518 Probl Hig Epidemiol 2008, 89(4): 518-520
Kontakty z narkotykami młodzieży szkół gimnazjalnych
Contact with narcotic drugs by young people from junior high schools
LUDMIA
A WASZKIEWICZ, KATARZYNA POA
TYN-ZARADNA, KATARZYNA ZATOC
SKA, DOROTA WARGOSZ
Katedra i Zakład Medycyny Społecznej Akademii Medycznej im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
Wprowadzenie. Problem narkotyzowania się młodzieży staje się coraz Introduction. The problems of narcotic drug use of young people has
bardziej powszechny i dosięga on coraz młodsze dzieci. Z roku na rok coraz become very common and reaches younger children. Every year more
więcej młodych osób sięga po narkotyki. Większość robi to raz lub kilka razy young people start to take drugs. The majority take only a single dose, but
i więcej nie próbuje, jednak duża liczba tych co spróbowali uzależnia się. many become addicted.
Cele pracy. Zbadanie i określenie czynników skłaniających młodzież Aim. The examination and determination of factors inducing young people
gimnazjalną do sięgnięcia po narkotyki. Wskazanie działań zapobiegających to try drugs. The indication of actions preventing this phenomenon among
występowaniu zjawiska narkomanii wśród gimnazjalistów. the junior high school pupils.
Materiał i metoda. Anonimowe badania ankietowe przeprowadzono Material and methods. An anonymous questionnaire research was carried
w roku szkolnym 2006/2007 wśród 160 uczniów uczęszczających do I, II out in the 2006/2007 school year among 160 pupils from I, II, III class of
i III klasy gimnazjum w Wołowie. Dane przeanalizowano z uwzględnieniem the junior high school in Wolow. The results of the research were analyzed
płci oraz miejsca zamieszkania (miasto, wieś). with respect to gender and place of living (town, village).
Wyniki. Prawie wszyscy uczniowie (94,7%) identyfikujÄ… heroinÄ™, haszysz, Results. Almost all of the pupils (94.7%) recognize heroin, hashish,
marihuanÄ™, kokainÄ™, amfetaminÄ™ jako substancje narkotyczne. Uczniowie marijuana, cocaine, amphetamine as drugs. The town pupils significantly
zamieszkali w mieście istotnie częściej zaliczali do narkotyków LSD i grzyby more often identified LSD and hallucinogenic fungi as narcotics. The
halucynogenne. Najczęściej wskazywanym z
ródłem pozyskiwania informacji most frequent source of information on drugs for young people were mass
o narkotykach były środki masowego przekazu (44,4%), następnie koledzy, media (44.4%), friends (32.5%), school (13.8%) and parents (6.9%). In
koleżanki (32,5%), szkoła (13,8%) oraz rodzice 6,9%. Aż jedna czwarta the examined population, every fourth pupil admitted to the use of drugs
badanych zadeklarowała, że co najmniej raz zażyła narkotyk. Pomiędzy at least once. There were no differences regarding gender and place of
badanymi nie stwierdzono różnic ze względu na płeć oraz miejsce living. All respondents declared at least a single use of drugs. From among
pochodzenia. Wszyscy zadeklarowali jednokrotne zażycie narkotyku. 40 pupils 27 tried drugs during a party or a disco.
Spośród 40 uczniów aż 27 zażyło narkotyk na prywatce lub dyskotece.
Conclusions. 1. The most frequent reasons of experimenting with drugs
Wnioski. 1. Najczęściej motywem eksperymentowania z narkotykami jest are curiosity, boredom and the infl uence of friends. The membership in
ciekawość, nuda i wpływ rówieśników. Przynależność do grupy akceptującej a drug-accepting group is mostly an effect of an absence of satisfying
narkotyki wynika głównie z braku satysfakcjonujących kontaktów family contacts. 2. It would be advisable to intensify prophylactic programs
z rodziną. 2. Wskazane byłoby zintensyfikowanie działań profilaktycznych focused on prevention of drug addiction and promotion of healthy lifestyle
ukierunkowanych na zapobieganie uzależnieniom i promujących zdrowy styl at schools, teaching the pupils assertive behaviour and indicating the areas
życia na terenie szkół, nauczenie zachowań asertywnych oraz wskazanie of developing their interests at their leisure.
młodzieży miejsc, w których może rozwijać swoje zainteresowania w czasie
Key words: drugs, junior high school pupils, pupils
wolnym.
