Definicje
Definicje
Stereotypy
Stereotyp
Uprzedzenia
charakterystyka grupy jako całości
Dyskryminacja
Uprzedzenie
nasycony emocjonalnie stosunek do przedstawicieli danej
Przejawy, mechanizmy i konsekwencje stosowania
grupy
Dyskryminacja
nieusprawiedliwione, krzywdzące działanie przeciwko danej grupie
lub jej przedstawicielowi
1 2
Stereotypy Stereotypy
Stereotypy Stereotypy
Stereotyp jako efekt procesu kategoryzacji
Cechy:
Cechy kategorialne:
nadmierne uproszczenie
narodowość, rasa, płeć, preferencje seksualne, religia, wygląd, hobby,&
silne wartościowanie
Podział: grupa własna vs grupa obca
nadgeneralizacja
nadgeneralizacja
oporność wobec zmian minimalne warunki międzygrupowe
Tendencyjność przetwarzania informacji i wydawania sądów
Cechy indywidualne sprzyjające posiadaniu stereotypów i
wobec grupy własnej i obcej
kierowaniu się nimi:
faworyzacja grupy własnej
szerokość kategorii poznawczych
deprecjacja grup obcych
(teoria tożsamości społecznej, Tajfel i Turner, 1986, motyw autowaloryzacji)
dostrzeganie korelacji pozornych
Przecenianie jednorodności grupy obcej
3 4
Postrzegany konsensus społeczny, efekt fałszywej zgodności
Funkcje i y
ródła Kanały transmisji stereotypów
Funkcje i y
ródła Kanały transmisji stereotypów
FUNKCJE
Język, kultura (normy), media
Egotystyczne / Tożsamościowe
podręczniki / książki / bajki / czasopisma
tendencyjność podawania informacji
y
RÓDA
A
międzygrupowa asymetria językowa
międzygrupowa asymetria językowa
Przejmowanie od innych / Współtworzenie
twarzyzm
Podstawy  wyboru grup społecznych poddawanych stereotypowi:
reklama
Oddziaływania społeczne:
np.: płeć a role rodzinne/zawodowe, płeć a intelekt czy uroda, uroda a intelekt
Rzeczywisty konflikt interesów
rodzice i bezpośrednie otoczenie społeczne
Rola kozła ofiarnego
Przeniesienie agresji
prawo ( pisane i  nie pisane )
Koncepcja kategoryzacji społecznych
samospełniające się proroctwa a utrzymywanie się/wzmacnianie stereotypów
różnice międzykategorialne i wewnątrzkategorialne (Tajfel, 1981)
5
6
Wpływ na przetwarzanie informacji Posługiwanie się stereotypami
Wpływ na przetwarzanie informacji Posługiwanie się stereotypami
Okoliczności sprzyjające powstawaniu stereotypów
Aktywizacja stereotypów:
i posługiwaniu się nimi:
ułatwia wykrywanie związanych z nimi danych
sytuacje stawiające duże wymagania poznawcze
sprzyja oszczędności zasobów poznawczych
(myślenie schematyczne w wyniku przeciążenia poznawczego)
ułatwia przypominanie sobie informacji dotyczących stereotypu
silna potrzeba struktury i spójności grupowej
silna potrzeba struktury i spójności grupowej
potrzeba podniesienia samooceny i poczucia własnej wartości
W pewnych warunkach wpływa na:
treść spostrzeżeń dotyczących członków grup stereotypizowanych
Potrzeba uproszczenia i uporządkowania informacji nasila się szczególnie
poczucie własnej tożsamości
w sytuacjach kryzysowych, np.:
traktowanie członków grup stereotypizowanych
wojna, recesja gospodarcza, klęski żywiołowe
/znaczące doświadczenia osobiste/
* akcentuacja (Tajfel, 1969)
7 8
Przetwarzanie inf. stereotypowej
Przetwarzanie inf. stereotypowej
Metody pomiaru stereotypów
Metody pomiaru stereotypów
Dwustopniowy model poznawczego przetwarzania
Skala przymiotnikowa
Skala przymiotnikowa
stereotypów (Devine, 1989)
