Wojciech Buła, Adam Kowalski
Słownik pojęć i wyrażeń stosowanych w medycynie chińskiej
Jest to słownik minimum pozwalający zrozumieć terminy i pojęcie stosowane w pracach zamieszczonych na naszej stronie. Nie
jest naszym zamiarem przedstawianie ich w wyczerpujący sposób a jedynie zasygnalizowanie. Myślimy, że stopniowo przybędzie
prac mających wspomniane cechy.
Postanowiliśmy ujednolicić nazewnictwo, pisownię oraz definicje wprowadzanych pojęć. W medycynie chińskiej narządy traktuje
się w inny sposób niż ich odpowiedniki anatomiczne, dlatego dla odróżnienia piszemy je z dużej litery. Wówczas zrozumiałym
staje się, że omawiany przez nas narząd rozpatrujemy jako jego funkcjonalny i anatomiczny ekwiwalent.
Ogólne:
Zhang Fu System organów w TCM
Zhang System organów Yin
Fu System organów Yang
Jing Luo System kanałów i kolaterali
Xue Mai System kanałów i naczyń przenoszących krew
Ming Men Brama Życia.
Zang Fu - organ - termin, który jest używany do opisywania wnętrzności lub trzewi. Patrz wnętrzności i trzewia.
Wnętrzności i trzewia - bowels and viscera - zang fu - narządy klatki piersiowej i brzucha. Pięć trzewi to serce, płuca,
śledziona, wątroba i nerki. Osierdzie jest uważane za szóste trzewie w teorii kanałów. Sześć wnętrzności (stanowiących parę z
odpowiednimi trzewiami poprzez funkcjonalne pokrewieństwo) to żołądek, jelito cienkie, jelito grube, pęcherz moczowy,
pęcherzyk żółciowy i potrójny ogrzewacz. Funkcją trzewi jest produkcja i magazynowanie esencji, podczas gdy funkcją
wnętrzności jest trawienie pożywienia i transportowanie odpadków. Elementary Questions przedstawia to w następujący
sposób: "Te tak zwane pięć trzewi magazynuje podstawową qi (esencję qi - essential qi to podstawowe elementy ciała: krew, qi,
płyny, esencja) i nie uwalnia odpadków. Tak więc one są pełne, ale nie mogą być wypełnione. Sześć wnętrzności przetwarza i
wydala substancje, a nie magazynuje. Tak więc, one są wypełnione, ale nie pełne."
Chin: zang i fu, wywodzą się z zang, cang i fu bez znaczenia ciała, pierwotnie oznaczały centra zbioru ziarna, dawniej,
zazwyczaj oznaczały magazyn, a póz
niej położenie zarządu (miejsce zarządu).
Zang - viscus - pięć trzewi (płuca, nerki, wątroba, serce i śledziona). Patrz wnętrzności i trzewia.
Chin: pierwotnie chiński ideogram był pisany jako cang, oznaczając magazyn, a póz
niej był odróżniany poprzez dodanie
znaczenia ciała.
Ang: viscus jest liczbą pojedynczą, viscera mnogą.
Fu - bowel - narządy wewnętrzne (żołądek, jelito cienkie i grube, pęcherz moczowy, pęcherzyk żółciowy i potrójny ogrzewacz).
Patrz wnętrzności i trzewia.
Chin: fu, wywodzi się z fu, rezydencja, poprzez dodanie znaczenia ciała.
Jing Luo - channels and network vessels - ścieżki krwi i qi przenikające całe ciało, łączące wnętrzności i trzewia, kończyny i
stawy. Kanały są głównymi ścieżkami qi i krwi, podczas gdy sieć naczyń to małe gałęzie zapewniające dostarczenie qi i krwi do
wszystkich miejsc. Zakłócenia w kanałach są odzwierciedlone w nieprawidłowościach wzdłuż ich przebiegu. Akupunktura,
akupresura oraz stawianie baniek są w dużym stopniu oparte na teorii kanałów i sieci naczyń. Patrz dwanaście kanałów,
czternaście kanałów.
Xue Mai
Ming Men - life gate - brama życia - fizjologicznie istniejąca, kwestionowana morfologicznie tożsamość. Termin "brama życia" po
raz pierwszy pojawił się w The Inner Canon (nei jing), gdzie odnosił się do oczu. Odniesienie do "bramy życia" jako
wewnętrznego narządu ciała, po raz pierwszy pojawiło się w The Classic of Difficult Issues (nan jing),które stwierdza " Dwie
nerki, one nie są obie nerkami. Lewa jest nerką, a prawa jest bramą życia." Pytanie o bramę życia wywołało małą dyskusję aż do
czasów Ming i Qing, kiedy to kilka różnych teorii zostało wysuniętych:
a. obie nerki obejmują bramę życia;
b. przestrzeń pomiędzy nerkami jest bramą życia;
c. bramą życia jest qi poruszająca się pomiędzy nerkami;
converted by Web2PDFConvert.com
d. bramą życia jest korzeń prawdziwej qi i miejsce ognia i wody;
e. bramą życia jest ogień wczesnego nieba lub prawdziwe yang całego ciała;
f. bramą życia jest brama narodzin, np. u kobiet BRAMA NARODZIN, u mężczyzn BRAMA ESENCJI.
Brama narodzin - birth gate - chan men: 1. DRZWI YIN 2. Szyjka macicy. The Wings to the Classified Canon (lei jing fu yiqiu
zheng lu, san jiao bao luo ming men) stwierdza: "Na dnie macicy są drzwi, które u kobiety mogą być wyczute ręką. To jest to, co
zazwyczaj jest zwane chan men.