Słowa kluczowe: narkotyki, gimnazjaliści, uczniowie
© Probl Hig Epidemiol 2008, 89(4): 518-520 Adres do korespondencji / Address for correspondence
Prof. dr hab. Ludmiła Waszkiewicz
www.phie.pl
Katedra i Zakład Medycyny Społecznej Akademii Medycznej im. Piastów
Śląskich we Wrocławiu, 50-345 Wrocław, ul. Bujwida 44
Nadesłano: 22.10.2008
telefax (0-71) 328-21-45, e-mail: [e-mail]
Zakwalifikowano do druku: 28.12.2008
Wprowadzenie myśli  wspólną ich cechą jest utrata zdolności auto-
regulacji, która prowadzi do rozległych konsekwencji
Problematyka uzależnień jest współcześnie tak
natury fizycznej, psychicznej i społecznej [1].
rozległa, że zmusza do ograniczenia zakresu przed-
Problem narkotyzowania się młodzieży staje się
stawianych pojęć do tych najważniejszych z punktu
coraz bardziej powszechny i dosięga on coraz młod-
widzenia omawianych zjawisk, czyli form uzależnienia
szych dzieci [2, 3, 4, 5]. Większość robi to raz lub
wyodrębnianych ze względu na kryterium rodzaju
kilka razy i więcej nie próbuje, jednak duża liczba tych
przyjmowanych środków  alkohol, narkotyki, tytoń.
co spróbowali uzależnia się. Wśród licznych powodów
Niezależnie od tego, jaką formę uzależnienia mamy na
Waszkiewicz L, Połtyn-Zaradna K, Zatońska K, Wargosz D. Kontakty z narkotykami młodzieży szkół gimnazjalnych 519
sięgnięcia po narkotyk przez młodzież najczęściej cji psychoaktywnych badani zaliczyli w kolejności:
wymieniane są: ciekawość, nuda, stres, potrzeba kleje i rozpuszczalniki (71%), ekstazy (57%), LSD
identyfikacji z grupą rówieśniczą, presja ze strony (52,5%), grzyby halucynogenne (52,8%), najrza
przyjaciół, chęć poprawy samopoczucia, chęć lepszej dziej leki uspokajające i nasenne (18,5%). Uczniowie
zabawy [6, 7, 8]. Jako osoby najbardziej narażone zamieszkali w mieście istotnie statystycznie częściej
na siÄ™gniÄ™cie po narkotyk wymienia siÄ™ osoby, które zaliczali do narkotyków LSD (Ç2=7,235; p=0,01,
cechuje brak pewnoÅ›ci siebie oraz brak takich umiejÄ™t- Q=0,41) i grzyby halucynogenne (Ç2=6,416;
ności jak: asertywność, konstruktywne radzenie sobie p=0,01, Q=0,19).
z sytuacjami trudnymi, rozwiązywanie konfliktów,
Prawie wszyscy uczniowie (99,4%) stwierdzili,
konstruktywne spędzanie czasu wolnego [9]. Znawcy
że w szkole odbywały się zajęcia, których celem było
tematu zwracają uwagę na fakt, że wystąpieniu uza-
zapoznanie młodzieży z problematyką narkomani.
leżnienia sprzyjają nieprawidłowości w środowisku
Trzy czwarte badanych deklarowało uczestnictwo
społecznym: w szkole (niepowodzenia w nauce, stres
w tych zajęciach. Większość osób, które uczestniczyły
szkolny), w grupie rówieśniczej (odrzucenie ze strony
w zajęciach (87%) oceniła je jako przydatne.
rówieśników, przejawianie przez rówieśników zacho-
W celu obiektywizacji oceny skuteczności zajęć
wań ryzykownych).
profilaktycznych realizowanych przez szkołę dokonano
porównania znajomości substancji psychoaktywnych
Cele pracy
w grupie uczniów, którzy zadeklarowali uczestnictwo
1. Określenie czynników skłaniających młodzież
w zajęciach i w grupie, która w zajęciach nie uczest-
gimnazjalną do sięgnięcia po narkotyki.
niczyła. Grupa uczniów deklarujących uczestnictwo
2. Wskazanie działań zapobiegających występowa-
w zajęciach poświęconych problematyce narkomanii
niu zjawiska narkomanii wśród gimnazjalistów.