(badani wybierają z obszernej listy przymiotników te, które w ich
przekonaniu charakteryzują członków danej grupy)
Automatyczne
(pojawienie się wyzwalacza  członka grupy, odpowiedniego
stwierdzenia lub etykiety  powoduje udostępnienie /wydobycie z
stwierdzenia lub etykiety  powoduje udostępnienie /wydobycie z
Metoda procentowa
Metoda procentowa
Metoda procentowa
Metoda procentowa
pamięci/ stereotypowego myślenia o danej grupie i jej przedstawicielach)
(badani wskazują, jaki procent członków danej grupy posiada każdą z
wymienionych cech)
Utajone poznanie
Automatycznie wzbudzane wartościowanie innych ludzi wpływa na nasze
zachowanie/postawy względem nich, bez uświadomienia przez nas tej
Metoda stopy diagnostyczności
Metoda stopy diagnostyczności
zależności, a więc bez możliwości kontroli
(badani wskazują, jaki procent członków danej grupy posiada każdą z
Kontrolowane wymienionych cech, a następnie określają, jaki odsetek ludzi w ogóle
posiada daną cechę)
(świadome odrzucanie, ignorowanie myśli /informacji stereotypowych/
udostępnionych pamięci przez pojawienie się bodz
ca wyzwalającego)
10
9
IAT  ustalenia Rodzaje uprzedzeń
Rodzaje uprzedzeń
Uprzedzenie  negatywny (najczęściej) lub pozytywny (rzadko)
Uprzedzenia Białych wobec Czarnych i vice versa
(Greenwald i in., 1995)
stosunek do jakiejś osoby wynikający z przynależności
Uprzedzenia Koreańczyków wobec Japończyków i vice versa tej osoby do określonej grupy społecznej
(Greenwald i in., 1995)
Dominatywne
Uprzedzenia starszych wobec młodszych i vice versa
Uprzedzenia starszych wobec młodszych i vice versa
powstałe na bazie pogardy, przekonańo własnej wyższości (lub własnej grupy)
powstałe na bazie pogardy, przekonań o własnej wyższości (lub własnej grupy)
(Mellot i in., 2000)
lub przekonania o tym, że odmienność innych uwłacza ludzkiej godności
Reakcja: unikanie bezpośredniego kontaktu
Uprzedzenia kobiet wobec mężczyzn i vice versa
(Rudman i in., 2001)
Awersywne
Ukształtowane na bazie silnych emocji negatywnych: lęku, wstrętu, nienawiści
Preferencje własnej partii politycznej (Maison, 1995)
Reakcja: atak, poszukiwanie kozła ofiarnego
Negatywna postawa wobec palenia u palaczy
Ambiwalentne
(Maliszewski, 2004)
Wewnętrznie sprzeczne: np. podziw i lęk
Reakcja: w konsekwencji zwiększenie dystansu (gradient unikania vs dążenia)
11 12
Osłabianie stereotypów i uprzedzeń
Osłabianie stereotypów i uprzedzeń Hipoteza kontaktu
współpraca / wzajemna zależność
Przeciwdziałanie przez świadomą kontrolę
Przeciwdziałanie przez świadomą kontrolę
wspólny cel
(monitorowanie i kontrolowanie myśli i działań)
równy status
efekt sprężyny (-)
indywidualizacja kontaktu
automatyzacja kontroli (van Knippenberg i Dijksterhuis, 2000) (+)
nieformalne interakcje / sprzyjające warunki nieformalne
społeczne normy równości
Wpływ informacji niezgodnych ze stereotypem  model:
Wpływ informacji niezgodnych ze stereotypem  model:
Badania B. Weigl (1999)  osłabianie uprzedzeń u dzieci i młodzieży na Opolszczyz
nie
buchalteryjny
Kontakt:
przekształceniowy
personalizujący  zacieranie przynależności grupowej, podważanie
tworzenia stereotypów niższego rzędu
negatywnego stereotypu członków danej grupy (+)
międzygrupowy  akcentowanie przynależności grupowej (-)
Hipoteza kontaktu (czy  Żywa Biblioteka lub Marsze Równości mogą zadziałać?)
