Heurystyka dostępności
Heurystyki formułowania
Jak często policjant w USA używa broni?
Zabójstwo czy samobójstwo?
sądów
Ocena częstości lub prawdopodobieństwa wystąpienia
Heurystyka nieświadomie stosowana  droga na skróty
zdarzenia w oparciu o łatwość z jaką jego przykłady
zdarzenia w oparciu o łatwość z jaką jego przykłady
 uproszczona reguła myślenia
przychodzą nam na myśl (stąd błędne wnioskowanie)
pozwalająca na formułowanie sądów bez analizy
Przyczyny łatwości przychodzenia na myśl:
większości informacji, na których sąd powinien się
częstość występowania zdarzeń
opierać
obiektywna częstość występowania zdarzenia / drastyczność,
wyrazistość, bliskość czasowa
20 paz
dziernika 2011r. Wykład 3  heurystyki, dysonans poznawczy 1 Wykład 3  heurystyki, dysonans poznawczy 2
Heurystyka zakotwiczenia/dostosowania Heurystyka symulacji
Liczba obywateli USA, ludność miejska w Kambodży
Wydawanie sądu w oparciu o wyobrażenie (symulacjęmentalną)
Oceniając jakąś wartość liczbową (częstośćlub
przebiegu zdarzeń
prawdopodobieństwo wystąpienia czegoś) za punkt wyjścia
Myślenie kontrfaktyczne  myślenie o tym, co mogłoby się
przyjmujemy jakąś łatwo dostępną wartość (także wartości
zdarzyć, ale się nie zdarzyło wpływa na oceny i emocje
przy dużej łatwości wyobrażenia lepszej perspektywy zdarzenie negatywne
przy dużej łatwości wyobrażenia lepszej perspektywy zdarzenie negatywne
arbitralnie narzucone) a następnie modyfikujemy (na ogół
arbitralnie narzucone) a następnie modyfikujemy (na ogół
oceniamy jako bardziej negatywne
niewystarczająco) swój sąd na podstawie kontekstu i wiedzy
funkcje: łatwiej znieśćprzykre zdarzenie, można uniknąćzdarzenia
niepomyślnego
Przyczyny błędów:
Efekt wyjaśniania  z powodu zaangażowania w myślenie o
zakotwiczenie jest automatyczne
przyczynach jakiegoś zdarzenia jego wystąpienie oceniamy jako
przetwarzanie informacji i zachowanie są zdominowane przez
bardziej prawdopodobne
zaktywizowaną wiedzę
korekta jest intencjonalna, kontrolowana  łatwiej ulega
Złudzenie mądrości po fakcie  efekt wyjaśniania działający
dezorganizacji
wstecz,  z góry to wiedziałem
Wykład 3  heurystyki, dysonans poznawczy 3 Wykład 3  heurystyki, dysonans poznawczy 4
Heurystyka reprezentatywności
W ciągu ostatniej doby urodziło się 12 dzieci.
Jaka jest szansa, że urodziły się w kolejności A, B lub C?
Dysonans poznawczy
A) Dz Dz Dz Dz Dz Dz Chł Chł Chł Chł Chł Chł
B) Chł Chł Chł Dz Dz Dz Chł Chł Chł Dz Dz Dz
C) Dz Chł Chł Dz Chł Dz Dz Chł Dz Chł Dz Chł Aronson  Serce i umysł rozdz. 3, s. 78-122
C) Dz Chł Chł Dz Chł Dz Dz Chł Dz Chł Dz Chł Aronson  Serce i umysł rozdz. 3, s. 78-122
Wojciszke  Człowiek wśród ludzi , s. 52-55
Ocena przynależności obiektu do kategorii na podstawie
jego podobieństwa do typowych egzemplarzy tej kategorii
Informacja o proporcji podstawowej
Poszukiwanie przyczyn zdarzeń w zdarzeniach podobnych
Poszukiwanie ważnych przyczyn dla ważnych zdarzeń
Wykład 3  heurystyki, dysonans poznawczy 5 Wykład 3  heurystyki, dysonans poznawczy 6
Dysonans poznawczy  definicja Dysonans poznawczy  proces
Niezgodność:
Ludzie dążą do zgodności pomiędzy różnymi
nowa informacja lub myślenie o jakimś aspekcie
przekonaniami, zaś niezgodność pomiędzy dwoma
zachowanie sprzeczne z postawą
elementami poznawczymi dotyczącymi tej samej sprawy
podjęcie decyzji
wywołuje dysonans poznawczy  przykre napięcie o
Napięcie  popęd
własnościach popędu  motywujący do działania w
ogólna mobilizacja organizmu
ogólna mobilizacja organizmu
kierunku zniesienia uczucia dyskomfortu
motywacja do redukcji rozbieżności w celu redukcji napięcia
motywacja do antycypacyjnego unikania dysonansu