istotnie statystycznie częściej identyfikowała jako sub-
stancje narkotyczne tylko LSD (Ç2=4,840; p=0,03,
Materiał i metoda
Q=0,39) oraz grzyby halucynogenne (Ç2=6,942;
Anonimowe badania ankietowe przeprowadzono p=0,01, Q=0,46). Ponieważ w obu grupach uczniów
w marcu 2007 r. wśród ogółu uczniów  160 osób leki nasenne i uspokajające były najrzadziej identyfi-
 uczęszczających do I, II i III klasy gimnazjum w Wo- kowane jako substancje psychoaktywne w działaniach
łowie. Badanie zostało przeprowadzone w trakcie profilaktycznych należałoby zwrócić szczególną uwa-
zajęć lekcyjnych przez ankietera  pod nieobecność gę na ten aspekt zagadnienia.
nauczyciela. W badaniu udział wzięli uczniowie w wie-
Pomimo, że większość uczniów uczestniczyła
ku 14-17 lat (średnia: 15 lat). Dziewczęta stanowiły
w zajęciach poświęconych zagadnieniom uzależnień
53,8% badanych. Kwestionariusz ankiety autorstwa
realizowanych przez szkołę i większość oceniła je po-
D. Wargosz, zawierał 31 pytań. Osiem pytań dotyczyło
zytywnie, jednak najczęściej wskazywanym z
ródłem
wiedzy gimnazjalistów na temat substancji psycho-
pozyskiwania informacji o narkotykach były media
aktywnych, z
ródeł pochodzenia wiedzy i oceny ich
(44,4%), następnie koledzy, koleżanki (32,5%),
skuteczności; 11 odnosiło się do sposobów spędzania
a szkoła uplasowała się dopiero na trzecim miejscu
czasu wolnego, kontaktów z rówieśnikami i rodzi-
(13,8%). Niepokojący jest również fakt, że tylko nie-
cami oraz sposobów pozyskiwania i wydatkowania
spełna 7% badanych pozyskuje wiedzę od rodziców.
pieniędzy. Dwanaście pytań adresowanych było do
Aż jedna czwarta badanych zadeklarowała, że co
gimnazjalistów, którzy co najmniej raz zażyli narko-
najmniej raz zażyła narkotyk. Pomiędzy tymi ucznia-
tyk. Pytania te dotyczyły rodzaju zażytej (zażywanej)
mi nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic ze
substancji psychoaktywnej, częstości jej zażywania,
względu na płeć oraz miejsce zamieszkania.
z
ródła pochodzenia, przyczyn sięgnięcia po narko-
Brak zróżnicowania ze względu na płeć i miej-
tyk oraz miejsca i okoliczności zażycia (zażywania)
sce zamieszkania jest faktem bardzo niepokojÄ…cym
narkotyku. Istotność statystyczna została oceniona
i wymaga przeprowadzenia szerszych badań zarówno
testem Ç2 Pearsona; przyjÄ™to poziom istotnoÅ›ci przy
wśród młodzieży zamieszkałej w mieście, jak i na wsi
pd"0,05. Kierunek i siła zależności została wyliczona
w celu weryfikacji rysujÄ…cych siÄ™ tendencji. Jeszcze
przy pomocy współczynnika korelacji Q-Yule a. Dane
badania HBSC przeprowadzone w 2002 roku [10]
przeanalizowano z uwzględnieniem płci oraz miejsca
wskazywały, że istotnie statystycznie częściej w grupie
zamieszkania (miasto, wieÅ›).
15-latków z narkotykami eksperymentowali chłopcy
i młodzież zamieszkała w mieście. Również badania
Wyniki
prowadzone w innych grupach wiekowych wskazywa-
Prawie wszyscy uczniowie (94,7%) identyfikowali
ły, że zażywanie substancji psychoaktywnych częściej
heroinÄ™, haszysz, marihuanÄ™, kokainÄ™, amfetaminÄ™
dotyczy młodzieży zamieszkałej w mieście [7].
jako substancje narkotyczne. Następnie do substan-
520 Probl Hig Epidemiol 2008, 89(4): 518-520
Wśród 40 uczniów, którzy zadeklarowali zażycie potwierdza fakt, że grupa uczniów, która zażyła
narkotyku najczęściej wymienianą substancją była narkotyk istotnie statystycznie częściej odczuwała
marihuana (25 osób), następnie haszysz (9 osób), niezrozumienie i brak akceptacji ze strony rodziców
czyli narkotyki z grupy tzw. miÄ™kkich. Åšwiadczyć to (Ç2=16,474; p=0,01, Q=0,67) oraz koleżanek i ko-
może z jednej strony o Å‚atwoÅ›ci w dostÄ™pie do tych sub- legów (Ç2=13,710; p=0,01, Q=0,63) niż mÅ‚odzież,
stancji, z drugiej zaś o powszechnym przekonaniu o ich która nie zażywała dotąd narkotyków.