Hipoteza kontaktu (czy  Żywa Biblioteka lub Marsze Równości mogązadziałać?)
Rola czynników społecznych (normy, wcześniejsze relacje między grupami) i
13 14
Rekategoryzacja
Rekategoryzacja
demograficznych (wiek, wykształcenie, klasa społeczna)
Rekategoryzacja Przejawy i konsekwencje
Działanie w kierunku osłabiania stereotypów i uprzedzeń prze
Współczesne przejawy:
przekształcenie poznawczych reprezentacji przedstawicieli grupy
Stereotypów
własnej i obcej, dążenie do utworzenia jednej (wspólnej),
Uprzedzeń
nadrzędnej kategorii:
Dyskryminacji
wywoływanie rekategoryzacji
kolor skóry / rysy twarzy a kary więzienia
kolor skóry / rysy twarzy a kary więzienia
wykorzystywanie współzależności
zinstytucjonalizowany rasizm / seksizm
akcentowanie konieczności uzasadniania decyzji (przekonań)
kolor oczu a wyniki szkolne uczniów
aktywizacja uznanych wartości
Konsekwencje stereotypów:
odwoływanie się do pozytywnego autowizerunku
wskazywanie na rozbieżności między zachowaniem idealnym
interpersonalne  wpływ stereotypów na to, jak osoby
a rzeczywistym
stygmatyzowane są traktowane przez innych
powoływanie się na osobisty interes osoby streotypizującej
intrapersonalne  wpływ stereotypów na to, co osoby
Rola czynników społecznych (normy, wcześniejsze relacje między grupami)
stygmatyzowane myślą o sobie (pojęcie ja) i jak postępują
i demograficznych (wiek, wykształcenie, klasa społeczna)
15 16
Stereotypy ról płciowych Literatura do wykładu
Literatura obowiązkowa:
Rola płciowa: rola tradycyjna vs postępowa
 oczekiwany i popierany przez społeczeństwo wzorzec zachowań przejawianych
Aronson, E., Wilson, T.D., Akert, R. (dowolne wydanie). Psychologia
przez jednostkę w konkretnych sytuacjach
społeczna. Serce i umysł (rozdz. 13, s. 536-587). Poznań: Zysk i S-ka.
Stereotyp płci:
Wojciszke, B. (2002). Człowiek wśród ludzi. Zarys psychologii
uproszczony, nadogólny, wartościujący i trwały schemat kobiet i mężczyzn oraz
uproszczony, nadogólny, wartościujący i trwały schemat kobiet i mężczyzn oraz
społecznej (rozdz. 2, s. 68-80). Warszawa: Wyd. Nauk. SCHOLAR.
społecznej (rozdz. 2, s. 68-80). Warszawa: Wyd. Nauk. SCHOLAR.
zespół postaw i przekonań wobec męskości i kobiecości
Literatura uzupełniająca:
Postawa rodzajowa:
ustosunkowanie wobec kobiet lub mężczyzn pełniących określone role rodzajowe
Aronson, E. (2002, red.). Człowiek istota społeczna. Wybór tekstów (cz. VII,
rozdz. 28, 29 oraz 30, s. 501-541). Warszawa: Wyd. Nauk. PWN.
- konserwatywna: pozytywny stosunek wzgl. osób pełniących role tradycyjne
- liberalna: pozytywne ustosunkowanie do osób pełniących role postępowe
Reklama  kształtowanie/podtrzymywanie stereotypów ról rodzajowych 
konsekwencje interpersonalne i intrapersonalne
17 18