Brama esencji - essence gate - jing guan: bariera, która reguluje wydzielanie nasienia. Chiński termin jing oznacza esencję i jej
fizyczne odzwierciedlenie, nasienie. "Brama esencji" nie jest czysto definiowana, jako anatomiczna struktura. Zhang Jie-Bin
(Ming, 1563-1640) opisuje " bramę, którą uważa się za otwartą na ejakulację", która jest teraz często zwana bramą esencji.
Objawy, takie jak wypływ nasienia, wytrysk nasienia oraz przedwczesny wytrysk są atrybutami "braku bramy esencji" z powodu
choroby nerek. Patrz BRAMA ŻYCIA.
Substancje:
Określenie chińskie Odpowiednik polski
Qi Energia
Xue Krew
Jing Esencja
Shen Duch
Jin Ye Cenne płyny
Qi:
a. Powietrze, gaz, para, powietrze wydechowe (np. ODBIJANIE SI
ZGNIA

QI).
b. Zapach.
c. Aura.
d. Siły otoczenia (np. ZIMNO, WILGOĆ, SUCHOŚĆ ITD).
e. Natura (np. CZTERY QI).
f. Wszystkie szczególne natury (np. YIN QI).
g. Oddech (np. NIEDOBÓR QI i NIEDOBOROWA QI).
h. Różne dynamiczne zjawiska ciała (np. y
RÓDA
OWA QI, ODŻYWCZA QI, OBRONNA QI, QI WN
TRZNOŚCI I TRZEWI,
KANAA
QI), które są opisane w terminach, przedstawiających funkcje:
Aktywność: Qi jest wysoką aktywnością; ludzie wzrastają i rozwijają się, zarówno wszystkie fizjologiczne czynności, jak i
metabolizm są odbiciem aktywności qi.
Ogrzewanie: temperatura ludzkiego ciała i możliwość narządów i tkanek do spełniania ich funkcjonalnej czynności są
zależne od ogrzewającego działania qi.
Obronność: Qi jest zewnętrzną obroną ciała i zapobiega wnikaniu zewnętrznych czynników.
Transformacja: produkcja krwi i płynów, dystrybucja płynów i przekształcanie płynów w pot i mocz są wynikiem
transformacji qi. W tym pojęciu ukryty jest ruch lub zachowanie się qi. Qi zachowuje kierunek ku górze, w dół, do środka i
na zewnątrz, transportując ze sobą krew i płyny. Kombinacje tych czterech ruchów objaśniają wszystkie ruchy w ciele. Patrz
TRANSFORMACJA QI.
Panowanie: Bez względu na okoliczności, wylew krwi z naczyń jest zapobiegany przez hamującą funkcję Qi. Stąd mówi
się o tym, że "Qi panuje nad krwią". Ta funkcja zapobiega również nadmiernej utracie płynów poprzez nadmierne pocenie i
innych płynów oraz zapobiega nadmiernemu wydalaniu moczu.
i. Siła.
j. Złość.
k. Choroba (np. syndrom LEG QI, MOUNTING QI) PLUM-PIT QI.
l. Skrócenie dla chorób Qi (Pustka Qi, zastój Qi), jak pojawiające się w terminach ZABLOKOWANIE QI, ZASTÓJ QI, QI
PA
ODU, GUZ QI, KASZEL QI, NAGROMADZENIE QI, WYMIOTY QI.
Chin.:
converted by Web2PDFConvert.com
Nagromadzenie Qi - qi ji - qi accumulation
Nagromadzenie świadczy o dysharmonii dynamiki qi pochodzącej z lęku, zamyślenia, depresji lub złości. Nagromadzenie Qi jest
charakteryzowane przez ucisk w klatce piersiowej, czkawkę oraz uczucie rozszerzenia w okolicy żeber i brzucha. Czasami jest to
sporadyczne pojawianie się guzów (mas) i rozszerzającego się bólu nieumiejscowionego.
MED. Lecząc wątrobę i oczyszczając Qi używa się da qi qi tang (Wielki Odwar Siedmiu Qi) lub si ni san (Puder Przynoszący
Ulgę w Depresji) oraz xiang fu zi (kłącze cibory), kłącze ostryżu, qing pi (suszona skórka niedojrzałych owoców mandarynki)
oraz chen pi (dojrzałych owoców mandarynki).
ACU. Podstawowe leczenie prowadzone jest głównie na meridianach Watroby, Osierdzia, Pęcherzyka Żółciowego, GRP i
punkty zgodności tylnej. Wybrane punkty W3 (tai chong ), O6 (nei guan), Pż34 (yang ling quan), GRP6 (qi hai), GRP17 (shan
zhong), Pm18 ( gan shu), Pm17 (ge shu), Po6 (zhi gou) i Jg4 (he gu), igła z drenowaniem (osuszaniem). Patrz
NAGROMADZENIE.
Xue - krew - blood
Czerwony płyn ciała, który stosownie do tradycyjnych wyjaśnień pochodzi z esencji qi, pochodzącej z pożywienia z żołądka i
śledziony, które staje się czerwoną krwią po przejściu transformacji przez odżywczą qi i płuc (powietrza). Krew płynie do
wszystkich części ciała i jest zarządzana przez serce. Dzięki działaniu serca i płuc, ona płynie przez naczynia, dbając o
odżywienie całego ciała. Wszystkie trzewia i wnętrzności oraz części ciała liczą na odżywczą krew. Serce i wątroba posiadają
swoją własną krew, terminy krew serca i krew wątroby oznaczają krew w połączeniu z funkcjami tych dwóch trzewi.
