio rozległe
dość duże
brak
k. potyliczna brak zawsze obecne
zwykle rozległe
Przebieg złamań podstawy i sklepienia czaszki
(prostopadły do kierunku wydłużenia wymiaru czaszki,
tj. kierunku działania sił rozrywających - R) w
przypadkach urazów zgniatających czaszkę.
Różne następstwa tępego
urazu okolicy ciemieniowej:
A - wgłobienie,
B - włamanie,
C - "gwiazdkowaty" układ
szczelin,
D - układ szczelin w
kształcie "koła ze
szprychami",
E - pojedyncza szczelina
złamania łuski kości
skroniowej (mimo że uraz
godził w okolicę
ciemieniową !) ,
F - obrzęk
zewnątrzczaszkowych
tkanek miękkich okolicy
ciemieniowej.
Mechanizmy powstawania okrężnego
złamania podstawy czaszki:
A - bezpośredni uraz twarzy (np. u
pasażera samochodu przy zderzeniu
czołowym przy niezapiętych pasach
bezpieczeństwa)
B - uraz pośredni w następstwie
działania siły bezwładności (np. u
pieszego potraconego przez
samochód osobowy)
C - upadek z wysokości na
wyprostowane kończyny dolne lub
pośladki
D - upadek z wysokości na szczyt
głowy,
I - siła bezwładności,
M - masa ciała,
X - kierunek siły przemieszczającej
głowę lub kręgosłup szyjny względem
siebie.
Charakter szczelin złamań kości mózgoczaszki zależy w mniejszym stopniu od rozmiaru
godzącego w nie narzędzia, a bardziej od jego prędkości oraz energii urazu. W
przypadku znacznej prędkości godzącego narzędzia powstają jedynie lokalne
uszkodzenia (wgłobienie przy mniejszej, włamanie przy większej energii urazu) ,
natomiast przy mniejszej prędkości powstają linijne złamania, które układają się
"gwiazdkowato" (przy większej energii urazu) lub są pojedyncze (w przypadku mniejszej
energii urazu). Natomiast w przypadku, gdy narzędzie zadziała na głowę z niewielką
prędkością, ale z bardzo dużą energią, miejsce jego pierwszego kontaktu z wypukłą
powierzchnią czaszki wyznacza centrum zbiegających się południków , układ "koła ze
szprychami" - podobnie jak przy upadku z większej wysokości na twarde, równe
podłoże) świadczące o znacznym stopniu odkształcenia czaszki. Narzędzia godzące w
głowę z dużą prędkością i dużą energią penetrują do wnętrza czaszki i powodują jej
rozfragmentowanie na skutek działania sił rozrywających rozchodzących się
promieniście od wnętrza czaszki
Leczenie
�% wstępne ustabilizowanie stanu pacjenta
�% postępowanie neurochirurgiczne natychmiastowej interwencji
neurochirurgicznej wzmagaj pacjenci z masywnymi,
wgłobionymi lub otwartymi złamaniami kk. czaszki. W ustaleniu
potrzeby interwencji pomocne s 3 czynniki:
Obecność śpiączki, zaburzenia świadomości nie będące
skutkiem urazu komunikacyjnego, nierówna siła mięśniowa.
Niemniej jednak nieobecność objawów ogniskowych i brak
utraty przytomności nie wykluczają uszkodzenia
wewnątrzczaszkowego.
�% postępowanie tymczasowe koncentruje się na utrzymywaniu
ciśnienia perfuzyjnego mózgi i kontroli ciśnienia
śródczaszkowego.
1. Tlen i glukoza; uniknąć hipo- i hiperglikemii.
2. Należy dążyć do utrzymania ciśnienia tętniczego na poziomie
prawidłowym, natomiast Pa CO2 powinno być <40 mmHg
3. Do obniżenia ciśnienia śródczaszkowego stosowana jest
hiperwentylacja do osiągnięcia Pa CO2 26-28 mmHg wymaga
to intubacji dotchawiczej i wentylacji mechanicznej. Ciśnienie
śródczaszkowe powinno wynosić <15mmHg.
4. Diuretyki obniżają ciśnienie śródczaszkowe.
Mannitol konsultacja z neurochirurgiem; 1g/km m.c. i.v.
(jako 20% roztwór w ciągu 20 min). Można uzupełnić furosemidem
(dla dorosłych 40-80 mg i.v.)
5. Leczenie drgawek profilaktyczne podanie fenytoiny (18mg kg
m.c. i.v. we wlewie 50 mg/min)
6. Zapobiec przewodnieniu, które nasila obrzęk mózgu
7. Zapobieganie hipertermii (nasila uszkodzenia układu nerwowego)
8. Pomocnicze jest uniesienie głowy pacjenta o 30� (z właściwym
zabezpieczeniem kręgosłupa szyjnego)
9. Szczególne sytuacje otwory zwiadowcze (trepanacje)
Wstrząśnieni Stłuczenie Krwawienie Złamanie Otwarte
e mózgu mózgu mózgowe podstawy czaszki zranienie
czaszkowo-
mózgowe
Przyczyny Tępe lub ostre urazy czaszki
krótka dłuższa utrata zaburzenia utrata rana na skórze
Rozpoznanie
utrata przytomności, świadomości, przytomności, owłosionej głowy
przytomnośc zaburzenia nierówne możliwość ewent.
i; oddechowe. z
renice, zaburzeń krwawienie,
póz
niej: kurcze, zaburzenia oddechowych, utrata
mdłości, porażenia. oddechu, krwiaki przytomności
wymioty, kurcze, oczodołów,
niepamięć, porażenia, ( okulary"),
zawroty, utrata sączenie krwi
bóle głowy przytomności z ust, nosa
Krwawienie Krwawienie w Wystąpienie zakażenie opoi
Zagrożenia
w mózgu i mózgu i zakażenia mózgowych
ponowna ponowna i mózgu
utrata utrata
świadomości, przytomności
utrata
przytomnośc
i
utrata przytomności, zakrztuszenie, zaburzenia oddechu, bezdech
kontrola stanu świadomości, kontrola oddechu, nie przykrywać i jałowy opatrunek
Postępowanie
przy utracie przytomności i zachowanym oddechu nie obmywać bez ucisku
ułożenie na boku, pacjenta przytomnego ułożyć krwawienia
z uniesionym tułowiem, przy bezdechu sztuczne
oddychanie ewent. reanimacja, stała kontrola
czynności życiowych, doraz
ne wezwanie
pogotowia ratunkowego, chorego położyć
Ostrożne zdejmowanie hełmu nieprzytomnemu motocykliście:
a  ratujący pociąga za hełm, w czasie gdy druga osoba zwalnia podpinkę
spod brody,
b  po czym podkłada rękę pod kark nieprzytomnego i podtrzymuje
szczękę,
c w czasie zdejmowania hełmu każdy pociąga go w swoją stronę, d  po
zdjęciu hełmu pierwszy ratownik ujmuje mocno głowę w okolicy uszu.