Elementy poznawcze:
Reakcje redukujące dysonans
myśli, wiedza (poglądy, przekonania)
racjonalna: zmiana postaw i zachowania, jeśli na to wskazują
emocje
wiarygodne z
ródła
zachowanie
racjonalizująca:
poszukiwanie uzasadnienia dla dotychczasowych postaw i zachowań
zamrożenie decyzji
Wykład 3  heurystyki, dysonans poznawczy 7 Wykład 3  heurystyki, dysonans poznawczy 8
Dysonans poznawczy  sposoby redukcji Dysonans podecyzyjny
Występuje po podjęciu decyzji, na ogół jest redukowany przez:
Racjonalny: zmiana błędnego elementu poznawczego
jeśli mój stosunek do X jest negatywny, a z wiarygodnego z
ródła docierają informacje,
zamrożenie decyzji (subiektywne podwyższenie wartości wybranej alternatywy
że się mylę, powinnam zmienić swój stosunek do X
i obniżenie wartości opcji odrzuconej)
Racjonalizacje: uzasadnianie dotychczasowego stanu
przekonywanie innych do wybranej przez siebie alternatywy
rzeczy (poglądu, uczucia, zachowania) przez:
zniekształcanie sympatii i antypatii
zniekształcanie sympatii i antypatii
zmianę jednego z elementów tak, żeby były mniej sprzeczne
dodanie nowego elementu wspierającego dotychczasowy stan rzeczy Wystąpieniu dysonansu podecyzyjnego sprzyja:
Racjonalizacja jest skutkiem potrzeby podtrzymywania naszej
ważność decyzji
samooceny, potwierdzania własnej konsekwencji i postępowania
kosztowność decyzji (np. wysiłek)
zgodnego z przekonaniami i ma miejsce znacznie częściej niż
stopień nieodwołalności decyzji
racjonalna redukcja dysonansu
konsekwencje decyzji
Mieszkanie na Kabatach zamienię na mieszkanie na Pradze
Jestem nałogowym palaczem i dowiaduję się o konsekwencjach dla zdrowia
wysoka samoocena
Pomogłam/skrzywdziłam bez powodu. Jaki jest mój stosunek do tej osoby?
Wykład 3  heurystyki, dysonans poznawczy 9 Wykład 3  heurystyki, dysonans poznawczy 10
Dysonans a zmiana poglądów i zachowania Samoocena a motywacja do redukcji DP
Podtrzymywanie poczucia własnej (Tesser 1988)
Kiedy dysonans prowadzi do utwierdzenia się w
dążymy do podtrzymania dobrego zdania na swój temat
dotychczasowej decyzji/zachowaniu/poglądach?
wyobrażenie, że zachowanie innej osoby może stanowić zagrożenie dla
Technika niskiej piłki
naszej samooceny prowadzi do dysonansu i skłania do jego redukcji
wzbudzenie wrażenia, że decyzja jest nieodwracalna
siła poczucia zagrożenia zależy od tego, jak bliska nam jest osoba, od której
wykorzystanie reguły konsekwencji i zaangażowania
pochodzi zagrożenie i jak ważnej (dla JA) sprawy to zagrożenie dotyczy
klient ostatecznie utrzymuje początkową decyzję mimo, iż okazuje się ona
np. dlaczego niekiedy wolimy pomóc obcemu niżprzyjacielowi?
np. dlaczego niekiedy wolimy pomóc obcemu niż przyjacielowi?
niekorzystna (zanik korzyści będącej podstawą początkowej decyzji)
Autoafirmacja (Steele, 1988)
Autoperswazja
likwidacja zagrożenia dla samooceny przez potwierdzenie swojej
np. obrona stanowiska niezgodnego z własnąpostawą
kompetencji w innej niż zagrożona dziedzinie
np. decyzja o nieetycznym zachowaniu
Samopotwierdzanie (Swann, 1984, 1990)
np. niewystarczająca kara
dążenie do potwierdzania własnego pojęcia o swojej osobie bez względu na
Pułapka racjonalizacji to, czy jest mniej czy bardziej pozytywne, odrzucanie opinii niezgodnych z
własnym pojęciem Ja, o ile:
Redukcja dysonansu na drodze racjonalizacji prowadzi do kolejnych
konsekwencje niewłaściwej oceny są duże (np. częsty kontakt), nie osiągnęliśmy
zachowań zgodnych z początkową postawą i utrudnia jej zmianę
jeszcze granic możliwości (adekwatna inf. zwrotna umożliwia poprawę)
12
Wykład 3  heurystyki, dysonans poznawczy 11 Wykład 3  heurystyki, dysonans poznawczy