Jing - esencja - essence: to co jest odpowiedzialne za wzrost, rozwój reprodukcję oraz determinuje siłę konstytucji i co jest u
mężczyzn fizyczną oznaką w postaci nasienia. Esencja jest złożona z wcześniejszej niebiańskiej esencji (wrodzona esencja),
która jest odziedziczona po rodzicach i z trwałej, uzupełnianej przez póz
niejszą niebiańską esencję (przyswojona esencja)
produkowaną z pożywienia przez żołądek i śledzionę. Póz
niejsza niebiańska esencja jest uważana za tę samą lub pochodną
esencji z ziarna i wody, z których qi, krew i płyny są również produkowane. Esencja często jest przytaczana jako esencyjna
(prawdziwa qi) qi, a ponieważ jest ona magazynowana przez nerki, zwana jest również esencją qi nerek. Jej funkcje mogą być
wywnioskowane z następujących ustępów z pierwszego rozdziału Elementary Questions (su wen):
"[U mężczyzn] w wieku dwóch ósemek (np. szesnaście lat), qi nerek jest bogata, "niebiańska dziesiątka" rośnie, esencja qi
płynie naprzód, yin i yang są w harmonii i [on] może zrodzić potomstwo (...)
W wieku siedmiu ósemek (np. pięćdziesiąt sześć lat) "niebiańska dziesiątka" (tian gui) jest wyczerpana, esencja zmniejsza
się, nerki stają się słabe, a ciało gubi swój rytm; (...)
(...) w wieku ośmiu ósemek zęby i włosy wypadają.
[U kobiet] w wieku dwóch siódemek, "niebiańska dziesiątka" (tian gui) wzrasta, kontrolujące naczynia płyną, przejście naczyń
jest wypełnione, miesiączka przychodzi zależnie od swojego czasu i ona może urodzić potomstwo (...).
W wieku siedmiu siódemek, kontrolujące naczynia są puste, przejście naczyń słabnie, "niebiańska dziesiątka" jest
wyczerpana, ujścia ziemi są przecięte, ciało psuje się i ona nie może dłużej rodzić potomstwa."
Ten cytat pokazuje jak naturalny rozwój jednostki od narodzin do śmierci oraz zdolność reprodukcji są tłumaczone w terminach
esencji qi nerek. Patologia esencji obejmuje wrodzoną niewydolność, póz
ne lub niewłaściwe dojrzewanie, przedwczesną
zgrzybiałość lub seksualne i reprodukcyjne dysfunkcje.
Shen - duch - spirit: synonymy: lekki duch, duch serca, duch myśli.
(w wąskim znaczeniu), o którym mówi się, że jest przechowywany przez serce, wraca do miejsca serca podczas snu, jest
niespokojny w warunkach palpitacji (kołatania) serca, wrażliwy na strach, rozdrażnienie serca, bezsenność i jest zmącony w
udarze wiatru lub kiedy patogenne czynniki przenikają osierdzie. Chińskie ogólne pojęcie ducha jest takie, że to jest to, co
robi nas przytomnymi i żwawymi podczas dnia, co staje się nieaktywne podczas snu i dlatego koresponduje z angielskim
słowem znaczącym w tym sensie psychiczny (pamięciowy) charakter myśli, uczuć i wypowiedzi. Patrz na pozycje spisane
poniżej.
Stany lub oddziaływania "Ducha"
ZANIEPOKOJENIE DUCHA SERCA (xin shen bu an)
BEZSENNOŚĆ (shi mian)
ZM
CENIE DUCHA (shen hun)
ZM
CENIE SNU (hun shui)
BREDZ
CA MOWA (zhan yu)
UTRATA PRZYTOMNOŚCI (bu xing ren shi)
MÓWIENIE DO SIEBIE (du yu)
BEZDy
WI
CZNE PORUSZANIE WARGAMI (zheng sheng)
DUCH WYKAZUJ
CY BRAK SWOJEGO MIEJSCA (shen bu shou she)
WZÓR OSIERDZIA (xin bao zheng)
converted by Web2PDFConvert.com
GOR
CO PRZENIKAJ
CE OSIERDZIE (re ru xin bao)
ŚLUZ MIESZAJ
CY OTWORY SERCA (tan mi xin qiao)
PADACZKA (xian)
PSYCHOZA I WYCOFANIE (dian kuang)
Patrz również ESENCJA DUCHA; MYŚL; ODDZIAA
YWANIE.
(w szerszym znaczeniu) to to, o czym mówi się, że jest obecne w indywidualnym charakterze zdrowia, w błyszczących
oczach, prostej postawie, fizycznej zręczności czystej spójnej mowie. Mówi się o tym, że "jeżeli pacjent ma ducha, on jest w
zasadzie zdrowy; jeżeli jest pozbawiony ducha, on jest skazany." Stąd duch traci pożyteczne światło w ciężkich stanach
dając dolegliwości. Stany ducha mogą być ukazywane w trzech podstawowych kategoriach: ożywienie, przygnębienie oraz
fałszywe ożywienie.
Ożywienie: Jeżeli pacjent ma błyszczące oczy, prawidłową postawę, klarowną mowę oraz odpowiada spójnie na zapytania,
ten stan mówi o posiadaniu ducha, wskazuje, że prawdziwa qi nie jest uszkodzona oraz że dolegliwość jest względnie mało
ważna. Mimo że pewne aspekty zdrowia pacjentów mogą być poważnie dotknięte, szybka poprawa może być osiągnięta.