znikomej szkodliwości. Pozostali uczniowie wskazali
Spośród 40 uczniów aż 27osób zażyło narkotyk
na zażycie ekstazy (2 osoby) i LSD (2 osoby).
na prywatce lub dyskotece, pozostali gimnazjaliści
W celu poznania przyczyn eksperymentowania zadeklarowali, że zażyli narkotyk w innych miejscach,
z narkotykami przez gimnazjalistów uczniom zadano w towarzystwie koleżanek i kolegów. Warto zaznaczy,
dwa pytania. Pierwsze z nich dotyczyło powodów się- że zdecydowana większość badanych (32 osoby)
gnięcia po raz pierwszy po narkotyki, drugie powodu dostała narkotyk właśnie od rówieśników, pozostali
jego zażycia. twierdzili, że zakupili narkotyk.
Najczęstszym powodem sięgnięcia po raz pierw-
Wnioski
szy po narkotyk była ciekawość (28 z 40 uczniów)
1. Najczęściej motywem eksperymentowania z nar-
oraz chęć zaimponowania innym (21 osób). Często
kotykami jest ciekawość, nuda i wpływ rówieśni-
powodem zażycia narkotyku była zła atmosfera życia
ków. Przynależność do grupy akceptującej narko-
rodzinnego. Na problemy w życiu rodzinnym wskazało
tyki wynika głównie z braku satysfakcjonujących
aż 20 spośród 40 gimnazjalistów, a także odrzucenie
kontaktów z rodziną.
przez rówieśników (7 osób), co można powiązać
2. Wskazane byłoby zintensyfikowanie działań pro-
z chęcią zaimponowania innym. Jako pozostałe po-
filaktycznych ukierunkowanych na zapobieganie
wody zażycia narkotyku gimnazjaliści wskazywali
uzależnieniom i promujących zdrowy styl życia na
w kolejności: trudności w nauce (5 osób), kłopoty
terenie szkół, nauczenie zachowań asertywnych
związane z okresem dojrzewania (5 osób), namowę
oraz wskazanie młodzieży miejsc, w których
przez kolegów, koleżanki (4 osoby), naśladowanie
może rozwijać swoje zainteresowania w czasie
innych (3 osoby).
wolnym.
Znaczenie relacji z rodzicami i rówieśnikami
jako czynnika determinującego zażycie narkotyku
Piśmiennictwo / References
1. Zimbardo PG, Ruch FL. Psychologia i życie. PWN, Warszawa 6. Richard D. Narkotyki. Książnica, Katowice 1999.
2002: 447.
7. Pietryka-Michałowska E, Wdowiak L, Dreher P. Zachowania
2. Ostaszewski K. Zmiany w używaniu przez młodzież zdrowotne studentów akademii medycznej. II. Analiza
substancji psychoaktywnych. Badania Mokotowskie. Alkoh spożycia alkoholu, palenia papierosów, zażywania
Narkom 1996; 25(4): 50. narkotyków, picia kawy. Zdr Publ 2004; 114(4): 534-535.
3. Ostaszewski K. Trendy w używaniu przez młodzież substancji 8. Okulicz-Kozaryn K, Borucka A, Kocoń K. Przyjmowanie
psychoaktywnych. Badania mokotowskie  kontynuacja. leków psychoaktywnych a używanie innych substancji
Alkoh Narkom 2001; 14 (3): 402-403. odurzających przez młodzież. Alkoh Narkom 2006; 19(1):
47.
4. Godwad-Sikora C. Rozpowszechnianie uzależnień lekowych
w Polsce. Alkoh Narkom 1996; (wyd. spec.): 6. 9. ZajÄ…czkowski K. Nikotyna, alkohol, narkotyki. Profilaktyka
uzależnień. Rubikon, Kraków 2001: 31-33.
5. Stępień E. Czynniki kontaktów z narkotykami w okresie
dorastania do wczesnej dorosłości (Badania katamnestyczne). 10. Woynarowska B. Mazur J. Zachowania zdrowotne młodzieży
Alkoh Narkom 2001; 14(3): 410-419. szkolnej w Polsce: wyniki badania HBSC 2002. Zdr Publ
2004; 114(2): 164.