Przygnębienie: Osłabienie esencji ducha (brak psychicznej energii), apatia, nieprawidłowa postawa, apatyczne wyrażanie
się, ciemna cera i oczy bez połysku, niski głos, wolna, zatrzymująca się mowa oraz niespójne odpowiadanie na zapytania są
oznaką stanu przygnębienia. One wskazują na względnie poważne stany, w których prawdziwa qi poniosła skutki uszkodzenia.
Mimo że może być obecne bez krytycznych oznak, radykalna opiek jest konieczna. W sytuacji, gdzie stan przygnębienia jest
szczególnie wyraz
ny, mogą występować oznaki zdezorganizowanej mowy, odrętwienie ducha myśli, karfologia (mimowolne
skubanie pościeli w zamroczeniu) oraz ogólne uczucie ociężałości zapobiegające obracaniu się pacjenta w łóżku.
Fałszywe ożywienie: Fałszywe ożywienie powszechnie występuje w trwałej lub poważnej chorobie oraz w ekstremalnie
ciężkich przypadkach osłabienia esencji ducha. Jeżeli, nagle, podczas choroby charakteryzowanej przez małomówność,
zatrzymywaną mowę i ekstremalnie ciemną cerę, pacjent staje się mocno gadatliwy i jego policzki są zarumienione i
wyjątkowo różowe, to jego nowy stan jest określany jako fałszywe ożywienie. Takie stany są niezwykle poważne i nie powinny
być mylone z poprawą. Fałszywe ożywienie oznacza poprawę w pewnych psychicznych postawach pacjenta, które nie są
odpowiednie do innych aspektów stanu. To jest oznaką, że stan pacjenta wkrótce dramatycznie pogorszy się i dlatego
wymaga specjalnej opieki. Patrz również ŻOA

DEK, DUCH ORAZ KORZEC
. Zwraca się uwagę, że słowo duch występuje
również w poważnych terminach odnoszących się do oka. Patrz DUCH WODY; DUCH GALARETY; DUCH GAA
KI; DUCH
y
RENICY.(SPIRIT WATER; SPIRIT JELLY; SPIRIT BALL; PUPIL SPIRIT)
Jin ye - cenne płyny - fluids: Wszystkie płyny ciała człowieka, obejmujące płyny (jin), wodniste płyny oraz płyny organiczne (ye),
gęste mętne płyny. Termin "płyny" obejmuje wszystkie prawidłowe płynne substancje ciała człowieka. Termin ten odnosi się do
płynów rzeczywiście płynących w obrębie ciała człowieka i do potu, śliny, soków żołądkowych, moczu i innych płynów
wydzielanych lub wydalanych przez ciało. Główną funkcją płynów jest utrzymywanie odpowiedniej wilgotności wnętrzności i trzewi,
ciała, skóry, włosów oraz otworów, nasmarowanych stawów, a także odżywienie mózgu, szpiku i kości. Mimo że odnosi się do
pojedynczej istniejącej rzeczy, "płyny" są często różnicowane w dwóch podstawowych formach, jako płyny (jin) i płyny organiczne
(ye), po atrakcyjne specyficzne charakterystyki.
Płyn (jin) odnosi się do takiego płynu, który jest względnie gruby, ruchomy oraz w swej jakości yang, podczas gdy płyn organiczny
(ye) wskazuje na gęsty, mało mobilny płyn, w swej jakości yin. Płyn jest przeważnie odnajdywany na zewnętrznej stronie ciała,
błonach śluzowych, w wilgotności ciała, skóry, włosów i w otworach oczu, uszu, ust, nosa, a także w innych wilgotnych otworach.
Pot i mocz są produkowane z tych płynów. Płyn organiczny jest umiejscowiony głównie we wnętrznościach i trzewiach, mózgu oraz
kościach i jest odpowiedzialny za nawilżenie stawów, a także częściowo za nawilżenie skóry. Pomimo różnic, płyn i płyn
organiczny są w kształcie pojedynczej rzeczy i są wzajemnie odwracalne (zamienne). Ta różnica jest bardzo często spotykana w
patologii, jak w przypadkach uszkodzenia płynów lub płynów organicznych.
Termin "płyn organiczny yin" jest czasami używany zamiennie z płynem organicznym, uwydatniającym swą naturę yin (gęsty,
ciężki i względnie nieruchomy). On może również luz
no odnosić się do wszystkich odżywczych płynów ciała i takich, które są
używane w przeciwieństwie do yang qi. Kształtowanie się, rozdział i wydalanie płynów, wymaga kompleksowych procesów, w
których płuca, śledziona, nerki, żołądek, cienkie, grube jelito, pęcherz moczowy i inne narządy grają główną rolę. Elementary
Questions (su wen, jing mai bie lun ) daje następujący opis:
"Napój (yin, wessany płyn), otwiera żołądek. Następnie jest doprowadzony do śledziony, a potem rozdzielany przez qi
śledziony. Następnie przechodzi do płuc, gdzie zapewnia regularne płynięcie przez drogi wodne w dół do pęcherza
moczowego. Tym sposobem, esencja wody jest rozdzielana na cztery części przez przechodzenie przez pięć kanałów."
Tworzenie płynów rozpoczyna się w żołądku, gdzie podstawowa qi (użyteczna część) płynów jest wchłonięta. Następnie,
śledziona dostarcza tę podstawową qi do płuc, rozdzielając ją wśród innych narządów. Wyrażenie ukazane w Elementary
Questions (su wen, tai yin yang ming lun), że śledziona "poruszająca płyny żołądka" odgrywa atrakcyjną, aktywną rolę w
asymilacji płynów. Płuca przez zarządzanie dyfuzją i oczyszczający ruch w dół, gwarantują regularny przepływ wody przez drogi
wodne. Funkcją nerek jest "destylowanie" płynu, niesienie czystości i mętności w dół. One odgrywają rolę w rozdzielaniu płynów
dookoła całego ciała i są odpowiedzialne za przekształcanie nadmiaru i zbytecznych płynów w mocz, który jest wydalany przez
pęcherz moczowy. Jelita są również wciągnięte w absorpcję płynów; np. jelito cienkie.
Rodzaje Qi:
converted by Web2PDFConvert.com
Określenie chińskie Odpowiednik polski
Yuan Qi Qi Pierwotna
Yeung Qi Qi Powietrza
Gu Qi Qi Pożywienia
Zhong Qi Prawdziwa Qi (mieszanina Qi z powietrza i Qi z
pożywienia)
Zheng Qi Ogólna Qi ciała
Ying Qi Qi odżywcza
Wei Qi Qi obronna
Yuan Qi - original qi - qi pierwotna: 1. qi z
ródłowa. 2. Prawdziwa qi.
NB: ten termin nie występował w The Inner Canon (nei jing).
Yuan qi - source qi - z
ródłowa qi: podstawowy rodzaj qi w ciele, który jest utworzony z kombinacji trzech innych rodzajów:
podstawowej qi nerek (essential qi); qi zbóż i wody wywodzącej się z przekształcającej funkcji śledziony; oraz powietrza (wielka
qi) wciąganego przez płuca. y
ródłowa qi wypływa z nerek (lub bramy życia) i jest magazynowana na polu cynobrowym (dan tian),
obszar ciała trzy cale poniżej pępka; osiąga wszystkie części ciała poprzez ścieżki potrójnego ogrzewacza, aktywizując wszystkie
narządy. Jest podstawą wszystkich fizjologicznych działań. Wszystkie pozostałe rodzaje qi właściwe dla ciała są rozważane jako
będące odzwierciedleniem lub wywodzące się ze z
ródłowej qi. y
ródłowa qi może być pobudzana poprzez punkty z
ródłowe
każdego meridianu. Porównaj z PIERWOTN
QI . (Original qi)
Zhong Qi - center qi - prawdziwa qi:
1. Qi śledziony i żołądka (środkowy ogrzewacz) i innych wnętrzności i trzewi o ile są one wplątane w trawienie i podtrzymywanie
czystości oraz usuwanie mętności.
2. Qi śledziony. Qi śledziony zarządza podnoszeniem, a uszkodzenie funkcji może przyjmować formę pustki śledziony znajdującej
odzwierciedlenie w wypadaniu odbytnicy lub macicy. Patrz OPADANIE PRAWDZIWEJ QI (zhong qi xia xian )
Ying Qi - construction qi - qi odżywcza: qi, która formuje krew i płynie z nią w naczyniach, pomagając odżywić całe ciało, jest
znana jako odżywcza qi (ying qi). Jak podkreśla The Magic Pivot (ling shu):
"Odżywcza qi wydziela płyny, uwalnia je w naczyniach, przeobraża je w krew, żeby odżywić kończyny i zaopatrzyć wnętrzności i
trzewia." Więcej ODŻYWIANIE
Ying - construction - odżywianie: skrót dla odżywczej qi, która jest podstawową qi formowaną z esencji pożywienia i która płynie
w naczyniach. Odżywianie jest uważane, że jest aspektem krwi.
Chin. ying, militarny obóz, działanie, rozwijanie.
Angielskie construction wyraża pierwotny sens ying w medycznym kontekście, odzwierciedlając analogię do państwowej
administracji, w której budowa lub zachowanie infrastruktury (różne części ciała) jest łączone z obroną. Również charakter
(rong), świetność, chwała, płodność (bujność) są również używane do opisu budowy. Patrz UTRATA PA
ODNOŚCI
Wei Qi - defense qi - obronna qi: qi opisywana jako będąca "gwałtowną, śmiałą i niepohamowaną", niezdolną do bycia
opanowaną przez naczynia i dlatego płynąca poza nimi. W klatce piersiowej i brzuchu ogrzewa narządy, podczas gdy na zewnątrz
płynie przez skórę i ciało, reguluje otwieranie i zamykanie otworów (np. przewody naczyń potowych) oraz utrzymuje skórę lśniącą i
zdrową, w ten sposób ochrania ZEWN
TRZE CIAA
A i zapobiega inwazji zewnętrznych czynników patologicznych. The Magic
Pivot (ling shu, ben zang pian) stwierdza, że
"obronna qi ogrzewa ciało i rumieni skórę; utrzymuje zaopatrzone otwory i kontroluje ich otwieranie i zamykanie." Jeżeli
obronna qi jest w harmonii, skóra jest sprężysta, a otwory są trzymane szczelnie i mocno (w dobrym stanie).
Narządy Zhang Fu:
Zhang (narządy pełne - miąższowe):
Określenie chińskie Odpowiednik polski
Shen Nerki - N
Pi Śledziona - Śl
Gan Wątroba - W
Xin Serce - S
Fei Płuca - Pł
Xin Bao Osierdzie - Oś
converted by Web2PDFConvert.com
Shen - kidney - nerki: dwa trzewia umiejscowione z tyłu, po obu stronach kręgosłupa; dwie nerki jako pojedynczy, czynnościowy
element. Nerka jest wewnątrz, a jej zewnętrze jest zgodne (koresponduje) z pęcherzem moczowym, a którym jest połączone
poprzez kanały. W pięciu fazach, ona jest odpowiednia dla wody.
Nerka zarządza wodą, magazynuje esencję, zarządza reprodukcją, jest korzeniem wczesnego nieba, zarządza kośćmi i
szpikiem, ma swoją krew we włosach głowy, otwiera uszy i dwa yin.
Podstawową funkcją nerek jest przekształcanie płynów w mocz dla wydalenia przez pęcherz moczowy. Stąd, The Inner Canon
(nei jing) stwierdza, że NERKI ZARZ
DZAJ
WOD
. Inną główną funkcją jest wypowiedzenie w zwrocie NERKI MAGAZYNUJ

ESENCJ
.
W wąskim znaczeniu, esencja jest równoważna współczesnym wyobrażeniom męskich i żeńskich gamet, które pojawiają się
razem w reprodukcji.
W szerszym znaczeniu, esencja qi nerki jest odpowiedzialna nie tylko za zdolność reprodukcji, ale również za wzrost, rozwój
oraz starzenie się ciała. W tym znaczeniu, mówi się również, że NERKA JEST KORZENIEM WCZEŚNIEJSZEGO NIEBA, np.
podstawa wrodzonej konstytucji. Wyrażenie "NERKI ZARZ
DZAJ
KOŚĆMI I SZPIKIEM" może również przyjmować określenie
odzwierciedlające podstawową qi nerki, której zdrowie jest odbite w rozwoju jędrności, sile kości u młodych oraz której
degeneracja jest odbita we wzroście łamliwości wraz z wiekiem. Patrz również Z
BY S
NADMIAREM KOŚCI.
Wyrażenie "NERKA, JEJ KWIAT JEST WE WA
OSACH [GA
OWY]" odbija się w spostrzeżeniu, że włos jest wskazówką wieku.
Nerki zarządzając wodą odpowiadają swojej roli w metaboliz
mie wody uznawanym we współczesnej medycynie; jej rolą jest
magazynowanie esencji zgodnej (korespondującej) z funkcjami genetycznymi, których współczesna medycyna nie przypisuje
nerkom. Częściowe wytłumaczenie, dlaczego reprodukcyjne , jak i moczowe funkcje były przypisywane nerce, mogą być odbite w
spostrzeżeniu, że zewnętrzne narządy reprodukcji są połączone z nimi lub moczowymi narządami, co jest odzwierciedlone w
zwrocie "NERKI OTWIERAJ
DWA YIN" (odbytnicę i narządy rodne). Wyrażenie "NERKI OTWIERAJ
USZY" odzwierciedla się
w spostrzeżeniu, że dzwonienie w uszach i głuchota są dokładnie powiązane ze stanem nerki. Nerka jest powiązana z innymi
narządami jak przedstawiono poniżej.
Nerka i serce: SERCE I NERKA ODDZIAA
UJ
WZAJEMNIE NA SIEBIE. Serce jest położone w górnym ogrzewaczu, a nerka
w dolnym. Fizjologicznie, serce wiąże się z dolnym ogrzewaczem poprzez nerkę, a nerka wiąże się z górnym ogrzewaczem
poprzez serce. Dwa trzewia są wzajemnie od siebie zależne i równoważą się każdy z drugim. Jeżeli ten wzajemny stosunek
jest zaburzony, rezultat stanu jest znany jako nieoddziaływanie wzajemnie na siebie serca i nerki, charakteryzowany przez
bezsenność, liczne marzenia senne, ból w odcinku lędz
wiowym i polucje.
Nerka i płuco: PA
UCO JEST ZARZ
DC
QI i NERKI S
KORZENIEM QI. Płuco kontroluje oddychanie i zarządza qi całego
ciała. Jednakże, qi płuc musi być połączona z podstawową qi nerek do produkcji prawdziwej qi. Stąd jest powiedziane w
Jing-Yue`s Complete Compendium (jing yue quan shu), "Płuco jest zarządcą qi, a nerka jest korzeniem qi." Mimo że
oddychanie jest funkcją płuca, ona jest pomimo tego aspektem zależnym od nerki. Tylko gdy qi nerki jest wystarczająca może
oddechowa qi być skrępowana. Stąd mówi się, że "Nerka zarządza absorpcją qi."
Jeżeli podstawowa qi nerki jest niewystarczająca, ona jest niezdolna do zapewnienia absorpcji qi przez płuco. Ten wynik w
niewydolności oddechowej jest charakteryzowany przez krótki oddech i szybkie oddychanie przy małym wysiłku. Takie stany są
określane "nerka wykazuje brak absorpcji qi" (uszkodzenie absorpcji qi) oraz "inie schodzi (nie zstępuje) do korzenia." A
Thousand Gold Pieces Prescriptions (qian jin yao fang) Sun Si-Miao stwierdza, że
"Choroba nerki ... będzie występować w pustce qi i uszkodzeniu oddechowej qi."
Jedynym efektywnym leczeniem w takim przypadku jest metoda uzupełniania nerki podnosząc absorpcję qi.
Nerka i wątroba: W
TROBA MAGAZYNUJE KREW oraz NERKA MAGAZYNUJE ESENCJ
; W
TROBA ZARZ
DZA
WOLNYM BIEGIEM; NERKA ZARZ
DZA MAGAZYNOWANIEM. Wątroba i nerki są blisko powiązane. Dwa trzewia mają
różnorakie powiązania poprzez kanały, a fizjologicznie są wzajemnie wywołane i równoważone. W klinicznej praktyce, nerki i
wątroba są często leczone razem. Powiązania pomiędzy nimi mogą być podzielone w dwóch szerokich aspektach: wątroba
magazynuje krew, a nerka magazynuje esencję. Esencja nerki i krew wątroby są wzajemnie wywołane (zrodzone), o których
przyczynie mówi się, że
"Wątroba i nerka są takim samym początkiem (z
ródłem)."
Opróżnianie esencji nerek i niewydolność krwi wątroby mogą obie prowadzić do tego, co jest znane jako podwójna pustka yin
wątroby i nerki. I odwrotnie, nadaktywność yang wątroby i ogień wątroby są nie tylko szkodliwe dla krwi wątroby, ale mogą
również w dalszej fazie rozwoju uszkodzić esencję nerki. Stąd, terapia często obejmuje odżywianie wątroby i wzbogacanie
(wzmacnianie) nerki.
Zarządzanie przez wątrobę wolnym biegiem oraz zarządzanie przez nerkę magazynowaniem są wzajemnie od siebie
uzależnionymi, wzajemnie równoważonymi funkcjami wątroby i nerki. Zaburzenia tych funkcji mogą pojawiać się w takich
chorobach jak opóz
niona menstruacja, obfita menstruacja, brak miesiączki oraz przedwczesny wytrysk nasienia, które są
często eliminowane przez połączone leczenie obu narządów.
Nerka i śledziona: Stosunek nerki do śledziony jest wyrażony w jej oddziaływaniu yang nerki na opróżnianie i przekształcanie
śledziony-żołądka. Yang nerki, znane również jako "brama ognia życia", reprezentuje motyw siły w procesie trawienia.
Niewydolność yang nerek (osłabienie bramy ognia życia) prowadzi do uszkodzenia (osłabienia) funkcji trawienia. To jest
converted by Web2PDFConvert.com
znane jako pustka yang śledziony-nerki i jest charakteryzowane przez zimno i ból brzucha, uporczywą biegunkę, biegunkę o
wczesnych porach rannych, nie przekształcaniem pożywienia oraz wodnistymi obrzękami (guzami).
Chin. Dolna część litery shen jest wyrazem ciała rou w jego skróconej formie. Górna część jest wyrażana w skróconej
formie jian, oznaczającej siłę i w tym kontekście oznacza jędrność (moc) ciała w okolicy lędz
wiowej.
Fu (narządy puste):
Określenie chińskie Odpowiednik polski i skrót
Pang Guang Pęcherz moczowy - Pm
Wei Żołądek - Ż
Dan Pęcherzyk żółciowy - Pż
Xiao Chang Jelito cienkie - Jc
Da Chang Jelito grube - Jg
San Jiao Potrójny Ogrzewacz - Po
Inne terminy stosowane w TCM:
Określenie chińskie Odpowiednik polski
Tan Gęsty śluz
Tan Han Śluz i Zimno
Tan Re Śluz i Gorąco
Shi Wilgoć (ogólnie)
Shi Re Wilgoć i Gorąco lub Wilgotne Gorąco
Shi Han Wilgoć i Zimno lub Wilgotne Zimno
Shi Tan Wilgoć i Śluz
Feng Wiatr (ogólnie)
Wei Feng Zewnętrzny Wiatr
Nei Feng Wewnętrzny Wiatr
Feng Tan Wiatr i Śluz
Xie Qi Wpływy patogenne
Ba Gang - Osiem Zasad Przewodnich:
Yin Yang
Li Wewnętrzny Biao Zewnętrzny
Han Zimno Re Ciepło
Xu Pustka Shi Pełność
Nazwy Pulsów:
falujące Fu Mai
głębokie Chen Mai
wolne Chi Mai
szybkie Shuo Mai
ślizgające Hua Mai
szorstkie Se Mai
puste Xu Mai
converted by Web2PDFConvert.com
pełne Shi Mai
długie Chan Mai
krótkie Duan Mai
masywne Hong Mai
nitkowate Wei Mai
napięte Jin Mai
spokojne Huan Mai
cebulowate Kou Mai
strunowate Xian Mai
skórzane Ge Mai
mocne Lao Mai
miękkie Ru Mai
słabe Ruo Mai
rozprzestrzeniające się San Mai
cienkie Xi Mai
ukryte Fu Mai
ruchome Dong Mai
przyspieszone Cu Mai
węzłowate Jie Mai
nieregularne Dai Mai
wielkie Da Mai
Pełne nazwy Kanałów:
Shou Tai Yang Xiao Chang Jing Kanał Tai Yang Jelita cienkiego do Ręki
Zu Tai Yang Pang Guang Jin Kanał Tai Yang Pęcherza moczowego do Nogi
Shou Yang Ming Da Chang Jing Kanał Yang Ming Jelita grubego do Ręki
Zu Yang Miang Wei Jing Kanał Yang Ming Żołądka do Nogi
Zu Shou Shao Yang San Jiao Jing Kanał Shao Yang Potrójnego Ogrzewacza do Ręki
Zu Shao Yang Dan Jing Kanał Shao Yang Pęcherzyka Żółciowego do Nogi
Shou Tai Yin Fei Jing Kanał Tai Yin Płuc do Ręki
Zu Tai Yin Pi Jing Kanał Tai Yin Śledziony do Nogi
Shou Shao Yin Xin Jing Kanał Shao Yin Serca do Ręki
Zu Shao Yin Shen Jing Kanał Shao Yin Nerek do Nogi
Shou Jue Yin Xin Bao Jing Kanał Jue Yin Serca do Ręki
Du Jue Yin Gan Jing Kanał Jue Yin Wątroby do Nogi
Ren Mai (Jen Mo)
Du Mai (Tou Mo)
Ból zastoju qi (qi tong). Ból spowodowany przez zastój qi, który jest skutkiem unieruchomienia i zastoju któregoś z siedmiu
patogennych wpływów zewnętrznych, zastoju gorącego śluzu, kłopotów związanych z nieprawidłową dietą lub wyczerpaniem.
Może dotykać okolic podżebrowych, klatki piersiowej, brzucha lub obszaru lędz
wiowego.
converted by Web2PDFConvert.com
Ból typu bi (bi). Zablokowanie kanałów i przepływu qi z powodu ataku wiatru, zimna i wilgoci na warstwy powierzchowne ciała i
dające objawy bólu mięśni i stawów, kości i ścięgien oraz odczucie drętwienia i ciężkości kończyn.
Ból typu shan; shan (shan). Którekolwiek z zaburzeń charakteryzujących się bólem lub obrzękiem brzucha lub moszny.
Choroby określone nazwą shan można podzielić ogólnie na trzy kategorie:
shan qi - stan charakteryzujący się przesunięciem zawartości jamy brzusznej poza jej obręb w którymkolwiek z kierunków
(np. przepuklina pachwinowa), zwykle współistnieją z bólem zastoju qi.
różne choroby zewnętrznych narządów płciowych (np. wodniak jądra),
niektóre formy ostrego bólu brzucha związane z bez mocą lub zaparciem.
Nagromadzenie płynów (tan yin). Patologiczne nagromadzenie płynów w ciele, które obejmuje zarówno gęste jak i rzadkie
płyny, wynikające najczęściej z zaburzeń funkcji płuc, śledziony i nerek, które nie są w stanie normalnie transformować i
transportować.
Syndrom wei, atonia (wei). Słabość i zwiotczenie ścięgien, które w ostrych przypadkach uniemożliwiają ruch kończyn, z
odczuciem braku spójności stawów. W zaawansowanych stadiach syndrom wei obejmuje także zaniki mięśniowe i porażenie
kończyn.
Ogień yin (yin huo). Ogień spowodowany jest przez błędy dietetyczne, na które nakładają się silne przemęczenia, silne emocje i
nadmierna aktywność umysłowa.
Ból "ścięgnisty" typu shan (jin shan). Ból i skurczenie się penisa , czasami połączony ze świądem, obrzękiem, ropieniem
oraz obecności białego śluzu w moczu. Stan taki jest skutkiem wilgotnego gorąca w kanałach wątroby oraz uszkodzenia nerek
przez seksualne nadużycie. Nazwa pochodzi od eufemistycznego określenia penisa jako "miejsca, gdzie gromadzą się ścięgna".
Śluz przepony (ge tan). Jest to ruch zbuntowanej qi wywołany przez śluz lub zagęszczenie wskutek zastoju śluzu w klatce
piersiowej i przeponie, które uniemożliwia swobodny ruch qi w górę i w dół.
Skłębienie (pi). Zlokalizowane, subiektywne odczucie pełności i zablokowania. Skłębienie w klatce piersiowej związane jest z
odczuciem zlokalizowanego ucisku w tym regionie. Niekiedy jako synonimów używa się określeń: pełność w klatce piersiowej,
rozpieranie w klatce piersiowej lub uciski w klatce piersiowej.
Zastój pożywienia (shi yu). Brak pasażu treści pokarmowej w przewodzie pokarmowym z powodu zahamowania krążenia qi,
charakteryzuje się wzdęciem żołądka i brzucha, kwaśnym odbijaniem się, brakiem apetytu i nienormalnym stolcem.
Zawracające zimno w kończynach (shou zu jue leng). Bardzo głębokie i dotkliwe uczucie zimna w kończynach sięgające do
łokci i kolan, a nawet wyżej, które występuje przy zapaści yang lub gdy patogenne czynniki gorąca ulegają zastojowi, blokując
swobodny przepływ yang qi w kończynach. Nazwa "zawracające" pochodzi stąd, że yang qi wycofuje się z kończyn nie osiągając
ich krańców, co powoduje dotkliwe zimno w ich częściach dystalnych.
Syndrom ben (ben tun, ang. Running piglet). Odczucie napływu z dolnych części brzucha do klatki piersiowej i gardła,
któremu towarzyszą: ściskający ból w podbrzuszu, ucisk w klatce piersiowej, zawroty głowy z przyśpieszonym oddychaniem,
palpitacje zaburzenia akcji serca.
Zaburzenie to uważane jest za jedno z pięciu nagromadzeń, będące rezultatem napływu zimnej giu qi nerek lub wznoszącego się
ognia w kanałach wątroby.
Bibliografia:
1. Shi Xue-Min & Zhang Meng-Chen. A Chinese-English Dictionary of Acupuncture & Moxibustion, Huaxia Publishing
House 1998.
2. N. Wieseman, Feng Ye, A Practical Dictionary of Chinese Medicine, Paradigm Publications 1998.
3. Xu Xiangcai i inni, The English - Chinese Encyklopedia of Practical Traditional Chinese Medicine, Higher Education
Press, Beijing 1989.
WOJCIECH BUA
A, ur. 1958
ADAM KOWALSKI, ur. 1963, naturoterapeuta
zamknij okno
converted by Web2PDFConvert.com
converted by Web2PDFConvert.com